yor_split.txt

ọrọ ìyànjù ## .
odò to ba gbagbe orisun rẹ, gbigbe lo ma ngbe ## .
éyin ti ájà bá kọkọ ni, ónilè ẹ lò fi n gè jẹ ## .
ẹyin ọmọ odùduwà ẹjẹ ki a ran rawa létí wípé ẹni tólèdè lóni ayé ibi ti wọn ti nsọ ## .
mo bẹ yin  ẹ maṣe jẹki  a tara wa  lọpọ nítorí náà ẹ maṣe jẹki èdè yorùbà ## .
parẹ ## .
èdè ti a kọ silẹ, ti a ko sọ, ti a ko fi kọ ọmọ wa, piparẹ ni yio parẹ ## .
ẹjẹ ki a gbiyanju lati ṣe atunṣe nípa sísọ èdè yorùbà botiyẹ kasọ lai si idaru idapọ pẹlu  èdè ## .
miran ## .
yorùbá lọkùnrin ati lobirin ẹ ranti wipe odò to ba gbagbe orisun rẹ, gbigbe lo ma ngbe ## .
lágbára ọlọrun, aoni tajo sọnu sajo o, ao kere oko délé o. àṣẹ ## .
ọpọlọpọ oriṣiriṣi ounjẹ yorùbá nparẹ lọ, nípàtàkì larin awọn to ngbe ìlú nla ## .
òwe yorùbá ni ki àgbàdo to de ilẹ aye, adìyẹ njẹ, adìyẹ nmu ## .
itumo eyi nipe ki a to bẹrẹ si ra ounjẹ latokere, a nri ounjẹ ilẹ wa jẹ ## .
awọn to ngbe ilu nla bi ti èkó ko ri aye lati se ọpọlọpọ ounjẹ ilẹ wa, èyí ko jẹki ## .
àlejò mọ wipe yorùbá ni oriṣiriṣi ọbẹ, ounjẹ ati ìpanu ## .
ni ọpọ ọdun sẹhin, irẹsi ki ṣe ounjẹ ojojumọ ṣugbọn fun awọn ọmọ igbalode, irẹsi burẹdi ati indomie ti di ## .
ounjẹ ## .
ọpọlọpọ ko ti ẹ fẹ jẹ ounjẹ ibilẹ bi awọn ounjẹ òkèlè iyán, ẹba, láfún àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ti a ba ṣakiyesi, ọpọ ọmọ to dagba si èkó, ko mọ wipe yorùbá ni ju ọbẹ ata ati ẹfọ ## .
lọ ## .
ọbẹ ata lo yá lati fi jẹ irẹsi, nítorí ọpọ ninu awọn ọmọ wọnyi le jẹ irẹsi lojojumọ, larọ, lọsan ## .
ati lalẹ ## .
ni ìlú èkó, sunkẹrẹ fakẹrẹ ọkọ ko jẹ ki obi tètè délé lẹhin iṣẹ ojọ wọn, ẹlo miran ti ji ## .
kuro nílé lati bi agogo mẹrinabọ lai pada sílé titi di agogo mẹwa alẹ nígbàtí awọn ọmọ tisùn ## .
nítorí èyí ọpọ òbí ko ri aye lati se ounjẹ yorùbá ## .
àìsí ina manamana dédé tun da kun ifẹ si ounjẹ pápàpá ## .
ìyàlẹnu ni wipe ọpọ awọn ti ówà l'okeokun ngbe ounjẹ yorùbá larugẹ ju awọn ti ówà ni ilé lọ pàtàkì ## .
ni ilu nla ## .
oṣeṣe pe bi iná manamana ba ṣe dédé ounjẹ yorùbá yio gbayi si, nítorí awọn òbì ma le se oriṣiriṣi ## .
ounjẹ pamọ ## .
ẹjọwọ ẹ maṣe jẹ ki a fi ounjẹ òkèrè dipo ounjẹ ilẹ wa, okùnfà gbèsè ni ## .
ìròyìn ìjì nla jà ni ìbàdàn ## .
òjò ati ìjì bẹrẹ ni arọkutu ọjọ ajé, ọjọ kejidinlogun oṣu keji ọdún ẹgbẹwa le mẹtala ## .
ìjì naa ba ílé ati ọna jẹ rẹpẹtẹ ni ìlú ìbàdàn ## .
òwe yorùbá sọ wipe ogun àsọ tẹlẹ ki parọ to ba gbọn ## .
o ṣeni lanu wipe ko si àsọ tẹl tabi ipalẹmọ fún ará ìlú ati ijọba ## .
iyalẹnu ni wipe lati ọpọ ọdun ti ìjì àti àgbàrá lati odò ògùnpa ti mba ilé ati ọna jẹ lọdọdun, ## .
ìjọba ọyọ ko ti ri ogbọn kọ lati da ẹkun ati ibanujẹ ti iṣẹlẹ yi nda silẹ ## .
a ngba òròmọdìyẹ lọwọ ikú o ni wọn o jẹ ki ohun lọ atan lọjẹ ## .
a le lo òwe yi lati kilọ fun ẹni to fẹ lọ si òkè-òkun lọna kọna lai ni ase tabi ## .
iwe ìrìnà ## .
bi ẹbi, ọrẹ tabi ojúlùmọ to mọ ewu to wa ninu igbesẹ bẹ ba ngba irú ẹni bẹ niyanju, a ## .
ma binu wipe wọn o fẹ ki ohun ṣoriire ## .
bi ounjẹ ti pọ to l'atan fun oromọdiyẹ bẹni ewu pọ to ## .
bi ọna ati ṣoriire ti pọ to ni òkè-òkun  bẹni ewu ati ibanujẹ pọ to fun ẹniti koni aṣẹ ## .
ìrìnà ## .
ọpọlọpọ nku sọna, ọpọ si nde ọhun lai ri iṣẹ, lai ri ibi gbe tabi lai ribi pamọ si fun ## .
òfin ## .
lati pada si ile a di isoro nítorí ọpọ ninu wọn ti ta ile ati gbogbo ohun ìní lati lọ ## .
oke okun ## .
bi iru ẹni bẹ ṣe npe si l'òkè-òkun  bẹni ìtìjú ati pada sile se npọ si ## .
a le ka si ounjẹ osan ## .
ọjọ gbogbo ni ti olè, ọjọ kan ni tolóhun ## .
ní ọjọ ẹti ọjọ keji lelogun oṣu keji ọdún yi, ẹrọ amóhùn máwòrán iluọba tu asiri ọmọkùnrin kan ti o ## .
ni iwe ijẹri irina ọmọ naijeria ni oruko ọtọtọ mẹta ti o fi nlu ìjọba ní jìbìtì gba iranlọwọ ti ## .
ko tọ si ## .
o ti gba owó rẹpẹtẹ ki wọn to ri mu ## .
ni ìlú ọba ìjọba pese ilé fún awọn abirùn ati aláìní ti o jẹ ọmọ onilu ati iranlọwọ miran lati ## .
mu ayé dẹrùn fún wọn ## .
àwọn àjòjì ti o fi èrú ati irọ gba àwọn iranlọwọ yi, wọn a dẹ tún fi ma yangan titi ## .
ọjọ ti olóhun yio fi muwọn ## .
irú iwa burúkú bi ka fi èrú gba ohun ti ko tọ wọnyi mba orúkọ jẹ ## .
ẹ jẹ ki a fi owé yorùbá to wipe ọjọ gbogbo ni tolè, ọjọ kan ni tolóhun se ikilo fun ## .
iru awọn oníjìbìtì bẹ ere jibiti, nítorí bi o ti wu ko pẹ to, ọjọ kan ọwọ òfin a ba ## .
iru àwọn bẹ ## .
nígbàtí wọn ba ri wọn mu, wọn a ko ìtìjú ba orúkọ idile ati ìlú wọn ## .
ìròyìn ikú olóògbé chinua achebe, ògúnná gbongbo ninu olukọwe ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú àti àgbáyé kàn ni ọjọ́ ẹtì, ọjọ́ kejì ## .
lélógún, oṣ̀u kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún méjì le mẹ́tàlá ## .
ọmọ ọdún méjì le lọgọrin ni olóògbé chinua achebe nígbà ti o pa ipòdà ## .
ìkan nínú ìwé ti olóògbé chinua achebe kọ nkan túká di kíkà fún àwọn ọmọ ilé-ìwé lati ilẹ̀ ènìà dúdú ## .
títí dé òkè-òkun ## .
títí di àsìkò yi, ìwé na ngbayi si ni, nítorí wọn ti túmọ̀ ìwé yi sí èdè oriṣiriṣi ## .
àdánù nla ni ikú olóògbé chinua achebe jẹ́ fún naijeria, ìlú aláwọ dúdú àti gbogbo olùkọ̀wé lagbaye ## .
olórí òṣèlú venezuela hugo chavez, pa ipò dà ní ọjọ́ ìṣẹ́gun ọjọ́ karun oṣù kẹta ọdún ẹgbẹ̀rún méjì lémẹ́tàlá ## .
nígbà ayé ologbe yi, ó fa àríyànjiyàn, bí ó ti fẹ́ràn àwọn ìlú kan bẹ lo korira àwọn ìlú míràn ## .
lati ìgbà tí ìròyìn ikú rẹ̀ ti kan, bí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni gbogbo àgbáyé ti nsọfọ bẹni àwọn kan nfi àibìkítà ## .
han ## .
eleyi fihan wípé ohun tí ó kọju sí ẹnìkan ló kẹ̀hìn sí ẹlòmíran ## .
ìdábẹ́ jẹ ìkan nínú àṣà yorùbá tí ólòdì si ẹ̀tọ́ àwọn obìnrin ## .
gẹ́gẹ́bí ìtàn ìdábẹ́, yorùbá ndabẹ fún ob̀nrin ní àti ìkókó títí dé ọmọ ọdún kan,  nwọn ní ìgbàgbọ́ wipe ## .
yio da ìṣekúṣe dúró lára obìnrin ## .
tiítí òde òní, àṣà yorùbá ṣì nfi ìyàtọ̀ sí àárín obìnrin ati ọkùnrin, ní títọ́ àti ní àwùjọ ## .
gẹ́gẹ́bí olókìkí oló́rin jùjú ebenezer obey ti kọ́ lórin àwa ọkùnrin le láya mẹ́fà, kò burú, ọkùnrin kan ṣoṣo lọba ## .
olúwa mi yàn fún obìnrin ## .
wọ́n ṣe àlàyé àlébù tí àṣà burúkú yi jẹ́ fún àwọn obìnrin tí wọ́n bá dábẹ́ fún, ara àlébù bi ## .
ọmọ lè kú ikú ẹ̀jẹ̀ dídà, ìṣòro tí irú ẹni bẹ bá fẹ tọ̀, ìsòro ní ìgbà ìbímọ àti bẹbẹ ## .
lọ ## .
ìjọba ti pèsè owó púpọ̀ lati fi òpin sí àṣà ìdábẹ́ ní ìlú-ọba ## .
bí a ti nṣe àjọ̀dún ọjọ́ áwọn obìnrin lagbaaye, oṣe pàtàkì kí yorùbá ní ilé àti ní àjò, di àṣà ## .
tí ó bùkún àwọn ọmọ mú, kí a sì ju àṣà tí ó mú ìpalára dání dànù ## .
ẹ̀kọ́ áti àbójútó lati ọ̀dọ́ òbí ló lè dá ìṣekúṣe dúró, ki ṣe ìdábẹ́ ## .
yorùbá nί bί a bá ránni nί iṣẹ ẹrú, a fi tọmọ jẹ ## .
eleyi fi ìwà ìkà ọmọ enia sί ọmọ enia han ## .
ọlọpa south africa ṣi àṣẹ ti wọn nί lὸ, wọn rán wọn niṣe ẹrú, wọn o fi tọmọ jẹ ## .
bí a ti nṣe ní ilé wa, ewọ ibòmíì ## .
a kì dàgbà jẹ òjó ## .
òjó, dàda, àìná, táíwò, kẹhinde ati bebe lo je orúkọ amu tọrun wa ## .
pípa orúkọ ilé-ìwé gíga ni akoka, ilu èkó da lẹhin aadọta ọdún dàbí ìgbà ti a sọ arúgbó lorukọ àmú ## .
tọrun wa ## .
apẹrẹ ẹni ti ki ṣe ibeji ko le pa orúkọ da si orúkọ àmú tọrun wa ## .
a dupẹ lọwọ olórí ìlú goodluck jonathan to gbọ igbe awọn ènìyàn lati da orúkọ ilé-ìwé gíga ti o wa ## .
ni akoko ti ilu èkó pada gẹgẹbi olukọagba jerry gana, ti kọ si ìwé ìròyìn ni ọjọ ẹti, oṣù keji ## .
ẹgbaa le mẹtala ## .
òkú nsukun ò̀kú, akáṣọlérí nsukun ara wọn ## .
ọmọ ọdún mẹtadinladọrun ni nígbàtí ó dágbére fún ayé ni oṣù kẹrin ọjọ kẹjọ, ọdún ẹgbẹ̀rúnméjìlémẹ́tàlá ## .
yorùbá ni òkú nsukun òkú, akáṣolérí nsukun ara wọn ìtumọ̀ èyí ni wípé kò sẹ́ni tí kò ní kú, olówó, ## .
aláìní, ọmọdé, arúgbó, òṣèlú, ọba àti ìjòyè á kú tí àsìkò bá tó, nítorí náà, ẹni to sunkun, sunkun fún ## .
ara rẹ, ẹni tó mbinu, mbinu ara rẹ nítorí, ẹni tó kú ti lọ ## .
ojúọjọ́ dára, ètò ìsìnkú náà lọ dédé láìsí ìdíwọ́ ## .
ìgbéyàwó ìbíle ní ilẹ̀ yorùbá jẹ́ àsìkò ti ẹbí ọkọ àti ì̀yàwó ma nparapọ ## .
a lè ṣe gbogbo ètò ìgb́eyàwó ìbílẹ̀ ni ọjọ́ kan tàbí ọjọ́ púpọ̀ fún àpẹrẹ mọ̀mí-nmọ̀ẹ lọjọkan ati idana lọ́jọ́ ## .
keji tàbi ọjọ miran ## .
ní ayé àtijọ́, nígbàtí yorùbá ma nṣe ayẹyẹ níwọ̀ntúnwọ̀sín, ilé ẹbí tàbi ọgbà bàbá àti ìyá ìyàwó ni wọn ti ## .
nṣe ayẹyẹ ìgbéyàwó, ṣùgbọ́n láyé òde òní, àyè ọ̀tọ̀ bi ilé ìlú, pápá ìṣeré, ilé àlejò àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ni ## .
wọ́n nlo ## .
àṣà gbígba àyè ọ̀tọ tógbòde bẹ̀rẹ̀ nítorí àwọn adigun jalè àti àwọn ènìyàn burúkú míràn ti o ma ndarapọ pẹ̀lú ## .
àwọn àlejò tí a pè sí ibi ìyàwó lati ṣe iṣẹ́ ibi ## .
owó púpọ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ma nfi gba à̀yè ibi ṣíṣe ìyàwó ## .
bí òbí ba ti lọ́lá tó ni wọn ma náwó tó, nítorí ìdùnnú ni fún òbí pé a tọ́mọ, wọ́n ## .
gbẹ̀kọ́, wọn fẹ di òmìnira lati bẹ̀rẹ̀ ẹbí tíwọn, ṣùgbọ́n àṣejù ati àṣehàn ti wa wọ́pọ̀ jù ## .
nítorí ìnáwó ìgbéyàwó, ilé ayẹyẹ pọ̀ju ilé ìkàwé lọ láyé òde òní ## .
kí ṣe bi a ti náwó tó níbi ìgbéyàwó lo nmu àṣeyorí ba ọkọ àti ìyàwó, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ntuka láìpẹ́ lẹ́hin ## .
ariwo rẹpẹtẹ yi ## .
yorùbá ni a ki fọlá jẹ iyọ̀, nínú ìṣẹ layika ni ilẹ̀ aláwọdúdú, ó yẹ ki a ṣe ayẹyẹ ìgbéyàwó ## .
níwọ̀ntúnwọ̀nsìn ## .
ẹ fojú sọ́nà fún ètò ìgbéyàwó ibilè ## .
àṣà àtọwọ́dọ́wọ́, ọwọ́ ni a fi njẹ ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ yorùbá, nítorí kò si ṣíbí tó dára tó ọwọ́ lati fi ## .
jẹ oúnjẹ òkèlè bi iyán, èyí jẹ kó ṣe pàtàkì lati fọ ọwọ́ mejeji lẹ́hìn oúnjẹ ## .
fífọ ọwọ́ kan kòlè mọ́ bi ka fọ ọwọ́ mejeji ## .
ọ̀rọ̀, ọ̀tún wẹ òsì, òsì wẹ ọ̀tún, lọwọ́ fi nmọ wúlò lati gba àwọn ènìà níyànjú wípé àgbájọwọ́ láàarín ẹbí, ## .
ọ̀rẹ́ àti ará ìlú lérè ## .
yorùbá ni àgbájọ ọwọ́ la fi nsọya, ajẹjẹ ọwọ́ kan ko gbe ẹrú dórí, ọmọ yorùbá nílélóko, ẹ jẹ́kí a ## .
parapọ̀ tún ílú ṣe ## .
òkìkí ikú ìyáàfin margaret thatcher, obìnrin àkọ́kọ́ lati dé ipò olórí òṣel̀ú ìlúọba kàn ní oṣù kẹrin, ọjọ́ kẹjọ, ọdún ## .
ẹgbẹ̀rúnméjìlémẹ́tàlá ## .
orin yi ba ìgbà ayé olóògbé ìyáàfin margaret thatcher mu ## .
gẹ́gẹ́bí obìnrin àkọ́kọ́ tó di olórí òṣèlú ìlúọba, ó ṣe ìwọ̀n tó lèṣe nítorí ìfẹ́ tí ó ní sí ìlù ## .
rẹ̀ ## .
ọ̀rọ̀ tó wọ́pọ̀ ni lẹ́hìn ọkùnrin tó ṣorire, obìnrin wa nbe, ṣùgbọ́n wíwo ìgbésí ayé àwọn og̀bójú obìnrin bi olóògbé ## .
fúrnmiláyọ̀ ransome kútì àti olóògbé margaret thatcher fihàn wípé lẹ́hìn obìnrin tó bá́ ṣe orire, ọkùnrin wa nbẹ, ọkọ wọn ## .
dúró tìwọn gbọingbọin, èyí fi ọkàn àwọn aṣájú nínú àwọn obìnrin àgbáyé yi balẹ̀ lati tọ́jú àwọn ọmọ pẹ̀lú iṣẹ́ ## .
òṣèlú tí obìnrin kò wọ́pọ̀ lásìkò tiwọn ## .
sùn re o, ìyáàfin thatcher ## .
yorùbá ní bí ewé bá pẹ́ lára ọṣẹ, á dọṣẹ,ọ̀rọ̀ yí bá ẹgbẹ́ yorùbá ni ìlúọba mu pàtàkì àwọn ti ## .
o ngbe ni olú ìlúọba ## .
títí di bi ọgbọ̀n ọdún sẹhin, àti rí oúnjẹ yorùbá rà ṣọ̀wọ́n ## .
ní àpẹrẹ, àti ri adìẹ tó gbó rà lásìkò yi, à fi tí irú ẹni bẹ́ẹ̀ bá lọ si òpópó ## .
liverpool,  ṣùgbọ́n ní ayé òde òni, kòsí agbègbè ti ènìà kò ti lè rí ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ yorùbá ra ## .
lati bi ogún ọdún sẹ́hin, yorùbá ti pọ̀si nidi àtẹ oúnjẹ títà ni olú ìlúọba ## .
àwòrán àwọn ọjà wọnyi a bẹrẹ pẹ̀lú, ọja dalston àti kingsland ## .
ẹ fojú sọ́nà fún àwọn ọja yókù ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá yi ba ìjọba ìlúọba àti àwọn ará ìlú wi ## .
ìjọba njaya nítorí owó ti o nwọle kò kárí owó lati ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀tọ́ ti àwọn ará ìlú nri gbà ## .
àwọn ti o si ngba ẹ̀tọ́ lọ́dọ̀ ìjọba njaya nítorí, ẹ̀tọ́ ti ìjọba ndiku yio mu ìnira bá wọn nítorí ## .
ẹ̀dín owó yi bọ́sí àsìkò ọ̀wọ́n gógó oúnjẹ àti ohun ìtura míràn ## .
díẹ̀ nínú àwọn àtúnṣe yi ni ìdérí owó ìrànlọ́wọ́ si poun mẹrindinlọgbọn lọ́dún fún ìdílé, yíyọ owó fún yàrá tó ## .
ṣófo, àtúnṣe fún ilé ìwòsàn lapapọ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
yorùbá ni kòsọ́gbọ́n tí o lèda, kòsíwà tí o lèhù  tí o lè  fi tẹ ayé lórùn,  ## .
bí ọ̀pọ̀ ti nyin ìjọba bẹ́ẹ̀ni ọ̀pọ̀ mbu ẹnu ẹ̀tẹ́ lu àtúnṣe wọnyi wípé ìjọba ngba lọ́wọ́ aláìní fún àwọn ## .
tóní ## .
yorùbá ní ẹnití ọlọrun kò dùn nínú, tó nla ṣúgà, jẹ̀díjẹdí ló ma pá ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá yi ṣ̀e àtìlẹhìn fún iwadi tó fihàn wípé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ti ìrẹ̀wẹ̀sì mbaja ma mu ọtí àti jẹ ## .
oúnje ọlọra, ti iyọja tàbí tí iyọ̀ ìrèké pọ̀ nínú rẹ ## .
oúnje dídùn àti ọtí mímu kò lè mú ìrẹ̀wẹ̀sì kúrò tàbí fa ìdùnnú, ṣùgbọ́n àyípadà ọkàn sí ìwà rere àti ## .
ìgbẹ́kẹ̀lé nínú ọlọrun ló lè mú inú dùn ## .
ẹkú ọdún ajinde o, ẹ ma jẹ́un ju, jésù ku fun ẹlẹ́sẹ̀ àti aláìní, nítorí náà ti ẹ ba ri ## .
jẹ, ẹ rántí áwọn ti ko ri ## .
yorùbá ni ajọjẹ kò dùn bẹni kan o ri ## .
nínú ìwé ìròyìn vanguard, ti ọjọ́ àìkú, oṣù kẹta, ọjọ́ , ọdún kẹrinlélógún, ẹgbaalémétàlá, olùkọ́ àgbà ti èdè ati àṣà, ## .
akínwùnmí ìṣọ̀lá, kébòsí wípé èdè yorùbá àti èdè abínibí miran le parun ti a ko bá kíyèsára ## .
ìkìlọ̀ yí ṣe ìrànlọ́wọ́ fún akitiyan olùkọ̀wé yi lati gbé èdè àti yorùbá ga lórí ẹ̀rọ ayélujára ## .
àwọn òṣèlú tó yẹ ki wọn gbé èdè ìlú wọn lárugẹ n dá kún pí pa èdè rẹ ## .
òṣèlú ilẹ̀ yorùbá ko fi èdè na ṣe nkankan ni ilé-òsèlú, wọn o sọ́, wọn ò kọ́, wọn ò ká ## .
àwọn òṣèlú ayé àtijọ́ bi olóyè ọbáfẹ́mi awólówọ̀, olóyè ládòkè akíntọlá, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ gbé èdè wọn lárugẹ bi ó ## .
ti ẹ̀ jẹ́ wípé wọn kàwé wọn gboyè rẹpẹtẹ ## .
yorùbá ní àgbà kì í wà lọ́jà kórí ọmọ tuntun wọ́ ## .
ó yẹ ki àwọn àgbà kọ́ ọmọ lédè, kí à si gba àwọn ọmọ wa níyànjú wípé sí sọ èdè ## .
abínibí kò dá ìwè kíkà dúró ó fi kún ìmọ̀ ni ## .
yorùbá ní ẹ̀bẹ̀ la mbẹ òṣìkà pé kí ó tú ìlú rẹ ṣe, a bẹ àwọn òṣèlú́ ilẹ̀ yorùbá ni ## .
agbègbè èkìtì, èkó, ògùn, ondó, ọ̀ṣun àti ọ̀̀yọ́, lati ṣe òfin mí mú kíkọ àti kíkà èdè yorùbá múlẹ̀ ní ## .
gbogbo ilé ìwé, ní pàtàkì ní ilé-ìwé alakọbẹrẹ ilẹ̀ yorùbá nítorí ki èdè yorùbá ma ba a parẹ́ ## .
ewédú jẹ ikan nínú ọbẹ̀ yorùbá tó wọpọ ni agbègbè ọ̀yó, ọ̀sun, ògùn gẹ́gẹ́bi ilá ti wọ́pọ̀ ni agbègbè ondo ## .
àti èkìti ## .
fún ẹni tó́ nkanju, ilá yára láti sè ju ewédú lọ, nítorí àsìkò lati tọ́ ewédú ati lati fi ìjábẹ̀ ## .
ja, pẹ ju rírẹ àti síse ilá lọ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ko ríra pe wọn nfi ìgbálẹ se ọbẹ̀ lai mọ wípé ìjábẹ̀ kò wà fún ilẹ̀ gbígbá ## .
ọwọ̀ kukuru tuntun ti o wa fún ewédú ## .
ni ayé ìgbàlódé yi, dípò ìjábẹ̀, a le lọ ewédú nínú ẹ̀rọ ata ìgbàlode fún bi iṣeju kan, eleyi din ## .
àsìkò síse ewédú kù si bi ọgbọn ìṣéjú fún ewédú ọbẹ̀ enia mẹwa ## .
ewédú̀ dùn pẹ̀lú gbẹ̀gìrì tàbi ọbẹ̀ ata lati fi jẹ ẹ̀kọ, àmàlà, láfún àti ounjẹ òkèlè yókù bi ẹ̀bà, iyán ## .
àti bẹẹbẹ lọ ## .
lẹhin ọdún mẹwa, ìdájọ bẹrẹ fún gbọmọgbọmọ to ji àwọn obinrin mẹta pamọ́  nígbàtí ọwọ òfin tẹ ariel castro, ## .
gbogbo agbára to fi njẹ àwọn obinrin wọnyi niya di òfo ## .
ariel castro nṣe ojú aanu bi ẹni pé ki ṣe ohun lo ṣe iṣẹ́ ibi fún ọdún mẹwa o le ## .
díẹ̀ ## .
àdúrà yorùbá́ ni ki oluwa gbani lọ́wọ́ ẹni tó nṣọni, ti a ko ṣọ, àdúrà yi gbà fún àwọn obinrin ## .
mẹta ti gbọmọgbọmọ ti jígbé lati bi ọdún mẹwa sẹhin ## .
ìkan nínú àwọn ọmọ obinrin yi bí ọmọ ti o ti pe ọdún mẹfa sínú àtìmọle yi ## .
ìbànújẹ́ tí kò lafi we ni ki ọmọ sọnu ## .
gẹgẹbi ọrọ yorùbá ọmọ́kú san ju ọmọ sọnu lọ pàtàkì lára ìyá ọmọ, ìrònú ọmọ sọnu pa ìya ikan nínú ## .
àwọn obinrin mẹta yi, o ṣeni laanu wípé kò rí ọjọ́ ayọ̀ ìtúsílẹ̀ nínú ìdè tí ariel castro fi àwọn ## .
obinrin yi si ## .
ìyanu ni wípé wọn jade laaye, nítorí ọpọlọpọ lo nsọnu ti wọn ki ri òkú tàbí aaye wọn ## .
ìròyìn pé àwọn ọlọpa tú àwọn obinrin mẹta yi silẹ lati ilé ẹni tó gbé wọn dè jade ni ọjọ ## .
ajé, oṣù karun, ọjọ́ kẹfa, ọdún ẹgbẹ̀rúnméjìlemẹtala ## .
òwe yorùbá yi wúlò lati juwe òye àgbàlagbà lati wo ẹ̀hìn fún ẹ̀kọ́ nínú ìrírí tó ti kọjá lati yanjú ## .
ọ̀ràn tó ṣòro nígbàtí ọmọdé tí kò rí irú ìṣòro bẹ́ẹ̀ lati kọ́ ọgbọ́n, má nwo iwájú ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá miran ni ẹni tó jìn sí kòtò, kọ ará yókù lọ́gbọ́n ## .
nitotọ ọ̀rọ̀ miran sọ wípé ìṣòro ni olùkọ́ tó dára jù, ṣùgbọ́n dí dúró kí ìṣòro jẹ olukọ fún ni ## .
lè fa ewu iyebíye, nítorí náà ó dára ká kọ́ ọgbọ́n lati ọ̀dọ̀ àgbà ## .
ọlọ́gbọ́n ma nlo ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n lati yẹra fún ìṣubú ## .
ní àsìkò ẹ̀rọ ayélujára yi, òwe bí ọmọdé bá ṣubú á wo iwájú, bí àgbà bá ṣubú á wo ẹ̀hìn ## .
ṣi wúlò fún àwọn ọmọdé tí ó lè ṣe àṣàyàn lati fi etí si àgbà, kọ́ ẹ̀kọ́, tàbí ka àkọsílẹ̀ ## .
ìrírí àgbà nínú ìwé tàbí lórí ayélujára lati yẹra fún àṣìṣe, kọ́ ibi tí agbára àti àilera àgbà wà fún ## .
lílò lọ́jọ́ iwájú ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ wípé ọwọ́ ọmọde ko to pẹpẹ, tagbalagba ko wọ̀ kèrègbè, èyí tí a lè túmọ̀ sí wípé, ## .
ọmọdé kò ga to pẹpẹ láti mú nkan tí wọn gbé si orí pẹpẹ, bẹni ọwọ́ àgbàlagbà ti tóbi jù ## .
lati wọ inú akèrègbè lati mu nkan, nítorí náà àgbà̀ lèlo ìrànlọ́wọ́ ọmọdé ## .
ní ayé, oníkálukú ló ní ohun tí wọ́n lè ṣe ## .
àwọn nkan wa ti àgbàlagbà lè ṣe bẹ́ẹ̀ni ọpọlọpọ nkan wa ti ọmọdé lè ṣe ## .
láyé òde òní, ọmọdé le gbójúlé àgbàlagbà, ṣùgbọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ àgbàlagbà gbójúlé ọmọdé láti kọ́ lílò ẹ̀rọ ayélujára ## .
ò̀we yi fi èrè ifọwọsowọpọ laarin ọmọdé àti àgbà han nítorí kò sẹ́ni tí kò wúlò ## .
ọmọ ìyá méjì ki réwèlè, yorùbá ma nlo ọ̀rọ̀ yi nígbàtí ọmọ ìyá méjì ba ko àgbákó tó la ikú ## .
lọ ## .
irú ìsẹ̀lẹ̀ tó kó ìpayà ba gbogbo ènìà bayi ki ṣe ijamba lásán ṣù́gbọ́n àwọn ìyá méjì tsarnev, ni wọn ## .
tọ́ka si fún iṣẹ́ ibi tó ṣẹlẹ̀ ni oṣù kẹrin ọjọ kẹdogun nibi ere ọlọnajijin tí wọn sá ni boston ## .
kikọ ọmọ lati ṣe ọmọlúàbí jẹ́ ohun ti àwọn òbí ayé àtijọ́ ndù ju ọ̀pọ̀lọpọ̀ òbí ayé òde òní tó ## .
ndu owó lati kó ọrọ̀ jọ ju wípé ká kọ́ ọmọ lọ ## .
kíka ọrọ ìfojúkojú nínú ìwé ìròyìn fihàn wípé ẹ̀kọ́ ti ìyá àti bàbá bá kọ́ ọmọ ni kékeré wúlò fún ## .
ẹbí àti ará lọ́jọ́ iwájú ## .
ẹkọ ti gómìnà fáṣọlá gbà lọ́wọ́ òbí wúlò fún ẹbí, ará àti ìlú èkó ## .
bí orí bá pẹ́ nílẹ̀ á dire, bi o tiẹ jẹ wípé gómìnà fáṣọlá kò fẹ́ ṣe iṣẹ́ òṣèlú, orí ## .
darí rẹ síbẹ̀ ## .
òwe yorùbá ni orí olókìkí kò jẹ́ asán, wọ́n nkigbe ẹ nílé, wọ́n nkigbe ẹ́ logùn, nitòótọ gómìnà fáṣọlá gbìyànjú ## .
fún ìlú èkó, ṣùgbọ́n omi pọ̀ ju ọkà lọ ## .
góm̀nà, ẹ kú orire adọọta ọjọ́ ìbí, orire naa dalẹ́, ẹ̀mí ọlá á gùn lati ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ ìbí láyé ## .
o. àṣẹ ## .
èkó ò ní bàjẹ́ o! ## .
ni ọjọ ẹti, oṣù kẹfa ọjọ keje, ọdún ẹgbẹrunméjìlemẹtala, adájọ́ ṣe ìdájọ ẹ̀wọ̀n gbére fún ọpẹmipọ jaji, ọmọ ọdún méjìdínlógún ## .
fún dídó fàdíya ## .
laipẹ yi, michael adébọ́lájọ ati michael adébọ̀wálé wá si iléẹjọ́ fún ẹ̀sùn apànìyàn ## .
ìròyìn burúkú yi ko ti lọ lẹ̀, nígbàtí ìròyìn ìdájọ ẹ̀wọ̀n gbére fún ọpẹmipọ jaji tún jade ## .
kíló nṣẹlẹ yorùbá ni àgbà kì wá lọ́jà ki orí ọmọ tuntun wọ́ ## .
àsìkoì tó ki àgbàgbà yorùbá ni ìlúọba parapọ̀ lati ṣe iwadi ohun tó fa àwọn ọmọ tíwọ́n bẹ̀rẹ̀ si hùwà ## .
burúkú wọnyi láàarín àwon ọ̀dọ́ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá ló nṣe dáradára ní ilé àti àjò tí a kò gbọ́ ìròyìn wọn ## .
yorùbá ni ẹni jalè ló bọmọ jẹ, ìròyìn iṣẹ́ rere ki tàn bi irú ìròyìn iṣẹ ibi ti michael adébọ́lájọ ## .
àti michael adé́bọ̀wálé tó kárí ayé ## .
ó yẹ ki ìjọba àti gbogbo yorùbá pa ẹnu pọ lati bá oníṣẹ ibi wi nítorí gẹ́gẹ́bí òwe yorùbá ẹrú ## .
kan ló́ mú ni bu igba ẹrú ## .
àṣà ilẹ̀ yorùbá títí di àsìkò yi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin ma nni ìyàwó púpọ́ wọn si ma mbi ọmọ púpọ̀, wíwọ ## .
irú aṣọ kan naa fun ṣíṣe ma nfi ẹbi han ## .
aṣọ ẹbí bẹ̀rẹ̀ nípa ki ọkọ àti ìyàwó dá irú aṣọ kan nigba ìgbéyàwó àti wíwọ irú aṣọ kan naa ## .
lẹhin ìgbéyàwó lati fi han wípé wọn ti di ara kan ## .
bàbá ma nra aṣọ  irú kan naa fun àwọn ọmọ nítorí ó dín ìnáwó kù láti ra irú aṣọ ## .
kan naa fún ọmọ púpọ̀ nípa ríra ìgàn aṣọ ju ríra ni ọ̀pá ## .
aṣọ ẹbí tún wa fún ẹbí àti ọmọ oloku, ìyàwó ṣíṣe, ẹgbẹ́ ìlú àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
nígbàtí wèrè ko ti wọ àṣà aṣọ ẹbí, ẹnití o ṣe ìyàwó, ṣe òkú, sọ ọmọ lórúkọ àti ṣiṣe yoku ## .
ma npe aṣọ ni ## .
kò kan dandan ki ènìá ra aṣọ tuntun fún gbogbo ṣíṣe, fún àpẹrẹ, aṣọ funfun ni wọn ma sọ wípé ## .
ki àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ wọ̀ fún òkú ṣíṣe, aṣọ ibilẹ̀ bi aṣọ òfi àti àdìrẹ fún ìgbéyàwó ## .
ẹbí ìyàwó le sọ wípé ki ẹgbẹ́ wọ aṣọ aláwọ ewé lati ba ohun yọ ayọ ìgbéyàwó, ki ẹbí ọkọ ## .
ni ki àwọn ẹgbẹ́ wọ àdìrẹ ti wọn  ti ra tẹ́lẹ̀ fún ìgbéyàwó ## .
lati bi ogoji ọdun sẹhin, lẹhin ti ìlú ti bẹ̀rẹ̀ si naa owó epo, àṣejù ti wọ àṣà aṣọ ẹbí ## .
rírà ## .
àṣà aṣọ ẹbí ti káári ìlú kọjá ile yorùbá si gbogbo nàíjíríà ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ a ma jẹ gbèsè nítorí àti ra aṣọ ẹbí, pàtàkì ni ìlúọba ti àwọn miran ti nṣiṣẹ àṣekú lati ## .
kó irú owó bẹẹ si aṣọ ẹbí, àwọn miran á kó owó oúnjẹ àti owó ilé ìwé lórí aṣọ ẹbí ## .
ìlú ńbàjẹ si, kò síná, kò sómi, ìṣẹ́ pọ, aṣọ ẹbí ko le mu ìṣẹ́ kúrò tàbi sọ ẹnití o ## .
jẹ gbèsè láti ra aṣọ ẹbí di ènìyàn nla nítorí aṣọ nla, kọ lènìyàn nla – yorùbá ni ilé lóko, ## .
ẹ dín wèrè aṣọ ẹbí kù ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ní ẹni tó lórí kò ní fìlà, ẹni tó ní fìlà kò lórí ## .
tani eni ẹni tó lórí ti kò ní fila   ## .
enití gbogbo àyè wà fún lati ṣe nkan nla bi ka kọ́ ẹ̀kọ́ ìjìnlẹ̀ lati pèsè àyè à́ti ohun améyédẹrùn ## .
fún ìlú àti ará ìlú tí kò ló àyè yi ## .
tani ẹni tí ó ni fìlà tí kò lórí  ## .
eni tí ìlú tàbí òbí ti pèsè àyè àti gbogbo ohun améyédẹrùn fún láti lè kọ́ ẹ̀kọ́ ìjìnlẹ̀ ṣùgbọ́n tó ## .
kọ̀ láti kọ ẹ̀kọ́ tàbi kó kọ́ iṣẹ́ ọwọ ## .
kò sí ẹni tó le ni fìlà lai lórí, nítorí ọlọrun dá orí fún gbogbo ẹ̀dá alàyè, ṣùgbọ́n ènìà lè̀ ## .
lóri, kó má ni fìlà tí ó jẹ́ àtọwọ́dá ọmọ ènìà ## .
nítorí ìdí èyi, ẹni tó lórí yẹ kó ní fìlà, nípa lí lo orí lati pèsè àyè àti ohun amáyéderùn ## .
fún àpẹrẹ, ai lo orí lati pèse ohun améyédẹrùn ló fa sún kẹrẹ fà kẹrẹ ọkọ̀ ni ìlú èkó nítorí ## .
bi èkó bá lo ọkọ ojú omi, ọkọ̀ ojúirin pẹ̀lú ọkọ̀ orí ilẹ̀ lati kó ènìà àti ẹru lati ibìkan ## .
dé ibìkejì, sún kẹrẹ fà kẹrẹ ọkọ̀ á dín kù gidigidi àti wípé a dín ìyà àti àsìkò ti àwọn ## .
èrò nlo lójú ọ̀nà lójojúmọ́ kù ## .
ẹfi ojú sọ́na lọ́sọ̀sẹ̀ fún kíkọ nípa àwọn nkan wọnyi lédè yorùbá àti ìtum̀ọ lédè gẹ̀ẹ́sì ìmúlò òwe, kíkọ èdè, ## .
ìtàn àti ìròyìn tí a lè fi kọ́gbọ́n, ẹgbẹ́ àti oúnjẹ yorùbá ni ìlú london, new york, chicago, orlando àti ## .
bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹ bá wa sowọ́pọ̀ láti ri pé èdè wa kò kú nípa kíkọ àti kíkà èdè yorùbá lórí ẹ̀rọ ayélujára ## .
ẹ ṣé púpọ̀, ilé àti èdè yorùbà kò ní parun o lágbára èdùmàrè. àṣẹ ## .
òwe yorù̀bá ni ire kì í dé ká má gbọ́ ohun gudugudu, igbe ayọ̀ ti o ti jáde ni gbogbo ## .
àgbáyé kọjá gudugudu lati àná ## .
àwọn ológun ti yin ọ̀kànlélógún sókè lati ki ọmọ titun  káàbọ̀ si ayé ## .
a kí bàbá àti ìyá ọmọ àti gbogbo ẹbí pé wọ́n kú orí-ire ## .
orúkọ ẹ̀yà ara ṣe pàtàkì lati mọ nípa kíkọ́ èdè nítorí ó ma nwà nínú ọ̀rọ̀ ## .
mí mọ awọn orúkọ wọnyi á́ tún jẹ ki èdè yorùbá yé àwọn ti ó ni ìfẹ́ lati kọ èdè ## .
a lérò wípé àwòrán àti pípè tí ó wà ni abala àwọn ojú ìwé wọnyi yio wúlò ## .
ọ̀mùtí gbàgbé ìṣẹ́ fún ìgbaì diẹ ni, nítorí bí ọ̀mùtí bá jí tán, ìṣẹ́ rẹ kò tán ## .
bí ìjọba, ẹbí àti ará ti ṣe ìkìlọ̀ tó nípa ọtí àmunpara, bi o ti ngba etí ọ̀tun wọlé lo ## .
ngba ti òsì jade fún àwọn ti ọ̀tí ba ti wọ lẹ́wù̀ ## .
ìrònú pẹ̀lú nkan ti ó nfa ọtí àmun jù ṣùgbọ́n ọ̀tí kò lè pa ìrònú rẹ àfi ki ó dá ## .
kun, nítorí bi ọtí bá dá lójú ọ̀mùtí, ìrònú á padà ## .
ohun gbogbo níwọ̀ntúnwọ̀nsìn, ọtí àmunpara kò yẹ ọmọ ènìà ## .
ẹ bá wa gbé ọ̀rọ̀ yi yẹ̀wò ## .
àwọn ilé ìdájọ́ àgbà ni ìlú amerika ṣe ìdájọ wípé ìgbéyàwó ko di dandan kó jẹ́ laarin ọkùnrin àti obinrin ## .
bi wọn ti s'alaiye oro na si, wọn ni kò dára ki àwọn aṣòfin ti a mọ si congress, sọ ## .
wípé ìgbéyàwó lati jẹ́ laarin ọkùnrin àti obìnrin ni kan ṣoṣo ## .
àkíyèsí ti wọn ṣe ni wípé, ìdí ti àwọn aṣòfin ṣe sọ bẹ́ẹ̀, ni pé wọn o fẹ́ràn àwọn ti ## .
o nṣe ìgbéyàwó ọkùnrin si ọkùnrin tabi obìnrin si obìnrin ## .
ẹ jẹ́ ki a yẹ ọ̀rọ̀ yi wo bó yá a fẹ́ràn ẹ, tàbi a o fẹ́ràn ẹ, ṣe àṣà ## .
àdáyébá yorùbá kankan wa, bi òwe tàbí nkan bẹ́ẹ̀, ti ó sọ ìdí ti a ṣe n fun àwọn ti ## .
ó bá ṣe ìgbéyàwó ni ọpọlọpọ ẹ̀tọ́ ti a n fun wọn ## .
ẹ jọ̀wọ́, ẹyin ará yorùbá blog, ẹ bá wa da si ## .
ẹ sọ ìdí ti aṣe n fun àwọn ti ó bá ṣe ìgbéyàwó ni oriṣiriṣi ẹ̀tọ́, ẹ̀bùn lọ́jọ́, ìgbéyàwó àti ## .
àyẹ́sí fún àwọn tó bá wà ni ilé ọkọ ## .
ìdájọ́ yi ṣe pàtàkì, bi o ti ẹ jẹ wípé amerika lo yi òfin padà pe ìgbéyàwó ki ṣe laarin ## .
ọkùnrin àti obìnrin mọ́ lọ́jọ́ òní, ni ọjọ́ kan, yorùbá, orílẹ̀ èdè nàíjíríà àti gbogbo ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú yio ṣe ## .
ipinu ọ̀rọ̀ yi ## .
àìní ìtẹ́lọ́rùn ló bí gbogbo ìwà burúkú bi  irọ́ pípa, olè jíjà, àgbèrè, ojúkòkòrò àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú̀ ilẹ̀ nàíjíríà á fi ọ̀nà ẹ̀rú wá ipò nítorí àti kó owó ìlú jẹ, wọn ki wúlò fún ## .
ìlú ṣùgbọ́n fún ara wọn ## .
il̀ú á dára si ti àwọn ènia bá lè mú òwe yorùbá tí ó wípé ìtẹ́lọ́rùn ni baba ìwà yí ## .
lò ## .
lẹhin ọdún mẹrindinlọgbọn wa rí fún ìṣekúṣe si àwọn obìnrin kékèké fún ogún ọdún ó lé ## .
ìwà burúkú kò mọ àgbà tàbí àwọ̀, nítorí náà, o yẹ́ ka kíyèsára pàtàkì àwọn òbí ## .
yorùbá ni wọ́n mú olè lẹkan ó ni òhun ò wá rí, tani fi ọ̀nà han olè ## .
nígbàtí wọn kọ́kọ́ fi ẹ̀sùn ẹṣẹ yi kan stuart hall, ó ni kò si nkan tó jọ bẹ́ẹ̀, ṣùgbọ́n pẹ̀lú ## .
àtilẹhin ò̀fin fún àwọn ọmọ obìnrin mẹtala yi pé kò si ẹni tó kọjá òfin, ó jẹ́wọ́ ni ilé-ẹjọ́ ## .
ajá àwọn obìnrin mẹtala yi lẹ́ni lẹhin nítorí lai si ìjọba, ọlọpa àti àwọn amòfin lẹhin wọn, kò si bi ## .
wọ́n ti lè dojú kọ stuart hall fún ẹ̀ṣẹ̀ ti o ti kọjá fún ọdún mẹrindinlọgbọn sẹhin ## .
ajá wọn ti pa ọ̀bọ, nítorí adájọ ti sọ stuart hall si ẹ̀wọ̀n oṣù mẹdogún ## .
ni abúlé yorùbá nígbàtí ko ti si ẹ̀rọ asọ̀rọ̀-mágbèsì tabi ẹ̀rọ amú-òhùn-máwòrán àti ẹ̀rọ ayélujára, àwọn ọmọdé má nkó ara ## .
jọ lati ṣe eré lẹhin iṣẹ́ oojọ bàbá àti ìyá wọn ## .
pàtàkì, ni igba ọ̀gbẹlẹ̀ nígbàtí iṣẹ́ oko din kù ## .
àwọn ọmọdé kunrin mẹta bẹ̀rẹ̀ si ṣe eré ìdárayá leti òkun lai bikità ohun ti ó nlọ ni àyíká ## .
ọmọ kini lérí pé ohun lè gun igi ọ̀pẹ pẹ̀lu ọwọ́ lásá̀n, ekeji ni ohun lè wẹ òkun yi já, ## .
ẹni kẹta ni ohun lè ta ọfà si ọ̀run ## .
àjàpá gbọ́ gbogbo ìlérí àwọn mẹta yi ṣe, ó gbé ìròyìn lọ fún ọba, pé ohun ti ri àwọn ti ## .
ó lè ṣe nkan ti ẹni kan kò ṣerí ## .
ọba àti àgbà ìlú kò fẹ́ gba ohun ti àjàpá wi gbọ́ nítorí ọgbọ́n ẹ̀wẹ́ rẹ̀, ṣùgbọ́n o ni ki ## .
ọba ṣe ohun ti ó bá fẹ́ fún ohun ti ìròyìn ti ohun mú wá kò bá ṣẹ ## .
ọba ránṣẹ́ pé àwọn ọmọdé kunrin mẹta yi, pé ki wọn wa ṣe ohun ti wọn ṣèlérí pé wọn lè ## .
ṣe ## .
yorùbá ni ẹnu àìmẹ́nu, ètè àìmétè, ló́ nmú ọ̀ràn bá ẹ̀rẹ̀kẹ́ ## .
ìbẹ̀rù ba àwọn ọmọ yi, ẹbí wọn bẹ ọba pe eré ọmọdé lásán ni àwọn ọmọ yi fi sọ gbogbo ## .
ohun ti wọn sọ, ṣùgbọ́n ẹ̀pa ò bóró mọ́ gbogbo ará ìlú ti pé jọ lati wòran ## .
àwọn ọmọde mẹta yi bẹ̀rẹ̀ si kọ orin arò bayi ## .
èyi ti ó ni ohun lè gun ọ̀pẹ, dé ìdí ọ̀pẹ pẹ̀lú ẹkún ## .
ariwo sọ, inú ará ìlú dùn ## .
nígbàtí ọmọdé keji ti o ni ohun lè wẹ́ òkun ja, gbọ́ ariwo ìdùn nú yi, eleyi ki láyà ## .
bi ti ẹni àkọ́kọ́, ọmọdé keji ti ó ni ohun lè wẹ òkun já, o wẹ dé odi keji, nibiti ## .
wọn ti fi ijó àti ayọ̀ pàdé rẹ ## .
eleyi ló fún ọmọdé kẹta ni ìgboiyà pe ohun na lè ṣe ohun ti ohun ti ṣe ìlérí rẹ ## .
ni igbà kẹta ọfà na lọ sókè ọ̀run lai padà ## .
ariwo sọ, ṣùgbọ́n ìtìjú bo àjàpá ## .
ìwà àti ìṣe ọ̀dọ́ ìgbàlódé, kò fi àṣà àti èdè yorùbá hàn rárá ## .
aṣọ àlòkù ti gbòde, dipò aṣọ ìbílẹ̀ ## .
ọpọlọpọ aṣọ àgbàwọ̀ yi kò wà fún ara àti lilò ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ## .
ọ̀dọ́ miran a wọ asọ àti bàtà òtútù ninu ooru ## .
ọ̀pọ̀ olùṣọ́-àgùntàn àti oníhìnrere, ki wọ́ aṣọ ìbílẹ̀, wọn a di bi ìrẹ̀ pẹ̀lú aṣọ òtútù ## .
èdè ẹnu wọn kò jọ òyìnbó, kò jọ yorùbá nítorí àti fi ipá sọ èdè gẹẹsi ## .
òwe yorùbá ti ó ni ṣòkòtò àgbàwọ̀, bi kò ṣoni lẹsẹ á fúnni nítan ## .
bi a bá wo òwe yi, àti tun ṣòkòtò àgbàwọ̀ ṣe lati báni mu, ni ìnáwó púpọ̀ tàbi ki ó ## .
má yẹni ## .
bi a bá fi òwe yi ṣe akiyesi, aṣọ àlòkù ti wọn kó wọ̀ ìlú npa ọrọ̀ ilẹ̀ wa ## .
àwọn ti ó rán-aṣọ àti àwọn ti ó hun aṣọ ìbílẹ̀, ko ri iṣẹ́ ṣe tó nítorí aṣọ àlòkù ti ## .
àwọn ọdọ kó owó lé ## .
a lè fi òwe yi bá àwọn ti ó nwọ aṣọ-alaṣọ àti àwọn ti ó fẹ́ gbàgbé èdè wọn nítorí ## .
èdè gẹẹsi wi ## .
òwe yi tún bá àwọn òṣèlú ti ó nlo àṣà òṣè́lú ti òkè-òkun lai wo bi wọn ti lè tunṣe ## .
lati bá ìlú wọn mu ## .
atunse aṣọ àlòku ju àti rán aṣọ ni titun lọ ## .
ki òṣèlú bá àwọn ará ìlú jíròrò lati ṣe òfin àti àṣà àti dari ìlú, dára ju pé ki á ## .
gba àṣà aláṣà lọ ## .
gẹ́gẹ́bí ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni iṣẹ́ ni oogun ìṣẹ́, jẹ́ òtítọ́, bi òṣìṣẹ́ bá ri owó gbà ni àsìkò, ## .
tàbi gba ojú owó fún iṣẹ́ ti wọn ṣe ## .
òṣìṣẹ́ ti ó ṣiṣẹ́ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ àkókò lórí owó kékeré, kò lè bọ́ ninu ìṣẹ́,  nítorí, ọlọ́rọ̀ kò  ## .
ni ìtìjú lati jẹ òógùn òṣìṣẹ́ ## .
ọ̀pọ̀ òṣìṣẹ́, a fi ìtìjú gé ara wọn kúrú nípa àti bèrè ẹ̀tọ́ wọn ## .
òṣìṣẹ́ míràn a ṣe iṣẹ́ ọ̀fẹ́ fún ọlọ́rọ̀ tàbi ki wọn fúnra wọn gé owó ise wọn kúru lati ri ## .
ojú rere ọlọ́rọ̀, nípa èyi, wọn á pa owó fún ọlọ́rọ̀ ni ìparí ọdún ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti o ni ọ̀dájú ló bi owó, ìtìjú ló bi igbèsè ṣe ló lati ba oloro tàbi o ## .
ni ilé-iṣẹ́ ti á lo gbobo ọ̀nà lati ma gba ẹgbẹ́-òṣìṣẹ́ láyè ## .
ọlọ́rọ̀ kò ni ìtìjú lati lo òṣìṣẹ́ fún owó kékeré ## .
a lè lo ọ̀rọ̀ yi lati gba òṣìṣẹ́ ni ìyànjú ki wọn má tara wọn ni ọ̀pọ̀, nípa bi bèrè ## .
owó ti ó yẹ fún iṣẹ́ ti wọn ṣe àti pé ki òṣìṣẹ́ gbìyànju lati kọ iṣẹ́ mọ́ iṣẹ́ lati ## .
wà ni ipò àti bèrè ojú owó ## .
ọ̀pọ̀ ẹranko ti ó ni ìwo lóri, ma nlo lati fi gbèjà ara wọ́n ti ewu bá dojú kọ wọ́n ## .
ni ìdà , ìwo igbin wà fún lati fura ninú ewu, nítorí náà, bi igbin bá rò pé ewu wa ## .
ni àyíká́, igbin àti ìwo rẹ̀, a kó wọ karaun fún àbò ## .
fún ẹranko àti igbin, ìwo ti ó le ẹranko àti ìwo rírọ̀ igbin wà fún iṣẹ́ kan naa, mejeeji wà ## .
fún àbò ṣùgbọ́n fún iwúlò ọ̀tọ̀tọ̀ ## .
o yẹ ki igbin mọ iwọn ara rẹ̀ lati mọ̀ pé irú ìwo ohun kò wà fún ohun ijà, lai ## .
si bẹ́ẹ̀, wọ́n á tẹ igbin pa ## .
a lè lo òwe yorùbá ti ó ni a sọ̀rọ̀ ẹran ti o ni ìwo, ìgbín yọjú yi fún àwọn ## .
ẹ̀kọ́ wọnyi a lè fi bá ẹni ti ó bá jọ ara rẹ lójú wi, aimọ iwọn ara ẹni léwu, ## .
ọgbọ́n wà ninu mi mọ agbára àti àbùkù ara ẹni, ki á lo ohun ti a ni fún ohun ti ## .
ó yẹ – bi a bá  lo ìmọ̀ òṣìṣẹ́ fún irú iṣẹ́ ti wọn mọ̀, á din àkókò àti ## .
ìnáwó kù, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
fún àpẹrẹ ilé ti ó ni òrùlé, ilẹ̀kùn àti fèrèsé, àdìrò àti àdògán, omi ki ba jẹ omi ẹ̀rọ, omi ## .
òjò tàbí kànga ṣe pàtàkì àti oúnjẹ ## .
ẹ yẹ àwọn orúkọ àti àwòrán àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ohun ti a lè ri ni àyíká ilé ni ojú ewé yi ## .
ni ayé àtijọ́ ẹsẹ̀ ni gbogbo èrò ma nlo lati rin lati ìlú kan si keji nígbàtí ọkọ̀ ìgbà̀lódé kò ## .
ti wọpọ ## .
ilé ọba àti ìjòyè ni a ti le ri ẹṣin nítorí ẹṣin kò lè rin ninu igbó kìjikìji ti o ## .
yi ilẹ̀ yorùbá ká ## .
ọrọ yorùbá ayé òde òní ni ẹsẹ̀ yá ju mọ́tọ̀ ara lo nfàbọ̀ si ## .
ọ̀rọ̀ yi bá àwọn èrò ayé àtijọ́ mu nítorí  ìrìn-àjò ti wọn fi ẹsẹ̀ rin fún ọgbọ̀n ọjọ́, ko ## .
ju bi wákà̀̀tí mẹ́fà lọ fún ọkọ ilẹ̀ tàbi ogoji ìṣẹ́jú fún ọkọ̀-òfúrufú ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn ohun ìrìnsẹ̀ ayé àtijọ́ àti ayé òde òní ni èdè yorùbá, ohun àti àwòrán ti ó ## .
wà ni ojú ewé yi ## .
gẹgẹ bi òwe yorùba,́ ọmọ ẹni kì í burú títí, ká fi fún ẹkùn pajẹ ## .
òwe yi bá ìṣẹ̀lẹ̀ burúkú ti ó ṣẹlẹ̀ si daniel pelka mu ## .
kò tọ́ ki ìyá daniel pelka ti o yẹ ki ó dáàbò bo ọmọ fi ìyà jẹ ọmọ ọdún mẹrin ## .
yi dé ojú ikú ## .
ọmọ kékeré yi jẹ̀ ìyà kú lọ́wọ́ ìyá àti ọkọ rẹ ## .
kini ọmọ ọdún mẹrin lè ṣe lati gbèjà ara rẹ lọ́wọ́ òbí burúkú   ## .
kòsí ohun ti ọmọdé lè ṣe, ṣugbọn ìjọba fa obìnrin àti ọkùnrin burúkú yi lọ si ilé-ẹjo ## .
wọ́n gba ìdájọ́ èyí ti wọn ni lati lo ọgbọn ọdún ó kéré jù ## .
ẹ wo ìròyìn yi ## .
gẹgẹbi òwe yorùbá ẹni ti ó ni ki ará ilé ohun má là, ará ìta ni o ya láṣọ ## .
òwe yi là le fi ba awọn èyaǹ wa wi, nítorí bi òyìnbó bá bẹ̀rẹ̀ si ṣe irú àjọ̀dún yi, ## .
awọn enia wa a tò pẹ̀lú ẹ̀bẹ̀ lati gba àyè lati fi iṣẹ́ ọnà àti àṣà yorùbá ni irú ibi ## .
bẹ́ẹ̀ ## .
bi èrò ìwòran ti ó fẹ́ mọ nípa iṣẹ́ ọ̀na yorùbá ti pọ̀ tó, kòsí oníṣẹ́ ọnà bi onilù, olórin ## .
ìbìlẹ́, oníṣòwò ọjà ìbílẹ̀ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ lati polówó iṣẹ́ ọnà àti àṣà yorùbá ni àjọ̀dún yi ## .
awọn ẹ̀ka yorùbá ti ó wà ni brazil ló kó onílù àti oníjò batala ti ó dá awọn èrò lára ## .
ya ## .
awon olonje yorùbá ri oja ta ## .
awọn onilù, oníṣòwò ibile, olórin ibile, oniṣẹ ọna ati eléré ìbílẹ̀ yorùbá ni ìlú-ọba pàdánù àti jẹ ọrọ̀ àti polongo ## .
iṣẹ ọwọ́ wọn ## .
ó ṣe pàtàkì lati parapọ̀ pẹ̀lú ìfẹ́ lati gbé àṣà, iṣẹ́ ọnà àti èdè yorùbá lárugẹ ## .
yorùbá ni ọmọdé ò jobì, àgbà ò jẹ oye, òwe yi bá àwọn òbí ti ó kọ ọmọ sílẹ̀, ìyá ## .
ti ó ta ọmọ, bàbá ti ó sá fi ọmọ sílẹ̀ àti àwọn ti o fi ìyà jẹ ọmọ, irú ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òbí bayi ni òṣì má ta pa ## .
kò sí àyè fún ọmọ irú àwọn bayi lati mọ wọn lójú nítorí wọn o si nílé lati ṣe ojuṣe ## .
wọn gẹ́gẹ́bí òbi ati lati kọ́ ọmọ aláìgbọràn ## .
irú orin bayi ló tọ́ sí irú òbí bẹ́ẹ̀ ## .
orin yi ni olùkọ́ ma fi ńkọ́ àwọn ọmọ ilé-ìwé alakọbẹrẹ nigbà ilé-ìwé ọ̀fẹ́ ti àwọn òṣèlú ilẹ̀ yorùbá ti ## .
olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ ṣe olórí rẹ ## .
ni ayé ìgbà wọnyi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ òbí a ma fi ebi panú, ṣiṣẹ́ kárakára tàbí ta ohun ìní lati pèsè fún ## .
àwọn ọmọ àti lati rán ọmọ lọ sí ilé-ìwé gíga ## .
o yẹ ki ọmọ bọ̀wọ̀ fún irú àwọn òbí wọnyi ## .
ìyàtọ̀ diẹ̀ ló wà láàarín awọn ẹru igbéyàwó ti a kọ́ si ojú iwé yi lati idile si idile ## .
kò si àyè àti sin abo ewúrẹ́ fún awọn ti o ńgbé ìlú nla tàbi ìlú òyìnbó́, nítorí náà a ## .
lè fi owó dipò fún ìyá àgbà ni abúlé ki wọn ra abo ewúrẹ́ lati sin fún ìyàwó ## .
awọn ẹlẹ́sìn ìgbàlódé lè sọ wipé awọn ò fẹ́ ki wọn fi ataare àti obì ṣe àdúrà fún ọkọ ati ## .
ìyàwó ## .
a tún ṣe akiyesi wipé wọn ki tú àpóti ìyàwó mọ, nítorí ni ayé àtijọ́, wọn yio ṣi àpóti ki ## .
gbogbo ẹbí ri awọn ohun ẹ̀ṣọ́ ti ọkọ ìyàwó ra fún ìyàwó rẹ, eyi bo àṣírí ìnáwó lori awọn ohun ## .
ẹṣọ ## .
ẹbi tún lè wo ṣe fún ọkọ ìyàwó lati gba idaji oye iṣu tàbi ẹrù lati bo ni àṣiri ## .
erin jẹ ẹranko ti ọlọrun da lọ́lá pẹlu titobi rẹ ninu igbo ## .
yorùbá ni koríko ti erin bá ti tẹ̀, àtẹ̀gbé ni láyé, oko ti erin bá wọ̀, olóko bẹ wọ igbèsè ## .
tori ibajẹ ti o ma ṣẹlẹ̀ si irú oko bẹ ## .
gbogbo ẹranko bọ̀wọ̀ fún erin, nítorí kìnìún ọlọ́là ijù kò lè pa erin ## .
bi erin ti tóbi tó, ni ó gọ̀ tó ## .
ni ọjọ́ kan, gbogbo ẹranko pe ìpàdé lati pari ìjà fún kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ àti kìnìún ## .
kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ ni bi ohun ba pa ẹran, kìnìún a fi ògbójú gba ẹran yi jẹ ## .
kàkà ki erin da ẹjọ́ pẹ̀lú òye, ṣe ló tún dá kun ## .
ìhàlẹ̀ àti ìgbéraga ni àwùjọ yi bi awọn ẹranko yoku ninu ## .
o bi kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ ninu to bẹ gẹ ti kò lè fọhùn ## .
àjàpá nikan lo dide lati fún erin ni èsì ọ̀rọ̀, ṣùgbọ́n gbogbo ẹranko yoku bú si ẹ̀rín nítorí wọn fi ## .
ojú di àjàpá ## .
dipo ki àjàpá panumọ́, ó pe erin níjà ## .
ni ọjọ́ ìjà, erin kò múra nítorí ó mọ̀ pé bi àjàpá ti kéré tó, bi ohun bá gbé ẹsẹ̀ ## .
le, ọ̀run lèrọ̀ ## .
àjàpa mọ̀ pé ohun ko ni agbára, nítorí eyi, ó dá ọgbọ́n ti yio fi bá erin jà lai di ## .
èrò ọ̀run ## .
àjàpá ti pèsè, agbè mẹta pẹlu ìgbẹ́, osùn àti ẹfun ti yio dà lé erin lóri lati dójú ti ## .
ó tọ́jú awọn agbè yi si ori igi nitosi ibi  ti wọn ti fẹ́ jà, ó mọ̀ pé pẹ̀lú ## .
ibinu erin á jà dé idi ibi ti yio dà le lori ## .
awọn ẹranko péjọ lati wòran ijà láàarín àjàpá àti erin ## .
àjàpá mọ̀ pe bi erin bá subú kò lè dide, nígbàtí ti ijà bẹ̀rẹ̀, ẹhin ni àjàpá wà ti o ## .
ti nsọ òkò ọ̀rọ̀ si erin lati dá inú bi ## .
pẹ̀lú ibinú, ki ó tó yípadà dé ibi ti àjàpá wa, àjàpá a ti kósi lábẹ́, eleyi dá awọn ẹranko ## .
lára yá ## .
yorùbá ni bi ìyà nla ba gbeni ṣánlẹ̀, kékeré á gorí ẹni ni ikẹhin, àjàpá bori erin pẹ̀lú ọgbọ́n, gbogbo ## .
ẹranko gbé àjàpá sókè pẹ̀lú ìdùnnú gun ori ibi ti erin wó si ## .
òwe yorùbá ti ó ni bi ará ilé ẹni ba njẹ kòkòrò búburú ti a ò sọ fun, hẹ̀rẹ̀huru rẹ ## .
kò ni jẹ ki a sùn bá iṣẹlẹ ọ̀rọ̀ àti pèsè ina monamona yi mu ## .
pẹlu gbogbo owó ti ó ti wọlẹ̀ lóri àti pèsè ina mona-mona, ará ilé ẹni ti o ńjẹ kòkòrò búburú ## .
ti jẹ́run ## .
ariwo yi pọ to bẹ gẹ, ti àtisùn di ogun ## .
àti ọ̀sán àti òru ni ariwo ẹ̀rọ-iná kékèké yi ma ńdá sílẹ̀, ṣùgbọ́n èyí tó burú jù ni herehuru ti ## .
òru ## .
ki ṣe omi, epo-rọ̀bi, èédú nikan ni a fi lè ṣe ètò ina mona-mona ## .
a lè fi oòrùn, atẹ́gùn àti pàntí ti ó pọ̀ ni orílẹ̀ èdè wa ni ẹ̀kúnrẹ́rẹ́ pèsè iná mona ## .
ìlú ti kò ni oòrùn tó ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ńfi oòrùn pèsè iná mona-mona ## .
ohun ìtìjú ni pé fún bi ọgbọ̀n ọdún ó lé díẹ̀, àwọn òṣèlú àti ará ìlu, kò ri ará ilé ## .
ti ó ńjẹ kòkòrò búburú báwí ## .
yorùbá ka ọmọ si ọlá àti iyì ti yio tọ́jú ìyá àti bàbá lọ́jọ́ alẹ́ ## .
eyi han ni orúkọ ti yorùbá nsọ ọmọ bi ọmọlọlá, ọmọniyì, ọmọlẹ̀yẹ, ọmọ́yẹmi, ọlọ́mọ́là, ọlọ́mọlólayé, ọmọdunni, ọmọwunmi, ọmọgbemi, ọmọ́dára àti ## .
bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
a o tun ṣe akiyesi ni àṣà yorùbá pe bi obinrin ba wọ ilé ọkọ, wọn ki pe ni orúkọ ## .
ti ìyá ati bàbá sọ, wọn a fun ni orúkọ ni ilé ọkọ ## .
nígbàtí ó bá ṣẹ̀ṣẹ̀ wọlé wọn a pe ni ìyàwó ṣùgbọ́n bi ó bá ti bímọ a di ìyá orúkọ ## .
àkọ́bí, bi ó bá bi ibeji tabi ibẹta a di ìyá ibeji tàbi ìyá ibẹta ## .
bàbá ọmọ a di bàbá orúkọ ọmọ àkọ̀bí, bàbá ibeji tàbi bàbá ìbẹta ## .
nítorí idi eyi, ìgbéyàwó ti kò bá si ọmọ ma nfa irònú púpọ̀ ## .
ni abúlé kan ni aye atijọ, ọkọ ati ìyàwó yi kò bímọ fún ọpọlọpọ ọdún lẹhin ìgbéyàwó ## .
nítorí àti bímọ, wọn lọ si ilé aláwo, wọn lọ si ilé oníṣègùn lati ṣe aajo, ṣùgbọ́n wọn o ri ## .
ọmọ bi ## .
aladugbo wọn gbà wọn niyanju ki wọn lọ si ọ̀dọ̀ olóri-awo ni ìlú keji ## .
ọkọ àti ìyàwó tọ olóri-awo yi lọ lati wa idi ohun ti wọn lè ṣe lati bímọ ## .
olóri-awo ṣe iwadi lọ́dọ̀ ifa pẹ̀lú ọ̀pẹ̀lẹ̀ rẹ, o ṣe àlàyé pe ko si ọmọ mọ lọdọ òrìṣà ṣùgbọ́n nígbàtí ## .
ẹ̀bẹ̀ pọ, o ni ọmọ kan lo ku lọdọ òrìṣà-omi, ṣùgbọ́n ti ohun bá gba ọmọ yi fún wọn kò ## .
ni bá wọn kalẹ́, nítorí ti o ba lọ si odò ki ó tó bi ọmọ ni ilé ọkọ yio ## .
kú, òrìṣà-omi á gba ọmọ rẹ padà ## .
ààntére lọ fọ abọ́ lódò ## .
ìyàwó lóyún, ó bi obinrin, wọn sọ ni ààntéré eyi ti ó tumọ si ọmọ omi ## .
gbogbo ẹbi àti ará bá wọn yọ̀ ni ọjọ́ ìsọmọ lórúkọ ## .
ni ọjọ kan, ààntéré bẹ awọn òbí rẹ pé ohun fẹ́ sáré lọ fọ abọ́, awọn òbí rẹ kọ ## .
nígbàtí ẹ̀bẹ̀ pọ wọn gbà nítorí o ti dàgbà tó lati wọ ilé-ọkọ, wọn ti gbàgbé ewọ ti olóri-awo sọ ## .
fún wọn pe, o ni lati wọ ile ọkọ ki o to bímọ ## .
ààntéré dé odò, òrìṣà-omi, ri ọmọ rẹ, o fi iji nla fa ààntéré wọ inú omi lai padà ## .
ìyá àti bàbá ààntéré, reti ki ó padà lati odò ṣùgbọ́n kò dé, wọn ké dé ilé ọba, ọba pàṣẹ ## .
ki ọmọdé àti àgbà ìlú wa ààntéré lọ ## .
nigba ti wọn dé idi odò, wọn bẹrẹ si gbọ orin ti ààntéré nkọ, ṣùgbọ́n wọn ò ri ## .
abi-nibi wọn ## .
àwa òbí lati yi ìhà ti a kọ si èdè yorùbá padá, ti a kò bá fẹ́ ki o pòórá ## .
òwe yorùbá kan tilẹ sọ wípé, onígbá io npe igbá rẹ ni pankara, ti a fi nbaa fi kolẹ ## .
gẹ́gẹ́ bi òbí, ohun ti a bá fi lélẹ̀ fún àwọn ọmọ wa lati ìgbà èwe ni wọn yio gbọ́njú ## .
mọ, ## .
ti wọn yio si dìmú ## .
ṣugbọn kini a nfi lélẹ̀  ## .
ẹ̀kọ́ àjòjì, eyi yi ni èdè gẹẹsi ## .
àwa òbí papa, ti a rò ## .
pé a ti lajú ju pé kaa máà fi èdè abínibí wa maa ba àwọn ọmọ sọ̀rọ̀ nílé lọ ## .
àti kàwé, a si ## .
ti bọ́ si ipele tó ga ju èyi ti a bi wa si lọ, nítorí na, èdè wa di ohun ## .
ìtìjú àti àbùkù, ti kò yẹ ## .
ipò ti a wà ## .
ẹ jẹ́ ki a kọ́ ọgbọ́n lára àwọn ìgbò, hausa, òyìnbó, china àti india,ki a si fi won ṣe àwòkọ́ṣe ## .
kò si ibi ti àwọn wọnyi wà, yálà nílé tabi lóko, èdè wọn, ni wọn maa ba awọn ọmọ sọ ## .
àwọn òyìnbó gbé èdè wọn ni arugẹ, ni ó mú ki idaji gbogbo enia ni àgbáyé ki ó maa lo ## .
èdè wọn ## .
àwọn ará ìlú china, ẹ̀wẹ̀, kò fi èdè wọn ṣeré rárá, tó bẹ́ẹ̀ ti odindi ìlú america,  àti àwọn ## .
kan ni ilẹ̀ adúláwọ̀ ti bẹ̀rẹ̀ si kọ awọn ọmọ ilé-ìwé wọn  ni mandarin, ẹ̀yà èdè china ## .
ti a kò bá fẹ́ ki èdè yorùbá ki ó di ohun ìgbàgbé, a ni lati yi padà, ki á ## .
si ṣe àtúnṣe ## .
ẹ jẹ́ ki ó jẹ́ èdè yi ni àwọn ọmọ wa yio kọ́ gbọ́, ti á o si má ba ## .
wọn sọ ninu ilé, dípò èdè gẹẹsi ## .
yorùbá ni omi lènìyàn, bi ó bá ṣàn siwájú á tún ṣàn sẹ́hìn ## .
òwe yi túmọ̀ si wipé lati ọjọ́ ti aláyé ti dáyé ni èniyàn ti nkúrò ni ìlú kan lọ si ## .
ikeji fún ọpọlọpọ idi ## .
èniyàn ma nkúrò ni ìlú abínibí nítorí ogun, ìyàn, ọ̀gbẹlẹ̀, ọrọ̀ ajé, ìtẹ́síwájú ninu ẹ̀kọ́, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú kún fún wàrà àti oyin nítorí ọgọrun-din-marun ohun àlùmọ́nì gbogbo àgbáyé wà ni orílẹ̀ èdè naa ## .
lára ìwà burúkú yi ló ndá ogun àti ọ̀tẹ̀ si ìlú àti tẹ̀mbẹ̀lẹ̀kun awọn ọ̀dọ́ ## .
èrè awọn ìwà ìbàjẹ́ wọnyi ti ba ìlú jẹ, èyi jẹ ikan ninu ohun ti ó dá kún ohun ti ## .
ọ̀dọ́ ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú fi nkúrò lọ si òkè-òkun ni ọ̀nà kọnà ## .
iroyin awọn ọdọ òṣìṣẹ́ ti o nṣi kúrò ni ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ti ọkọ̀ wọn dà si òkun ni ìlú ## .
lampedusa, italy kàn loni ọjọ́ ẹti, osu kewa, ọjọ́ kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ̀talá ## .
iroyin ikú ọ̀rùndínrínwó òṣìṣẹ́ tó ṣègbé si òkun kan ## .
yorùbá ni ẹ̀bẹ̀ là mbẹ̀ òṣìkà ki ó tú ìlú rẹ̀ ṣe ## .
òwe yi bá awọn oṣelu ti a npe ni alágbádá àti awọn olórí ìjọ ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú, ki wọn jọwọ ## .
tún ìlú wọn ṣe ## .
ọpọlọpọ ewu ti awọn ọdọ nla kọjá iba din kù bi awọn olórí ìlú bá lè fi ìwà burúkú sílẹ̀, ## .
ki wọn tu ìlú ṣe nípa ṣi ṣe ìdájọ́ fún olórí ti ó bá ṣe iṣẹ́ ibi bi ki kó ## .
owó ìlú jẹ àti awọn ìwà ìbàjẹ́ yoku ## .
ilẹ̀ yorùbá jẹ́ ikan ninu ẹ̀yà nlá lára orílẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
orílẹ̀ èdè yi gba ominira lati ọ̀dọ̀ ilú-ọba ni ọdún mẹ́tàléladọta sẹhin ## .
lati igba ti nàíjíríà ti gba ominira, kàkà ki ewé àgbọn dẹ̀, koko ló tún nle si ## .
bi ọdún ti ńgorí ọdún ni ó nle koko si fún ará ilú ## .
olórí ilú ti a npe ni ìjọba mba ọrọ̀ ilú jẹ pẹ̀lú iwà ibàjẹ́ bi gbigba àbẹ̀tẹ́lẹ̀, ojúkòkòrò, rírú òfin ## .
ti wọn fúnra wọn fi silẹ̀, fifi èrú gba ìjọba, kíkó ọrọ̀ ilú lọ si òkè-òkun àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
kò si ìyàtọ̀ laarin ìjọba ológun àti òṣèlú ## .
èrè iwà burúkú lati ọ̀dọ̀ òṣèlú ti ran awọn ará ilu ## .
oriṣiriṣi iwà burúkú ti kò ṣẹlẹ̀ láyé àtijọ́ ti bẹ̀rẹ̀ si ṣẹlẹ̀ ## .
fún àpẹrẹ, gbọmọgbọmọ ti gbòde, olè jíjà, jìbìtì, tẹ̀mbẹ̀lẹ̀kun, ọ̀tẹ̀ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
kò si iná, omi, ilé-ìwé fún ọmọ aláìní, ojú ọ̀nà ti bàjẹ́, awọn ará ilú njẹ ìyà, ọpọlọpọ ọdọ jade ## .
ilé-ìwé wọn ò ri iṣẹ́, èyi to ri iṣẹ́ ngba owó ti kò tó jẹun àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
bi nàíjíríà ti nṣe àjọ̀dún kẹtaleladọta ni ọjọ́ kini oṣù kẹwa, ó yẹ ká gbé òwe yorùbá ti ó ni ## .
ọmọ to yi ko gbọn, ìyá ni ko ma ṣa kú, kilo npa ọmọ bi agọ̀, yẹ̀wò ## .
ìlú tó bá gbọ́n ni lati kó ara pọ̀ lati ṣe àpérò fún àtúnṣe nkan ti ó ti bàjẹ́, ki ## .
agọ̀ ma bà pa orílẹ̀ èdè ## .
bi ó ti wù ki ó ri, ẹni ọdún bá láyé, ó yẹ ki ó dúpẹ́, ki ó ni ireti ## .
pé ọ̀la yi o dára, nítorí eyi, ẹ̀yin olólùfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá, ẹ kú ọdún ominira o ## .
òwe yorùbá yi ṣe gba àwọn ti o nbẹ̀rù nigba gbogbo níyànjú wípé ó yẹ ki èniyàn fara balẹ̀ lati ## .
ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀ ki ó tó kú sílẹ̀ de ikú ## .
ẹlòmíràn, kò ni ṣe iwadi ohun ti àwọn èniyàn fi ńsáré, ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sáré ## .
ọpọlọpọ ti sa wọ inú ewu ti wọn rò wípé àwọn sá fún ## .
fún àpẹrẹ, nígbàtí iná ajónirun balẹ̀ ni àgọ́ ológun ni ikẹja ni ìlú èkó ni bi ọdún mẹjọ sẹhin ## .
bi àwọn kan ti gbọ́ ìró iná ajónirun yi, wọn sáré titi ọpọ fi parun si inú irà ni ejigbo ## .
ni ọ̀nà jínjìn si ibi ti ìṣẹ̀lẹ̀ ti ṣẹlẹ̀ ## .
àpẹrẹ miran ti a lè fi ṣe àlàyé pé ọ̀run ńyabọ̀, ki ṣé ọ̀rọ̀ ẹnìkan ni ẹni ti ó sọ ## .
pé ohun ri wípé ayé ti fẹ parẹ́, àwọn kan gbàgbọ́, wọn bẹ̀rẹ̀ si ta ohun ìní wọn ## .
àti ẹni ti ó ta ohun ìní àti ẹni ti ó ra, kò si ninú wọn ti ó ma mú ## .
nkankan lọ ti ayé bá parẹ nitotọ ## .
èkó jẹ́ olú ìlú nàíjíríà fún ọpọlọpọ ọdún, ki wọn tó sọ abuja di olú ìlú nàíjíríà, ṣùgbọ́n èkó ṣi ## .
jẹ́ olú ìlú fún iṣẹ ọrọ̀ gbogbo nàíjíríà ## .
nítorí eyi, gbogbo ẹ̀yà nàíjíríà àti àwọn ará ìlú miran titi dé òkè-òkun ló wà ni èkó ## .
yorùbá ni èdè ti wọn nsọ ni ìgboro èkó, ṣùgbọ́n ọpọlọpọ gbọ èdè gẹẹsi, pàtàkì àwọn ti ki ṣé ọmọ ## .
yorùbá ## .
ẹ wo díẹ̀ ni àwọn ìṣe àti ọ̀rọ̀ ni ìgboro èkó ## .
gẹgẹbi àpè júwe, ẹranko a fàyà fà jẹ ẹranko ti ó ni àwọ̀, omiran ni oro, omiran ni ikarawun, wọn ## .
si ńyé ẹyin ## .
fún àpẹrẹ irú àwọn ẹran wọnyi ni ejò, àjàpá, alangba àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹ wo àwòrán àti pipe irú àwọn ẹranko wọnyi ni ojú ewé yi ## .
ni asiko ọdún, pàtàkì, asiko ọdún iranti ọjọ ibi jésù, bi oúnjẹ ti pọ̀ tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti o wa ## .
ni òkè-okun àti àwọn díẹ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú, bẹ́ẹ̀ ni o ṣọ̀wọ́n tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni àgbáyé ## .
ò̀we yorùbá ni, ọ̀kánjúwà-á bu òkèlè, ojú rẹ à lami ## .
bi enia ò bá ni ọ̀kánjúwà, á mọ irú òkèlè ti ó lè gba ọ̀nà ọ̀fun rẹ, ṣùgbọ́n ọ̀kánjúwa á ## .
bu  lai ronu pe òkèlè ti ó ju ọ̀nà ọ̀fun lọ á fa ẹkún ## .
òwe yi bá àwọn ti ó ṣe jura wọn lọ tàbi ki ó jẹ igbèsè lati ra ẹ̀bùn, oúnjẹ ti ## .
wọn ò ni jẹ tán, aṣọ, bàtà àti oriṣiriṣi ti wọn ri ni ìpolówó lai mọ̀ pé ọdún á ré ## .
kọjá ## .
lẹhin ọdún, ọ̀pọ̀ a fi igbèsè bẹ̀rẹ̀ ọdún titun,  eyi a fa ìrora àti ọ̀rọ̀ ti ó ṣòro si ## .
ayé irú ẹni bẹ́ẹ̀ ## .
yorùbá ni ájẹ ìwẹ̀hìn ló ba ẹlẹ́dẹ̀ jẹ, nítorí eyi ìkìlọ̀ fún ẹ̀yin ti ẹ ni ìfẹ́ àti gbé èdè ## .
àti àṣà̀̀ yorùbá lárugẹ, pe ki ẹ ṣe ohun gbogbo ni ìwọ̀ntúnwọ̀nsì ## .
ẹ kú ọdún o, ọdún titun ti o ḿbọ̀ lọ́nà á ya abo fún gbogbo wa ## .
lati ọjọ́ ti aláyé ti dá ayé ni yorùbá ti ni ìgbàgbọ́ ninu ki a gba àdúrà nítorí pe ohun ## .
gbogbo fẹ́ àdúrà ohun ti o dára fẹ́ àdúrà ki ó bà lé dára si, eyi ti kò dára na ## .
fẹ́ àdúrà ki ó bà lé yanjú ## .
bi àwọn ìgbàgbọ́ tàbi ilé-àdúrà aláṣọ funfun ti ńlo àbẹ́là gba àdúrà a ni yorùbá ma ńlo àwọn ohun ọ̀gbin ## .
bi orógbó, obì, atare àti oyin nibi ètò ìgbéyàwó, ìsọmọ lórúkọ, ìṣílé, àjọ̀dún àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹ jẹ ki a ṣe akiyesi bi yorùbá ti ńlo wọn fún àdúrà ọpọlọpọ ìgbà ni a ki mọ ẹni ## .
ti o gbin igi orógbó nítorí igi rẹ lè pé igba ọdún, nítorí eyi, yorùbá ma ńlo lati gbàdúrà nibi ## .
ṣiṣe fún ẹmi gigun pe wa gbó wa tọ́ ## .
obì wulo fún ọrọ ajé ## .
yorùbá ni ọdọdún la nri orógbó, ọdọdún la nri obì lori atẹ nítorí eyi wọn a lo fún àdúrà pe ## .
obì a bi iku, àti pé ẹni na a ṣe àmọ́dún ## .
ọmọ pọ ninu atare, nítorí eyi wọn a fi gba àdúrà, pàtàkì fún ẹni ti o nṣe ìgbéyàwó pe ilé ## .
wọn á kún fún ọmọ tàbi nibi ìsọmọ lórúkọ pe bi wọn ṣe bi ọmọ na, ilé tirẹ̀ na á ## .
kún fún ọmọ ## .
òwe yorùbá ni dídùn là ḿbá láfárá oyin, nítorí eyi wọn a lo oyin lati gba àdúrà nibi ìgbéyàwó, ìsọmọ ## .
lórúkọ àti ṣiṣe yoku pe ayé ẹni ti o nṣe nkan á dùn bi oyin ## .
òwe yorùbá ti o ni ká tó ri erin ó digbó, ká tó ri ẹfọ̀n ó dọ̀dàn, ká tó ri ## .
ẹyẹ bi ọ̀kin ó di gbére fihan pé ki ṣe ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú nikan ni irú nelson mandela ti ṣe ## .
ọ̀wọ́n, ṣugbọn gbogbo àgbáyé ## .
melo ninu olori òṣèlú àti àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ló lè ṣe bi nelson mandela   ## .
bi wọn dé ipò giga wọn ki fẹ kúrò, wọn a paniyan, wọn a jalè, wọn a ta enia wọn ## .
àti oriṣiriṣi iwa burúkú miran lati di ipò na mu ## .
nelson mandela ṣe ẹ̀wọ̀n fún ọdún mẹta-din-lọgbọn nítorí ó̀ gbìyànjú lati tú àwọn enia rẹ sílẹ̀ ni oko ẹrú ## .
o di enia dúdú àkọ́kọ́ lati dé ipò olori òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú ## .
kò lo ipò yi lati gbẹ̀san iṣẹ́ ibi ti àwọn aláwọ̀ funfun ṣe si tàbi ijiya rẹ ni ẹ̀wọ̀n ## .
ó fi apẹrẹ onígbàgbọ́ rere han nítorí ó dariji àwọn ti ó fi ìyà jẹ́ ohun àti àwọn enia rẹ ## .
tori ki ilú rẹ lè tòrò ## .
ẹyẹ bi ọ̀kín ṣọ̀wọ́n, kò du lati kú si ori ipò, lẹhin ọdún marun ó gbé ipò sílẹ̀ ki ẹlòmíràn ## .
lè bọ́ si ## .
ọmọ ọdún marun-din-lọgọrun ni ki ó tó pa ipò dà, bi o ti ẹ̀ jẹ́ pé nelson mandele ti di ## .
arúgbó, gbogbo àgbáyé ò fẹ́ ki ó kú, nítorí ẹyẹ bi ọ̀kín rẹ ṣọ̀wọ́n ## .
bi àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú yoku ba le kọ́gbọ́n lára ìgbà àti ikú nelson mandela, ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú á ## .
dára ## .
gbogbo àgbáyé ṣè dárò madiba nelson mandela ## .
gbogbo ọmọ yorùbá ni ó dìgbà, ó dìgbóṣe, ó dàrìnàkò, ó dojú àlá ká tó tún ríra ## .
o bi ọmọ mẹta ti wọn jọ ngbe nítorí ìyàwó rẹ ti kú ## .
bi bàbá yi bá fẹ́ la ija yio sọ pé ẹ má jà, a ò mọ ohun ti ọlọrun fi ## .
ohun ti ẹ ńjà lé lori ṣe, nítorí náà bi eyi o ṣe, omiran yio ṣe ## .
ni ọjọ́ kan, ọmọ kú fún obinrin olùbágbélé bàbá beyioṣe ## .
bàbá tún dé ọdọ obinrin yi lati tu ninu, o sọ fún pe bi eyi o ṣe, omiran yio ṣe ## .
– ẹ pẹ̀lẹ́, a o mọ̀ ohun ti ọlọrun fi ṣe ## .
ọrọ ìtùnú yi bi ẹniti o ṣe ọ̀fọ̀ ọmọ ti ó kú ninu tó bẹ gẹ ti o fi gbèrò ## .
pe ohun yio dán ìgbàgbọ́ bàbá beyioṣe wo nípa wiwo ohun ti yio ṣe ti ọmọ ti rẹ náà bá ## .
kú ## .
ni òwúrọ̀ ọjọ́ kan, bàbá beyioṣe, sọ fún àwọn ọmọ rẹ̀ pé ohun fẹ ji dé ibikan ## .
ó ṣe ètò pé ki wọn mu ògì àti àkàrà ni òwúrọ̀ ọjọ́ na ## .
àwọn ọmọ ji, wọn lọ si àrò, wọn po ògì lai mọ pe, obinrin ti ọmọ rẹ ku ti bu ## .
májèlé si ògì yi ## .
àwọn ọmọ gbé ògì wọlé ṣùgbọ́n wọn dúró de ikan ninu wọn ti ó lọ ra àkàrà ## .
nígbàtí ẹni ti ó lọ ra àkàrà de, ẹ̀gbọ́n àgbà pin àkàrà ṣùgbọ́n ija bẹ silẹ nítorí ẹni ti o ## .
pin àkàrà ko pin daradara ## .
nibi ti wọn ti ńja, ògì ti o jẹ ounjẹ àárọ̀ àwọn ọmọ bàbá beyioṣe dànù ## .
ori igbe ògì ti ó dànù ni àwọn ọmọ wa nígbàtí bàbá beyioṣe wọlé ## .
gẹ́gẹ́ bi iṣe rẹ, ó sọ fún àwọn ọmọ pé ẹ má jà, bi eyi o ṣe, omiran yio ṣe ## .
– a o mọ ohun ti ọlọrun fi ṣe ## .
obinrin ti o fi májèlé si ògì, ti o reti ki àwọn ọmọ bàbá beyioṣe ó kú, ba jade nígbàtí ## .
ó gbọ́ ohun ti o sọ lati tu àwọn ọmọ rẹ ninu ## .
ó jẹ́wọ́ pe nitotọ, onígbàgbọ́ ni bàbá beyioṣe nítorí ohun ti ohun ṣe, ó wá tọrọ idariji ## .
bàbá beyioṣe dariji, ó fún àwọn ọmọ lówó lati ra ounjẹ miran ## .
ọ̀gá ninu olórin fẹlá anikulapo-kuti kọrin pé ọjọ́ wo la ma bọ o, lóko ẹrú, orin yi fa ìbèrè wípé ## .
ọjọ́ wo la ma bọ ninu òkùnkùn ni orílẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
bi eré bi àwàdà, dákú-dájí iná mọ̀nà-mọ́ná bẹrẹ ni àsikò ìjọba sagari, ni bi ọdún mẹ́tàlélọ́gbọ̀n sẹhin ## .
ni àsikò yi, ki ṣe pe iná ti ilú pèsè kò tó, ṣùgbọ́n a ṣe akiyesi pé awọn òṣìṣẹ́ ni ## .
àsikò na lọ ńyọ nkan lára àpóti iná, nítorí eyi, ki ṣe gbogbo àdúgbò ni ki ni iná ## .
fún akiyesi, iná ilé-iwé giga àti agbègbè rẹ, awọn ilé iṣẹ́ bi ìlèṣẹ ọkọ̀ òfúrufú, ilé ìwòsàn àti bẹbẹ lọ ## .
ki lọ ## .
bi eniyan ba yọ́ ilẹ̀ dà, ohun burúkú a ma yọ́ni ṣe, nígbàtí awọn òṣìṣẹ́ oníṣẹ́ ibi kò ri ẹni ## .
ba wọn wi, ọ̀rọ̀ iná lilọ bẹrẹ si gbòrò si ## .
pẹlu gbogbo owó ti wọn ti na lati tú ọ̀rọ̀ iná mọ̀nà-mọ́ná ṣe, ó burú si lai ya ilé-iṣẹ́ àti ## .
ibi kankan sílẹ̀ ninu òkùnkùn ## .
yorùbá ni ohun tó yẹ ni, lo yẹ ni, òkùnkùn o yẹ ọmọ eniyan, nítorí òkùnkùn ti ilé-iṣẹ́ mọ̀nà-mọ́ná fa ## .
fún ará ilú, ọpọlọpọ ilé-iṣẹ́ ti kò kúrò ni nàíjíríà eleyi din ìpèsè iṣẹ́ kù, kò si iná lati tọ́jú ## .
ounjẹ eleyi jẹ ki ounjẹ wọn si, ìnáwó lori ẹ̀rọ iná mọ̀nà-mọ́ná pẹ̀lú ariwo ki jẹ ki eniyan sùn bẹni ## .
kò jẹ́ ki eniyan tabi ilé-iṣẹ́ fi owó pamọ́ ## .
á lérò wípé awọn ilé-iṣẹ́ ti wọn pin iná pi pèsè fún a yọ ilú kúrò ninu òkùnkùn nítorí òkùnkùn ## .
kò yẹ ọmọ eniyan ## .
gbogbo olólùfẹ́ èdè yorùbá, pàtàkì àwọn ti o fi ìfẹ́ tẹ̀ lé  àkọ-sílẹ̀ ọ̀rọ̀ gbígbé èdè àti àṣà yorùbá́ ## .
 lárugẹ lóri ẹ̀rọ ayélujára, mo jẹ yin ni àlàyé ohun ti ojú ri lẹhin àbọ̀ oko ## .
ẹ o ṣe akiyesi wípé, ìwé kikọ wa din kù diẹ nítorí adarí ìwé lọ bẹ ilé wò fún ìgbà ## .
diẹ ## .
ni gbogbo àsìkò ti adarí ìwé fi wa ni ilé ìṣòro nla ni lati lè kọ ìwé lori ayélujára nítorí ## .
dákú-dájí iná mọ̀nà-mọ́ná ## .
lẹhin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, kàkà ki ewé àgbọn dẹ, koko ló tún nle si ## .
a ṣe akiyesi pé nkan wọ́n ni ilé ju oko lọ, pàtàkì ìnáwó lórí ounjẹ, ẹrọ iná mọ̀nà-mọ́ná àti ọkọ̀ ## .
wíwọ̀ ## .
ai si iná, ariwo ẹ̀rọ iná mọ̀nà-mọ́ná, fèrè ọkọ̀ àti sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀ kò jẹ́ ki akọ̀we yi gbádùn ilé ## .
bi oko ## .
a lè sọ wípé àwọn gómìnà ilẹ̀ yorùbá ngbiyanju, ṣùgbọ́n omi pọ̀ ju ọkà lọ ## .
àyè iṣẹ́ ti ó yẹ ki ìjọba àpapọ̀ ṣe ti wọn kò ṣe ńfa ìnira fún ará ìlú ## .
ẹ̀bẹ̀ là ńbẹ òṣìkà ki ó tú ìlú rẹ̀ ṣe, nítorí eyi, a bẹ ìjọba àti àwọn gómìnà pé ki ## .
wọn sowọ́ pọ̀ lati tú orílẹ̀ èdè ṣe ni pàtàkì ìpèsè ohun amáyé-dẹrùn ## .
ìròyìn ti ó nlọ lọ́wọ́ ni orílẹ̀ èdè nàíjíríà ni pé aṣojú-ọba nkó ọrọ̀ ilú dànù gẹgẹ bi iṣe awọn ## .
yoku lati ra ọkọ̀̀ ojú-ogun ## .
bi a bá wo iṣe àti àṣà yorùbá, a o ri pe àwọn àlejò lati òkè-òkun ti o ni inú ## .
yorùbá ló dùn jù ni àgbáyé kò jẹ̀bi ## .
kò si ibi ti enia lè dé ni olú-ilú àti ìgbèríko yorùbá ti kò ni ri ibi ti wọn ti ## .
ńṣe àpèjẹ ## .
yorùbá ni ọjọ́ gbogbo bi ọdún, pàtàkì ni ilú èkó, lati ọjọ́-bọ̀ titi dé ọjọ́-àìkú ni wọn ti ńṣe àpèjẹ, ## .
ilú miran ńṣe àpèjẹ ni ọjọ́-ajé fún àpẹrẹ – ikẹrẹ-ekiti ## .
ọpọlọpọ ayẹyẹ àti ìjọ́sìn ló mú ìlù, orin, ijó àti àsè dáni ## .
ni gbogbo ilẹ̀ yorùbá, àti ọlọ́rọ̀ àti òtòṣì ló ńṣe àpèjẹ kan tàbi keji ## .
bi wọn ò kómọ-jade, wọn a ṣe ìsìnkú tàbi yi ẹ̀hìn òkú padà, ìṣílé, ọjọ́-ibi, igbéyàwó, ìwúyè, àjọ̀dún àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ ## .
lọ ## .
òwò tò gbòde ni ilé-apejọ àti gbogbo ohun èlò rẹ ## .
ọpọlọpọ àwọn ti o jade ni ilé-iwé giga ti kò ri iṣẹ́ ti bẹ̀rẹ̀ si kọ́ṣẹ́ bi wọn ti ńwé ## .
gèlè, rán aṣọ, àsè sisè àti iṣẹ́ olù-palèmọ́ ayẹyẹ nígbàtí ẹlẹgbẹ́ wọn ni òkè-òkun ńṣe àṣe yọri ninú ẹ̀kọ-ijinlẹ ## .
fún akiyesi, ilé-àpèjọ pọ̀ ju ilé-ìkàwé lọ ## .
ọpọlọpọ àwọn ti ó ńṣe àpèjẹ yi ló ńjẹ igbèsè lati ṣé ## .
omiran kò ni ri owó ilé-iwé ọmọ san lẹhin ìsìnkú, tàbi ki wọn ma ri owó lati pèsè oúnjẹ tàbi ## .
aṣọ fún ọmọ-tuntun ti wọn ná owó rẹpẹtẹ lati kó jade ## .
bawo ni a ti lè ṣe àlàyé pé kò si owó lati rán ọmọ lọ si ilé-iwé tàbi bèrè pé ## .
ki ìjọba òkè-òkun wá pèsè iná mọ̀nàmọ́ná, omi, ilé-ìwòsàn àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ fún àwọn ti inú rẹ dùn jù ni ## .
àgbáyé   ## .
fún idi eyi, yorùbá ẹ jẹ́ ki á ronú lati ṣe àyipadà ## .
ọ̀pọ̀ owó ti ọlọ́rọ̀ fi ńṣe ìsìnkú wúlò fún alàyè lọ, nípa pi pèsè ilé-iwé, omi-ẹ̀rọ, ọ̀nà, ilé-ìkàwé ni orúkọ ## .
olóògbé ju ki gbogbo owó bẹ́ẹ̀ lọ fún ayẹyẹ ## .
òwe yorùbá ti o ni bi ikú ilé ò pani, tòde ò lè pani bá ọ̀pọ̀ iṣẹ̀lẹ̀ ti o ńṣẹlẹ̀ ## .
nítorí ìfẹ́ owó ti ó gbòde láyé òde òní mu ## .
ọmọ, ẹbi tabi alábagbe ńdarapọ̀ mọ olè, gbọ́mọgbọ́mọ, oníjìbìtì lati fi ipá gba owó lọ́wọ́ ẹbi ti wọn bá mọ̀ ## .
tabi rò pé ó ni owó púpọ̀ ## .
fún àpẹrẹ, ẹni ti o mba enia gbé ló mọ ohun ti enia ni ## .
bi ọmọ, ẹbi tabi alábagbe wọnyi bá ni ojúkòkòrò wọn á darapọ̀ mọ olè lati gbé ẹrù tàbi owó pẹ̀lú ## .
ipá ## .
ọpọlọpọ obinrin ti o ni ohun ẹ̀ṣọ́ bi wúrà àti fàdákà ni alábagbe ma ńdarapọ mọ olè lati wá gbé ## .
ohun ẹṣọ yi fún tita lati di olówó ojiji ## .
àpẹrẹ pàtàkì miran ni àwọn òṣìṣẹ́ ilé-owó, ilé iṣẹ́ ijọba àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ti wọn darapọ̀ lati ja ilé iṣẹ́ ## .
wọn ## .
ọ̀pọ̀ igbà ni àṣiri ọmọ, ẹbi tàbi alábagbe tó darapọ̀ mọ́ olè, gbọ́mọgbọ́mọ, òṣìṣẹ́ àti awọn oni iṣẹ́ ibi tókù ## .
ma ńtú, ninu ìjẹ́wọ́ awọn oníṣẹ́ ibi wọnyi nígbàtí ọwọ́ ọlọpa bá tẹ̀ wọ́n ## .
nítorí eyi, ó yẹ ki a ma ṣọ́ra ## .
ni igba kan ri, àmọ̀tékùn ni àwọ̀ dúdú ti ó jọ̀lọ̀, ṣùgbọ́n ni ọjọ́ kan, àmọ̀tékùn wá oúnjẹ òòjọ́ rẹ ## .
lọ ## .
ó dé ahéré kan, ó ṣe akiyesi pe obinrin kan ńwẹ̀, inú rẹ dùn púpọ̀ pé òhún ti ri oúnje ## .
o lúgọ de asiko ti yi o ri àyè pa obinrin yi fún oúnjẹ ## .
yorùbá ni ọ̀pá tó wà lọ́wọ́ ẹni la fi npa ejò ## .
nígbàtí obinrin yi ri àmọ̀tékùn, pẹ̀lú ìbẹ̀rù, ó fi igbe ta, ó ju kàrìnkàn ti ó fi ńwẹ̀ pẹ̀lú ọṣẹ ## .
híhó inú rẹ lù ## .
àmọ̀tékùn fi eré si ṣùgbọ́n, gbogbo ọṣẹ ti ó wà ninu kànrìnkàn ti ta àbàwọ́n si ara rẹ lati ori ## .
dé ẹsẹ̀ rẹ, eleyi ló sọ àmọ̀tékùn di alámì tó-tò-tó lára titi di ọjọ́ oni ## .
yorùbá ma nlo àwọn àròsọ itàn wọnyi lati kọ́ àwọn ọmọdé ni ẹ̀kọ́ ## .
yorùbá ni ẹni ti ó bá dákẹ́, ti ara rẹ á ba dákẹ́, nítorí eyi ẹ̀kọ́ pàtàkì ti a ri ## .
ninu itàn àròsọ yi ni pé, kò yẹ ki enia fi ìbẹ̀rù dúró lai ṣe nkankan ti ewu bá dojú ## .
kọni ṣùgbọ́n ki á lo ohun kóhun ti ó bá wà ni àrọ́wótó lati fi gbèjà ara ẹni ## .
kòkòrò jẹ́ ohun ẹ̀dá kékeré tó ni ìyẹ́, ti ó lè fò, òmíràn kò ni iyẹ́, ṣugbọn wọn ni ẹsẹ̀ ## .
mẹfa ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ, àwòrán àti pi pè ni ojú ewé wọnyi ## .
ọpọlọpọ ọmọ yorùbá ti bẹ̀rẹ̀ si tijú lati jẹ orúkọ ti òbí fi èdè yorùbá sọ wọn ## .
èwo ni ká kọ bayọ ni bayor, fẹmi ni phemmy, tọlani ni thorlani – kilo njẹ bẹ́ẹ̀   ## .
nígbàtí ẹni to ni orúkọ bá ńbàjẹ bawo ni àjòji ṣe lè pe orúkọ na dada  ## .
lẹhin ọdún pipẹ́ itumọ̀ orúkọ ti wọn ba jẹ yi a sọnù ## .
ẹni ti kò bámọ̀ itàn ara rẹ̀, wọn á pe lorúkọ ti ki ṣe tirẹ, á si dáhùn ## .
á gbọ́ ti igbà òwò burúkú òwò ẹrú, ti ilú tó lágbára ra àwọn enia bi ẹni ra ohun ini ## .
ni àsikò yi, bi wọn bà kó enia lẹ́rú, olówó rẹ á fun lórúkọ nítorí ko ma ba ranti ibi ## .
ti ó ti ḿbọ̀ ## .
eleyi jẹ ki ó ṣòro fún ẹrú lati mọ ibi ti wọn ti wa lẹhin ti òwò ẹrú pari ## .
òwe yorùbá ni ilé làńwò kátó sọmọ lórúkọ ## .
ẹ jọ̀wọ́, ẹ maṣe jẹ́ki ẹ̀yà àti èdè yorùbá parẹ́ ## .
orúkọ ẹni ni ifihàn ẹni, ao ni parẹ máyé o ## .
ẹ̀gẹ́ fi ara jọ iṣu nítorí àwọn mejeeji jẹ oúnjẹ ti ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ti wọn ńkọ ebè ## .
fún lati gbin ## .
wọn ma nwa wọn lati inú ebè ti wọn bá ti gbó, wọn ni eèpo ti wọn ma ḿbẹ ## .
gbaguda ni wọn fi ńṣe gaàrí, bẹni wọn lè ló fún oriṣiriṣi oúnjẹ miran bi wọn ti lè lo iṣu, ## .
ṣùgbọ́n oúnjẹ bi iyán ati àmàlà mú iṣu gbayì ju ẹ̀gẹ́ lọ ## .
fún ẹ̀kọ́ yi, ohun ti a lè fi iṣu ṣe yàtọ̀ si, iyán àti àmàlà ni a fẹ́ sọ ## .
a lè fi iṣu din dùndú, tàbi se lati fi jẹ ẹ̀wà ẹ̀fọ́ rirò ata, tàbi fi se àṣáró ## .
ìjọba ìlú-ọba kò bere lọwọ ará ilú ki wọn tó ṣe ìdàpọ̀ yi, wọn ṣe fún irọ̀rùn ọrọ̀ ajé ilú ## .
ti wọn ni ## .
yorùbá ni à jọ jẹ kò dùn bi ẹni kan kò ri ## .
nitòótọ, ijọba ilu-ọba ti fún orilẹ̀ èdè nàíjíríà ni ominira, ṣùgbọ́n èrè idàpọ̀ ti ará ilú kò kópa ninu rẹ ## .
kò tán ## .
gẹgẹbi olóyè ọbafẹmi awolọwọ ti sọ nígbàtí wọn ńṣe àdéhùn fún ominira pe ominira ki ṣe ni ti orúkọ ilú ## .
lásán, ṣùgbọ́n ominira fún ará ilú ## .
a ṣe akiyesi pe lẹhin ìdàpọ̀ ọgọrun ọdún, orilẹ̀ èdè ko ṣe ikan ## .
yorùbá ni a kì í tó́ó báni gbé, ká má tòó ọ̀rọ̀-ọ́ báni sọ gẹgẹbi òwe yi, ki ṣe ki ## .
kó ọ̀kẹ́ aimoye owó lati ṣe àjọyọ̀ ìdàpọ̀ ti ará ilú kò kópa ninu rẹ ló ṣe pàtàkì, bi kò ## .
ṣé pé ki a tó ọ̀rọ̀ bára sọ ## .
yorùbá ni ọ̀rọ̀ la fi dá ilé ayé ## .
ẹ̀kọ́ púpọ̀ ni enia lè ri kọ́ ni irin àjò ## .
a lè rin irin àjò fún ìgbà díẹ̀ tàbi pípẹ́ lati bẹ ilú náà wò tàbi lati lọ tẹ̀dó si ## .
àjò ## .
gbogbo ọ̀nà yi ni yorùbá ti lọ lati dé ìlú-ọba ## .
àṣepọ̀ laarin ará ìlú-ọba àti yorùbá ti lè ni ọgọrun ọdún, nítorí eyi, kò si ibi ti enia dé ni ## .
ìlú-ọba ni pàtàkì àwọn olú-ìlú, ti kò ri ẹni ti ó ńsọ èdè yorùbá tàbi gbé irú ilú bẹ ## .
a ṣe akiyesi pé lati bi ọdún mẹwa sẹhin, àṣepọ̀ laarin ọmọ yorùbá ni ìlú-ọba din kù ## .
ni ìgbà kan ri, bi ọmọ yorùbá bá ri ara, wọn a ki ara wọn ## .
òwe yorùbá ni ibi ti a ngbe la nse, bi a bá dé ìlú adẹ́tẹ̀ a di ìkúùkù, àwọn ọ̀nà ## .
ti a lè fi ṣe ibi ti a ngbe ki ka ìwé nípa àṣà àti iṣẹ ìlú ti a nlọ ## .
ninu ìwé tàbi ṣe iwadi lori ayélujára, wiwa ibùgbé, lọ si ilé-ìjọ́sìn, ọjà, ọkọ̀ wiwọ̀ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹ fi ojú sọ́nà fún àlàyé lori àwọn ọ̀nà ti enia lè lò lati tètè fi idi kalẹ̀ ni àjò ## .
yorùbá jẹ́ ẹ̀yà ti ó wà ni ìwọ̀-oòrùn orilẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
bi yorùbá ti fẹ́ràn igbádùn tó, bẹ ni wọn fẹ́ràn òwò ṣiṣe àti ẹ̀kọ́ kikọ́ ## .
ọba, olóyè, ọlọ́rọ̀ àti aláìní ilẹ̀ yorùbá ló fẹ́ràn àti rán ọmọ wọn lọ si ilé-iwé bi àwọn fúnra wọn ## .
kò ti ẹ lọ si ilé-iwé ## .
eleyi jẹ ki yorùbá pọ kà kiri àgbáyé pàtàkì ni àríwá nàíjíríà ## .
nibi ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá ti fẹ́ràn iwé-kikà ni ẹ̀yà miràn ti fi ẹsin bojú lati ṣe àtakò iwé kikà, pàtàkì ## .
àwọn ti o ni a ò fẹ́ iwé – boko haram ## .
àwọn ti ó ni àwọn kò fẹ́ lọ si ilé-iwé bẹ̀rẹ̀ si pa ọmọ àwọn ti ó fẹ́ lọ ## .
wọn kò dúró lóri ọmọ ilé-iwé nikan, wọn ńpa enia bi ẹni pa ẹran ni ọjà, oko, ilú, ọ̀nà àti ## .
gbogbo ibi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilú ni òkè-ọya pàtàkì ni ilú borno ## .
yorùbá ni bi onilé bá ti ńfi àpárí iṣu lọ àlejò, ilé tó lọ ## .
ki ṣe àpárí iṣu nikan ni wọn fi ńlọ àjòjì ni òkè-ọya ikú òjiji ni ## .
àini ifọkàn balẹ̀ kò lè jẹ́ ki àjò ò pé ## .
lati igbà ti ẹni ti ó so iná ajónirun mọ́ra ti bẹ̀rẹ̀ si pa enia bi ẹni pẹran ni ilé ## .
ijọsin – pàtàkì ti onígbàgbọ́, ọjà, áàarín ilú, abúlé àti ilé-iwé ni àjò kò ti pé mọ́ ## .
ìròyìn kàn ni ọjọ́ kẹdogun oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́rìnlá, pe wọn ti tún bẹ̀rẹ̀ si ji ọmọ ilé-iwé gbé – ## .
ó lé ni ọgọrun  ọmọ obinrin ti wọn fi ipá ji wọn gbé, mẹ́rìnlá ni ó ri àyè sá ## .
mọ́ ajínigbé lọ́wọ́, òbi àwọn ti ó kù wà ninú ìrora ## .
a lè fi òwe yorùbá ti ó ni ẹni àjò ò pé, kó múra ilé gba àwọn yorùbá ti ó ## .
wà ni òkè-ọya ni ìyànjú pé ki wọn bẹ̀rẹ̀ si múra ilé, ki wọn ma ba pàdánù ẹmi, ó sàn ## .
ki enia pàdánù owó ju ẹ̀mi lọ ## .
ni aiyé àtijọ́, ẹsin àti kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ló dàbi ọkọ̀ igbàlódé ti wọn ńpè ni mọ́tò ## .
ẹni ti ó jẹ́ ọlọ́rọ̀, ló lè ni ẹsin tàbi kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
ẹsẹ̀ ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ fi ńrin irin àjò ## .
ìtàn yi dá ló̀ri bàbá àti ọmọ rẹ ti wọn ńsin kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
wọn múra lati rin irin àjò ## .
gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá lati bu ọ̀wọ̀ fún àgbà, bàbá ló gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, ọmọ rẹ bẹ̀rẹ̀ si rin tẹ̀lé kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
àwọn enia ti o ri wọn ni bàbá, iwọ gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, ọmọ ńrin ni ilẹ̀ ## .
nítorí ọ̀rọ̀ yi, bàbá bọ́ silẹ̀, ó gbé ọmọ rẹ gun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
àwọn aiyé tún ri wọn ni bàbá ńrin nilẹ̀, ọmọ ńgun kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ wọn ti dàgbà, ṣùgbọ́n tori ẹnu aiyé, bàbá àti ọmọ bá mú kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ gùn ## .
wọn ko ti rin jinà nígbàtí àwọn ti ó ri wọn tún ni ẹ wo bàbá àti ọmọ tó fẹ́ ## .
pa kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
nítorí àti tẹ́ aiyé lọ́run, bàbá àti ọmọ bọ́ silẹ̀, wọn bẹ̀rẹ̀ si fi ẹsẹ̀ rin tẹ̀lé kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ ## .
àwọn arin irin àjò yókù tún ri wọn, wọn ni ẹrú aiyé ni àwọn eleyi, bawo ni wọn ṣe lè ## .
ni kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, ki wọn ma fi ẹsẹ̀ rin ## .
nígbàtí bàbá ti gbìyànjú titi, ti kò mọ ohun ti ó tún lè ṣe mọ́, lati tẹ́ aiyé lọ́rùn ni ## .
ó ránti ọ̀rọ̀ yorùbá tó ni kò si ọgbọ́n ti o lè dá, kò si iwà ti o lè hù, ## .
ti o lè fi tẹ́ aiyé lọ́rùn ## .
yorùbá ni ẹni à ḿbá ra ọjà là ńwò, a ki wó ariwo ọjà̀ ## .
lára nkan ti itàn yi kọ́ wa ni pé ohun ani là ńlò, ibi ti à ńlọ ni ká dojú ## .
kọ lai wo ariwo ọjà àti pé enia ni lati ni ọkàn tirẹ̀ nítorí kò si ẹni ti ó lè ## .
tẹ́ aiyé lọ́rùn ## .
ẹ gbọ bi ògúná gbòngbò ninú àwọn ọ̀gá ninú olórin ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ aláwọ̀ dúdú – chief ebenezer fabiyì ## .
ti a mọ si olóyè adarí ti fi itàn yi kọrin ## .
àkàrà jẹ ikan ninu ounjẹ aládùn ilẹ̀ yorùbá ## .
a lè fi àkàrà jẹ ẹ̀ko, fi mu gaàrí tabi jẹ fún ìpanu ## .
ki ṣe gbogbo enia ló mọ àkàrà din, awọn enia ma nfẹran ẹni ti ó ba mọ àkàrà din ## .
àti ọmọdé àti àgbà ló fẹ́rán àkàrà ## .
awọn ọmọde ma nkọrin bayi ## .
ki ṣe enia nikan ló fẹ́ràn àkàrà, àjàpá naa fẹ́ràn àkàrà, ṣùgbọ́n kò ri owó raa, nítorí èyi ojú ni ## .
àjàpá fi nri àkàrà, ètè rẹ ko baa ## .
àjàpá wá ronú ọgbọ́n ti ó lè dá lati pèsè àkàrà fún òhun àti idilé rẹ ## .
ó ronú bi wọn ti lè dá ẹ̀rù ba ọmọ alákàrà ki ó lè sá fi igbá àkàrà, rẹ silẹ̀ ## .
ó gbé agọ̀ wọ̀, ìyàwó àti ọmọ rẹ̀ fi pápá́ bora ## .
bi alákàrà ba ti kiri kọjá, àjàpá a bẹ si iwájú ọmọ alákàrà, wọn a ma ko orin bayi ## .
ẹ̀rù ba alákàrà, á da àkàrà dà nù ## .
àjàpá àti ẹbí rẹ á bẹ̀rẹ̀ si kó àkàrà ## .
yorùbá ni wọ́n mú olè lẹẹkan, ó ni ohun ò wá ri, tani fi ọ̀nà han olè ## .
ọmọ alákàrà sunkún lọ si ilé, inú ìya-alákàrà kò dùn si ọmọ rẹ nítorí o pàdánù àkàrà àti owó ti ## .
o yẹ ki ó pa ## .
kò gba ìtàn ọmọ rẹ̀ gbọ́, nítorí náà, ó gbé àkàrà fún ni ọjọ́ keji ati ọjọ́ kẹta, ọmọ tún ## .
padà pẹ̀lú ẹkún ## .
ohun fúnra rẹ̀ tẹ̀lé ọmọ rẹ̀, iwin tún yọjú, àwọn mejeeji sá eré padà si ìlú lai ranti gbé igbá ## .
àkàrà ## .
ìyá alákàrà gba ọ̀dọ̀ ọba àti àgbà ìlú lọ lati sọ ohun ti ojú wọn ri ## .
ọba pe awọn òrìṣà ìlú lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ba ọrọ̀ ìlú jẹ yi ## .
ninu gbogbo òrìsà, ọ̀sanyìn nikan ló gbà lati yanjú ọ̀rọ̀ yi ## .
ìyá alákàrà tungbe àkàrà fún ọmọ rẹ̀, ṣùgbọ́n ohun àti ọsanyin tẹ̀lé ## .
bi alákà̀rà ti bẹ̀rẹ̀ si polówó, àjàpá tún jade gẹgẹ bi iṣe rẹ̀ ## .
yorùbá ni ọjọ́ gbogbo ni ti olè, ọjọ́ kan ni ti olóhun ## .
ìyá alákàrà àti ọmọ rẹ̀ tún méré, ṣùgbọ́n ọ̀sanyin ti o fi ara pamọ́ dúró lati wo ohun ti ó ## .
fẹ́ ṣẹlẹ̀ ## .
àjàpá àti àwon idile rẹ̀ jade nwọn bọ ohun ti nwọn fi bora silẹ̀ lati tún bẹ̀rẹ̀ si kó àkàrà ## .
orí ti àjàpá yọ jade lati jẹ àkàrà, ọ̀sanyin fọ igi ẹlẹgun mọ lórí, awọn ẹbi rẹ̀ sálọ ## .
ọ̀sanyin gbé òkú àjàpá lọ si ọ̀dọ̀ ọba ## .
inú ará ìlú dùn nítorí àṣiri olè tú ## .
ọba pàṣẹ pe àjàpá ni ki nwọn bẹrẹ fi rúbọ si ọ̀sanyin ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pe ojúkòkòrò kò lérè, bó pẹ́, bóyá àṣírí olè á tú ## .
ikú lèrè ẹ̀ṣẹ̀ – àjàpá pàdánù ẹ̀mí nítorí àkàrà ## .
gbé epo kaná ## .
kó èlò bi ẹ̀jà tútù tàbi gbigbẹ, edé, pọ̀nmọ́ sinú ikòkò epo-pupa yi ## .
fi iyọ̀ àti iyọ̀ igbàlódé àti omi si inú ikòkò yi lati se omi ọbẹ ìkọ́kọrẹ́ ## .
fọ iṣu ewùrà kan ## .
bẹ ewùrà yi ## .
fi iyọ̀ bi ṣibi kékeré kan po ewùrà ri-rin yi ## .
lẹhin pi pò, dá ewùrà pi pò yi sinú omi ọbẹ̀ ti a ti sè fún bi iṣẹ́jú mẹdogun ## .
rẹ iná rẹ silẹ̀, se fún bi ogún iṣẹ́jú ## .
lẹhin eyi bu fún jijẹ ## .
ẹbi iṣu ni ewùrà ṣùgbọ́n a lè pe iṣu ni ẹ̀gbọ́n ewùrà nítorí ohun ti a lè fi iṣu ṣe ## .
gbayì laarin gbogbo yorùbá ju eyi ti a lè fi ewùrà ṣe ## .
ọpọlọpọ yorùbá fẹran oúnjẹ òkèlè bi iyán àti àmàlà ti o gbayì ni ọpọlọpọ ilẹ̀ yorùbá ## .
ohun miran ti wọn ńfi iṣu ṣe ni àsáró, iṣu sisè, iṣu sí-sun, iṣu dín-dín àti àkàrà iṣu ## .
oúnjẹ ti ó wọ́po laarin àwọn ijẹbu ti a ńfi ewùrà ṣe ni ìfọ́kọrẹ́ tàbi bi àwọn ọmọdé ti ma ## .
ńpe ìkọ́kọrẹ́ ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ yorùbá na fẹ́ràn ìfọ́kọrẹ́ ## .
a lè jẹ ìfọ́kọrẹ́ lásá̀n, àwọn miran lè fi jẹ ẹ̀bà ## .
a tún lè lo ewùrà lati ṣe ọ̀jọ̀jọ̀ ## .
ọ̀pọ̀ ewùrà sisè kò dùn lati jẹ bi iṣu gidi ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ìfọ́kọrẹ́ àti ọ̀jọ̀jọ̀ lójú iwé yi ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ìkọ́kọrẹ́ àti ọ̀jọ̀jọ̀ lójú iwé yi ## .
ọbẹ̀ ti enia lè yára sè ju ọbẹ̀ ilá ni, nítorí bi a bá ni àpọ̀n kíkù nile, a din ## .
àkókò ti ó yẹ ki enia fi rẹ́ ilá kù ## .
ọbẹ̀ ti a lè fi owó díẹ̀ sè ni ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni ẹ jáwọ́ lápọ̀n ti kò yọ̀, ẹ lọ dá omi ilá kaná jẹ́ ọ̀rọ̀ ìyànjú ## .
fún ẹni ti ó ba ńṣe iṣẹ́ ti kò ni èrè tàbi ìlọsíwájú, pé ki irú ẹni bẹ gbiyànjú àti ## .
ṣe iṣẹ́ miran ki ó má ba fi àkókò ṣòfò ## .
ẹ yẹ èlò àti sise ọbẹ̀ àpọ̀n ni ojú iwé yi ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni àlébù ki ṣe ẹ̀gàn tàbi agọ̀, ṣùgbọ́n, ẹ̀gàn àti agọ̀ ni fún ẹni ti ojú rẹ fọ́ ## .
si àlébù ara rẹ ## .
irú ẹni bẹ́ẹ̀, kò lè ri àtúnṣe tàbi sọ àlèbú yi di ohun ini ## .
ninú ìtàn bi àjàpá ti sọ ẹlẹ́dẹ̀ di ọ̀bùn ti a mọ̀ si titi di oni, àjàpá jẹ́ ẹranko ti ## .
kò lè yára rin tàbi ni agbára iṣẹ́ àti ṣe lówó, ṣùgbọ́n ó ni ọgbọ́n lati bo àlébù rẹ ## .
yorùbá ni alágbára má mèrò, baba ọ̀le, ọgbọ́n ju agbára ## .
àjàpá́ jẹ́ ọlọ́gbọ́n ẹwẹ, nígbàtí ẹlẹ́dẹ̀ jẹ́ alágbá̀ra ti kò mèrò ## .
kò si ohun ti àjàpá lè ṣe lai ni idi tàbi ọgbọ́n àrékérekè, nítorí eyi, ó sọ ara rẹ di ## .
ọ̀rẹ́ ẹlẹ́dẹ̀ nítorí gbogbo ẹranko yoku ti já ọgbọ́n rẹ ## .
ẹlẹ́dẹ̀ kò fi ọgbọ́n wá idi irú ọ̀rẹ́ ti àjàpá jẹ́ ## .
laipẹ, àjàpá lọ yá owó lọ́dọ̀ ẹlẹ́dẹ̀ pẹ̀lu àdéhùn pe ohun yio san owó na padà ni ọjọ́ ti ohun ## .
dá ## .
ẹlẹ́dẹ̀ rò pé ọ̀rẹ́ ju owó lọ, ó gbà lati yá àjàpá lówó nítorí àdéhùn rẹ ## .
nígbàtí ọjọ ti àjàpá dá pé, ẹlẹ́dẹ̀ reti titi ki ó wá san owó ti ó yá, ṣù̀gbọn àjàpá kò ## .
kúrò ni ilé rẹ nítorí ó mọ̀ pé ohun kò ni owó́ lati san ## .
àjàpá fi ohun pẹ̀lẹ́ ṣe àlàyé pé bi ohun ti fẹ́ ma kó owó lọ fún ẹlẹ́dẹ̀ ni olè dá ## .
ohun lọ́nà, ti wọn gba gbogbo owó lọ ## .
inú ẹlẹ́dẹ̀ kò dùn nítorí kò gba iṣẹ̀lẹ̀ yi gbọ́, ṣùgbọ́n ó gba nígbàtí àjàpá tún dá ọjọ́ miran lati ## .
san owó na ## .
bi ẹlẹ́dẹ̀ ti kúrò ló bá aya rẹ yáníbo dìmọ̀pọ̀ bi ohun kò ti ni san owó padà ## .
ó ni bi ọjọ́ bá pé, bi yáníbo bá ti gbọ́ ìró ẹlẹ́dẹ̀, kó yi ohun padà, ki ó bẹrẹ ## .
si lọ ẹ̀gúsí ni àyà ohun lai dúró bi ẹlẹ́dẹ̀ bá wọlé bèrè ohun ## .
ni ọjọ́ ti àjàpá dá pé, ẹlẹ́dẹ̀ dé lati gba owó rẹ, yáníbo ṣe bi ọkọ rẹ ti wi ## .
ẹlẹ́dẹ̀ fi ibinu gbé ọlọ àti ẹ̀gúsí sọnù si ẹrọ̀fọ̀ ti ó wá ni ìtòsí lai mọ̀ pé àjàpá ni ## .
ọlọ yi ## .
yáníbo fi igbe ta titi ọkọ rẹ fi wọlé ## .
àjàpá yọ ara rẹ̀ kúrò ninú ẹrọ̀fọ̀, ó nu ara rẹ̀, ó ṣe bi ẹni pé ohun kò ri ẹlẹ́dẹ̀ ## .
nígbàtí ó délé ## .
ó bèrè ohun ti ó fa igbe ti yáníbo ńké ## .
yáníbo ṣe àlàyé ## .
yorùbá ni ọ̀bùn ri ikú ọkọ tìrọ̀ mọ́, ó ni ọjọ́ ti ọkọ ohun ti kú ohun ò wẹ̀ ## .
àjàpá ri ohun ṣe àwá-wi, ó sọ fún ẹlẹ́dẹ̀ pé ọlọ ti ó gbé sọnù ṣe pàtàkì fún idilé àwọn, ## .
nítorí náà ó ni lati wá ọlọ yi jade ki ohun tó lè san owó ti ohun yá ## .
ẹlẹ́dẹ̀ wọnú ẹrọ̀fọ̀ lati wá ọlọ idile àjàpá ## .
lati igbà yi ni ẹlẹ́dẹ̀ ti bẹ̀rẹ̀ si fi imú tú ẹrọ̀fọ̀ titi di ọjọ́ oni ## .
ni àṣà yorùbá, ni ayé àtijọ́, ọjọ́ keje ni wọn ńsọmọ obinrin ni orúkọ, ọjọ́ kẹsan ni ti ọmọ ọkùnrin, ## .
ṣùgbọ́n ni ayé òde òni, ọjọ kẹjọ ni wọn sọ gbogbo ọmọ lórú̀kọ ## .
yorùbá ki sọmọ lórúkọ ni ọjọ́ ti wọn bi, ṣùgbọ́n yorùbá ti ó bá bimọ si òkè-òkun lè fún ilé-igbẹbi ## .
lórúkọ ọmọ gẹgẹ bi àṣà òkè-òkun ki wọn tó sọmọ lórúkọ ## .
òwe yorùbá ni ilé làńwò, ki a tó sọmọ lórúkọ nítorí eyi, bàbá àti ìyá yio ronú orúkọ ti ó ## .
dara ti wọn yio sọ ọmọ ni ọjọ́ ikómọ ## .
orúkọ yorùbá lé ni ẹgbẹ-gbẹrun, àwọn orúkọ yi yio jade ni ipasẹ̀ akiyesi iṣẹ̀lẹ̀ ti o ṣẹlẹ̀ ni àsikò ti ## .
ọmọ wa ni ninú oyún, ọjọ́ ibi ọmọ, orúkọ ti ó bá idilé tabi ẹsin àtijọ́ àti ẹsin igbàlódé mu ## .
a o ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ igbalode àti àwọn orúkọ ibilẹ ti ó ti fẹ ma parẹ ## .
a o bẹrẹ pẹlu orukọ ti o wọpọ ni idile ọlá, ọba, olóyè àti akinkanjú ni àwùjọ ni ayé òde ## .
òni ## .
ọlá ninú orúkọ yorùbá ki ṣe owó àti ohun ini nikan, yorùbá ka ilera si  ọlà ## .
ọmọ bibi ni ewu púpọ̀, nítorí eyi ni yorùbá fi ma nki ìyá ọmọ kú ewu ## .
ni ọjọ́ ìsọmọ lórúkọ tàbi ìkómọ, bàbá, ìyá, ẹbi àti ọ̀rẹ́ òbí ọmọ tuntun á fi ìdùnnú hàn nípa ṣíṣe ## .
ọpẹ́ pàtàkì fún ọlọrun ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ wọnyi ti òbí lò lati fi ẹmi ìmoore hàn ## .
òwe yi fi ara han ni itan ìyàwó aṣojú-ọba, ti a ò pè ni tinumi pẹ̀lú ọmọ rẹ̀ kan ṣoṣo, ## .
ọkùnrin ti a mọ̀ si mofẹ́ ## .
mofẹ́ dàgbà lati fẹ obinrin ## .
ó̀ yan obinrin ti à ńpè ni àyànfẹ́ ni ìyàwó àfẹ́sọ́nà ## .
nígbàtí ó mú àyànfẹ́ lọ han àwọn òbi rẹ, bàbá mofẹ́ gba àyànfẹ́ tọwọ́-tẹsẹ̀, ṣùgbọ́n iyá mofẹ́ fi àáké kọ́ri ## .
pé ọmọ ohun kò ni fẹ́ àyànfẹ́ ## .
wọn bẹ̀rẹ̀ idi ti kò ṣe fẹ́ ki ọmọ ohun fẹ ẹni ti ó múwá, tinumi kò ri àlàyé ṣe ## .
ju pé ohun kò fẹ́ ki ọmọ ohun fẹ́ àtọ̀hún rin wa – ọmọ ti kò ni iran ## .
ọmọ rẹ naa fi àáké kòri pé ẹni ti ohun ma fẹ ni àyànfẹ́ ## .
tinumi sọ àfẹ́sọ́nà ọmọ rẹ di orogún, gbogbo ibi ti ó bá ti pàdé àyànfẹ ni ibi àjoṣe ẹbi ni ## .
ó ti ḿbajà pé ki ó dẹ̀hin lẹhin ọmọ ohun ## .
àyànfẹ́ lé ọmọ rẹ titi ṣùgbọ́n ó kọ̀ lati dẹhin ## .
lẹhin ọdún marun ti mofẹ́ àti àyànfẹ́ ti ńṣe ọ̀rẹ́, iwé jade pé wọn gbé bàbá mofẹ́ ## .
gẹgẹ bi aṣojú-ọba lọ si òkè-òkun ## .
bàbá ṣètò bi ọmọ àti ìyàwó ti ma tẹ̀lé ohun ## .
ọmọ kọ̀ pé ohun kò lọ pẹ̀lú òbi ohun ti àfẹ́sọ́nà ohun kò bá ni tẹ̀lé àwọn lọ ## .
bàbá gbà pé ọmọ ohun ti tó fẹ́ ìyàwó, wọn ṣe ètò igbéyàwó fún mofẹ́ àti àfẹ́sọ́nà̀ rẹ ## .
lẹhin ti mofẹ́ àti àyànfẹ́ ṣe ìyàwó tán, wọn tẹ̀lé bàbá àti ìyá wọn lọ si òkè-okun lati má jọ ## .
gbé ## .
àrùn ara tinumi, aya aṣojú-ọba bẹ̀rẹ̀ si han nítorí ó sọ ìyàwó ọmọ rẹ di orogún ## .
nígbàtí ọkọ rẹ ri àlébù yi, ó pinu lati wa orogún fun tinumi nítorí ai ni orogún ni ó ṣe ## .
sọ aya ọmọ rẹ di orogún ## .
gẹgẹ bi a ti mọ, igbéyàwó ibilẹ̀ kò ni ki ọkùnrin ma fẹ ìyàwó keji ## .
ó jẹ èrè iwà burúkú àti ìgbéraga ## .
ọkùnrin kan pẹ̀lú ìyàwó púpọ̀ wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ## .
àwọn obinrin ti ó bá́ fẹ́ ọkọ kan naa ni à ńpè ni orogún ## .
ìwà oriṣiriṣi ni ó ma ńhàn ni ilé olórogún, àrù̀n ìyàwó ti ó ńjalè, purọ́, ṣe àgbèrè, aláisàn, ti ó ## .
ńṣe òfófó, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ,  lè má hàn bi ó bá jẹ́ obinrin kan pẹ̀lú ọkọ rẹ ni ó ## .
ńgbe gẹ́gẹ́ bi ti ayé ode oni ## .
bi ìyàwó bá ti pé méjì, mẹta, bi àrù́n yi bá hàn si ìyàwó keji, èébú dé, pàtàkì ni àsikò ## .
ijà ## .
ni ẹ̀sin ibilẹ̀, oye ìyàwó ti ọkùnrin lè fẹ́, ko niye, pàtàkì ọba, olóyè, ọlọ́rọ̀ àti akikanjú ni àwùjọ ## .
bi àwọn ti ó ni ipò giga tabi òkìkí ni àwùjọ kò fẹ́ fẹ́ ìyàwó púpọ̀, ará ilú á fi ## .
obinrin ta wọn lọ́rẹ ## .
ẹ̀sin igbàlódé pàtàkì, ẹ̀sin igbàgbọ́ ti din àṣà ikó-binrin-jọ kù ## .
òfin ẹlẹ́sin igbàgbọ́ ni ọkọ kan àti aya kan ## .
bi o ti jẹ́ pé ẹ̀sin musulumi gbà ki  ọkùnrin lè fẹ́ ìyàwó titi dé mẹrin, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin musulumi ## .
igbàlódé ńsá fún kikó ìyàwó jọ ## .
fẹlá kúti fẹ́ ìyàwó mẹta-din-lọgbọn ni ọjọ kan ## .
yorùbá ni òriṣà òkè jẹ́ ki npé méjì obinrin kò dé nú ## .
inú obinrin ti wọn fẹ́ ìyàwó tẹ̀lé kò lè dùn dé inú, nítorí eyi, kò lè fi gbogbo ọkàn rẹ ## .
tán ọkọ rẹ mọ, owú jijẹ á bẹ̀rẹ̀ ## .
ìyàwó kékeré lè dé ilé ri àbùkù ọkọ ti iyálé mú mọ́ra ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé oló-rogún kiki ijà àti ariwo laarin àwọn ìyàwó àti àwọn ọmọ naa ## .
diẹ̀ ninú ọkùnrin ti ó fẹ́ ìyàwó púpọ̀ ló ni igbádùn ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọkùnrin ti ó kó obinrin jọ ni ó ńsọ ẹ̀mi wọn nù ni ọjọ́ ai pẹ́ nítorí ai ni ## .
ifọ̀kànbalẹ̀ àti àìsàn ti bi bá obinrin púpọ̀ lò pọ̀ lè fà ## .
nítorí eyi, ọkùnrin ti ó bá fẹ́ kó ìyàwó jọ nilati múra gidigidi fun ohun ti ó ma gbẹ̀hìn àṣà ## .
yi ## .
yorùbá ni ọmọ ẹni kò lè burú titi, ká fi fún ẹkùn pa jẹ, ki ṣe bi ti obinrin sudan ## .
– mariam yahia ibrahim ti wọn gbé si ẹ̀wọ̀n pẹ̀lú oyún lati dúró de idájọ́ ikú lẹhin ọmọ bibi nítorí ## .
ẹ̀sìn ## .
ohun pẹ̀lú ọmọ ti ó ti bi tẹ́lẹ̀ ni wọn gbé jù si ẹ̀wọ̀n fún ẹ̀sùn pé kò yẹ ki ## .
ó fẹ́ ìgbàgbọ́ lábẹ́ òfin sharia ## .
lábẹ́ òfin yi, ọkùnrin ìmàle lè fẹ́ obinrin ni ẹ̀sìn miran, ṣùgbọ́n obinrin wọn kò ni ẹ̀tọ́ lati fẹ́ ẹni ## .
ti ó bá ṣe ẹ̀sìn miran ## .
kò si bi ẹni ti ó fa ọmọ rẹ̀ silẹ̀ nítorí ó fẹ́ ẹlẹ́sìn miran ti lè sọ pé ohun ## .
ni òtitọ́ ninú gbàwìn ìkà ## .
bawo ni enia ṣe lè pa ẹni-keji nítorí ẹ̀sìn  ## .
ìkà ti wà ninú irú àwọn bayi ki wọn to gba ẹ̀sìn, wọn kan fi ẹ̀sìn bojú ṣe ìkà ni ## .
àjà ni wọn fi ḿbọ̀ ògún ki ṣe enia ## .
yorùbá ni a ki fi ọmọ ọrẹ̀, bọ ọrẹ̀, òwe yi túmọ̀ si pe abòriṣà yorùbá kò jẹ́ fa ọmọ ## .
rẹ silẹ fún ikú nítorí ó yà kúrò ninú ẹ̀sin ibilẹ̀ ## .
ìròyìn jade pé mariam yahia ibrahim ti bi ọmọ si ẹ̀wọ̀n, a ri ninú ẹbi rẹ ti o ke pe ## .
ki won fi ikú si-so pá ti ó bá kọ̀ pé ohun kó padá si ẹ̀sìn ìmàle ## .
gbogbo àgbáyé ḿbẹ̀ àwọn òṣèlú sudan ki wọn tú obinrin àti àwọn ọmọ rẹ̀ silẹ̀ nítorí irú ẹjọ́ oró yi, ## .
kò tọ̀nà ni ayé òde òni ## .
ọ̀pọ̀ ti ó ni ipò ni àwùjọ ni ó fi iwà ikà ba ipò wọn jẹ ## .
ìròyìn bi olóògbé jimmy savile ti fi iwà burúkú ba iṣẹ́ ribiribi ti ó ṣe nípa pi pa owó fún ## .
ọrẹ-àánú ni ó ńlọ lọ́wọ́-lọ́wọ́ ## .
iṣẹ́ ibi ti ó ṣe ni igbà ayé rẹ fihan pé o ni ikù ló mọ̀ ikà ## .
gẹ́gẹ́ bi iwadi ti o jáde lẹhin ikú olóògbé yi, ó lo ipò rẹ ni àwùjọ lati bá ẹ̀dẹ́gbẹ̀ta obinrin ## .
ni àṣepọ̀ ni ọ̀nà ti kò tọ́ ## .
òwe yorùbá ti ó ni ẹni ti o ni ori rere, ti kò ni iwà, iwà rẹ ni yio ba ## .
ori rẹ̀ jẹ́ fihàn pé jimmy savile fi iwà àbùkù ba iṣẹ́ rere ti ó ṣe jẹ ## .
ìṣẹ̀lẹ̀ jimmy savile kò ṣe àjòjì ni ilẹ̀ yorùbá ## .
ni ayé àtijọ́, àwọn ọba tàbi olóyè miran ma ńlo ipò wọn lati ṣe iṣẹ ibi – bi ki wọn ## .
gbé ẹsẹ̀ lé ìyàwó ará ilú, fi ipá gba oko tàbi ilẹ̀ ará ilú lai si ẹni ti ó lè ## .
mú wọn ṣùgbọ́n láyé òde òni, ọba tàbi olóyè ti ó bá hu iwà burúkú wọnyi, yio tẹ́ ## .
olóyè yorùbá ti ó bá fi ipò tàbi ọlá hu iwà ikà ni ayé igbàlódé yi, kò ri ibi pamọ́ ## .
si, nítorí àṣiri á tú ninú iwé-ìròyìn, ẹ̀rọ-asọ̀rọ̀-mágbèsi, ẹ̀rọ amóhùn-máwòrán àti lori ayélujára ## .
ki ṣe ará ilú nikan ló lè ṣe ìdájọ́ fún ọba ti ó bá hu iwà ikà nípa ri-rọ̀ lóyè, ## .
gbogbo àgbáyé ni yio ṣe idájọ́ fun, irú ọlọ́rọ̀ bẹ́ẹ̀ yio tun fi ojú ba ilé-ẹjọ́ ## .
fún àpẹrẹ ọba adébùkọ́lá alli – alọ́wá ti ìlọ́wá ti obinrin agùnbánirọ̀ fi ẹ̀sùn kàn pé ó fi ipá ni ## .
àṣepọ̀ àti  déji àkúrẹ́ ti wọn rọ̀ lóyè nítorí iwa àbùkù – oluwadare adeṣina ## .
gbogbo ẹranko kó ara jọ lati gbèrò lórí àlébù tí wọ́n rí lára ìyàwó wọn ## .
ajá, àmọ̀tẹ́kùn, ẹkùn, kìnìún, ọ̀bọ, akátá, ológbò, kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, ìjàpá àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ajá ní ìyàwó òhun nṣe àgbèrè, ẹkùn ní ìyàwó òhun nṣe àfojúdi,  ológbò ní ìyàwó òhun njale, ọ̀bọ ní ## .
ìyàwó òhun lèjàjù àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
àwọn ẹranko yókù ṣe àkíyèsí wípé, ## .
ìjàpá kàn mi orí ni lai sọ nkankan ju un! ## .
kìnìún wa bèrè lọ́wọ́ ìjàpá wípé ṣe yáníbo kòní àlébù ni   ## .
àjàpá dìde ó wá fọhùn wípé gbogbo àlébù ti gbogbo wọn sọ nípa ìyàwó wọn kéré lára ti ìyàwó ohun ## .
nítorí yáníbo kò ní ìtìjú ## .
ẹni ti kó ni ìtìjú a jalè, a purọ́, a ṣe àgbèrè, a ṣe àfojúdi àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ni ìlúọba, bi òṣèlú bá ṣe ohun ìtìjú bi àgbèrè, jalè, gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀, bi wọn bá ka mọ tàbí kó ## .
rò wípé aṣírí fẹ́ tú, á gbé ìwé sílẹ̀ pé òhun kò ṣe mọ nítorí ki ipò òhun má ba ## .
di ìdájọ́ lọ́wọ́, ṣùgbọ́n apàniyàn, olè, alágbèrè àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, pọ nínú òṣèlú nàíjíríà nítorí wọn kò ni ìtìjú ## .
ipò òṣèlú tiwọn fún wọn láyè lati ni àlébù àti lati tẹ ìdájọ́ mọ́lẹ̀ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá tó ni àìnítìjú lọba gbogbo àlébù gba èrò lati ri wípé ará ìlú dìbò fún afínjú òṣèlú kí ## .
wọ́n lè ṣe àtúnṣe nkan  tí aláìnítìjú òṣèlú ti bàjẹ́ ## .
ninú ẹ̀yà mẹrin-din-logoji orilẹ̀ èdè nàíjíríà, ẹ̀yà mẹ́fà ni o wa ni ìpínlẹ̀  yorùbá lápapọ̀ ## .
àwọn ẹ̀yà wọnyi ni èkó – ti olú ilú rẹ jẹ ìkẹjà, èkiti – ti olú ilú rẹ jẹ adó-èkiti, ## .
ò̀gùn – ti olú ilú rẹ jẹ abẹ́òkúta, ondo – ti olú ilú rẹ jẹ àkúrẹ́, ọ̀ṣun – ti olú ## .
ilú rẹ jẹ òṣogbo àti ọyọ – ti olú ilú rẹ jẹ ìbàdàn ## .
ọ̀pọ̀ ara ọ̀ṣun dibò àti bójú tó ibò wọn ## .
ni òkè-òkun, bi enia ba ni ẹjọ́ ni ilé-ẹjọ́, tàbi ó ti ṣe ẹ̀wọ̀n ri, tàbi hùwà àbùkù miran, irú ## .
ẹni bẹ́ẹ̀ kò lè gbé àpóti ibò ṣùgbọ́n, ti kò bá ni itiju, ti ó gbé àpóti ibò, ọ̀pọ̀ àwọn ## .
èrò ilú kò ni dibò fún irú ẹni bẹ́ẹ̀ ## .
eyi kò ri béè ni orilẹ-èdè nàíjíríà, nítorí, ẹlẹ́wòn, eleru, olè, apànìyàn àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, ti ó di olówó ojiji ## .
ló ńgbé àpóti ibò nítorí wọn mọ̀ pé àwọn lè fi èrú dé ipò ## .
àwọn èrò ẹ̀yà ọ̀ṣun fi òwe yorùbá ti o ni ọ̀pọ̀ ni eṣú fi ńya igi oko hàn ni idibò ## .
ti ó kọjá ni ọjọ́ àbámẹ́ta, ọjọ́ kẹsan, oṣù kẹjọ, ọdún ẹgbàálemẹ́rìnlá, wọn kò bẹ̀rù bi ìjọba àpapọ̀ nàíjíríà ti ## .
kó ológun àti ohun ijà ti àwọn ará ilú lati da ẹ̀rù bà wọn ## .
wọn tú jáde lati fi ọ̀pọ̀ dibò àti bójú tó ibò wọn lati gbé góminà ọ̀gbẹ́ni rauf arẹ́gbẹ́ṣọlá padà ## .
àgbá ti ó kún fún ohun ti ó wúlò bi epo-rọ̀bì, epo-pupa, epo-òróró, epo-òyìnbó, ọ̀dà àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ki pariwo ## .
àgbá òfìfo, kò ni nkan ninú tàbi o ni nkan díẹ̀, irú àgbá yi bi o ti wù ki ó ## .
lẹ́wà tó, ni ariwo rẹ máa ńpọ̀ ti wọn ba yi lóri afárá tàbi ori titi ọlọ́dà ## .
àgbá òfìfo ti ó lẹ́wà ## .
àgbá òfìfo ni àwọn ti ó wà ni ilú òyìnbó ti ó jẹ igbèsè tàbi fi èrú kó ọrọ̀ jọ ## .
lati wá ṣe àṣehàn ti wọn bá ti àjò bọ, ohun ti wọn kò tó wọn a pariwo pé àwọn ## .
jù bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ni tòótọ́, ìyàtọ̀ ilú-òyìnbó si ilẹ̀ yorùbá ni pé, àti ọlọ́rọ̀ àti aláìní ló ni ohun amáyé-dẹrùn bi omi, iná ## .
mọ̀nà-mọ́ná, titi ọlọ́dà, ilé-iwé gidi, igboro ti ó mọ́ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
àwọn òṣèlú kò kọjá òfin, bẹni irònú wọn ki ṣe ki á di òṣèlú lati kó owó ilú jẹ ## .
ni ayé àtijọ́ ni ilẹ̀ yorùbá, owó kọ́ ni wọn fi ńmọ ẹni gidi, àpọ́nlé wà fún àgbà, ẹni ti ## .
ó bá kàwé, olootọ enia, ẹni tó tẹpá mọ́ṣẹ́,  akin-kanjú àti ẹni ti ó ni òye ## .
ni ayé òde òni, àgbá òfìfo ti pọ ninú ará ilú, àwọn òṣèlú àti àwọn òṣiṣẹ́ ijọba ## .
bi wọn bá ti ri owó ni ọ̀nà èrú, wọn a lọ si òkè-òkun lati ṣe àṣehàn si àwọn ti ## .
wọn bá lọhun lati yangàn pẹ̀lú ogún ilé ti wọn kọ́ lai yáwó, ọkọ̀ mẹwa ti wọn ni, ọmọ-ọ̀dọ̀ ti ## .
wọn ni àti ayé ijẹkújẹ ti wọn ńjẹ ni ilé ## .
wọn á ni àwọn kò lè gbé ilú-òyìnbó, ṣùgbọ́n bi àìsàn bá dé, wọn á mọ ọ̀nà òkè-òkun fún iwòsàn ## .
àti lati jẹ ìgbádùn ohun amáyé-derùn miran ti wọn ti fi èrú bàjẹ́ ni ilú tiwọn ## .
bi àgbá ti ó ni ohun ti ó wúlò ninú, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹni gidi tó ṣe àṣe yọri ki pariwo ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni àgbá òfìfo ló ńdún woro-woro, bá ẹni-kẹ́ni ti ó bá ńṣe àṣehàn tàbi gbéraga wi ## .
pé ki wọn yé pariwo ẹnu ## .
àwọn èlò ọbẹ̀ yorùbá, ẹni ti ó bá mọ ọbẹ̀ se, yio mọ èlò ọbẹ̀ ti ohun yio ra àti ## .
bi yio ti se, ṣùgbọ́n ẹni ti kò mọ ọbẹ̀ se, lè lo owó ai mọye lati se ọbẹ̀, ki ## .
ọbẹ̀ rẹ má dùn ## .
fún àwọn ti ó ńgbé ni òkè-òkun, ọ̀pọ̀lọpọ̀ èlò yi ni a lè ri rà ni àyiká ## .
ẹṣe àyẹ̀wò èlòọbẹ̀ àti pípè rẹ ni ojú ewé yi ## .
ọkùnrin kan wa láyé àtijọ́, ògbójú-ọdẹ ni, ṣùgbọ́n bi ó ti pa ẹran tó, kò fi dá nkan ṣe ## .
ọ̀pọ̀ igbà, ki ri ẹran ti ó bá pa tà, o ma ńpin fún ará ilú ni ## .
nígbàtí kò ri ẹran pa mọ́, ó di o ọdẹ-apẹyẹ ## .
ni ọjọ kan, ògbójú-ọde yi ri ẹyẹ òfú kan, ṣùgbọ́n ọta ibọn kan ṣoṣo ló kù ninú ibọn rẹ ## .
gẹgẹbi ògbójú-ọdẹ, o yin ẹyẹ òfú ni ibọn, ọta kan ṣoṣo yi si báa ## .
ó bá wọ igbó lọ lati gbé ẹyẹ ti ó pa, lai mọ̀ pé ẹyẹ yi kò kú ## .
ó ṣe akitiyan lati ri ẹyẹ́ yi mu, kẹ̀rẹ̀kẹ̀rẹ̀ ó bẹ̀rẹ̀ si wọ igbó lọ titi ó fi ṣi ọ̀nà ## .
dé ilẹ̀ àwọn ará-ọ̀run – àwọn ti wọn ńpè ni abàmi-ẹ̀dá ## .
inu bi àwọn ará-ọ̀run nítorí ògbójú-ọdẹ yi jálu ipàdé wọn ## .
wọn gbamú, wọn ni ki ó ṣe àlàyé bi ó ṣe dé ilẹ̀ wọn, ki àwọn tó pá ## .
ọdẹ ṣe àlàyé ohun ti ojú rẹ ti ri nípa iṣẹ́ àti jẹ àti gbogbo ohun ti ojú rẹ ti ## .
ri lẹ́nu iṣẹ́ ọde ## .
àwọn ará-ọ̀run ṣe àánú rẹ, wọn bèrè pé ṣe ó lè dá ẹmu, ó ni ohun lè dá ẹmu diẹ-diẹ ## .
wọn gbaa ni iyànjú pé ki o maṣe fi ojú di iṣẹ kankan, nítorí naa, ki ó bẹ̀rẹ̀ si dá ## .
ẹmu fún àwọn ## .
wọn ṣe ikilọ pe, bi ó bá ti gbé ẹmu wá, kò gbọdọ̀ wo bi àwọn ti ńmu ẹmu, ki ## .
ó kàn gbé ẹmu silẹ ki o si yi padà lai wo ẹ̀hin ## .
bi ó bá rú òfin yi, àwọn yio pa ## .
ọdẹ bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ fún ara orun ## .
bi ó bá gbé ẹmu dé, a bẹ̀rẹ̀ si kọrin lati jẹ ki àwọn ará-ọ̀run mọ̀ pé ohun ti dé, ## .
lẹhin èyi á gbé ẹmu silẹ á yi padà lai wo ẹ̀hin gẹgẹ bi ikilọ ará-ọ̀run ## .
ni ọjọ́ keji, á bá owó ni idi agbè ti ó fi gbé ẹmu tàná wá ## .
ògbójú-ọdẹ á má kọrin bayi ## .
àyipadà dé fún ògbójú-ọdẹ ti ó di ẹlẹ́mu tóó bẹ̀ ti àwọn ará ilú ṣe akiyesi àyipadà yi ## .
yorùbá ni ojú larí, ọ̀rẹ́ ò dénú ## .
àjàpá, ọlọ́gbọ́n ẹ̀wẹ́, sọ ara rẹ̀ di ọrẹ kòrí-kòsùn pẹ̀lú ògbójú-ọdẹ nítorí àti mọ idi ọrọ̀ rẹ ## .
laipẹ, àrùn ṣọ̀pọ̀ná bo ògbójú-ọdẹ, eleyi dá iṣẹ́ àti gbé ẹmu fún àwọn ará-ọ̀run dúró ## .
gẹgẹbi ọ̀rẹ́, ó bẹ àjàpá pé ki ó bá ohun bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ fún àwọn ará-ọ̀run ## .
ó ṣe ikilọ fún àjàpá, bi ikilọ ti àwọn ará-ọ̀run fi silẹ̀ ## .
àjàpá, bẹ̀rẹ̀ si gbé ẹmu lọ, ni ọjọ́ keji ti ó ri owó rẹpẹtẹ ti àwọn ará-ọ̀run kó si idi ## .
agbè ẹmu àná, ó pinu lati mọ idi abájọ ## .
àjàpá, fi ara pamọ́ si igbó lati wo bi àwọn ará-ọ̀run ti ńmu ẹmu ## .
ohun ti ó ri yàá lẹ́nu, ó ri ori, ẹsẹ̀, ojú, apá àti àwọn ẹ̀yà ara miran ti wọn dá ## .
dúró, ti wọn si bẹ̀rẹ̀ si mu ẹmu ## .
àjàpá, bẹ̀rẹ̀ si fi àwọn ará-ọ̀run ṣe yẹ̀yẹ́ ## .
nígbàtí wọn gbọ, wọ́n le lati pá ṣùgbọ́n, àjàpá, sá àsálà fún ẹmi rẹ, ó kó wọ inú ihò, wọn ## .
kò ri pa ## .
ògbójú-ọdẹ reti titi ki àjàpá kó owó ẹmu dé ## .
nígbàtí àjàpá dé, ó gbé irọ́ kalẹ̀ pé olè dá ohun lọ́nà, wọn gba gbogbo owó ẹmu lọ ni ohun ## .
ṣe pẹ́ ## .
ara ògbójú-ọdẹ ya, ó gbé ẹmu lọ fún ara-orun gẹgẹbi iṣe rẹ tẹ́lẹ̀ lai mọ iwà àkóbá ti àjàpá, ti ## .
hù silẹ̀ ## .
àwọn ará-ọ̀run wọ ijàkàdi pẹ̀lú ògbójú-ọdẹ, nítorí ó rú òfin ikilọ ti wọn fun ## .
nítorí imọ̀ ti ó ni lẹ́nu iṣẹ ọdẹ, ará-ọ̀run ko ri ògbójú-ọdẹ pa ## .
lẹhin ijàkàdi, ó ṣe àlàyé pé ara ohun ni kò yá, ó fi àpá han, pé nítorí eyi ni ohun ## .
ṣe bẹ ọ̀rẹ́ ohun àjàpá, ki ó bá ohun gbé ẹmu lọ fún wọn ## .
wọn ṣe àlàyé ohun ti àjàpá ti ó pè ni ọ̀rẹ́ rẹ ṣe fún wọn ## .
ará-ọ̀run dariji ògbójú-ọdẹ pẹ̀lú ikilọ pé ki o maṣe gbára lé ọ̀rẹ́ ## .
wọn ni ọpọlọpọ ọrẹ o ṣe fi okùn ọlà han, nítorí ọ̀pọ̀ ọ̀tá ló ńṣe bi ọ̀rẹ́ nítorí àti jẹ ## .
orúkọ ẹni ni ìfihàn ẹni, orúkọ yorùbá fi àṣà, iṣẹ́ àti òriṣà idile hàn tàbi àtẹsẹ̀bi ọmọ ## .
yorùbá gbàgbọ́ ninú ọlọrun ki ẹ̀sin igbàgbọ́ àti imọ̀le tó dé ## .
ifá jẹ́ ẹ̀sin yorùbá, nítorí ifá ni wọn fi ńṣe iwadi lọ́dọ̀ ọlọrun ki yorùbá tó dá wọ́ lé ohunkohun ## .
yorùbá gbàgbọ́ ninú àwọn iránṣẹ́ ọlọrun ti a mọ̀ si òriṣà ## .
àwọn òriṣà yorùbá pọ̀ ṣùgbọ́n pàtàkì lára àwọn òriṣà ni ògún, ṣàngó, ọya, yemọja, oṣó, ọ̀ṣun, olokun, ṣọ̀pọ̀ná, èṣù àti ## .
bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
àwọn orúkọ ti ó fi ẹ̀sin àwọn òriṣà wọnyi hàn ti ńparẹ́ nítorí àwọn ẹlẹsin igbàlódé ti fi ọlọrun dipò ## .
orúkọ ti ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ifá, ògún, èṣù àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn orúkọ wọnyi ## .
ni ayé àtijọ́, wọn ma ńfi obinrin fún ọkọ ni, ṣùgbọ́n ni ayé òde òni, obinrin á mú̀ àfẹ́sọ́nà lati ## .
fi hàn òbi, nítorí yorùbá gba ọmọ obinrin ni àyè lati lọ si ilé-iwé, tàbi kọ́ iṣẹ́-ọwọ́, àti lati ṣe ## .
òwò ## .
èyi jẹ ki obinrin kúrò lọ́dọ̀ obi wọn ## .
bi obinrin bá ti dàgbà tó bi ọdún méjì-din-logun, ti ó tó wọ ilé-ọkọ, àwọn òbi yio ma ran léti ## .
pé, ó ti tó mú ọkọ wálé ## .
ẹni ti obinrin mọ̀ pé òhun kò lè fẹ́, bi àfojúdi ni lati fi irú ọkùnrin bẹ́ẹ̀ han òbi ## .
bi obinrin ti ó ti dàgbà tó lati wọ ilé ọkọ bá mú àfẹ́sọ́nà wá han òbi, wọn yio fi ## .
òwe yorùbá ti ó ni a ki mọ́ ọkọ ọmọ, ki a tún mọ àlè rẹ ṣe iwadi pé, ṣe ## .
ó da lójú pé òhun yio fẹ ọkùnrin ti ó mú wá   ## .
òwe yi tún wúlò lati fi ṣe ikilọ nigbà igbéyàwó ibilẹ̀ fún obinrin pé kò lè mú ọkùnrin miràn wá ## .
lẹhin igbéyàwó ## .
à ńlo ọ̀rọ̀ yi fún àwọn ayáni-lówó ki ba jẹ ilé-owó tàbi àwọn ayáni-lówó yókù ## .
ọ̀pọ̀ ìgbà, ayáni-lówó ló ndá orin nípa oye èlé ti wọn lè fi lé owó ti onígbèsè ya ## .
ni ilẹ̀ yorùbá ohun ti a lè fi ṣe àpèjúwe ilé-iṣẹ́ ayáni-lówó ni bi ọba bá fún ni nilẹ̀ lati ## .
fi dá oko, ọba lè ni ki irú ẹni bẹ kó idá-mẹrin, tàbi idá-marun irè oko náà wá ni igbà ## .
ìkórè ## .
àwọn miran tún ma ńyá owó lọwọ olówó-èlé ## .
ẹ̀yà yorùbá ti a mọ si ìjẹ̀ṣà ma ńṣe òwò aṣọ àti wúrà tità lati ilú dé ilú  àti ## .
agbègbè dé agbègbè ## .
bi wọn ba ti ta àwin fún onibara, bi ọjọ́ bá pé, ìjẹ̀ṣà á ji lọ si ilé onígbèsè lati ## .
gba owó ọjà, á ni òṣó máà ló gbowó mi loni nítorí eyi ni wọn fi npe ìjẹ̀ṣà ni òṣó ## .
máà ló ## .
ike-ìyáwó kò wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá, ṣùgbọ́n  àwọn enia ma ńyá owó lọ́wọ́ ẹbi, ọ̀rẹ́, ẹgbẹ́ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, ## .
lati sin òkú, sán owó ilé iwé ọmọ, ṣòwò àti fún ọ̀pọ̀ idi miran ## .
èlé owó irú eyi kò pọ̀ tó ti èlé ori ike-ìyáwó, nigbà miran kò ki ni èlé ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ ti ó niẹni sanwó onífèrè ló ndá orin ## .
ayáni-lówó ló ńdá orin nípa di dari èlé ori owó ike-ìyáwó ## .
ẹni ti o fi owó pamọ́ ki ri èlé gbà tó èlé ti ó wà lori owò ike-ìyáwó ## .
nibiti èlé owó ipamọ́ bá jẹ́ idá-ọgọrun, èlé owó ori ike-ìyàwó lè tó idá-marun tàbi jù bẹ́ẹ̀ lọ ## .
bi owó bá ti tó san, ọ̀pọ̀ ayáni-lówó lè fi ipá gba owó irú bẹ́ẹ̀ ## .
bi wọn kò ti ẹ̀ fi ipá gba irú owó bẹ́ẹ̀, èlé ori owó yi á sọ ẹni ti ó ## .
yá owó  di onigbèsè rẹpẹtẹ ## .
ike-ìyáwó ni iwúlò fún ẹni ti ó bá lè kó ara rẹ ni ijánu lati dá owó padà nígbàtí ó ## .
bá yẹ ## .
ike-ìyáwó dùn lati nọ́ ju owó gidi lọ nítorí eyi, fún ẹni ti kò bá mọ owó ṣirò tàbi ṣọ́ra, ## .
á sọ irú ẹni bẹ́ẹ̀ di òtòṣi, nígbàtí èlé bá gun ori èlé ## .
onigbèsè pàdánù òmìnira ## .
ìmọ́tótó borí àrùn mọlẹ̀, bọ́yẹ́ ti ḿborí ooru ## .
àrùn ìwọ̀sí tinú ẹ̀gbin là wá ## .
iná ni ḿborí aṣọ ẹlẹ́gbin ## .
ni ayé àtijọ́ tàbi, lati bi agogo marun idaji ni ìmọ́tótó ti bẹ̀rẹ̀, nípa gbigbá inú àti àyiká ilé ## .
lẹhin eyi, àwọn àgbàlagbà á ṣe itọ́jú ara, wọn o si bójú tó bi àwọn ọmọ ilé-iwé yio ti ji, ## .
wẹ̀, múra, jẹun àti palẹ̀mọ́ àti kúrò ni ilé lọ si ilé-iwé àti ki àwọn àgbàlagbà lọ si ibi iṣẹ́ ## .
òòjọ́ ## .
ọ̀lẹ̀lẹ̀ eléwé ## .
pàǹtí ni àtijọ́ wúlò fún ajílẹ̀ nítorí ara oúnjẹ ni ## .
ewé ni wọn fi ńpọ́n oúnjẹ tàbi ki wọn bu oúnjẹ sinú abọ́ àlò-tún-lò, omi wa ninú àmù, ṣùgbọ́n láyé ## .
òde òni, ike aláyọ́ ni wọn fi ńbu oúnjẹ, wọn a si mu omi ninú àpò ọ̀rá ## .
ike àti ọ̀rá ki kẹ̀, ó si léwu fún ẹja odòàti ẹranko lati gbé mi, ó tún léwu fún àyìká ## .
àwọn ọ̀rá àti ike wọnyi pẹ̀lú nkan ti ó dá kún pàǹtí ## .
ìmọ́tótó jinà si àwọn ara ilú ńlá, pàtàkì, ilú èkó nibiti ọpọ òṣiṣẹ́ ti ji jade lọ si ibi iṣẹ́ ## .
ki agogo marun idaji tó lù, bẹni wọn kò ni wọlé titi di agogo mẹwa alẹ́ nítorí sún-kẹrẹ fà kẹrẹ ## .
ọkọ̀ ## .
eyi kò lè jẹ ki wọn ri àyè tọ́jú inú ilé, àyiká tàbi ara ## .
ìjọba tún dá kún ẹ̀gbin ti ó gba ilú kan nítorí ai pèsè àyè àti itọ́jú fún pàǹtí ## .
eleyi ńjẹ́ ki ará ilú kó ohun ẹ́gbin si ibikibi, bi oju-àgbàrá, ẹ̀bá-ọ̀nà, ori titi, inú odò àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
kikó ohun ẹ̀gbin di ojú-àgbàrá ńfa adágún omi ti ó ńfa ẹ̀fọn, ikún omi àti àrùn lati ara kòkòrò ti ## .
pàǹtí fa ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni ìmọ́tótó borí àrùn mọ́lẹ̀, bi ọyẹ́ ti ḿborí ooru àti orin ìmọ́tótó ti wọn fi ńkọ́ àwon ## .
ọmọ ilé-iwé alakọbẹrẹ ṣe iranti à ti wá nkan ṣe si pàǹtí ti ó gba ilú kan ## .
ògòngò jẹ ẹiyẹ ti ó tóbi jù ninú gbogbo ẹiyẹ, ẹyin rẹ ló tún tóbi jù ## .
ọrùn àti ẹsẹ̀ rẹ ti ó gún jẹ́ ki ó ga ju gbogbo ẹiyẹ yoku ## .
ògòngò ló lè sáré ju gbogbo eiye lọ lóri ilẹ̀ ## .
eyi ló jẹ́ ki yorùbá pe ògòngò ni ọba ẹiyẹ ## .
ọpọlọpọ ẹiyẹ bi ògòngò kò wọ́pọ̀ mọ́ nítorí bi ilú ti nfẹ si bẹni àwọn eiye wọnyi nparẹ́, a fi ## .
bi èniyàn bá lọ si ilé-ikẹransi lati ri wọn ## .
àwọn onírúurú ẹiyẹ ló wà ni ilẹ̀ yorùbá, àwọn eyi ti ó wọ́pọ̀ ni ilú tàbi ilé ni, adiẹ, pẹ́pẹ́yẹ, ## .
ẹyẹlé, awó, ayékòótó́ àti ọ̀kín ## .
àwọn ẹiyẹ ti ó wọ́pọ̀ ninú igbó ṣùgbọ́n ti ará ilú mọ̀ ni àṣá, ìdì, òwìwí, àkàlàmàgbò àti lekeleke ## .
àwọ̀ oriṣirisi ni ẹiyẹ ni, irú ẹiyẹ kan lè ni àwọ̀ dúdú bi aró, kó́ tun ni pupa tàbi funfun, ## .
ṣùgbọ́n orin yorùbá ni ojú ewé yi fi àwọ̀ ti ó wọ́pọ̀ lára àwọn ẹiyẹ miran hàn ## .
fún àpẹrẹ, lekeleke funfun bi ẹfun, agbe dúdú bi aró, bẹni àlùkò pọn bi osùn ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán àti pipè orúkọ di ẹ ninú àwon ẹiyẹ ti ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá, ni ojú ## .
ewé yi ## .
wúrà jẹ ikan ninú ohun àlùmọ́ni iyebiye, pàtàkì fún ohun ẹ̀ṣọ́ ## .
ẹwà wúrà ki hàn, titi di ìgbà ti wọn bá yọ gbogbo ẹ̀gbin rẹ̀ kúrò pẹ̀lú iná tó gbóná rara ## .
àwòrán ti ó wà ni ojú ewé yi fihàn pé bi wúrà bá ti pọ̀ tó lára ohun ẹ̀sọ́ ló ## .
ṣe má wọn tó, ki ṣé bi ohun ẹ̀ṣọ́ bá ti dán tó tàbi tóbi ## .
fún àpẹrẹ, àwòrán ohun ẹ̀ṣọ́ wúrà kini tóbi, ó si dán ju àwòrán ohun ẹ̀ṣọ́ wúrà keji, ṣùgbọ́n ohun ẹ̀sọ́ ## .
wúrà ninú aworan keji wọn ju ohun eso wúrà kini ni ìlọ́po mẹwa ## .
ìyàtọ̀ ti ó wà ni wúrà gidi àti àfarawé ni pé, wúrà gidi ṣe é tà fún owó iyebiye lẹhin ## .
ti èniyàn ti lo o, kò lè bàjẹ, bi ó bá kán, ó ṣe túnṣe, ṣùgbọ́n àfarawé kò bá ara ## .
ẹlòmiràn mu, bi ó bá kán, kò ṣe é túnse, kò ki léwó ## .
gẹ́gẹ́bi òwe yorùbá ti ó sọ pé gbogbo ohun tó ndán kọ́ ni wúrà, bẹni ki ṣe gbogbo  èniyàn ## .
ti wọ̀n pè ni olówó tàbi ọlọ́rọ̀ ló tó bi àwọn èniyàn ti rò ## .
ọ̀pọ̀ irú àwọn wọnyi, jẹ igbèsè tàbi fi èrú kó ọrọ̀ jọ lati ṣe àṣe hàn, òmiràn ja olè, gbọ́mọgbọ́mọ ## .
àti onirúurú iṣẹ́ ibi yoku ## .
gbogbo ohun ti wọn fi ọ̀nà èrú kó jọ wọnyi kò tó nkankan lára ọrọ̀ ti ẹlòmiràn ti ó ni ## .
iwà-irẹ̀lẹ̀ ni ## .
fún àpẹrẹ, owó ti àwọn òṣèlú àti òṣiṣẹ́-ìjọba ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú fi èrú kó jọ, ti wọn nkó wá si òkè-òkun ## .
tàbi fi mú àwọn èniyàn wọn lẹ́rú, kò tó ọrọ̀ ti ọmọdé ti ó ni ẹ̀bun-ọlọrun ni òkè-òkun ni ## .
a lè fi òwe gbogbo ohun tó ndán kọ́ ni wúrà gba ẹnikẹ́ni ni iyànjú pé ki wọn ma ṣe ## .
àfarawé, tàbi kánjú lati kó ọrọ̀ jọ ## .
àfarawé léwu, nítorí ki ṣe gbogbo ohun ti èniyàn ri ló mọ idi rẹ̀ ## .
babá re lé ò ## .
ilé ló lọ́ tarà-rà ## .
bàbá re lé ò ## .
ilé ló lọ́ tarà-rà ## .
ilé ò, ilé, ilé ò, ilé ## .
babá re lé ò ## .
ilé ló lọ́ tarà-rà ## .
ni àṣà yorùbá, ọmọdé ló nkú, àgbà ki kú, àgbà ma nrelé ni ## .
ọ̀fọ̀ ni ikú ọmọdé jẹ́, ijó àti ilú ni wọn fi nṣe ìsìnku àgbà lati sín dé ilé ikẹhin ## .
ìròyìn ikú ọj̀ọ̀gbọ́n-àgbáyé adé àjàyí kàn lẹhin ikú rẹ ni ọjọ́ kẹsan, oṣù kẹjọ,ọdún ẹgbàálemẹ̀rinlá ## .
a bi ni ilú ìkọ̀lé-èkìtì ni ọdún marun-le-lọgọrin sẹhin ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀jọ̀gbọ́n, ọmọdé àti àgbà ilú lati onírúurú iṣẹ́àti àwọn èniyàn pàtàkì ni ilé-lóko péjọ ni ọjọ kọkàn-din-logun, oṣù kẹsan, ## .
ọdún ẹgbàálemẹ̀rinlá lati ṣe ìsìnku rẹ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé ẹni ti kò bá mọ ìtàn ara rẹ, yio dahun si orúkọ tí kò jẹ́ ## .
ki awọn bi olóògbé tó bẹ̀rẹ̀ si kọ ìtàn yorùbá àti ilẹ́ aláwọ̀-dúdú silẹ̀, àwọn aláwọ̀-funfun kò rò pé aláwọ̀-dúdú ## .
ni ìtàn nítorí wọn kò kọ silẹ̀, wọn nsọ ìtàn lati ẹnu-dé-ẹnu ni ## .
nítorí eyi, ohun ti ó wu aláwọ̀-funfun ni wọn nkọ ## .
olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́n-àgbáyé adé àjàyí, kọ́ ẹ̀kọ́, ó si gboyè rẹpẹtẹ lori ìtàn, pàtàkì lati jẹ́ ki yorùbá mọ ìtàn ara ## .
wọn ## .
ó lo imọ̀ yi lati kọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ iwé itan, ikan lára iwé wọnyi ni ìtàn àti ogun jijà yorùbá ## .
ó tún kọ nípa ìgbési-ayé olóògbé olóri àwọn alufaa àjàyí crowther àti onidajọ káyọ̀dé ẹ̀ṣọ́ ## .
yorùbá pa òwe pé àgbà ki wà lọ́jà, ki ori ọmọ titun wọ, olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́n-àgbáyé adé àjàyí ni igbá-keji ilé-ẹ̀kọ́ ## .
giga, èkó kẹta ## .
nítorí ìfẹ́ ti ó ni si ìdàgbà sókè ilé-ẹ̀kọ́ giga, ìtàn àti ìpamọ́ ohun-ìtàn, ó kọ iwé si olóri òṣèlú ## .
nàíjíríà, nigbà ìporúkọdà lójiji lati ilé-ẹ̀kọ́ giga èkó si orúkọ olóògbé mko abiọ́lá – ti gbogbo ilú dibò fún lati ## .
ṣe olóri òṣèlú, ṣùgbọ́n àwọn ìjọba ológun kò jẹ́ kó dé ipó yi ## .
olóri òṣèlú nàíjíríà yi ọkàn padà lati ma yi orúkọ ilé-ẹ̀kọ giga yi padà lojiji nítorí ọ̀wọ̀ ti ó ni ## .
fún olóògbé ## .
igbá-keji ilé-ẹ̀kọ́ giga èkó, lọ́wọ́lọ́wọ́, ọ̀jọ̀gbọ́n adisa bello juwe pe, àsikò ti olóògbé ọj̀ọ̀gbọ́n-àgbáyé adé àjàyí jẹ́ igbá-keji ilé-ẹ̀kọ́ giga ## .
èkó kẹta ni ọdún keji-le-lógóji titi di ọdún kẹrin-din-lógóji ni wọn kọ́ ọ̀pọ̀lọpọ ohun amáyé-dẹrùn fún akẹkọ ti ó wà ## .
titi di ọjọ́ òni àti ibẹ̀rẹ̀ ẹgbẹ àwọn ti ó kàwé jáde ## .
ni igbà ayéolóògbé ọj̀ọ̀gbọ́n-àgbáyé adé àjàyí, pẹlu idùnú, ẹbi, ọ̀rẹ́, ojúlùmọ̀, àti àwọn èniyàn pàtàkì lati ilé àti òkè-okun péjọ ## .
lati ṣe ìrántíọjọ́-ìbí karun-le-ọgọrin ## .
wọn gbé iwé ti wọn kọ nípa igbési-ayé rẹ si ìta, bẹni wọn fi hàn pé ó jẹ́ ọmọluwabi ti ## .
wọn fẹ́ràn ## .
ayé yẹẹ́ ## .
gbogbo olùkọ̀wé àṣà àti èdè yorùbá lóri ayélujára gbàdúrà ki ọ̀run yẹ àti ki iṣẹ́ ti óṣe silẹ̀ má bàjẹ́ ## .
lágbára èdùmàrè. àṣẹ ## .
ódìgbóṣe, sùn re o ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ni, ìlàjú lóri ẹ̀rọ amóhùn-máwòrán àti ẹ̀rọ asọ̀rọ̀-mágbèsi gbàlà lọ́wọ́ ikú igbẹ́-gburu, nípa ìmọ̀ omi oni-yọ lati dipò ## .
omi ara ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ bi àbíkú ti din-ku ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà, nítorí eyi orúkọ àbíkú din-kù ## .
ikú ọmọ ti kò ti pé ọdún marun ni ọdún mẹrinlélógún sẹhin jẹ́ igbalémẹ́tàlá ## .
ikú ọmọ ti kò ti pé ọdún marun ni ọdún keji sẹhin ti din-kù si mẹrin-lé-lọgọfa ## .
ìgbàgbọ́ yorùbá yàtọ̀ si ohun ti àwọn ẹlẹko-ijinlẹ fi hàn ni ayé òde òni ## .
ni igbà àtijọ́, bi ìyàwó bá bi ọmọ, ti ó kú ni ikókó tàbi ki ó tó gba àbúrò, ọmọ ## .
ti wọn bá bi lẹhin rẹ ni wọn ma fún ni orúkọ àbíkú pàtàkì ti ó bá tó bi méjì, ## .
mẹta ki ọmọ tó dúró ## .
yorùbá gbàgbọ́ ninú àpadà-wáyé, ni igbà miran, wọn á fi ibinú fi àmin, bi ki wọn kọ ilà si ara ## .
ọmọ ti ó kú tàbi gé lára ẹ̀yà ara ọmọ yi lati mọ bóyá yio padà wá ## .
bi ìyá ti ó bi àbíkú bá bímọ lẹhin ikú ọmọ ti wọn fi àpá si lára, àpá yi ni ## .
wọn ma kọ́kọ́ wò lára ọmọ titun ## .
bi wọn bá ri àpá yi, wọn o sọ ọmọ naa ni orúkọ àbíkú ## .
orúkọ àbùkù ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ àbíkú – ó lè jẹ́ orúkọ ẹranko, orúkọ ti ó fi ìbẹ̀rù hàn, tàbi orúkọ ## .
fún ìmọràn ## .
àbíkú jẹ́ ikú ọmọdé àti ìkókó titi dé ọmọ ọdún marun ## .
ẹkọ-ijinlẹ fi hàn pé, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ikú ọmọdé ti yorùbá mọ̀ si àbíkú yi ti ìpasẹ̀ wọnyi wá àrùn tó ṣe-dádúró, ## .
oúnjẹ-àìtó, omi-ẹlẹgbin,  ilé-iwòsàn ti kò pé tàbi ai si ilé-iwòsàn, àrùn àti àjàkálẹ̀-àrùn, ọmọ ti ó ni iwọn-kékeré nigbà ## .
ìkókó ## .
òwe yorùbá ti o ni àbíkú sọ olóògùn di èké fi ìgbàgbọ́ yorùbá hàn pé, kò si oògùn ti ó ## .
lè dá àbíkú dúró ## .
ìmọ̀ ijinlẹ fi hàn pe ki ṣe gbogbo ọmọ ti ó kú, ni ó yẹ ki ó kú, nítorí lati ## .
igbà ti àtúnṣe àwọn ohun ti ó nfa ikú ọmọdé yi ti wà, àbíkú din-kù – nípa ìpèsè omi ti ## .
ó mọ́, ilé-ìwòsàn ọmọdé, ilà-lóye àwọn obinrin nípa ìtọ́jú aboyún àti ọmọdé ## .
òrùlé wà lára ohun ini pàtàkì ti ó yẹ ki èniyàn ni, ṣùgbọ́n èniyàn kò lè sun yàrá méjì pọ̀ ## .
lẹ́ẹ̀kan ## .
ki ṣe bi èniyàn bá fi owó ara rẹ̀ kọ́ ilé ni ìbẹ̀rẹ̀ ilé gbigbé ## .
bàbá á pèsè òrùlé fún aya àti ọmọ, ki ba jẹ ilé ẹbi, abà oko, ihò inú àpáta, ilé-àyágbé tàbi ## .
kọ́ ilé fún wọn ## .
ni ayé òde oni, ilé ṣi jẹ ohun pàtàkì fún èniyàn, ṣùgbọ́n á ṣe akiyesi pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ yorùbá, kò ránti ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé ọ̀kọ́lé, kò lè mu ràjò mọ́ ## .
ọ̀pọ̀ nkọ́ ilé àìmọye ti èniyàn ò gbé, lai ronú pé, bi àwọn bá ràjò, wọn ò lè gbé ikan ## .
ninú ilé yi dáni ## .
ọ̀pọ̀ nkọ́ ilé fún àwọn ọmọ – fún àpẹrẹ, ẹni ti ó kọ ilé marun nítorí ohun bi ọmọ marun ## .
si ilú ti wọn ngbé tàbi bi ọmọ si ## .
ò̀we yorùbá sọ pé ọ̀nà ló jin, ẹru ni baba ## .
ẹ jẹ́ ki á fi òwe yi ṣe iranti pé, ayé ti lu jára, ọmọ, ẹbi àti ará kò gbé ## .
pọ̀ mọ́ bi igbà ayé-àgbẹ̀ ## .
bi wọn bá ti ẹ̀ gbé ilú kan naa, ìṣòro ni ki ọmọ bá bàbá àti ìyá gbé lọ lai-lai ## .
bi ó pẹ́, bi ó yá, ọmọ tó dàgbà, á tẹ si iwájú nítorí bi bàbá bá kọ́ ilé rẹpẹtẹ ## .
si agége, kò wúlò fún ọmọ ti o nṣiṣẹ ni ìbàdàn, àkúrẹ́ tàbi òkè-òkun ## .
bi bàbá ti ó kọ ilé rẹpẹtẹ bá fẹ́ lọ ki àwọn ọmọ, ẹbi tàbi ọ̀rẹ́ ni ilú miran, ìṣòro ## .
ni ki ó gbé ikan ninú ilé rẹpẹtẹ yi dáni ## .
ọ̀pọ̀ oníjìbìtì, òṣèlú, oníṣẹ́-ìjọba ti ó ni ojúkòkòrò ló nkó owó ilé lọ sita lati lọ ra ilé si òkè-òkun ## .
lai gbé ibẹ̀, ju pé ki wọn lo o ni ọjọ melo kan lọ́dún ## .
ìnáwó rẹpẹtẹ ni lati tọ́jú ilé si òkè-òkun tàbi ilé ti èniyàn kò gbé , nítorí eyi, ọ̀pọ̀ ilé yi ## .
kò bá àwọn ti ó kọ́ ilé tàbi ra ilé kiri yi kalẹ̀ ## .
àwọn òṣèlu àti oníṣẹ́ ìjọba ti ó nja ilú lólè, lati fi owó ti wọn ji pamọ́ nípa ki kọ́ ## .
ilé rẹpẹtẹ tàbi ra ilé si òkè-òkun ni orúkọ ọmọ, òbí tàbi orúkọ ti kò ni itumọ, kò lè gbé ## .
ilé wọnyi lọ irin àjò tàbi lọ si ọ̀run ti wọn bá kú ## .
ni ayé igbà kan, ọ̀gbẹlẹ̀ wa ni ilú àwọn ẹranko, nítorí ọ̀dá òjò fún igbà pi pẹ́ ## .
ọ̀gbẹlẹ̀ yi fa ìyàn, wọn kò ri omi mu tàbi wẹ̀ ## .
eleyi mú ki gbogbo ẹranko pé jọ lati kó ọgbọ́n pọ̀ bi àwọn yi o ṣe ri omi ## .
kìnìún, ẹkùn, erin, ẹfọ̀n, àgbọ̀nrín, òkété, ehoro, ọ̀kẹ́rẹ́, kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀, àjàpá, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
wọn yan kìnìún ni alaga, ẹkùn jẹ́ igbá keji, erin jẹ́ baálẹ̀ ## .
yorùbá sọ pé a sọ̀rọ̀ ẹran ti ó ni ìwo, ìgbín yọjú, àjàpá binú kúrò ni ìpàdé nítorí wọn kò ## .
yan ohun si ipò alaga ## .
àwọn ẹranko yoku mba ìpàdé lọ, oníkálùkù mú ìmọ̀ràn wá, àgbọ̀nrín ni ki wọn ṣe ètùtù si òriṣà-omi, òkété ni ## .
ki wọn lo ọgbọ́n àti agbára ti ọlọrun fún wọn, lati gbẹ́ ilẹ̀ jínjìn si ojú odò ti ó ti ## .
gbẹ ## .
lẹhin àpérò, wọn gba ìmọ̀ràn ti òkété múwá, wọn gbẹ́ ojú odò titi wọn fi ri omi ## .
bi iroyin pé wọn ti ri omi ti kàn, àjàpá ti kò bá wọn ṣiṣẹ́ nítorí ibinú, o gbìmọ̀ bi ## .
ohun yi o ti ṣe ẹ̀rù ba àwọn ẹranko yoku ni idi odò, ki ohun lè ri àyè dá pọn ## .
omi ## .
ó sọ ara rẹ di ànjọ̀nú, ó so agbè púpọ̀ pẹ̀lú okùn ti yio fi pọn omi mọ́ gbogbo ara, ## .
ó ji lọ idi odò lati dá nikan pọn omi ## .
ó bẹ̀rẹ̀ si kọrin ## .
ìparí ọdún sún mọ́lé, àsikò yi ni àwọn oníjìbìtì ma nbọ́ sita lati ṣe iṣẹ́ ibi, nípa ji ja àwọn ## .
ará ilú ti kò bá funra ni olè ## .
ìparí ọdún sún mọ́lé, àsikò yi ni àwọn ẹlẹ́tàn ma nbọ́ sita lati ṣe iṣẹ́ ibi, nípa ji ja àwọn ## .
ará ilú ti kò bá funra ni olè ## .
àṣà yorùbá ni ayé àtijọ́ ni lati gbé àwọn ti ó bá hùwà rere ga, lati yẹ àwọn ti ó ## .
bá ṣe iṣẹ́ àṣe yọri si ## .
yorùbá ni ọmọ ẹ o ṣe àgbàfọ̀, ó kó aṣọ wálé, ẹ ò ri ojú olè bi, ọ̀pọ̀ òbi ki ## .
bèrè bi ọmọ wọn ti ri owó mọ nítorí àwọn ẹlẹ̀tàn ori ayélujára àti òṣèlú nkó ohun ti ki ṣe ## .
ti wọn wálé ## .
ẹ̀sìn àti àṣà ayé òde òni ngbe àwọn olè àti oníjìbìtì lárugẹ ## .
nítorí eyi olówó ojiji pọ si láwùjọ laarin ẹni ti ó wà ni ipò giga àti ipò kékeré ## .
iṣẹ́ ọlọrun àti òṣèlú ti di ọ̀nà ti èniyàn fi le di olówó lojiji ## .
ọ̀̀pọ̀ ọmọ ilé-iwé giga ti kò ti ilé-ọlọ́rọ̀, tàbi ilé òṣèlú jade, ti yi si olè jijà lori ayélujára ju ## .
pé ki wọn di gun jalè ## .
ni ayé àtijọ́, bi ọdún bá dé, olè jija pẹ̀lú ipá ló wọ́pọ̀, ṣùgbọ́n ni ayé òde òni iwà ẹ̀tàn ## .
ti a mọ̀ si oníjìbìtì pàtàkì ni ori ayélujára ló wọ́pọ̀ ## .
ó ti pẹ ti ẹ̀tàn ori ayélujára ti bẹ̀rẹ̀ ṣùgbọ́n, irú àsikò yi ni àwọn oníjìbìtì ma nko ọ̀pọ̀ iwe ## .
lori ayélujára si ẹgbẹgbẹ̀rún èniyàn ni àgbáyé pẹ̀lú èrò lati jẹ nibi ti wọn kò ṣe si ## .
ẹni ti kò bá funra á jábọ́ si wọn lọwọ, nítorí eyi ẹ ṣọ́ra fún àdàmọdi iwé lati ilé-ifowó-pamọ́ tàbi ## .
ọ̀dọ̀ ẹni ti ẹ kò mọ̀ ## .
fún àwọn ti ó wà ni òkè-òkun – america, wọn ni ọjọ́ ti wọn ya si ọ̀tọ̀ gẹ́gẹ́ bi ọjọ́ ## .
ọpẹ́ ## .
oúnjẹ pọ rẹpẹtẹ ni àsikò yi pàtàkì ni ọjọ́ ọpẹ́, keresimesi àti ọjọ́ ọdún tuntun ## .
ọ̀pọ̀ á jẹ àjẹ-bi, á tún dà yókù dànù ## .
ni àṣà ibilẹ yorùbá, ọjọ́ gbogbo ni ọpẹ́ pàtàkì fún àwọn yorùbá ti ó jẹ́ onigbàgbọ́ ## .
kò si ọjọ́ ti ilú yà  sọ́tọ̀ fún ìdúpẹ́, ṣùgbọ́n lati idilé si idilé, ọjọ́ ọpẹ́ pọ ## .
ki kómọ jade, iṣile, di dé lati àjò láyọ̀, ikórè ni ìjọ onigbàgbọ́, ọdún ibilẹ̀ bi ìjẹṣu àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, ## .
mú ọpẹ́ àti ọ̀pọ̀ oúnjẹ dáni ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé ai jẹun ológbò kọ́ ni kò jẹ́ kó tó ajá, bẹni ki ṣe ai ## .
jẹun ajá ni kò jẹ́ kó tó erin ## .
fihàn pé, ki ṣe bi a ti jẹun tó, ni a ṣe nga tó, nítorí kò si bi ológbò ti ## .
le jẹun tó, kó tó ajá, tàbi ki ajá jẹun titi kó tó erin ## .
oúnjẹ púpọ̀ kò mú ara líle wá, nítorí ọ̀pọ̀ àfoògùn-gbin oúnjẹ ayé òde òni lè fa àìsàn ## .
a ki àwọn ti ó nṣe ìdúpẹ́ pé wọn kú ọdún o ## .
a gbà wọn ni iyànjú ki wọn jẹun niwọn nítorí ọ̀pọ̀ ló wà ni àgbáyé ti kò ri oúnjẹ lati ## .
jẹ ## .
ní ayé àtijọ, yáníbo ìyàwó ìjàpá gbìyànjú títí ṣùgbọ́n kò rí ọmọ bí ## .
ní ayé àtijọ, yáníbo ìyàwó àjàpá gbìyànjú títí ṣùgbọ́n kò rí ọmọ bí ## .
ọmọ bíbí ṣe pàtàkì ní ilẹ̀ yorùbá, nítorí èyí ìrònú ma mba obìnrin tí kò bá ri ọmọ bi tàbí ## .
tí ó yà àgàn ## .
babaláwo se àsèjẹ fún yáníbo, ó rán ìjàpá láti lọ gba àsàjẹ yi lọ́wọ́ babaláwo ## .
ó dé́lé ó gbé irọ́ kalẹ̀ fún ìyàwó, ṣùgbọ́n láìpẹ́ ikùn ìjàpá bẹ̀rẹ̀ sí wú ## .
yorùbá ni ohun ti a ni ki baba mágbọ, baba ni yio parí rẹ ## .
bi ikùn ti nwu si bẹni ara bẹ̀rẹ̀ si ni ìjàpá, ó ba rọ́jú dìde, ó ti orin bẹnu bi ## .
o ti nsáré tọ babaláwo lọ ## .
nígbátí ó dé ilé́ babaláwo, babaláwo ni ko si ẹ̀rọ̀ ## .
ikùn ìjàpá wú títí o fi bẹ, tí ó sì kú ## .
ìtàn yí kọ wa pe èrè ojúkòkòrò, àìgbọ́ràn, irọ́ pípa àti ìwà burúkú míràn ma nfa ìpalára tàbí ikú ## .
ìtàn náà bá gbogbo aláìgbọràn àti onírọ́ wí ## .
òwe yi wúlò lati gba àwọn ènìà tí o gbójúlé ẹbí níyànjú ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ rò wípé ẹ̀tọ́ ni ki ẹni tí ó bá lówó nínú ẹbí tàbí tí ó ngbe ni òkè-òkun bá ## .
wọn gbé ẹrù lai ro wípé ẹbí tí o lówó tàbí gbé l'ókè-òkun ní ẹrù tiwọn lati gbé ## .
iṣẹ́ lẹ́ni tí ó wa l'ókè-òkun nṣe nínú òtútù ## .
fún àpẹrẹ níbití olówó tàbí àwọn tí ó ngbe òkè-òkun tí nṣe àwọn nkan níwọnba bí – ọmọ bíbí, aṣo ## .
rírà, ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ, ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbójúlẹ́bí á bímọ rẹpẹtẹ, kó owó lé aṣọ, bèrè ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ olówó nla ## .
tí ẹni tí ó wà l'ókè-òkun ó lè kó owó lé lórí àti gbogbo àṣejù míràn ## .
ẹbí olówó tàbí tí ó ngbe òkè-òkun kò lè dípò ìjọba ## .
ọ̀dọ̀ ìjọba tí ó ngba owó orí lóyẹ kí á ti bèrè ẹ̀tọ́, ki ṣe lọ́wọ́ ẹbí ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni bi ọmọdé bá tó ni ọkọ́, à fún lọ́kọ́ ## .
ọkọ́ jẹ irinṣẹ́ pàtàkì fún àgbẹ̀ ## .
iṣẹ́-àgbẹ̀ ni ó wọ́pọ̀ ni ayé àtijọ́ ## .
nítorí eyi, bi bàbá ti nkọ́ ọmọ rẹ ọkùnrin ni iṣẹ-àgbẹ̀, ni ìyá nkọ́ ọmọ obinrin rẹ ni ìtọ́jú-ile lati ## .
kọ fún ilé-ọkọ ## .
iṣẹ́ la fi nmọ ọmọ ọkùnrin, nítorí eyi, bi ọkùnrin bá dàgbà, bàbá rẹ á fun ni ọkọ́ nítorí ki ## .
ó lè dá dúró lati lè ṣe iṣẹ́ ti yio fi bọ́ ẹbi rẹ ni ọjọ́ iwájú ## .
bi ọkùnrin bá ni iṣẹ́, ó ku kó gbéyàwó ti yio jẹ olorì ni ilé rẹ ## .
ìyàwó fi fẹ́ bu iyì kún ọkùnrin, nítorí, ó fi hàn pé ó ni igbẹ́kẹ̀lé ## .
àṣà yorùbá gbà fún ọkùnrin lati fẹ́ iye ìyàwó ti agbára rẹ bá gbé lati tọ́jú ## .
nítorí eyi, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọba, baálẹ̀, ìjòyè àti àwọn enia pàtàkì láwùjọ ma nfẹ ìyàwó púpọ̀ ## .
ìṣòro ni ki wọn fi ọkùnrin ti kò ni ìyàwó jẹ ọba ## .
kò wọ́pọ̀ ki ọba ni ìyàwó kan ṣoṣo ## .
ìwúyè ọba àkúrẹ́, olóògbé ọba adebiyì adeṣida ## .
ohun ti a ṣe akiyesi ni ayé òde òni, ni ọba ti ó fẹ ìyàwó kan ṣoṣo nítorí ẹ̀sìn, pàtàkì ## .
ẹ̀sìn ìgbàgbọ́, ṣùgbọ́n ti ó ni àlè rẹpẹtẹ ## .
ọba ayé òde òni ndá nikan lọ si òde lai mú olorì dáni ## .
gẹgẹbi ọ̀rọ̀ yorùbá, àpọ́nlé kò si fún ọba ti kò ni olorì, nítorí eyi, kò bu iyì kún ọba, ki ## .
ó lọ àwùjó tàbi rin irin àjò pàtàkì lai mú olorì dáni ## .
ohun ti ó yẹ ọba ni ki a ri ọba àti olorì rẹ ni ẹ̀gbẹ́ rẹ ## .
ìtàn ti ó wọ́pọ̀ ni, bi iyá-ọkọ ti burú lai ri ìtàn iyá-ọkọ ti ó dára sọ ## .
eyi dákún àṣà burúkú ti ó gbòde láyé òde òni, nípa àwọn ọmọge ti ó ti tó wọ ilé-ọkọ tàbi ## .
obinrin àfẹ́sọ́nà ma a sọ pé àwọn ò fẹ́ ri iyá-ọkọ tàbi ki iyá-ọkọ ti kú ki àwọn tó délé ## .
ni ayé àtijọ́, agbègbè kan na a ni ẹbi má ngbé – bàbá-àgbà, iyá-àgbà, bàbá, iyá, ẹ̀gbọ́n, àbúrò, ìyàwó àgbà, ## .
ìyàwó kékeré, ìyàwó-ọmọ, àwọn ọmọ àti ọmọ-mọ ## .
ṣùgbọ́n ni ayé òde òni, ọ̀pọ̀ kò fẹ́ ṣe iṣẹ́ àgbẹ̀ mọ, ẹbi ti fúnká si ilú nlá àti òkè-òkun ## .
nítorí iṣẹ́ ajé àti iṣẹ́-ijọba ## .
ni ọ̀pọ̀ ọdún sẹhin, iyá kan wà ti a o pe orúkọ rẹ ni tanimọ̀la ninú ìtàn yi ## .
ó bi ọmọ ọkùnrin meje lai bi obinrin ## .
kékeré ni àwọn ọmọ rẹ wà nígbàtí ọkọ rẹ kú ## .
tanimọ̀la fi ìṣẹ́ àti ìyà tọ́ àwọn ọmọ rẹ, gbogbo àwọn ọkùnrin na a si yàn wọn yanjú ## .
nígbàtí wọn bẹ̀rẹ̀ si fẹ́ ìyàwó, inú rẹ dùn púpọ̀ pé ọlọrun ti bẹ̀rẹ̀ si dá obinrin ti ohun kò ## .
bi padà fún ohun ## .
ó fẹ́ràn àwọn ìyàwó ọmọ rẹ gidigidi ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ ọmọ rẹ  kó lọ si ilú miran pẹ̀lú ìyàwó wọn ## .
nítorí iṣẹ́ ## .
àbi-gbẹhin rẹ nikan ni kò kúrò ni ilé nítorí ohun ló bójú tó oko àti ilé ti bàbá wọn fi ## .
silẹ ## .
nígbàtí ó fẹ ìyàwó wálé, inú iyá dùn pé ohun yio ri ẹni bá gbé ## .
ìyàwó yi lẹ́wà, o si ni ọ̀yàyà, eyi tún jẹ́ ki iyá-ọkọ rẹ fẹ́ràn si gidigidi ## .
yorùbá ni ẹni a fẹ́ la mọ̀, a ò mọ ẹni tó fẹni ## .
tanimọ̀la kò mọ̀ pé àjẹ́ ni ìyàwó-ọmọ ti ohun fẹ́ràn, ti wọn jọ ngbé yi ## .
bi tanimọ̀la bá se oúnjẹ, ohun pẹ̀lú ọmọ àti ìyàwó-ọmọ rẹ ni wọn jọ njẹ ẹ ## .
bi ìyàwó bá se oúnjẹ, á bu ti iyá-ọkọ rẹ ## .
kò si ìjá tàbi asọ̀ laarin wọn ti ó lè jẹ ki iyá funra ## .
yorùbá gbà pé ohun burúkú ni ki enia jẹun lójú orun ## .
ni ọjọ́ kan, iyá ké lati ojú orun ni bi agogo mẹrin ìdájí òwúrọ̀, pe ìyàwó-ọmọ ohun ti fún ohun ## .
ni oúnjẹ jẹ ni ojú orun ## .
ìyàwó-ọmọ rẹ kò sẹ́, bẹni kò sọ nkan kan ## .
ọkọ rẹ kò gba iyá rẹ gbọ ## .
lati igbà ti iyá ti ké pé ohun jẹ àsáró-iṣu ti ìyàwó-ọmọ ohun gbé fún òhun jẹ lójú orun ni ## .
inú rirun ti bẹ̀rẹ̀ fún iyá ## .
inú rirun yi pọ̀ tó bẹ gẹ ẹ ti wọn fi gbé tanimọ̀la kúrò ni ilé fún ìtọ́jú ## .
wọn gbiyànjú titi, kò rọrùn, nítorí eyi, tanimọ̀la ni ki wọn gbé ohun padà lọ si ilé ki ohun lọ ## .
kú ## .
ki tanimọ̀la tó kú, ó pe gbogbo ilé lati ge ẹgun fún ìyàwó-ọmọ rẹ pé òhun jẹ ìyá lóri ọmọ, ## .
nígbàtí àsikò àti jẹun ọmọ tó, ìyàwó-ọmọ ṣe ikú pa ohun ## .
nítorí eyi, ìyàwó-ọmọ yi ko ni jèrè ọmọ rẹ, ẹlòmiràn ni yio wo ọmọ rẹ dàgbà ## .
ó ni à fi ti ó bá jẹ ẹ̀ṣẹ̀ ni lati ni ifẹ́ ìyàwó-ọmọ ## .
bi ó ti ge ẹ̀gún tán ni o mi imi ikẹhin ti ó si kú ## .
yorùbá ni ọlọrun àtijọ́, ló npẹ́ dájọ́, oṣù meje lẹhin ikú tanimọ̀la, ìyàwó bẹ̀rẹ̀ si rù nítorí kò lè jẹun, ## .
kò pẹ́, ó bẹ̀rẹ̀ àìsàn ## .
ó ni ohun kò lè sùn bẹni ohun kò lè jẹun nítorí iyá-ọkọ kò jẹ́ ki ohun gbádùn ## .
lóri àìsàn ni ó ti bẹ̀rẹ̀ si jẹ́wọ́ pé tòótọ́ ni ohun gbé oúnjẹ ti ohun gbà ninú ẹgbẹ́ àjẹ́ ## .
fún iyá-ọkọ ohun ## .
ó pariwo titi ó fi kú ## .
ìtàn yi fihàn pé ẹ̀san mbọ̀ fún oniṣẹ́ ibi ## .
ẹ̀kọ́ ni fún àwon ọmọge òde òni pé, ki ṣe gbogbo iyá-ọkọ ló burú, bó pẹ́ bóyá, ẹ̀san mbọ̀ fún ## .
ìyàwó ti ó ni ohun kò fẹ́ ri iya-oko, tàbi ki iyá-ọkọ kú ki ohun tó délé ## .
kò si ibi ti ẹ̀tàn  tàbi ká dani kò ti lè wá ## .
ẹni ti ó bá ni iwà burúkú bi ojúkòkòrò, ìlara àti ìmọ-tara-ẹni nikan, lè dani tàbi tan-nijẹ ## .
ọmọ lè tan bàbá tàbi ìyá, ìyá tàbi bàbá lè tan ọmọ, ọkọ lè da aya, ọmọ-ìyá tàbi ẹbi ẹni ## .
lè tan ni jẹ, tàbi dani, ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ ìgbà, èniyàn ki reti irú iwà yi lati ọ̀dọ̀ ọ̀rẹ́ ## .
nítorí ifi ọkàn tàn si ọ̀rẹ́, ìbànújẹ́ tàbi ẹ̀dùn ọkàn gidi ni fún èniyàn ti ọ̀rẹ́ bá da tàbi tàn ## .
jẹ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé, ọ̀rẹ́ dani kò tó pọ́n, abínibí a má dani ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé, ọ̀rẹ́ dani kò tó pọ́n, ẹbi a má dani ## .
òwe yi fihàn pé kò si ẹni ti kò lè dani tàbi tan ni jẹ, nítorí àgbẹ́kẹ̀lé enia, asán ló ## .
jẹ́ ## .
a lè fi òwe yi ṣe ìtùnú fún ẹni ti irònú bá nítorí ọ̀rẹ́ da a, tàbi ti ó sọ ## .
ohun ribiribi nù nítorí ẹ̀tàn ọ̀rẹ́ ## .
oriṣiriṣi ènìyàn miran tiki sọmọ yorùbá pọ ni ìlú nla bi ti èkó tàbí àwọn olú ìlù nla miran ni ## .
agbègbè ilẹ yorùbá  ## .
fun àpẹrẹ  abéòkúta, adó-èkìtì, akurẹ, ìbàdàn, oṣogbo, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
gẹ́gẹ́bí wikipedia ti kọ, ni orílẹ̀ èdè nàíjírià, èdè oriṣiriṣi lé ni ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀ta lélógún, méjì ninu èdè wọ̀nyí ko si ## .
ẹni to nsọ wọn mọ, mẹsan ti parẹ́ pátápáta ## .
eleyi yẹ ko kọwa lọgbọn lati dura ki èdè yorùbá maṣe parẹ ## .
ilé-ìwé alakọbẹrẹ ti àwọn ènìà nda silẹ ## .
a ṣe àkíyèsí wipé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé-ìwé alakọbẹrẹ ti àwọn ènìà nda silẹ ti ki ṣe ti ìjọba, kò gba àwọn ## .
ọmọ láyè lati kọ tàbi sọ èdè yorùbá ni ilé ìwè ## .
eleyi lo jẹ ikan ninu ìdí pípa èdè yorùbá tàbi èdè abínibí yoku rẹ ## .
bí àwọn ọmọ ba délé lati ilé ìwè, èdè gẹẹsi ni wọn  mba òbí sọ nítorí ìbẹrù olùkọ wọn ## .
to ni ki wọn ma sọ èdè abínibí ## .
bi òbí ba mba wọn sọ èdè yorùbá àwọn ọmọ yio ma dahun lédè gẹẹsi ## .
kíkọ, kíkà èdè yorùbá ko di ọmọ lọ́wọ́ lati ka ìwé dé ipò gíga ## .
ọmọdé lo ma tètè gbọ èdè ti wọn si le yara kọ òbí ## .
ìjọ̀gbọ̀n ni èdè aiyede ma nda silẹ nítorí náà ẹ majẹ ki a di àwọn ọmọ lọ́wọ́ ṣùgbọ́n, ka ran ## .
wọn lọ́wọ́ fún ìlọsíwájú èdè yorùbá ## .
ó sàn ki gbogbo ọmọ tó parí ìwé mẹfa le kọ, ki wọn le kà yorùbá tàbi èdè abínibí ju ## .
pé ki wọn ma le kọ, ki wọn ma lèkà rárá ## .
bi ọ̀pọ̀lọpọ̀ oníṣé ọwọ́, oníṣòwò àti àgbẹ̀ bá lè kọ́ lati kọ àti lati ka èdè yorùbá ni ilé-ìwé ẹ̀kọ́ ## .
àgbà tàbi lẹ́hìn ìwé-mẹ́fà, á wúlò fún ìlú ## .
fún àpẹrẹ, wọn a le kọ orúkọ ní ilé ìfowópamọ́, kọ ọjọ́ ìbí ọmọ wọn sílẹ̀, kọ nípa iṣẹ́ wọn ## .
sí ìwé àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ìwà alajẹtan ti bori iránti ohun ti kérésìmesì wà fún ## .
ọ̀pọ̀ kò ti ẹ̀ ránti pé iránti ọjọ́ ibi jésù ni ìjọba ṣe fún ará ilú ni ọjọ́ ìsimi ni ## .
ọjọ́ karun-din-lọgbọn oṣù kejila ni ọdọ-ọdún ## .
ọ̀pọ̀ ọmọdé ni òkè-òkun ti ẹ rò pé bàbá-kérésì dára ju jésù nítorí bàbá-kérésì fún àwọn ni ẹ̀bùn ṣùgbọ́n ó ## .
kù si ọwọ́ òbi àti àwọn  onigbàgbọ́ lati tẹra mọ́ àlàyé ohun ti ọdún kérésìmesì wà fún ## .
kò yẹ ki kérésìmesì sún èniyàn si igbèsè tàbi fa irònú ## .
àwọn ti ó wà ni òkè-òkun, ìwà-alẹjẹtan ti sún ọ̀pọ̀ si igbèsè, tàbi irònú nítorí wọn kò ni owó lati ## .
ra ẹ̀bùn àti ohun tuntun ti wọn polówó tantan lóri ẹrọ-isọ̀rọ̀ igbàlódé bi ẹ̀rọ amóhùn-máwòrán, ẹ̀rọ asọ̀rọ̀mágbèsi àti ori ayélujára ## .
òwe yorùbá ni ohun ti ó ntán lọdún eégún, eyi túmọ̀ si pé, ohun ti ó ni ibẹ̀rẹ̀, ni òpin ## .
kérésìmesì ọdún yi ti wá, ó ti lọ, fún àwọn ti ó jẹ igbèsè nítorí ọdún, ó ku igbèsè lati ## .
san wọ ọdún tuntun ## .
ni àsikò ìpalẹ̀mọ́ ọdún tuntun yi, ó yẹ ki èniyàn ṣe ipinu lati ṣe bi o ti mọ ## .
ọdún tuntun á bá wa láyọ̀ o ## .
yorùbá ni ibi ti ẹlẹ́kún ti nsun ẹkún ni aláyọ̀ gbe ńyọ́ ## .
òwe yi fihan ohun tó nṣẹlẹ̀ ni àgbáyé ## .
bi ọ̀pọ̀ àwọn ti ó wà ni òkè-òkun ti nra ẹ̀bùn àti ọ̀pọ̀ oúnjẹ ni oriṣiriṣi fún ọdún, bẹni àwọn ## .
ti kò ni owó lati ra oúnjẹ pọ ni àgbáyé ## .
eyi ti ó burú jù ni àwọn ti ó wà ninú ibẹ̀rù pàtàkì àwọn onígbàgbọ́ ti kò lè lọ si ## .
ile-ijọsin lati yọ ayọ̀ ọdún iranti ọjọ́ ibi jésù nítorí ibẹ̀rù àwọn oniṣẹ ibi ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó ni ori bí bẹ́, kọ́ ni oògùn ori-fí fọ́ ## .
bawo ni pi pa èniyàn nítorí kò gba ẹ̀sìn ṣe lè mú ki èrò pọ̀ si ni irú ẹ̀sìn bẹ́ ## .
ẹ̀   ## .
òkè-ọya ni àriwá nàíjírià, boko haram npa èniyàn pẹ̀lú ibọn àti ohun ijà ti àwọn ti ó ka iwé ṣe, ## .
bẹni wọn korira, obinrin, iwé kikà, ẹlẹ́sìn- ìgbàgbọ́ ni òkè-ọya àti ẹni ti ó bá takò wọn pé ohun ti ## .
wọn nṣe kò dára ## .
pi pa èniyàn kọ ni yio mu ki àwọn ará ilú gba ẹ̀sìn ## .
a ki àwọn iyá àti bàbá àwọn ọmọ obirin ilú chibok ti wọn ji kó lọ́ ni ilé-iwé, àwọn ẹbi ## .
ti ó pàdánù ọmọ, ìyàwó, ọkọ, ẹbi, ará àti ọ̀rẹ́ lọ́wọ́ àwọn oníṣẹ́ ibi – boko haram, pé ki ọlọrun ## .
ki ó tù wọn ninú ## .
a fi àsikò ọdún keresimesi mú òbi àwọn ọmọbinrin ilé-iwé chibok ti won ji ko, lọ́kàn le, pé ki wọn ## .
ma ṣe sọ ìrètí nù, nítorí bi ẹ̀mi bá wà ìrètí nbẹ ## .
a lè lo òwe yi lati ṣe ikilọ̀ fún ẹni tó fẹ́ lọ si òkè-òkun lọ́nà kọ́nà lai ni àṣẹ ## .
tàbi iwé ìrìnà ## .
bi ẹbi, ọ̀rẹ́ tàbi ojúlùmọ̀ tó mọ ewu tó wà ninú igbésẹ̀ bẹ ẹ bá ngba irú ẹni bẹ niyànjú, ## .
a ma binú pé wọn kò fẹ́ ki ohun ṣoriire ## .
bi oúnjẹ ti pọ̀ tó ni ààtàn fún òròmọ adìẹ bẹni ewu pọ̀ tó, nítorí ààtàn ni àṣá ti ó ## .
fẹ́ gbé adìẹ pọ si ## .
bi ọ̀nà àti ṣoriire ti pọ̀ tó ni òkè-òkun bẹni ewu àti ìbànújẹ́ pọ̀ tó fún ẹni ti kò ni ## .
àṣẹ ìrìnà ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ nkú sọ́nà, ọ̀pọ̀ ndé ọhun lai ri iṣẹ́, lai ri ibi gbé tàbi lai ribi pamọ́ si fún òfin ## .
nítorí eyi, ọ̀pọ̀ wa ni ẹwọn ## .
lati padà si ilé á di ìṣòro, iwájú kò ni ṣe é lọ, ẹhin kò ni ṣe padà si, nítorí ## .
ọ̀pọ̀ ninú wọn ti ju iṣẹ́ gidi silẹ̀, òmiràn ti ta ilé àti gbogbo ohun ìní lati lọ òkè-òkun ## .
bi irú ẹni bẹ́ ẹ̀ ṣe npẹ si ni òkè-òkun bẹni ìtìjú àti padà sílé ṣe npọ̀ si ## .
òwe yorùbá ti ó sọ pé a ngba òròmọ adìẹ lọ́wọ́ ikú, ó ni wọn ò jẹ́ ki ohun lọ ## .
ààtàn lọ jẹ̀ yi kọ́wa pé ká má kọ etí ikún si ikilọ̀, ká gbé ọ̀rọ̀ iyànjú yẹ̀wò, ki á ## .
bà le ṣe nkan lọ́nà tótọ́ ## .
orin yi fi bi yorùbá ti ka iṣẹ abínibí àkọ́kọ́ si hàn ## .
olùkọ́, a má kọ àwọn ọmọ ilé-iwé alakọbẹrẹ ni orin yi lati kọ wọn bi iṣẹ́-àgbẹ̀ ti ṣe kókó tó, ## .
nítorí eyi, bi wọn ti nkọ́ iwé, ki wọn kọ́ iṣẹ́-àgbẹ̀ pẹ̀lú ## .
olùpàṣẹ, ọ̀gá ninú olórin olóyè ebenezer obey fi òwe yorùbá ti ó sọ pé bi ebi bá kúrò ninú ìṣẹ́, ## .
ìṣẹ́ bùṣe kọrin ## .
àgbẹ̀ ni ó npèsè oúnjẹ ti ará ilú njẹ àti ohun ọ̀gbin fún tità ni ilé àti si òkè-òkun ## .
owó àgbẹ ni nàíjíríà fi ja ogun-abẹ́lé fún ọdún mẹta lai yá owó ni bi ọdún mẹtadinlaadọta titi di ọdún ## .
mẹrin-le-logoji sẹhin ## .
lẹhin ogun-abẹ́le yi, naijiria ri epo-rọ̀bì ni rẹpẹtẹ fún tita si òkè-òkun ## .
dipò ki wọn fi owó epo-rọ̀bì yi pèsè ẹ̀rọ oko-igbálódé fún àwọn àgbẹ̀ lati rọ́pò ọkọ́ àti àdá, ṣe ni ## .
wọn fi owó epo-rọ̀bì ra irà-kurà ẹrù àti oúnjẹ lati ò̀kè-òkun wọ ilú ## .
eyi ló fa ifẹ́-kufẹ si oúnjẹ àti ohun ti ó bá ti oke-okun bọ̀ titi di òni ## .
gẹ́gẹ́ bi ọba-olórin sunny ade ti kọ́ lórin pé kò si àgbẹ̀ mọ́ lóko, ará oko ti dari wálé ## .
gbogbo ará oko ti kúrò lóko wá si ilú nlá lati ṣe iṣẹ́-oṣù tàbi iṣẹ́-ìjọba dipò iṣẹ́-àgbẹ̀ ## .
owó iná-kuna yi sọ ọ̀pọ̀ di ọ̀lẹ nítorí ó rọrùn lati ṣe iṣẹ́ oṣù ni ibòji ilé-iṣẹ́, lẹhin iwé-mẹfa tàbi ## .
iwé-mẹwa ju ki wọn ṣe iṣẹ́-àgbẹ̀ lọ ## .
òwe yorùbá ti ó ni iṣẹ́ loògùn ìṣẹ́ kò bá ohun ti o nṣẹ lẹ̀ ni ayé òde òni lọ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣìṣẹ́-ijọba tàbi oniṣẹ́-oṣù wà ninú ìṣẹ́, nítorí wọn kò ri owó gbà déédé mọ, bẹni àwọn ti ó fẹhinti ## .
lẹ́nu iṣẹ́ kò ri  owó-ifẹhinti gbà nítorí ìjọba ológun, òṣèlú àti ọ̀gá ilé-iṣẹ́ ngba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ wọn nja ilé-iṣẹ́ àti ## .
 ilú ló olè nípa ki kó owó jẹ ## .
oriṣiriṣi iṣẹ́-ọwọ́ àti òwò ló wà yàtọ̀ si iṣẹ́-àgbẹ̀ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ pé, ọ̀nà kan kò wọ ọjà, ló mú telọ tó nta ẹ̀kọ ## .
ohun ti oniṣẹ́-oṣù àti òṣiṣẹ́-ìjọba lè ṣe lati lo iṣẹ́ fún oògùn ìṣẹ́ ni, ki wọn ni oko lẹgbẹ pẹ̀lú ## .
iṣẹ́-oṣù tàbi ki wọn kọ́ iṣẹ́-ọwọ́ miran ti wọn lè ṣe lẹhin ifẹhinti ## .
àwọn ọ̀nà oríṣiríṣi ni a le fi gbé àṣà yorùbá àti lílò iṣẹ́ ọ̀nà ni ilẹ̀ yorùbá jáde lórí ẹ̀rọ-alántakùn ## .
onírúurú ìṣe ọ̀nà ni a le fi sí ẹ̀rọ-alántakùn bí i sinimá, àwòrán, ọ̀rọ̀ aláìláwòrán, ọrin àti ìtàn ti ayé ## .
àtijọ́ ## .
a máa fi àṣà yorùbá hàn sí gbogbo ènìyàn lórí ẹ̀rọ-alántakùn nípa fífi gbogbo ohun tí ó dára gan hàn ## .
ni nínú ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ áfíríkà ## .
gbogbo àwọn orílẹ̀-èdè láàyé máa rí ilẹ̀ áfíríkà bí o ti ṣe rí gan gan ## .
lóde òní á rí ohun gẹ̀ẹ́sì púpọ̀ lórí ẹ̀rọ alántakùn sùgbọ́n à á rí ohun áfíríkà díẹ̀, bí ó ti ## .
lẹ̀ jẹ́ pé ilẹ̀ áfíríkà tóbi gan an ni ## .
nítorí náà a ní ànfàànì láti gbé ìṣe yorùbá jáde nípaṣè ẹ̀rọ alántakùn ## .
ó máa gbé àṣà yorùbá jáde lórí ẹ̀rọ ayélujára fún gbogbo ènìyàn láti rí gbogbo ohun tí ó dára nípa ## .
ilẹ̀ yorùbá àti ilẹ̀ áfíríkà ## .
a le máa wá lórí google search láti rí púpọ̀ nípa àṣà yorùbá bí i èdè, àwòrán, àpóti-amóhùn-máwòrán, ìròyìn àti ## .
ìtàn yorùbá oríṣiríṣi ## .
ọ̀nà dáradára wọ́nyìí ni láti bá ara ẹni sọ̀rọ̀ nípa ìṣe yorùbá, a sì fi gbogbo náà hàn sí àwọn ## .
láayé ## .
láìpẹ́ ẹ̀rọ ayélujára máa ṣe ju láti yára wá rí ìṣe áfíríkà fún ilẹ̀ náíjíríà ## .
ẹ̀kọ́ kíkọ́ ni ó lè fún àgbà ni ọgbọ́n àti òye lati lè sọnú ## .
oriṣiriṣi ọ̀nà ni a lè fi gbà kọ́ ẹ̀kọ́, ṣugbọn ni ayé òde òni, ohun gbogbo ni a lè ri ## .
kọ́ ni orí ayélujára ## .
bi ayélujára ti sọ ayé di ẹ̀rọ̀ tó bẹ́ẹ̀ ló tún bayé jẹ́ si ## .
àwọn ọmọ ìgbàlódé mọ èlò ẹ̀rọ ayélujára ju àgbàlagbà lọ ## .
àgbà ti kò bá ni ìfura, ki o si kọ ẹ̀kọ́ lilo ẹ̀rọ ayélujára á sọnù ## .
ki ṣe orí ẹ̀rọ ayélujára nikan ni ó ti yẹ ki àgbà ma fura ki o ma ba sọnù ## .
àgbà ni lati ṣe akiyesi àwọn ohun wọnyi ṣọ́ra fún àwọn òṣèlú nípa ṣi ṣọ́ ìbò ti a di dáradára, ## .
owó ni ilé ifowó-pamọ́, wi wo àyíká fún amin ewu ti o le wa ni àyíká, ṣi ṣọ irú ounjẹ ## .
ti o yẹ ki a jẹ, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
iyán ni oúnjẹ gidi fún ijẹṣa, nítorí wọn ni iṣu ju ọ̀gẹ̀dẹ̀ lọ ## .
òwe àtijọ́ ni pé kò si ohun a nfi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe ni ijeṣa, ẹiyẹ ló njẹ́ nítorí ọ̀pọ̀ ohun ni ## .
a lè fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe, ni ayé òde òni, ṣùgbọ́n olówó ló njẹ́ nítorí ó wọ́n ## .
ọ̀gẹ̀dẹ̀ yára lati sè, fún àpẹrẹ, ká fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ din dòdò, ó ṣe dani kan jẹ ni àjẹ yó, tàbi ## .
jijẹ pẹ̀lú oúnjẹ miran bi dòdò àti ẹyin, dòdò àti ẹwa, dòdò àti irẹsi-ọlọ́bẹ̀ àsèpọ̀ funfun ## .
lí lo ọ̀gẹ̀dẹ̀ dúdú fún àmàlà, sisè jẹ, tàbi sísun dára fún àwọn ti ó ni àrùn-àtọ̀gbẹ ## .
ọmọdé fẹ́ràn dòdò ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ irú oúnjẹ ti a lè fi iṣu ṣe, ni a lè fi ọ̀gẹ̀dẹ̀ ṣe ## .
fún àpẹrẹ, ẹ ṣe àyẹ̀wò díẹ̀ ninú àwọn oúnjẹ wọnyi ## .
ọ̀gẹ̀dẹ̀ jẹ́ èso ti ó wọ́pọ̀ lára àwọn ohun ọgbin ti a lè ri ni ilẹ̀ yorùbá pàtàkì ni agbègbè ## .
okitipupa ni ìpínlẹ̀  ondo ## .
ọ̀gẹ̀dẹ̀ pé oriṣiriṣi, ọ̀gẹ̀dẹ̀ àgbagbà ni à nsè fun jijẹ, nígbàtí ọ̀gẹ̀dẹ̀ wẹ́wẹ́ dára fún jijẹ bi èso lai sè ## .
ọ̀gẹ̀dẹ̀ àgbagbà tóbi ju ọ̀gẹ̀dẹ̀ wẹ́wẹ́ lọ ## .
ni ayé àtijọ́, ohun ọgbin ti ó bá pọ̀ ni agbègbè ni èniyàn ma njẹ, nítorí ko si ọkọ̀ tàbi ## .
ohun irinna tó yá  lati kó irè oko kan lọ si ekeji ## .
eleyi jẹ ki àwọn ti iṣu pọ ni ọ̀dọ̀ wọn lo iṣu lati ṣe oúnjẹ ni oriṣiriṣi ọ̀nà, àwọn ti ## .
o ni àgbàdo púpọ nlo fún onírúurú oúnjẹ ti a lè fi àgbàdo ṣe, àwọn ti ó ni ẹ̀gẹ́ ma ## .
nlo lati ṣe oriṣiriṣi oúnjẹ àti bẹ́ẹ̀-bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ìyàtọ laarin iṣu ati ọ̀gẹ̀dẹ̀ ni pé, wọn wa iṣu ninú ebè nígbàtí wọn nbẹ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀ lóri igi rẹ ## .
kò si ìyàtọ̀ laarin èlùbọ́ iṣu àti èlùbọ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀, ṣugbọn bi a bá ro fun àmàlà, àmàlà iṣu dúdú díẹ ## .
ju èlùbọ́ ọ̀gẹ̀dẹ̀ gbigbẹ, àmàlà, ọ̀gẹ̀dẹ̀ tútù kò dúdú ó pọ́n fẹ́rẹ́fẹ́ iṣu tútù kò ṣe e bùṣán nítorí yio ## .
yún èniyàn ni ọ̀fun, nibi ti ó burú dé, bi omi ti wọn fi fọ iṣu bá ta si ni ## .
lára, yio fa ara yin yún ## .
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ti ó ni ọ̀gẹ̀dẹ̀ dúdú kò yá bù ṣán, ọmọ burúkú kò yá lù pa, ọ̀gẹ̀dẹ̀ ## .
dúdú kò dùn lati jẹ ni tútù, eyi ti ó bá ti kẹ̀ naa kò ṣe é jẹ, ṣùgbọ́n ọ̀gẹ̀dẹ̀ ## .
ti ó pọ́n ṣe jẹ ni pi pọ́n lai sè nítorí adùn rẹ ## .
àti ewé àti èso ọ̀gẹ̀dẹ̀ ni ó wúlò fún jijẹ ## .
bi inú ọpọ ti ndùn, ni inú ẹlòmíràn mbàjẹ́ ni àsikò òjò ## .
yorùbá ni orin fún igbà ti kò ba si òjò, igbà ti òjò bá ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ si rọ̀, tàbi ti ## .
ó bá nrọ̀ lọ́wọ́ àti bi òjò bá pọ̀jù ## .
ẹ gbọ́ àwọn orin wọnyi pàtàkì bi àwọn ọmọ ilé-iwé alakọbẹrẹ ti nkọ orin òjò ## .
ọ̀rọ̀ àgbọ́sọ, pé wọn fẹ́ sún ọjọ́ idibò siwájú lu jade ni kété ti ọjọ́ idibò kù bi ọ̀sẹ̀ mẹta ## .
iroyin yi kọ́kọ́ lu jade lẹ́nu ọ̀gágun dasuki, onimọ̀ràn aabo fún olóri-òṣèlú nàíjíríà jonathan goodluck ## .
ó ni àwọn ológun fẹ́ fi ọ̀sẹ̀ mẹfa dojú ijà kọ boko haram, ẹgbẹ́ burúkú ti ó ti gba àwọn ## .
ilú ni òkè-ọya, nàíjíríà lati bi ọdún marun ## .
nítorí eyi, kò lè si àyè fún àwọn ológun lati sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ọlọpa lati pèsè àbò ni àsikò idibò ti ## .
wọn ti fi si oṣù keji ọdún, ọjọ́ kẹrinla ## .
nígbàtí olóri-òṣèlú pe ipàdé àwọn àgbàgbà, ọ̀pọ̀ àwọn ará ilú tu jade lati tako si sún ọjọ́ idibò  siwájú ## .
ọ̀gá ilé-iṣẹ́ alabojuto ètò idibò, ọ̀jọ̀gbọ́n attahiru jega, ṣe àlàyé fún àwọn akọ̀wé-iroyin pé, ìjọba sọ pé wọn kò lè ## .
dá aabo bo àwọn ẹgbẹgbẹ̀rún ti àwọn yio gbà si iṣẹ́ àti ará ilú ti ó fẹ dibò ni àsikò ## .
idibò ## .
ó ni ìjọba ni àwọn fẹ fi ọ̀sẹ̀ mẹfa fi taratara dojú ijà kọ boko haram, nítorí eyi, ọ̀jọ̀gbọ́n attahiru ## .
jega, sọ wipé àwọn kò lè fi ẹ̀min àwọn òṣìṣé àti ará ilú wewu, nítorí náà wọn gbà lati sún ## .
ọjọ́ idibò siwájú ## .
ọjọ́ idibò tuntun lati yan olóri-òṣèlú yio wáyé ni ọjọ́ keji-din-lọgbọn, oṣù kẹta, idibò lati yan gómìnà yio wáyé ni ## .
ọjọ́ kọ-kànlá oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
kiló ṣe ti ìjọba kò fi taratara jà lati da aabo bo ilú lati bi ọdún marun   ## .
òwe yorùbá so wipe onígbèsè tó dá ogún ọdún, kò mọ̀ pé ogún ọdún nbọ̀ wá ku ọ̀la, nítorí náà, ## .
ki àwọn ará ilú fi ọwọ́ wọ́nú, nítorí ọjọ́ tuntun wọnyi súnmọ́ etíle ## .
ìgbà tàbi àsikò méjì ló wà ni ọ̀pọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú, ìgbà òjò àti ẹ̀rùn ## .
ni ayé àtijọ́, òjò ni ará ilú gbójúlé lati pọn omi silẹ̀ fún ọ̀gbẹlẹ̀ ## .
àsikò òjò ṣe pàtàkì fún iṣẹ́-àgbẹ̀, omi pi pọn pamọ́ fún li lò, àti fún ìtura lọ́wọ́ ooru ## .
ẹ̀rọ wi wa epo rọ̀bì ## .
a lè fi ìgbà òjò wé ìgbà ti orilẹ̀ èdè nàíjíríà pa owó rẹpẹtẹ lori epo rọ̀bì lai fi owó ## .
pamọ́ ## .
lati ìgbà ti epo rọ̀bì ti gbòde, ilú ko kọ ara si iṣẹ́ àgbẹ̀ àti àwọn iṣẹ́ miran ti ó ## .
lè pa owó wọlé ## .
àwọn ìjọba ológun àti alágbádá, bẹ̀rẹ̀ si ná owó bi ẹni pé ìgbà ẹ̀rùn kò ni dé ## .
àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti ji jà ilú ni olè, kò jẹ ki òjò owó epo rọ̀bì rọ̀ kári ## .
pẹ̀lú gbogbo owó epo rọ̀bì rẹpẹtẹ, iwà ibàjẹ́ pọ̀ si, kò si ọ̀nà ti ó dára, ilé-iwé bàjẹ́ si, ilé-iwòsàn ## .
kò ni ẹ̀rọ igbàlódé, ilú wà ni òkùnkùn nítorí dákú-dáji iná-mọ̀nàmọ́ná àti ìnira yoku ## .
òwe yorùbá sọ wipé òjò nrọ̀, orò nké, atọ́kùn àlùgbè ti ò láṣọ méjì a sùn ihòho  ìtumọ̀ òwe ## .
yi ni pé ẹni ti kò bá pọn omi de òùngbẹ nigbà òjò , a jẹ ìyà rẹ ni ìgbà ## .
ẹ̀rùn ## .
a lè fi òwe yi ṣe ikilọ fún àwọn òṣèlú alágbádá ti ó nkéde fún ibò ni lọ́wọ́lọ́wọ́ pé àtúnṣe ## .
ṣi wà lati rán aṣọ kọjá méjì fún ará ilú ## .
ni àsikò ẹ̀rùn ti owó epo rọ̀bì fọ́ yi, ó yẹ ki àwọn òṣèlú lè ronú ohun ti wọn lè ## .
ṣe lati yi ìwà padà kúrò ni inákuná àti lati ronú ohun ti wọn lè ṣe lati pa owó wọlé ## .
kún owó epo rọ̀bì, ki ilú lè rọgbọ lọ́jọ́ iwájú ## .
ni ayé àtijọ́, òbi si òbi àti ẹbi si ẹbi ló nṣe ètò ìyàwó fi fẹ́ fún ọmọ ọkùnrin ti ## .
ó bá ti bàláágà, ti wọn rò pé ó lè tọ́jú ìyàwó ## .
obinrin ki tètè bàláágà, nítorí ki wọn tó bẹ̀rẹ̀ si ṣe nkan oṣù, ọ̀pọ̀lọpọ̀ obinrin ma ndàgbà tó bi ọdún ## .
mẹrindinlógún tàbi jù bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
gẹgẹ bi wọn ti ma nsọ ni igbà igbéyàwó ibilẹ òdòdó kán wà lágbàlá ti a fẹ́ já, bi òbi ## .
tàbi ẹbi bá ṣe akiyesi ọmọ obinrin ti ó wù wọn lati fẹ́ fún ọmọ ọkùnrin wọn, yálà idilé si ## .
idilé tàbi ni agbègbè ni ibi ọdún omidan, wọn yio lọ bá òbi obinrin na a lati bẹ̀rẹ̀ ètò bi ## .
wọn yio ti fẹ fún ọmọ wọn ## .
ni ayé igbàlódé, obinrin yára lati bàláágà, nítorí omiran a bẹ̀rẹ̀ nkan oṣú ni bi ọmọ ọdún mọ́kànlá ## .
obinrin ki yára fẹ́ ọkọ mọ nítorí ilé-iwé àti pé ki ṣe òbi àti ẹbi ló nfẹ́ obinrin fún ọmọ ## .
ọkùnrin mọ ## .
yorùbá ma nlò ọ̀rọ̀ ti ó sọ pé ọ̀kan-lé-nigba lọkọ ọmọge, ikan ori rẹ ni ọkọ gidi lati la obinrin ## .
lóye pé ki ṣe gbogbo ọkùnrin ti ó bá wá bá obinrin lati sọ̀rọ̀ ifẹ́ ló ṣe tán lati fẹ́ ## .
ìyàwó, gbogbo wọn kọ́ si ni ọkọ gidi ## .
kò yẹ ki obinrin kanra tàbi lé ọkùnrin ti ó bá kọ ẹnu ifẹ́ si wọn pẹ̀lú èébú, nítorí yorùbá ## .
sọ wipé, a kì í kí aya-ọba kó di oyún ṣùgbọ́n ki wọn farabalẹ̀ lati mọ irú ẹni ti ọkùnrin ## .
na a jẹ ## .
li lé ọkùnrin nígbàtí ọ̀pọ̀ ọkùnrin bá fẹ́ yan obinrin lọrẹ, pàtàkì ni igba ti obinrin bá ṣẹ̀ṣẹ̀ bàláágà, lè ## .
fa ki obinrin ṣe àṣimú ni igba ti wọn bá ṣe tán lati fẹ́ ọkọ, nítorí ó ti lè bọ́ ## .
si àsikò ikánjú ## .
ki ṣe obinrin nikan ni ọ̀rọ̀ yorùbá wọnyi bá wi, ó bá ọkùnrin na a wi ## .
ọkùnrin miran á fi àárọ̀ ṣeré nítorí wọn rò wipé àsikò wà fún wọn, nítorí eyi, wọn á gbé obinrin ## .
kan, ju ikan silẹ̀ titi wọn yio fẹ́ obinrin burúkú ## .
eyi ti ó tún wọ́pọ̀ láyé òde oni ni wipé, ọkùnrin miran kò mọ obinrin ti ó ti lọ́kọ yàtọ̀ ## .
si ọmọge, nípa ki kọ ẹnu ifẹ́ si gbogbo obinrin, eleyi lè fa àkóbá fún ọkùnrin ## .
eyi ti ó ṣe pàtàkì ni ki ọkùnrin àti obinrin bọ̀wọ̀ fúnra ## .
ibò ni gbogbo orilẹ̀ èdè nàíjíríà lati yan olóri òṣèlú àti gómìnà fún agbègbè yio wáyé ni ọjọ́ àbámẹ́ta, ọjọ́ ## .
kẹrinla, oṣù keji odun ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
òwe yi bá ọpọlọpọ yorùbá tí o nyi orúkọ ìdílé wọn padà nítorí ẹ̀sìn lai yi ìwà padà̀ lati bá ## .
orúkọ titun áti ẹ̀sìn mu ## .
yorùbá ni ilé lanwo ki a tó sọmọ lórúkọ nítorí èyí, ọpọlọpọ orúkọ ìdílé ma nbere pẹ̀lú orúkọ òrìṣà ìdílé ## .
bi ògún, ṣàngó, ọya, èṣù, ọ̀sun, ifá, oṣó àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
fún àpẹrẹ ògúnlànà, fálànà, ṣólànà ti yi padà sí olúlànà ## .
ìgbà míràn ti wọn bá lò lára orúkọ àwọn òrìṣa yi wọn a ṣe àyípadà si, fún àpẹrẹ eṣubiyì di ## .
èṣúpòfo ## .
esupofo njẹ èṣù pòfo bí, nígbàtí ẹni ti o yi orúkọ padà sí èṣúpòfo njale ## .
njẹ èṣù pòfo bí, nígbàtí ẹni ti o yi orúkọ padà sí èṣúpòfo njale, ṣiṣẹ́ gbọ́mọgbọ́mọ, purọ́, kówó ìlú jẹ, ## .
àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ  ## .
ótì o, èṣù o pòfo, ìwà lọmọ àlè ## .
ọmọ àlè ti pọ si nítorí ìwà èṣu ti pọ si ni ilẹ̀ yorùbá ## .
kò sí nkan tí óburú ninú orúkọ yíyí padà, èyí ti o burú ni kí a yí orúkọ padà lai ## .
yi ìwà padà ## .
ẹ fi ìwà rere dípò ìporúkodà ## .
yorùbá ki dá gbé, nítorí eyi, ẹbi àti ará á pa pọ̀ lati sọ ọmọ lórúkọ ## .
ni ọjọ́ ìsọmọ-lórúkọ, ki ṣe iyá àti bàbá ọmọ nikan ni ó nmú orúkọ silẹ̀, iyá àti bàbá àgbà àti ## .
ẹ̀gbọ́n naa yi o fún ọmọ tuntun lórúkọ ## .
nítorí eyi ọmọ yorùbá ki ni orúkọ kan wọn ma nni orúkọ púpọ̀ lori iwé-orúkọ ## .
ni ayé òde oni pàtàkì ni òkè-òkun, ọpọ fẹ́ràn à ti fi orúkọ kúkúrú dipò orúkọ gigun ayé àtijọ́ ## .
nítorí à ti pè ni wẹ́rẹ́, ṣùgbọ́n wọn lè fi orúkọ gigùn si aarin àwọn orúkọ yoku ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò diẹ̀ ninú orúkọ kúkúrú yorùbá ti ó ṣe fún ọmọ ni ojú iwé yi ## .
ni ayé àtijọ́, ki òbí tó gbà lati fi ọmọ fún ọkọ, wọn yio ṣe iwadi irú iwà àti àìsàn ## .
ti ó wọ́pọ̀ ni irú idile bẹ́ ẹ̀ ## .
nítorí eyi, igbéyàwó ibilẹ̀ ayé  àtijọ́ ma npẹ́ ju ti ayé òde òni ## .
bi ọmọ obinrin bá nlọ si ilé ọkọ, ikan ninu ẹrù tó ṣe pàtàkì ni ki wọn gbé ẹni fún ## .
dáni lati fi han pé kò si àyè fun ni ilé òbi rẹ mọ nítorí ó  ti di ara ## .
kan pẹ̀lú ẹbi ọkọ rẹ ## .
ni idà keji, obinrin ayé òde òni, kò dúró ki òbí ṣe iwadi rara, pàtàkì bi wọn bá pàdé ni ## .
ilú nla ti èrò lati oriṣiriṣi ẹ̀yà pọ̀ si tàbi ni ilé-iwé ## .
ọkùnrin ri obinrin, wọn fi ìfẹ́ han si ara wọn, ó pari, ọ̀pọ̀ ki ṣe iwadi lati wo ohun ti ## .
àgbà tàbi òbí nwò ki wọn tó ṣe igbéyàwó ## .
obinrin ti lè lóyún ki òbí tó gbọ́ tàbi ki wọn tó lọ si ilé ìjọ́sìn lati ṣe ètò igbéyàwó ## .
àwọn miran nkánjú, wọn kò lè dúró gba imọ̀ràn ## .
irú imọ̀ràn wo ni òbí tàbi alufa fẹ́ fún ọkùnrin àti obinrin bẹ́ ẹ̀ ## .
ki ṣe ìfẹ́ ló fọ́jú, ṣùgbọ́n àwọn ti ó wọnú ìfẹ́ ló fọ́jú nítorí, bi obinrin tàbi ọkùnrin miran bá ## .
ti ri owó, ẹwà, ipò agbára, wọn á dijú si àlébù miran ti ó wà lára ẹni ti wọn fẹ́ ## .
fẹ́ ## .
igbéyàwó ki ṣe ọjà̀ òkùnkùn, ṣùgbọ́n àwọn ti ó nwọ̀ ọ́ ni ó dijú, nítorí nígbàtí àlébù ti wọn dijú ## .
si bá bẹ̀rẹ̀ si jade lẹhin igbéyàwó, igbéyàwó á túká ## .
ki ṣe ìfẹ́ ló fọ́jú, ṣùgbọ́n àwọn ti ó wọnú ìfẹ́ ló fọ́jú nítorí, bi obinrin tàbi ọkùnrin miran bá ## .
ti ri owó, ẹwà, ipò agbára, wọn á dijú si àlébù miran ti ó wà lára ẹni ti wọn fẹ́ ## .
fẹ́ ## .
igbéyàwó ki ṣe ọjà̀ òkùnkùn, ṣùgbọ́n àwọn ti ó nwọ̀ ọ́ ni ó dijú, nítorí nígbàtí àlébù ti wọn dijú ## .
si bá bẹ̀rẹ̀ si jade lẹhin igbéyàwó, igbéyàwó á túká ## .
ìmọ̀ràn fún ọkùnrin àti obinrin ti ó nronú lati ṣe igbéyàwó ni ki wọn lajú, ki wọn si farabalẹ̀ ṣe ## .
iwadi irú iwa ti wọn lè gbà lati fi bára gbé lai wo ohun ayé bi ẹwà, owó àti ipò ## .
nítorí ìwà ló ṣe kókó jù fún igbéyàwó ti yio di alẹ́ ## .
ni ayé àtijọ́, òbi ni o nfẹ ìyàwó fún ọmọ ọkùnrin wọn ## .
bi òbi bá ri ọmọ obinrin ti o dára ni idile ti o dára, wọn á lọ fi ara hàn ## .
lati tọrọ rẹ fún ọmọ wọn ọkùnrin ## .
àṣà yi ti yàtọ̀ ni ayé òde òni, nítorí awọn ọmọ igbàlódé kò wo idile tabi gbà ki òbi fẹ́ ## .
ìyàwó tabi ọkọ fún wọn ## .
ọkùnrin àti obinrin ti lè má bára wọn gbé – wọn ti lè bi ọmọ, tabi jẹ ọ̀rẹ́ fún igbà ## .
pipẹ́ tabi ki wọn ṣẹ̀ṣẹ̀ pàdé, wọn yio fi tó òbi leti bi wọn bá rò pé awọn ti ṣetán ## .
lati ṣe ìgbéyàwó ## .
mọ̀ mí, nmọ̀ ẹ́, jẹ ikan ninu ìgbésẹ̀ àkọ́kọ́ ninu ètò ìgbéyàwó ibilẹ̀ ## .
yorùbá ni ẹni tó lọ si ilé àna, lọ sọ èdè òyìnbó, ni yio túmọ̀ rẹ, nítorí eyi ẹbi ọkọ ## .
kò gbọ́dọ̀ ṣe ìgbéraga ni ilé àna bi ó ti wù ki wọn ni ọlá tó ## .
ẹbi ọkọ yio tọ ẹbi ìyàwó lọ lati fi ara hàn ati lati ṣe àlàyé ohun ti wọn ba wa ## .
fún ẹbi obinrin ## .
yorùbá ni a ki lọ si ilé arúgbó ni ọ̀fẹ́, nítorí eyi, ẹbi ọkọ yio gbé ẹ̀bùn lọ fún ẹbi ## .
ìyàwó ## .
kò si ináwó rẹpẹtẹ ni ètò mọ̀ mí, nmọ̀ ẹ́, nítorí ohun ti ẹbi ọkọ ba di dani ni ẹbi ## .
ìyàwó yio gba, ẹbi ìyàwó na yio ṣe àlejò nípa pi pèsè ounjẹ ## .
mọ̀ mí, nmọ̀ ẹ́, o yẹ ki o fa ariwo, nítorí ki ṣe gbogbo ẹbi lo nlọ fi ara hàn ## .
ẹbi àfẹ́-sọ́nà ## .
a ṣe akiyesi pé awọn ti ó wá ni ilú nlá tabi awọn ọlọ́rọ̀ ti sọ di nkan nla ## .
èrò ki pọ bi ti ọjọ ìgbéyàwó ibilẹ ## .
ẹ ranti pé ki ṣe bi ẹbi bá ti náwó tó ni ó lè mú ìgbéyàwó yọri ## .
ẹ jẹ ki a gbiyànjú lati ṣe ohun gbogbo ni iwọntunwọnsin ## .
eyi ti o ṣe pàtàkì jù ni lati gba ọkọ àti ìyàwó ni ìmọ̀ràn bi wọn ti lè gbé ìgbésí ## .
ayé rere ## .
ẹ fọ ẹja, edé àti irú, ẹ dàápọ̀ pẹ̀lú ẹran bibọ, ẹja gbígbẹ, iyọ̀, irú, iyọ̀ igbàlódé àti omi sinú ## .
ikòkò kan ## .
ẹ gbe ka iná fún sisè ## .
bi ẹ ti nse lọ, ẹ da epo-pupa sinú ikòkò keji ## .
ẹ yọ epo díẹ̀, ki ẹ da àpọ̀n si lati yọ àpnọ̀ yi, bi ó ba ti gbónọ́ díẹ̀, ẹ ## .
da gbogbo èlò ọbẹ̀ inú ikòkò kini ni gbí-gbónọ́ sinú ikòkò keji ti epo àti àpọ̀n wa ## .
ẹ ro pọ, ẹ yi iná rẹ silẹ̀ díẹ, ki ẹ ro titi yio fi jiná ## .
ti ọbẹ̀ na bá ki jù, ẹ bu omi gbi-gbónọ́ díẹ si titi yio ri bi ẹ ṣe fẹ́ ## .
gẹ́gẹ́bí ọba nínú olórin ti ógbé àṣà àti orin yorùbá lárugẹ lagbaaye ọba orin sunny ade ti kọ wípé ## .
kí iṣu tó di iyán a gún iṣu lódó, òdodo ọ̀rọ̀ ni wípé a ni lati gún iṣu lódó kí ## .
ó tó di iyán, ṣùgbọ́n fún ìrọ̀rùn àwọn tí ó ní ìfẹ́ oúnje abínibí tí ó wà ni ìlúọba, a ## .
ò gún iṣu lódó mọ, a ro lórí iná bí ìgbà ti a ro èlùbọ́ to di àmàlà ni ## .
ìyàtọ̀ tó wà laarin èlùbọ́ tó di àmàlà àti iṣu tó di iyán tí a rò nínú ìkòkò ni wípé, ## .
àmàlà dúdú, iyán funfun, ṣùgbọ́n àmàlà fẹ́lẹ́ ju iyán lọ ## .
a ní lati ṣe àlàyé fún àjòjì wípeí ara iṣu ni èlùbọ́ tó di àmàlà ti jáde gẹ́gẹ́bi iyán ti ## .
jáde lára iṣu ## .
ọbẹ̀ oriṣiriṣi bi ẹ̀fọ́ ẹ̀lẹ̀gúsí, ilá àsèpọ, àpọ̀n, ewédú àti gbẹ̀gìrì, ẹ̀gúsí funfun àti bẹbẹ lọ la lè fi jẹ ## .
iyán àti àmàlà ## .
bi ẹ̀fọ́ ẹlẹgusi ti jẹ ọ̀rẹ́ gidi fún iyán laarin gbogbo ọbẹ̀, bẹni gbẹgìrì pẹ̀lú ewédú jẹ ọ̀rẹ́ gidi fún ## .
àmàlà ## .
a ṣe àkíyèsí wípé àwọn yorùbá ní ilé fẹ́ràn oúnje òkèrè ju oúnje ilẹ̀ wa lọ ju àwọn tí ó ## .
wà ni òkè-òkun  ## .
ẹ gbe oúnjẹ yorùbá lárugẹ, iyán àti ọbẹ̀ ẹ̀fọ́ ẹlẹgusi àti àmàlà pẹ̀lú gbẹ̀gìrì àti ewédú dún ládùnjù ## .
bi ọkọ ìyàwó bà ti lówó tó ni ó ti lè fi owó si inú àpò ìwé fún owó orí ## .
àti àwọn owó ẹbi yókù ## .
ni ayé òde òní, owó fún àpò ìwé méjìlá wọnyi lè bẹ̀rẹ̀ lati aadọta náírà, ẹbí dẹ̀ lè din àpò ## .
ìwé kù lai ṣi àpò ìwé tàbi ka owó inú rẹ̀ ## .
òwe yorùbá ni bíbí ire kò ṣe fi owó rà ## .
ìyàwó ìbílẹ̀ ki ṣe iṣẹ́ ọkọ-ìyàwó nikan, bi ẹbí ìyàwó bá wo àwọn ènìà pàtàkì lẹhin ọkọ, inú wọn a ## .
dùn ju owó lọ, nítorí wọn a mọ̀ wípé ilé tó dára ni ọmọ wọn nlọ ## .
ọpọlọpọ ẹbí ki gba owó orí mọ, wọn a fún ẹbí ọkọ padà ni àpò ìwé owó orí pẹ̀lú ìkìlọ̀ ## .
wípé ọmọ wọn ki ṣe tita, ṣùgbọ́n ki ọkọ àti ẹbi rẹ tọju ọmọ wọn ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwọn ohun ti àpò ìwé owó wọnyi wà fún ni ojú ìwé yi ## .
ìnáwó nla ni ìgbéyàwó ìbílẹ̀, ṣùgbọ́n gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá bi owó ti mọ ni oògùn nmọ, bi agbára ọkọ ## .
ìyàwó àti ìdílé bá ti tó ni ìnáwó ti tó ## .
ẹrù ìgbéyàwó ayé òde òní ti yàtọ si ẹru ayé àtijọ́ nítorí àwọn yorùbá ti o wa ni àjò nibiti ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹrù yi kò ti wúlò, nítorí èyi ni a ṣe kọ àwọn ẹrù ti a lè fi dipò pàtàkì ## .
fún àwọn ti ó wà lájò ## .
ata ṣe pàtàkì ninu àwọn èlò ọbẹ̀ ## .
yorùbá ni ẹ̀mí ti ò jata, ẹ̀mí yẹpẹrẹ nítorí eyi, lai si ata ninu ọbẹ̀, ọbẹ̀ o pe ## .
ko si ọbẹ̀ yorùbá ti enia ma jẹ lai ni ata, fún àpẹrẹ wọn ki jẹ ila funfun tàbi ewédú ## .
ti wọn se lai ni ata lai bu ata ọbẹ̀ si ## .
oriṣiriṣi ata ata-rodo, ata-ṣọmbọ, ata-wẹ́wẹ́, ata-ijọsin, tataṣe, ata gbigbẹ, ata gígún ## .
àwòrán ata ti ó wá ni ojú ewé yi wọ́pọ̀ ni ọjà yorùbá ## .
ọbẹ̀ yorùbá ti wọn fi ata gígún àti èlò ilẹ̀ wa se ki wọn bi ọbẹ̀ ìgbà lódé ti wọn ## .
fi èlò okere se ## .
bi nkan ti wọn to ni ilu, a le fi ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀rin náírà se ìkòkò àwọn ọbẹ̀ yorùbá bi ilá-àsèpọ̀, ẹ̀gúsí ## .
funfun, àpọ̀n, àjó àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ fún idile enia mẹfa ## .
ni ìlú ayégbẹgẹ́, ìyàn mú gidigidi, eleyi mu ọba ìlú bẹ̀rẹ̀ si sá pamọ́ fún àwọn ará ìlú nítorí kò ## .
mọ ohun ti ohun lè ṣe ## .
òjò kò rọ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, oorun gbóná janjan, nítorí náà, kò si ohun ọ̀gbìn ti ó lè hù ## .
ìrònú àti jẹ àti mun bá gbogbo ará ìlú – ọba, olóyè, ọmọdé àti àgbà ## .
yorùbá ni àgbà kii wà lọ́jà ki orí ọmọ tuntun wọ, nítorí èyí, ọba sáré pe gbogbo àgbà ìlú àti ## .
àwòrò-ifá lati ṣe iwadi ohun ti ìlú lè ṣe ki òjò lè rọ̀ ## .
àwòrò-ifá dá ifá, ó ṣe àlàyé ẹbọ ti ifá ni ki ìlú rú ## .
ifá ni ki ìlú mu erin lati fi rúbọ ni gbàgede ọjà ## .
gẹ́gẹ́bi ọba-orin sunny ade ti kọ́ ìtàkùn ti ó ni ki erin ma wọ odò, t'ohun t'erin lo nlọ ## .
ọba paṣẹ fún akéde ki ó polongo fún gbogbo ara ilu pe ọba yio da ẹnikẹni ti  ó bá ## .
lè mú erin wọ ìlú fun ìrúbọ yi lọ́lá ## .
ọ̀pọ̀ gbìyànjú, pàtàkì nítorí ìlérí ti ọba ṣe fún ẹni ti ó bá lè mu erin wọ̀lú, wọn sọ ẹmi ## .
nu nínú igbó, ọ̀pọ̀ fi ara pa lai ri erin mú ## .
laipẹ, ìjàpá lọ bà ọba àti olóyè pé ohun yio mú erin wálé fún ẹbo rírú yi ## .
olú-ọdẹ rẹrin nígbàtí o ri ìjàpá, ó wá pa òwe pé à nsọ̀rọ̀ ẹran ti ó ni ìwo, ìgbín yọjú ## .
olú-ọdẹ fi ojú di àjàpá, ṣùgbọ́n ìjàpá kò wo bẹ̀, ó fi ọgbọn ṣe àlàyé fún ọba ## .
ọbá gbà lati fún ìjàpá láyè lati gbìyànjú ## .
ìjàpá lọ si inú igbó lati ṣe akiyesi erin lati mọ ohun ti ó fẹ́ràn ti ohun fi lè mu ## .
ìjàpá ṣe akiyesi pé erin fẹ́ràn oúnjẹ dídùn àti ẹ̀tàn ## .
nígbàtí ìjàpá padá, o ṣe àkàrà-olóyin dání, o ju fún erin ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sọ ohun ti ó ## .
báwá pé àwọn ará ìlú fẹ ki erin wá jẹ ọba ìlú wọn nítorí ọba wọn ti wọ àjà ## .
àjàpá pọ́n erin lé, inú ẹ̀ dùn, ohun naa rò wi pé, pẹ̀lú ọ̀la ohun nínú igbó o yẹ ki ## .
ohun le jẹ ọba ## .
pẹ̀lú ìrànlọ́wọ́ ọba àti ará ìlú, wọn ṣe gbogbo ohun ti ìjàpá ni ki wọ́n ṣe ## .
ìjàpá àti ará ìlú mu erin wọ ìlú pẹ̀lú ọpọlọpọ àkàrà-olóyin, ìlù, ijó àti orin yi ## .
ìyàwó àgbà ni ìdílé ọkọ àti ti ìyàwó ni o ma nṣe aṣájú fún áwọn ìyàwó ilé yoku lati gbé ## .
tàbí gba igbá ìyàwó ni ibi ìgbéyàwó ìbílẹ ## .
ni ayé òde oni, a ṣe àkíyèsí wipé, ìdílé ìyàwó àti ọkọ, a san owó rẹpẹtẹ lati gba àwọn ti ## .
o yẹ ki a pè ni adarí ètò ijoko fún ẹbi ìyàwó àti adarí ètò ìdúró fún ẹbi ọkọ-ìyàwó ## .
lẹhin ti àwọn obìnrin àjòjì yi ti gba owó iṣẹ́, wọn a sọ ara wọn di ọ̀gá, wọn a ma ## .
pàṣe, wọn a ma ṣe bí ó ti wù wọn lati tún rí owó gbà lọ́wọ́ àwọn ẹbí mejeeji ## .
nípa ìwà yí, wọn a ma fi àkókò ṣòfò ## .
yorùbá ni alágbàtà tó nsọ ọjà di ọ̀wọ́n ## .
ko ba àṣà mu lati sọ aṣojú awọn ìyàwó-ilé di alaga ## .
ipò méjèjì yàtọ sira, ó dẹ yẹ ki o dúró bẹ ẹ nítorí ọ̀gá méjì kò lè gbé inú ọkọ̀ ## .
kan ## .
kò si oye ọdún ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú lè lò ni ipò ti wọn lè gbà lẹ́rọ̀ lati kúrò ## .
bi àyè bá gbà wọn, wọn fẹ kú si ori oyè ## .
bi a bá ṣe akiyesi ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú òkè-òkun, bi àwọn ará ilú bá ti dibò pé wọn kò fẹ́ wọn ## .
nípa yin yan ẹlòmíràn, wọn yio gbà lẹ́rọ̀, lati gbé ìjọba fún ẹni tuntun ti ará ilú yan, ṣùgbọ́n kò ## .
ri bẹ ẹ ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ## .
ohun ti ó jẹ́ ki àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú fẹ́ kú si ipò pọ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ olóri òṣèlú nàíjíríà, ki ba jẹ ti ìjọba ológun tàbi alágbádá, kò si ẹni tó mọ bàbá wọn ni ## .
ilú, ṣùgbọ́n wọn kò kọ́ ọgbọ́n pé ọ̀pọ̀ ọmọ ti wọn mọ bàbá wọn ni àwùjọ kò dé ipó nla ## .
ti àwọn dé ## .
ó ṣe é ṣe ki ó jẹ́ wipé ìbẹ̀rù iṣẹ́ ti ó ṣẹ́ wọn ni kékeré ló jẹ́ ki wọn ## .
ni ojúkòkòrò lati fi ipò wọn ji owó ilú pamọ́ fún ara wọn, ọmọ àti aya wọn nítorí ìbẹ̀rù iṣẹ́ ## .
kò si oye owó ti wọn ji pamọ́ ti ó lè tẹ́ wọn lọ́rùn, eyi ló fa ìbẹ̀rù à ti ## .
kúrò ni ipò agbára ## .
ìbẹ̀rù ki ẹni ti ó bá má a gba ipò lọ́wọ́ wọn, ma ṣe ṣe iwadi wọn na a pẹ̀lú, ## .
nítorí wọn ò mọ̀ bóyá yio bá wọn ṣe ẹjọ́ lati gba owó ilú ti wọn ji kó padà ## .
kàkà ki ilú gbérí, ṣe ni ọlá ilú nrẹ̀hìn ## .
bi òsèlú bá ji owó, wọn a ko ọ̀pọ̀ owó bẹ́ ẹ̀ lọ si òkè-òkun tàbi ki wọn ri irú ## .
owó bẹ́ ẹ̀ mọ́lẹ̀ lóri ki kọ ilé ọ̀kẹ́ aimoye ti ẹni kan kò gbé ## .
ọ̀pọ̀ owó epo-rọ̀bì ló wọlé, ṣùgbọ́n àwọn òṣèlú àti àwọn olè bi ti wọn njẹ ìgbádùn nígbàtí ará ilú njìyà ## .
lára ìpalára ti ji ja ilú ni olè fa, ni owó nàíjíríà ti ó di yẹpẹrẹ, àwọn ọdọ kò ri ## .
iṣẹ́ ṣe, àwọn ohun amáyé-dẹrùn ti bàjẹ́ tán, oúnjẹ wọn gógó àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
òwe yorùbá ti ó ni ohun gbogbo ki i tó olè fi àlébù ojúkòkòrò, ifẹ́ owó, àti à ṣi lò ## .
agbára han ni ilú, pàtàkì ni nàíjíríà ## .
ni ayé igbà kan ri, àwọn ẹranko ni ọjà ti wọn ## .
ni ọjọ́ ọjà, kìnìún, ajá, ìgalà, kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀, erin, ẹkùn, ìjàpá, ọ̀kẹ́rẹ́, eku-asin, àti àwọn ẹranko yoku gbé irè oko àti ## .
ẹrù fún títà wá si ọjà ## .
erin ni olóri ọjà, kìnìún ni igbá keji ## .
gbogbo ẹranko mọ àlébù ara wọn ## .
wọn mọ̀ pé asin fẹ́ràn ijà, bẹni òfófó àti àtojúbọ̀ ni àlébù ìjàpá ## .
àjàpá, ọ̀kẹ́rẹ́, eku-asin, àti àwọn ẹranko yoku ## .
ni ọjọ́ kan, ijà bẹ́ silẹ̀ laarin ọ̀kẹ́rẹ́ àti asin ## .
ki ṣe pé àwọn ẹranko yoku kò lè làjà yi, ṣùgbọ́n wọn rò pé asin ti tún gbé iṣe rẹ̀ ## .
dé nítorí ó fẹ́ràn ijà, nítorí eyi, wọn kò dá si ijà ## .
ìjàpá fi ìsọ̀ rẹ̀ silẹ̀, ó sá lọ wòran ijà ## .
nígbàtí ó dé ibi ijà, ó rò pé asin lágbára ju ọ̀kẹ́rẹ́ lọ, ó kó si wọn laarin ## .
eku-asin kò fẹ́ràn ìjàpá nítorí ki gbọ tara ẹ, nítorí eyi, inú bi i, ó fi ọ̀kẹ́rẹ́ silẹ̀, ó kọjú ## .
ijà si ìjàpá ## .
ó fi ibinú gé imú ìjàpá jẹ ## .
ìjàpá bẹ̀rẹ̀ si ké igbe pẹ̀lú orin yi nitoìri ki àwọn ẹranko yoku lè gba ohun lọwọ asin ## .
òwe yi ṣe é lò lati ṣe àyẹ̀wò ìṣẹ̀lẹ̀ pí pa àjòjì ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú yoku, ti ó bẹ́ sílẹ ni ## .
gúsù ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ni oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
èniyàn dúdú ni gúsù ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú, jẹ ìyà lábẹ́ ìjọba amúnisìn fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ## .
ìfẹ́ àlejò ju ara ẹni, jẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú jẹ ìyà lábẹ́ aláwọ̀-funfun lati òkè-òkun fún ìgbà pi pẹ́ ## .
ojúkòkòrò aláwọ̀-funfun si ohun ọrọ̀ ti ó wà ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú pọ̀ si, nígbàtí ọkàn wọn balẹ̀ tán, wọn ṣe ## .
ìjọba ti ó mú onílé sìn ## .
ìjọba amúnisìn yi fi ipá gba ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú lati pin fún aláwọ̀-funfun, wọn ṣe òfin lati ya dúdú sọ́tọ̀, pé ## .
dúdú kò lè fẹ́ funfun, wọn bẹ̀rẹ̀ si lo èniyàn dúdú bi ẹrú lóri ilẹ̀ wọn àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ## .
ẹ̀ lọ ## .
àwọn èniyàn dúdú kò dákẹ́, wọn jà lati gba ara wọn sílẹ̀ ninú ìyà àti ìṣẹ́ yi, nítorí eyi wọn ## .
pa ọ̀pọ̀lọpọ̀ bẹni wọn gbé àwọn olóri aláwọ̀dúdú púpọ̀ si ẹ̀wọ̀n ọdún àimoye ## .
lára wọn ni nelson mandela ti ó lo ọdún mẹ́tàdínlọ́gbọ̀n ni ẹ̀wọ̀n nítorí ijà àti tú àwọn èniyàn rẹ sílẹ̀ ## .
lọ́wọ́ ìjọba amúnisìn ## .
ki ṣe ẹ̀yà zulu tàbi ará ilu gúsù ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú nikan ló jà lati gba òmìnira lọ́wọ́ ìjọba amúnusìn ## .
gbogbo àgbáyé àti ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú yoku dide pọ lati pa ẹnu pọ̀ bá olè wi ## .
ni àsikò ijiyà yi, ìjọba àti ará ilú nàíjíríà ná owó àti ara lati ri pé èniyàn dúdú ni gúsù ## .
ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú gba òmìnira lóri ilẹ̀ wọn ## .
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ti ó sọ wi pé a kì í fi oníjà sílẹ̀ ká gbájúmọ́ alápẹpẹ, àwọn ọ̀dọ́ ## .
ti ó npa àjòjì lati ilú dúdú yoku fi ìjọba ti kò ṣe ẹ̀tọ́ sílẹ gbájúmọ́ àjòjì ## .
a ri pé lẹhin ti dúdú ti gba ìjọba lati ọdún mọ́kànlélógún sẹhin, ìṣẹ́ àwọn èniyàn dúdú kò din kù ## .
tó, pàtàkì laarin àwọn ọ̀dọ́ ## .
òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú kò kọ́ ọgbọ́n ninú ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ti àwọn aláwọ̀-funfun fi mu aláwọ̀-dúdú sìn ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú n ja ilú lólè, wọn nkó ọrọ̀ ilú lọ si òkè-òkun, wọn hu iwà ti ó ## .
burú bi ti àwọn amúnisìn si àwọn èniyàn wọn ## .
eleyi ló fa si sá kiri àwọn ọ̀dọ́ lati ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú kan si ekeji tàbi lọ si òkè-òkun lọ́nà-kọnà ## .
a lérò wi pé àwọn àjòjì yio hu iwà ti ó tọ́, ki onilé na a mọ̀ pé ki á ## .
rin ká pọ̀ ló yẹni, pi pa àjòjì kọ ni yio gbà wọn ninú ìṣẹ́ ## .
a si tún lérò wi pé òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀dúdú yio ni àyipadà ọkàn lati pèsè iṣẹ́ fún àwọn ọ̀dọ́, pèsè ## .
ohun améyédẹrùn igbàlódé àti lati hu iwà rere si ará ilú ## .
ni ọjọ́ kẹrindinlógún, oṣ̀u kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún, ọwọ́ ọlọpa italy tẹ ọkùnrin mẹ́ẹdógún ti ó ju àwọn ìgbàgbọ́ méjìla si ## .
odò nítorí ẹ̀sìn lati inú ọkọ̀ ojú agbami ti o nko aláwọ̀-dúdú ti ó nsa fún ogun àti iṣẹ lo ## .
si òkè-òkun ## .
ni gbogbo ọ̀nà ni aláwọ̀-dúdú fi gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ## .
ọmọ ijọ ti kò le bọ ara rẹ tàbi bọ ọmọ, ti ó nda ida-mẹwa nígbàtí olóri ijọ nfi owó ## .
yi gun ọkọ̀ òfúrufú fi han pé ọ̀pọ̀ ti gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ## .
aládurà ti ó nri iran ti kò ri tara rẹ gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ## .
ẹlẹ́sin mùsùlùmi ti ó npa ẹlòmíràn ni orúkọ ẹ̀sìn gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ## .
eyi ti ó ni èèwọ̀ ni iwé kika fún ẹ̀sìn ohun boko haram ti wọn fi nba ilé iwé jẹ, ## .
ji àwọn obinrin kò kúrò ni ilé iwé, fihàn pé wọn gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn ## .
ọjọ́ kẹrinla oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ló pé ọdún kan ti ẹgbẹ́ burúkú boko haram ti ko igba-le-mọkandinlógún obinrin kúrò ## .
ni ilé-iwè ni chibok ## .
lèmọ́mù rán ọmọ tirẹ̀ lọ si ilé-iwé, irú àwọn ọmọ lèmọ́mù ti ó ka iwé ni ó nṣe òṣèlú tàbi ## .
jẹ ọ̀gá ni iṣẹ́ ìjọba ## .
kò si òṣèlú aláwọ̀-dúdú ti kò sọ pé ohun jẹ onígbàgbọ́ tàbi mùsùlùmi ṣùgbọ́n eyi kò ni ki wọn ma ## .
ja ilú ni olè ## .
ìfẹ́ agbára ki jẹ ki wọn fẹ gbe ipò silẹ̀ nítorí eyi wọn á fi ẹ̀sìn da ilú rú ## .
eleyi ló fa ogun ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ## .
kàkà ki aláwọ̀-dúdú yẹ ara wọn wò, gbogbo ọlọ́rọ̀ àti òtòṣì fẹ́ kó kúrò ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú lọ si òkè-òkun ## .
bi gbogbo ará ilú aláwọ̀-dúdú bá kó lọ si òkè-òkun pẹ̀lú bi wọn ṣe gba were mo esin, wọn á ## .
ba ibẹ̀ jẹ́ ## .
ọjọ́ ti wèrè bá ti mọ̀ pé wèrè ni ohun ni iwòsàn bẹ̀rẹ̀, bi aláwọ̀-dúdú  kò bá mọ̀ pé ## .
wọn gba wèrè mọ́ ẹ̀sìn, kò lè si àtúnṣe ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ## .
ìkà kò jẹ́ ṣe ọmọ rẹ bẹ́ ẹ̀, ọmọ olóri ìjọ, lèmọ́mù àti àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú kò si ninú ## .
àwọn ti ó nkú si odò nítorí àti lọ si òkè-òkun ni tipá-tipá ## .
ìwà ikà àti ijà nítorí ẹ̀sìn kò mú ọgbọ́n dáni ## .
ni igbà ipalẹ̀mọ́ idibò, ẹ̀rù ba ará ilú nítorí wọn kò mọ ohun ti ó lè sẹlẹ̀ ## .
àwọn ti ó ndu ipò jade ni rẹpẹtẹ fún ètò-òṣèlú, eyi ti ó fa ki àwọn jàndùkú bẹ̀rẹ̀ ijà ti ## .
ó fa sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀ pàtàkì ni ilú èkó, eleyi fa ibẹ̀rù pé ọjọ́ idibò yio burú ## .
ẹgbẹ́ onigbalẹ ## .
yorùbá ni ọ̀rọ̀ ki i mi ni ikùn àgbà ṣùgbọ́n, ọ̀rọ̀ mi ni ikùn ọba èkó, ọba rilwanu akiolu nígbàtí ## .
ó ṣe ipàdé pẹ̀lú àwọn àgbà ìgbò èkó, pé ti wọn kò bá dibò fún ẹni ti ohun fẹ, wọn ## .
yio bá òkun lọ ## .
ọ̀rọ̀ ọba rilwanu akiolu bi ará ilé àti oko ninú ## .
eleyi tún dá kún ibẹ̀rù pé ija yio bẹ́ ni ọjọ́ idibò, nítorí eyi ọpọlọpọ ará ilú ko jade lati ## .
dibò ## .
gbogbo àgbáyé ló mọ̀ wi pé àwọn òṣèlú ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú ki i fẹ gbé ìjọba silẹ ## .
ki ṣe pe wọn ni ifẹ́ ilu,́ bi kò ṣe pé, ó gbà wọn láyè lati lo ipò wọn lati ## .
ji owó ilú fún ara àti ẹbi wọn ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá pe ikú tó fẹ́ pani, bó bá sini ni fìlà, ọpẹ́ ló yẹ ká dá, ikú ## .
tó fẹ́ pa ará ilú ti re kọja nítorí ọjọ́ idibò lati yan gómìnà àti aṣòfin-ìpínlẹ̀  ti lọ lai ## .
mú ogun dáni bi ará ilú ti rò ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò èsi idibò ## .
à ṣe kágbá idibò ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà yio wáyé ni ọjọ́ àbámẹ́ta, ọjọ́ kọkọ̀nlá, oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún, lati ## .
yan gómìnà àti àwọn aṣòfin ìpínlẹ̀  mẹrindinlọ́gbọ̀n ## .
a dúpẹ́ pé ilú jade lati dibò yan olóri òṣèlú àti àwọn aṣòfin-àgbà lai mú ijà dáni bi gbogbo ilú ## .
ti bẹ̀rù pé yio ri oṣù tó kọjá ## .
yorùbá sọ wi pé ìbẹ̀rẹ̀ kọ́ ló niṣẹ́ a fi ọ̀rọ̀ yi rọ ará ilú pé ki wọn tu jade ## .
lati dibò nítorí ìjọba àpapọ̀ kò súnmọ́ ará ilú bi ti gómìnà àti aṣòfin ìpínlẹ̀ , ki wọn lè jẹ ## .
èrè ìjọba alágbádá ## .
yorùbá ka ọmọ bibi si ohun pàtàkì fún ìdílé, nítorí èyi, tijó tayọ̀ ni yorùbá ma fi nki ọmọ titun ## .
káàbọ̀ si ayé ## .
gẹ́gẹ́bí ọ̀gá ninu olórin ilẹ̀-aláwọ̀ dúdú, olóyè ebenezer obey ti kọ́ ẹ̀bùn pàtàkì ni ọmọ bibi ## .
ìlú ti igbe ọmọ titun kò bá dún, ìlú naa ́a kan gógó ## .
eleyi lo ṣẹlẹ̀ ni ìlú olúróhunbí ## .
fún ìgbà pípẹ́, àwọn obinrin ìlú kò ri ọmọ bi, nítorí náà, gbogbo wọn lọ si ọ̀dọ̀ òrìṣà ìrókò lati ## .
lọ tọrọ ọmọ ## .
oníkálukú wọn jẹjẹ oriṣiriṣi ohun ti wọn ma fún ìrókò ti wọ́n bá lè ri ọmọ bi ## .
ẹlòmiràn jẹ ẹ̀jẹ́ ewúrẹ́, òmíràn àgùntàn tàbi ohun ọ̀gbìn ## .
olúróhunbí ti gbàgbé ẹ̀jẹ́ ti ó jẹ́ ## .
ni ọjọ́ kan, olúróhunbí dágbére fún ọkọ rẹ̀ pé ohun fẹ́ lọ si oko ẹgàn, ó bá gba abẹ́ igi ## .
ìrókò kọjá ## .
bi ó ti dé abẹ́ igi ìrókò, ìrókò gbamú, ó bá sọ di ẹyẹ ## .
ẹyẹ olúróhunbí bẹ̀rẹ̀ si kọ orin lóri igi ìrókò bayi ## .
lai pẹ́, àwọn obinrin ìlú bẹ̀rẹ̀ si bimọ ## .
oníkálukú pada si ọ̀dọ̀ ìrókò lati lọ san ẹ̀jẹ́ wọn, ṣùgbọ́n olúróhunbí kò jẹ́ mú ọmọ rẹ̀ silẹ lati san ## .
ẹ̀jẹ́ ti ó jẹ́ ## .
òwe yorùbá ni  bi ojú bá sé  ojú, ki ohun má yẹ̀ ohun, ṣùgbọ́n ## .
ni igbà kan ri, imú erin dàbi ti àwọn ẹranko tó kù ni, ṣùgbọ́n erin fi aigbọ tara ẹni, di ## .
o ni imú gigùn ## .
gbogbo nkan tó nlọ ni ayé àwọn ẹranko yoku ni erin fẹ tọpinpin rẹ ## .
yorùbá ni ẹni bá wá iwa-kuwa, ojú rẹ á ri irikuri ## .
ni ọjọ́ kan, gẹgẹbi iṣe erin, ó ri ihò dúdú kan, ó ti imú bọ lati tọpinpin lai mọ pe ## .
ibẹ̀ ni òjòlá fi ṣe ibùgbé ## .
ejò nla ti o ngbe ẹranko tàbi enia mi ## .
bi o ti gbé imú si inú ihò yi ni òjòlá fa ni imú lati gbe mì ## .
erin pariwo lati tú ara rẹ̀ silẹ̀ ṣùgbọ́n òjòlá kò tu imú rẹ silẹ̀ ## .
ìyàwó erin gbọ́ igbe ọkọ rẹ, o fa ni irù lati gbiyànjú ki ó tú ọkọ rẹ silẹ̀ ## .
bi àwọn mejeeji ti  ṣe ́gbìyànjú tó, ni imú erin bẹ̀rẹ̀ si gùn si titi o fi já mọ́ ## .
òjòlá lẹ́nu ## .
imú erin di gigùn ## .
imú gigùn yi dá itiju fún erin, ó fi ara pamọ́ titi, ṣùgbọ́n nígbàtí àwọn ẹranko ti ó kù ri ## .
imú rẹ gigun wọn bẹ̀rẹ̀ si ṣe ilara irú imú bẹ ## .
èébú dọlá, ohun itiju di ohun ilara ## .
ọ̀bọ jẹ ẹranko ti ó féràn àti ma ṣe àfarawé gbogbo ẹranko yoku ## .
ni ọjọ́ kan, ọ̀bọ lọ si ibi ihò dúdú ti erin lọ lati ṣe ohun ti erin ṣe ## .
yorùbá ni ohun ojú wa, lojú nri ## .
bi ó ti gbé imú si inú ihò dúdú yi ni òjòlá gbe mi, ó si kú ## .
àwọn ẹranko tó kù fi ti ọ̀bọ kọ́gbọ́n, nítorí eyi ni o fi jẹ imú erin nikan ló gùn ni ## .
gbogbo ẹranko ## .
ẹkọ pàtàkì ninu itàn yi ni pe àfarawé lè fa àkóbá bi ikú òjijì, àdánù owó àti ara, ẹ̀wọ̀n àti ## .
bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
òjò ibùkún lọ́dọ̀ ẹni kan, ni òjò ìbànújẹ́ lọ́dọ̀ ẹlòmíràn ## .
lai si òjò, ọ̀gbẹlẹ̀ á wà, ọ̀gbẹlẹ̀ pi pẹ́ ló nfa iyàn ## .
inú àgbẹ̀ ma ndun ni àsikò òjò nítorí wọn mọ̀ pé ohun ọgbin wọn yio hù, oúnjẹ àti jẹ, àti ## .
tà yio pọ̀ si ## .
ọmọdé àti àgbà ló fẹ́ràn òjò nítorí ó mú ìtura wá, pàtàkì ni igbà ooru ## .
ni idà keji, òjò àrọ̀-irọ̀ dá lè fa ìbànújẹ́ fún àgbẹ̀ àti ará ilú, pàtàkì fún, ẹni ti ilé rẹ ## .
njò, ẹni ti ó kọ́lé si ọ̀nà àgbàrá òjò, ó nfá ẹ̀fọn eyi ti ó nfá ibà, àgbàrá lè gbá ## .
ohun ọ̀gbìn lọ, agbara lè yalé àti bẹ ́ẹ̀  bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
fún àpẹrẹ, irònú àti ibànújẹ́ ni ìgbà òjò jẹ́ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ará ilú èkó, nítorí ọ̀nà fún àgbàrá kò tó, ## .
eyi ma njẹ ki àgbàrá ba ilé àti ọ̀nà jẹ́ ## .
ni ìbàdàn, irònú na a dé fún àwọn ti ó kọ́lé si ẹ̀gbẹ́ odò ògùnpa nítorí ìbẹ̀rù omi-yalé ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni òjò kò bẹni kan ṣọ̀tá, ẹni eji ri leji npa ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ igbà, òjò kò rọ̀ fún ìbànújẹ́ èniyàn pàtàkì bi èniyàn bá palẹ̀mọ́ fún òjò nípa ti tú àyíká ṣe ## .
lai kó pàntí si ọ̀nà àti ojú àgbàrá àti gbi gbẹ́ ọ̀nà fún àgbàrá ## .
òwe yorùbá sọ wipé òjò tó rọ̀ ló mú pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ wá ## .
pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ dára fún ohun ọ̀gbin bi ìrẹsì àti fún agbo ẹlẹ́dẹ̀ ṣùgbọ́n kò yẹ ilú ## .
bi ìjọba bá ṣe ọ̀na fún ọkọ̀ àti ẹlẹ́sẹ̀, pẹ̀tẹ̀pẹ́tẹ̀ á din kù ## .
eyi ti ó ṣe pàtàkì ni ki ìjọba àti ará ilú sowọ́pọ̀ lati tú agbègbè àti àyíká ṣe lati lè ## .
lo òjò fún rere ## .
ilé-ìkàwé gẹ́gẹ́ bi orúkọ yi ti jẹ ni èdè yorùbá, jẹ ibi ti wọn kó oriṣiriṣi iwé si, fún ọmọ ## .
ilé-iwé àti èrò lati wọlé yá iwé fún ki kà ## .
ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ni ilé-ìkàwé ti bẹ̀rẹ̀ ni alexandria, egypt ## .
ni ayé òde òni, ki ṣe iwé nikan ni wọn nkó si ilé-ìkàwé, wọn a tún pèsè ẹ̀rọ ayélujára fún ## .
ẹni ti ó bá fẹ́ ka iwé lóri ayélujára àti lati wá idi ohun ti ó nlọ ni àgbáyé ## .
ilé́-iwé kò pé lai si ilé-ìkàwé ## .
ki ṣe ilé-iwé nikan ló ni ilé-ìkàwé, nítorí àdúgbò, agbègbè àti ilú na a ma nni ilé-ìkàwé fún ọmọ ilé-iwé ## .
àti èrò ti ó ni ìfẹ́ lati ni ìmọ̀ ## .
lati igbà ti ìjọba-àpapọ̀ ti gba gbogbo ilé-iwé lọ́wọ́ àwọn olùdásílẹ̀, ni ilé-iwé ti bàjẹ́ pàtàkì àwọn ilé-iwé ti ìjọba ## .
gba ## .
yorùbá fẹ́ràn ẹni ti ó bá kàwé, ṣùgbọ́n ni ayé òde òni, ìfẹ́ owó àti ìgbádùn ti dipò ìfẹ́ ẹ̀kọ́, ## .
nítorí eyi ilé-àpèjẹ pọ ni ilú ju ilé-ìkàwé lọ ## .
eyi ti ó burú jù ni pé, kò si ilé-ìkàwé tuntun, eyi ti ó wà kò ri àtúnṣe ## .
ìròyìn gbe jade pé, ilé-iṣẹ ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ ti ṣe tán lati gbé ilé-ìkàwé ti wọn kọ́ ni ọdún mẹwa sẹhin ## .
fún lilò ni ilé-iwé giga ti ó wà ni àkokà, ilú èkó, kúrò nítorí wọn ti i pa lati ọdún ## .
marun lai lò ## .
eleyi yẹ kó ti ará ilú àti òṣèlú lójú nítorí, ilé-ìkàwé ti wọn ti kọ́ ni ọgọrun ọdún sẹhin tàbi ## .
jù bẹ ẹ lọ ṣi wà ni òkè-òkun ## .
ilú kò lè ni ìlọsíwájú lai si ẹ̀kọ́ àti ìmọ̀ nítorí ìgbádùn tàbi eré ṣi ṣe lai ṣi iṣẹ́, ló ## .
nfa ìṣẹ́ ## .
ki i ṣe àkọ́kọ́ ti ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ yio wáyé ni nàíjíríà, ṣùgbọ́n bi ijiyà ti ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ kó ## .
bá ará ilú bá ti tán, ìjọba àti ará ilú á gbàgbé ni wéré, wọn ki kọ́ ọgbọ́n lati ronú ## .
ohun ti wọn lè ṣe lati jẹ ki irú rẹ ma wáyé mọ ## .
epo ọkọ̀ kò kọ́kọ́ wọ́n nígbàtí olóri-ogun abacha gba ìjọba ni ọdún méjìlélógún sẹhin, ṣùgbọ́n lati bi ogún ọdún, epo ## .
ọkọ̀ bẹ̀rẹ̀ si wọn ni ilé-epo nítorí wọn kò tún ilé iṣẹ́ tó nṣe epo ọkọ̀ ṣe, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti ## .
iwà ibàjẹ́ pọ̀ fún àwọn ti o nkó epo ọkọ̀ wọlé lati òkè-òkun àti ilé-epo ## .
ijiyà yi pọ gidigidi, nítorí ọ̀pọ̀ n sun ilé-epo fún ọ̀sẹ̀ kan nítorí àti ri epo ọkọ̀ rà ni oye ## .
ti ìjọba ni ki wọn ta a, ṣùgbọ́n ilé epo gbà lati ta epo fùn alarobọ̀ ju ọlọ́kọ̀ lọ ## .
nígbàtí olóri-ogun olúṣẹ́gun ọbásanjọ́ di olóri-òṣèlú, ti wọn ri ọ̀rọ̀ ọ̀wọ́n epo ọkọ̀ yanjú, ilú gbàgbé iyà yi ## .
yàtọ̀ si ki àwọn ọlọ́kọ̀ epo ọkọ̀ da iṣẹ́ silẹ̀, tàbi ki òṣiṣẹ́ ilé-epo rọ̀bì da iṣẹ́ silẹ̀, ọ̀wọ́n epo ## .
ti fẹ́ di ìgbàgbé, nítorí irú eleyi ki pẹ́ ju ọjọ́ méjì si mẹta lọ ## .
ẹ ṣe iránti, ni oṣù kini ọdún kẹta sẹhin, nítorí wọn fẹ fi owó kún epo ọkọ̀ lójú ẹ̀rọ, epo ## .
ọkọ̀ wọ́n, ṣùgbọ́n bi ilú fẹ́ bi ó kọ̀, ìjọba goodluck ebele jonathan fi owó kún epo ọkọ̀ lati náírà ## .
marunlelọgọta di náírà mẹtadinlọgọrun ## .
ni àsìkò yi, gbogbo èrò bọ́ sita lati sọ tinú wọn pé kò si ohun ti ó yẹ ki wọn ## .
gbé epo rọ̀bi lati nàíjíríà lọ si òkè-òkun lati lọ sọ di epo ọkọ̀, ki wọn tún fi owó ko ## .
padà silé pẹ̀lú owó iyebiye nígbàtí wọn lè tún ilé-iṣẹ́ to nṣe epo ọkọ̀ ṣe àti lati kọ́ tuntun si ## .
ìjọba ṣe ìlérí fún ará ilú pé àwọn yio lo owó ti wọn bá ri fi tún ohun amáyédẹrùn igbàlódé ## .
ṣe, wọn o si kọ àti tún ilé-iṣẹ́ ti o nsọ epo rọ̀bì di epo ọkọ̀ ṣe ## .
ọdún mẹta ti kọjá, ìjọba kò mú ìlérí yi ṣẹ nítorí àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́ ## .
nàíjíríà wà ni ipò kejila ninú ọrọ̀ ajé epo rọ̀bì ti tà ni àgbáyé ## .
owó epo rọ̀bì mú irọ̀rùn bá ilú nítorí lára owó rẹ ni wọn pin fún òṣìṣé ìjọba ni ọdún mọkanlelogoji ## .
sẹhin, wọn fi tún ilú ṣe àti pèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé fún ilú ## .
eyi ti a mọ̀ si owó udoji ## .
owó epo rọ̀bì ni orilẹ èdè fi ja ogun abẹ́lé lai jẹ igbèsè, wọn fi kọ́ ile ise ti o ## .
nso epo rọ̀bì di epo ọkọ̀ àti epo ìdáná, bẹni wọn pin fún gbogbo ẹ̀yà nàíjíríà fun ìdàgbàsókè ## .
ìfẹ́ owó lai fẹ́ ṣiṣẹ́ nítorí owó epo rọ̀bì bẹ̀rẹ̀ si ba ilú jẹ́ ## .
gbogbo ará ilú bẹ̀rẹ̀ si gbójúlé owó epo rọ̀bì ju iṣẹ́ àgbẹ̀ tàbi ṣe iṣẹ́ míràn lati kó ọrọ̀ jọ ## .
yorùbá ni ọ̀mùtín gbàgbé ìṣẹ̀, ará ilú nàíjíríà ki pẹ́ gbàgbé ìṣẹ́, eyi ló njẹ́ ki òṣèlú ṣe bi wọn ## .
ti fẹ́ ## .
lẹhin ọdún mẹrindinlógún ẹgbẹ́ alágboòrùn, a lérò wi pé ará ilú yio fún ẹgbẹ́ onigbalẹ̀ ti ó mbọ̀ ni àyè ## .
lati tún ilé-iṣẹ́ ti o nsọ epo rọ̀bì di epo ọkọ̀ ṣe, ki wọn kọ́ tuntun si, din àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà ## .
àti iwà ibàjẹ́ ku ## .
bi kò bá si ìtẹ́lọ́rùn, kò si ohun ti èniyàn ni ti ó tó ## .
à i ni ìtẹ́lọ́rùn ló nfa iwà burúkú bi, olè̀ jijà, àgbèrè, ojúkòkòrò, irà-kurà, ijẹ-kújẹ, ìpànìyàn, gbi gbé oògùn olóró ## .
àti àwọn àlébù yoku ## .
kò si owó ti ẹni ti kò ni ìtẹ́lọ́rùn lè ni, ki ó tó ## .
yorùbá ni isà òkú ki i yó, bẹ́ ẹ̀ ló ri fún a lai ni ìtẹ́lọ́rùn, nítorí ojoojúmọ́ ni ohun ## .
tuntun njade, pàtàkì ni ayé oriṣiriṣi ẹ̀rọ igbàlódé àti ẹ̀rọ ayélujára yi ## .
fún àpẹrẹ, oriṣiriṣi ọkọ̀ ayọ́kẹ́lẹ́ ló wà, ti wọn nṣe jade ni ọdọdún, àti ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ igbàlódé owó iyebiye ## .
pẹ̀lú ìṣẹ́ ti ó pọ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú, ọkọ̀ ilẹ́ kò tó fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣèlú àti olóri-ìjọ mọ, ọkọ̀-òfúrufú bi ## .
ó ti wọ́n tó, ni wọn nkó jọ ## .
nítorí eyi, kò si owó ti ó lè tó fún ẹni ti ó bá fẹ́ràn ohun ayé ## .
ẹ̀kọ nla ni lati kọ́ ọmọ ni ìtẹ́lọ́rùn lati kékeré ## .
ẹni ti ó bá ni ìtẹ́lọ́rùn, ló ni ohun gbogbo, nítorí ko ni wo aago aláago ṣiṣẹ́, á lè lo ## .
ohun ti ó bá ni pẹ̀lú ìtẹ́lọ́rùn ## .
pẹ̀lú ìtẹ́lọ́rùn, ohun ti kò tó loni mbọ̀ wá ṣẹ́kù ni ọ̀la bi èniyàn bá lè farabalẹ̀ ## .
ni ayé igbà kan, bi èniyàn bá jẹ́ alágbára, ti ó tẹpá-mọ́ṣẹ́, ti ó si tún ni iwà ọmọlúwàbí, iyì ## .
wà fun bi kò ti ẹ ni owó, ju olówó rẹpẹtẹ ti kò si ẹni ti ó mọ idi owó ## .
rẹ ni áwùjọ tàbi ti kò hùwà ọmọlúwàbí ## .
ni ayé òde òni, ọ̀wọ̀ wà fún olówó lai mọ idi ọrọ̀, eyi ló njẹ ki irú àwọn bẹ́ ẹ̀ ## .
dé ipò òsèlú, olóri ìjọ tàbi gba oyè ti kò tọ́ si wọn ## .
ìbẹ̀rù òṣì lè jẹ́ ki èniyàn tẹpá-mọ́ṣẹ́, bẹ ló tún lè jẹ́ ki ọ̀pọ̀ fi ipá wá owó ## .
ìfẹ́ owó tó gba òde kan láyé òde òni njẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ jalè tàbi wá ipò agbára ti ó lè ## .
mú ki wọn ni owó ni ọ̀nà ti kò tọ́ ## .
òṣèlú ki fẹ́ gbé ipò silẹ̀ nítorí ìbẹ̀rù pé bi agbára bá ti bọ́, ìṣẹ́ dé ## .
àpẹrẹ tani mọ̀ ẹ́ ri pọ̀ lára àwọn òsèlú ti agbára bọ́ lọ́wọ́ rẹ, ọ̀gá òṣìṣẹ́ ìjọba ti ipò rẹ ## .
bọ́, olóri ìjọ ti ó kó ọrọ̀ jọ ni orúkọ ọlọrun ló nri idá mẹwa gbà ju olóri ìjọ ti ## .
kò ni owó ## .
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé òṣì ló njẹ tani mọ̀ ẹ́ ri, owó ló njẹ mo bá ẹ ## .
tan fi hàn pé owó dára lati ni, ṣùgbọ́n kò dára lati fi ipá wá ni ọ̀nà ẹ̀bùrú ## .
kò yẹ ki èniyàn fi ojú pa ẹni ti kò ni rẹ́ tàbi sá fún ẹbi ti kò ni, nítorí ## .
igbà layé, igb̀a kan nlọ, igbà kan mbọ̀, ẹni ti ó ni owó loni lè di òtòṣì ni ọ̀la, ẹni ## .
ti kò ni loni lè ni a ni ṣẹ́ kù bi ó di ọ̀la ## .
nítorí eyi, iwà ló yẹ ká bọ̀wọ̀ fún ki i ṣe owó tàbi ipò ## .
erin jẹ ẹran ti ó tóbi ju gbogbo ẹranko ti a mọ̀ si ẹran inú igbó àti ẹran-àmúsìn, ti a ## .
mọ̀ ni ayé òde òni ## .
bi a bá ṣe àyẹ̀wò bi yorùbá ti ńgé ẹran ọbẹ̀, ó ṣòro lati ro oye ẹran ti enia yio ## .
jẹ ki ó tó erin ## .
bawo ni òwe yorùbá ti ó ni bi  a bá pẹ́ láyé, a ó jẹ ẹran ti o ́tó ## .
erin ti wúlò fún ẹni ti ki jẹ ẹran ti a mọ̀ si ajẹ̀fọ́   ## .
àti ajẹ̀fọ́ àti ajẹran ni òwe yi ṣe gbà ni iyànjú pé ohun ti kò tó, ḿbọ̀ wá ṣẹ́ kù ## .
fún àpẹrẹ, bi enia bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ nibi kékeré, bi ó bá tẹramọ́, yi o di ọ̀gá, yio si lè ṣe ## .
ohun ti ẹgbẹ́ rẹ ti ó bẹ̀rẹ̀ ni ibi giga ṣe ## .
bi enia bá ni oreọ̀fẹ́ lati pẹ́ láyé, ti ó dúró tàbi ni sùúrù, yio ri pé ohun jẹ ẹran ## .
ti ó tó erin ## .
àgbàdo ni wọn fi nṣe ògì ## .
ògì ni wọn fi nṣe ẹ̀kọ́ ## .
ògì ṣí ṣe fẹ ìmọ́ tótó, nítorí eyi, lai si omi, ògì kò lè ṣe é ṣe ## .
ọkà oriṣiriṣi ló wà ṣùgbọ́n, ọkà àgbàdo àti bàbà ni wọn mọ̀ jù lati fi ṣe ògì funfun tàbi pupa ## .
a lè lọ àgbàdo funfun àti pupa pọ̀, ẹlòmiràn lè lọ ẹ̀wà sóyà pẹ̀lú gẹ́gẹ́ bi àpẹrẹ àwòrán ojú iwé ## .
yi ## .
ra àgbàdo lọ́jà ## .
da àgbàdo rẹ fún ọjọ́ mẹta ninú omi tútù tàbi omi gbi gbóná ## .
ṣọn àgbàdo kúrò ninú omi lati yọ ẹ̀gbin bi ò̀kúta kúrò ## .
gbe lọ si ẹ̀rọ fún li lọ̀ tàbi gun pẹ̀lú odó lati lọ ọ ## .
sẹ́ ògì pẹ̀lú asẹ́ aláṣọ tàbi asẹ́ igbàlódé ## .
bẹ̀rẹ̀ si yọ omi ori ògì si sẹ bi ó bá ti tòrò ## .
pààrọ̀ omi ori rẹ fún ìtọ́jú rẹ fún ji jẹ tàbi ## .
da ògì sinú àpò ki ó lè gbẹ fún ìtọ́jú ## .
aṣọ yorùbá kò pé, lai si gèlè ## .
bi yorùbá bá wọ aṣọ ìbílẹ̀ fún òde ojoojúmọ́ tàbi fún ayẹyẹ, wọn ni lati wé gèlè ki imúra lè ## .
pé ## .
fún ji jade ojoojúmọ́, a lè lo ipèlé aṣọ àdirẹ àti àwọn aṣọ igbàlódé  lati fi wé gèlè, ṣùgbọ́n ## .
fún òde gidi, gèlè igbàlódé tàbi aṣọ òfì ti wọn npe ni aṣọ òkè ni yorùbá ma nwe ## .
eleyi jẹ ki imúra yorùbá gbayì ni gbogbo àgbáyé ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò wi wé gèlè ni ojú iwé yi ## .
ni ayé àtijọ́, kò si ohun ti ó njẹ́ agbalésanwó nítorí kò si ẹni ti kò ni ẹbi ti wọn ## .
lè bá gbé ni ọ̀fẹ́ ## .
kò wọ́pọ̀ ki èniyàn kúrò ni ilé lati lọ gbé ilú miran ## .
iṣẹ́ méjì ti ó wọ́pò ni ayé àtijọ́ ni iṣẹ́ àgbẹ̀ àti òwò nípa ti ta irè oko ni ọjọ́ ## .
ọjà oko lati abúlé kan si ekeji ## .
kò si ohun irinna bi ayé òde òni, nítorí náà ẹsẹ̀ ni wọn fi nlọ lati ilú kan si ekeji ## .
yorùbá fẹ́ràn àlejò, nítorí eyi, bi oníṣòwò bá lọ si ọjà oko ni ilú miran, ti kò lè délé ni ## .
ọjọ́ ti ó gbéra, yio ri ilé sùn ni abúlé ti ó bá dé ti ilẹ̀ fi ṣú lai sanwó ## .
olóko ni o ma npèsè ibùgbé fún alágbàṣe ti wọn bá gbà fún iṣẹ́ oko, nítorí eyi, kò si pé ## .
àlejò gba ilé lati sanwó ## .
ìsọ̀ ọjà oko ## .
ni igbà ti ó yá, èrò bẹ̀rẹ̀ si kúrò lati ilú kan si ekeji, pàtàkì nítorí ọ̀gbẹlẹ̀, iyàn, ogun tàbi ## .
ẹni ti wọn lé kúrò ni ilú nítorí iwà burúkú ## .
ni ayé òde òni, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ má a nkúrò ni ilé lati wá iṣẹ́ lọ si ilú miran ## .
ó rọrùn fún ẹni ti ó kàwé àti oníṣẹ́ ọwọ́ lati ri iṣẹ́ nítorí oriṣiriṣi iṣẹ́ pọ ni ilú nlá, ## .
ju ilú kékeré lọ ## .
eleyi jẹ́ ki ilú nlá bẹ̀rẹ̀ si fẹ si ## .
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ọ̀kọ́lé kò lè mu ràjò, bẹni kò si bi ẹni ti ó kúrò ni ilé ti ## .
lè gbé ilé dáni lọ si ilú nlá ## .
àlejò bẹ̀rẹ̀ si pọ̀ si ni ilú nlá ṣùgbọ́n ilé gbigbé kò kári ## .
àṣà ti ó wọ́pọ̀ ni ki onilé gba owó ọdún kan tàbi méjì ## .
elòmìràn ngba ọdún mẹta fún owó à san silẹ̀ ## .
ilé wá di ohun à mu ṣowó ## .
oriṣiriṣi àwọn oniṣẹ́ abániwálé wá pọ̀ si ## .
ọ̀pọ̀ onilé àti abániwále bẹ̀rẹ̀ si lu jìbìtì nípa gbi gba owó lọ́wọ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbalésanwó lóri ilé kan ṣoṣo, òmíràn ## .
ngba owó lóri ilé ti ki ṣe ti wọn ## .
yorùbá ni alágbàtà tó nsọ ọjà di ọ̀wọn, bi ilé bá ti wọn tó ni owó ti abániwále má a ## .
ri gbà ti pọ̀ tó ## .
eyi jẹ́ ki wọn sọ ilé di ọ̀wọ́n, nítorí owó ti wọn má a ri gbà lọ́wọ́ onilé àti agbalésanwó ## .
lai ro inira agbalésanwó ## .
oriṣi mẹta ni yorùbá ka igbà ẹ̀dá si ## .
gẹ́gẹ́ bi àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀dúdú olóyè ebenezer obey ti kọ́ pé igbà mẹta ni igbà ẹ̀dá láyé, igbà ## .
òwúrọ̀, igbà ọ̀sán, igbà alẹ́, ki alẹ́ san wá ju òwúrọ̀ lọ ## .
igbà méjì ló wà fún ojú ọjọ́ – igbà òjò àti ẹ̀rùn ## .
òjò ti fẹ́rẹ̀ kásẹ̀ kúrò ni ilẹ̀ ni oṣù kẹsan ọdún nítorí àsikò ìkórè sún mọ́lé lẹhin òjò ## .
gẹgẹ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé igba ó yẹ ki enia kọ lati lo àsikò dáradára, nítorí igbà ## .
kò dúró de ẹni kan ## .
kò yẹ ki enia fi àkókò ṣòfò, nítorí ẹni kò gbin nkan, kò ni ẹ̀tọ́ àti kórè ni igbà ikórè ## .
ọ̀rọ̀ yi ṣe rán ẹni ti ó bá nfi àárọ̀ ṣeré leti pé bi igbà bá ti lọ, kò ṣe ## .
rà padà ## .
gẹ́gẹ́ bi a ti kọ tẹ́lẹ̀, ẹrù àti owó àna yàtọ̀ lati idilé kan si ekeji, ṣùgbọ́n àwọn ohun àdúrà ## .
bára mu ni ilẹ̀ yorùbá pàtàkì oyin, obi, ataare, orógbó ## .
fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹbi yorùbá, ogoji ni oye àwọn ẹrù bi obi, orógbó, ataare, ẹja-gbígbẹ àti iṣu ti idile ma ngba ## .
olóri ẹbi lè din oye ẹrù ku lati din ìnáwó ọkọ ìyàwó kù ## .
lẹhin igbéyàwó ibilẹ̀, wọn yio pin ẹrù yi, si ọ̀nà méjì lati kó apá kan àti apá keji fún idilé ## .
bàbá àti ìyá ìyàwó ## .
yàtọ̀ si ẹrù fún ìyàwó ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ ẹrú ati owó àna fún idilé arinmájàgbẹ̀ ni ìbòròpa-àkókó, ìpínlẹ̀  ondó ni ojú iwé yi ## .
ọ̀rọ̀ ijinlẹ àti òwe yorùbá wà lati fi kọ́ ọgbọ́n àti imò bi èniyàn ti lè gbé igbésí ayé rere ## .
ọ̀gá àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú kọ ninú orin ni èdè yorùbá pé ki lẹni kan ṣe, tẹni kan ò ## .
ṣe ri   ## .
kò si owó, ọlá, ipò, agbára ti èniyàn ni, ti kò si ẹni tó ni ri tàbi ti ẹni ti ## .
ó mbọ̀ lẹhin kò lè ni ## .
iwájú lèrò mbá èro ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé iwájú lèrò mbá èrò ṣe gba ẹni ti kò bá ni ìtẹ́lọ́rùn ni ìmọ̀ràn ## .
ọjọ́ ori nlọ sókè ṣùgbọ́n ki wá lẹ̀ ## .
ai ni ìtẹ́lọ́rùn ló fa ki àgbàlagbà jowú ọmọdé nítorí ọmọ àná ti ó rò pé kò lè da nkankan ## .
ti da nkan, tàbi ki ọ̀gá ilé-iṣẹ́ ma jowú ọmọ iṣẹ́ ## .
bi a bá ṣe akiyesi eré ije fi fa okun a o ri pé àwọn kan wà ni iwájú, bẹni ## .
àwọn kan wà lẹhin ## .
èyi fihàn pé, ibi ti àgbà bá wà lọmọdé mba, ṣùgbọ́n àgbà ti ṣe ọmọdé ri ## .
ai ni ìtẹ́lọ́rùn lè fà ikú ójiji nítorí àìsàn ẹ̀jẹ̀-riru, irònú, ijiyà iṣẹ́ ibi, olè jijà, ija, gbigbé oògùn olóró, ## .
èrú ṣi ṣe,  àti bẹ́ẹ̀-bẹ́ẹ̀ lọ ## .
bi èniyàn bá kọ́ ọgbọ́n ninú ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé iwájú lèrò mbá èro yi, à ri pé, ## .
kò si ipò ti òhún wà ti kò si ẹni ti ó wà nibẹ̀ ṣáájú tàbi lẹhin òhun ## .
ìmọ̀ yi kò ni jẹ́ ki èniyàn ṣi iwà hù, tàbi binú ẹni keji ## .
ó ṣe pàtàkì gẹ́gẹ́ bi ikan ninú orin, pe ipò ki pò, ti a lè wà, ká má a dúpẹ́ ## .
ló tọ́ ## .
yorùbá ma nlo òwe yi nígbàtí èniyàn bá ṣẹ̀ tàbi ṣe nkan burúkú si ẹni keji, ti wọn bẹ̀rẹ̀ si ## .
bẹ ẹni ti wọn ṣẹ̀ lai mọ bóyá ẹni ti ó ṣẹ̀ ni àyipadà ọkàn kúrò ni iwà ìbàjẹ́ tàbi ## .
iṣẹ́ ibi ## .
a tún lè ṣe àpẹrẹ pé wọn mbẹ adájọ́ ki ó ṣe àánú fún ọ̀daràn lai jẹ ki ó ronú ## .
ohun burúkú ti ó ṣe, ki ó lé yi padà ## .
agbejọ́rò mbẹ adájọ́ ## .
oníṣègùn ninú òwe yi lè jẹ́, òbi, ọ̀gá ilé-iṣẹ́, adájọ́, ọlọpa, ọ̀rẹ́, ẹ̀gbọ́n, àbúrò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ, ## .
nígbàtí aláìsàn jẹ ẹni ti ó ṣẹ̀ ## .
lai si ìbáwí tàbi ijiyà fún ẹ̀ṣẹ̀, ẹlẹ́sẹ̀ tàbi ọ̀daràn kò ni yi padà ## .
nítorí eyi, ó yẹ ki á bẹ alaisan, ki ó lè lo oògùn ti oníṣègùn ṣe, ki ó bà lè ## .
ri ìwòsàn, ki wọn tó bẹ oníṣègùn ## .
yorùbá ma ńṣe ọdún egúngún ni ọdọ-dún lati ṣe iranti bàbánlá wọn ti ó ti di olóògbé nítorí wọn ni ## .
iṣẹ́ lati ṣe laarin alàyè lati rán ará ilú leti pé ki wọn di àjogúnbá ẹ̀kọ́ iwà rere mú ## .
yorùbá má ńpe egúngún ni ará ọ̀run ## .
egúngún ma ńgbé ọ̀pá tàbi ẹgba lati na ẹni ti ó bá hu iwà burúkú ni àwùjọ ## .
eégún ma ńgbé ọ̀pá tàbi ẹgba lati na ẹni ti ó bá hu iwà burúkú ni àwùjọ ## .
fún àpẹrẹ, obinrin ti kò múra dáradára tàbi ẹni ti ó bá wọ bàtà, eégún á le lati naa ## .
òwe yorùbá ti ó ni bi eégún bá ńlé ni ki a má rọ́jú, bi ó ṣe ńrẹ ará ayé, ## .
ló ńrẹ ará ọrun, ṣe gba ẹni ti ó bá wà ninú ìṣòro ni ìyànjú pé, ìṣòro yi ki ṣe ## .
ohun ti kò ni tán tàbi ni òpin ## .
èyi tùmọ́ si pé, ìṣòro yi á ré kọjá bi enia bá lè rọ́jú ## .
ni igbà àtijọ́, oníyàwó kan kò wọ́pọ̀ nítorí iṣẹ́ àgbẹ̀ ## .
àṣà fi fẹ́ ìyàwó púpọ̀ ṣe kókó nítorí bibi ọmọ púpọ̀ pàtàkì ọmọ ọkùnrin fún irànlọ́wọ́ iṣẹ́-oko ## .
fi fẹ̀ ìyàwó púpọ̀ kò pin si ilẹ̀ yorùbá tàbi ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nikan, ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀funfun ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ## .
ọdún sẹhin ṣùgbọ́n nítorí òwò ẹrú àti ẹ̀sin igbàgbọ́ wọn bẹ̀rẹ̀ àṣà fi fẹ ìyàwó kan ## .
lẹhin òwò ẹrú, li lo ẹ̀rọ igbàlódé fún iṣẹ́ oko jẹ ki aláwọ̀funfun lè dúró pẹ̀lú àṣà fi fẹ́ ìyàwó ## .
kan ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ ayé òde òni ti kọ àṣà fi fẹ́ ìyàwó púpọ̀ silẹ̀ nítorí ẹ̀sìn, ìmọ̀ àti si sá fún ## .
rògbòdiyàn ti ó lọ pẹ̀lú ìyàwó púpọ̀ ## .
iṣẹ́ alákọ̀wé kò ṣe fi jogún fún ọmọ nítorí iwé-ẹ̀ri àti ipò ti èniyàn dé ni iṣẹ́ akọ̀wé tàbi iṣẹ́ ## .
ìjọba kò ṣe fi jogún fún ọmọ bi oko ## .
owó ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ oniṣẹ́-oṣ̀u ngba kò tó lati bọ́ ìyàwó kan ki owó oṣù míràn tó wọlé, bẹni kò tó ## .
gba ilé nla ti ó lè gba ìyàwó púpọ̀ pàtàkì ni ilú nla bi èkó ## .
àṣà ìyàwó púpọ̀ ṣi pọ̀, ni àwọn ilú kékeré tàbi abúlé laarin àwọn àgbẹ̀ àti àwọn ti kò kàwé ## .
ọmọ oníyàwó púpọ̀  ## .
yorùbá ni bàbá, bàbá gbogbo ayé, bi ìyàwó kò bá ni iṣẹ́ lati tọ́jú ọmọ wọn, ìṣẹ́ dé, nítorí eyi, ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ obinrin yorùbá ma ntẹpá mọ́ṣẹ́ lati lè tọ́jú ọmọ wọn lai dúró de ọkọ ## .
ìyà àti ìṣẹ́ ni fún ọmọ púpọ̀ àti àwon ìyàwó ọkùnrin ti kò ni iṣẹ́ tàbi eyi ti ó ni ## .
iṣẹ́ ti kò wúlò ## .
ewu ti ó wà ni ilé oníyàwó  púpọ̀ ju ire ibẹ̀ lọ ## .
yorùbá ni oníyàwó kan kò mọ ẹjọ́ oníyàwó  púpọ̀ da a ## .
lára ewu wọnyi ni, ki i si ifọ̀kànbalẹ̀ nítorí ijà àti ariwo ti owú ji jẹ laarin àwọn ìyàwó ma ## .
nfà pàtàkì ni agbo ilé nlá tàbi ilé ọlọ́rọ̀ àti olóyè ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé oníyàwó  púpọ̀ ma nda ahoro lẹhin ikú olóri ilé nítorí kò si ẹni ti ó ni ìfẹ́ ## .
tọ si bàbá oníyàwó  púpọ̀ ## .
kò si ilú, ẹ̀yà tàbi àwọ̀ ti kò ni ẹni burúkú tàbi ẹni rere ## .
àti ẹni burúkú àti ẹni rere ló wà ninú ẹbi, ilú, àti gbogbo ẹ̀yà àgbáyé ninú èniyàn dúdú àti funfun, ## .
ọkùnrin, obinrin, ọmọdé àti àgbà ## .
bi èniyàn bá pàdé ẹni kan tàbi méjì ni àkọ́kọ́, ti ó ti ẹ̀yà tàbi ilú kan jade, ti ó ## .
si hùwà rere, ni ọ̀pọ̀ igbà, ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ará ilú bẹ́ ẹ̀ ló dára, ni ## .
ida keji, ti irú ẹni bẹ́ ẹ̀ ba hùwà burúkú, ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ẹni ti ó ## .
ti irú ẹ̀yà yi jade ni ẹni burúkú ## .
bi a bá tori ẹni burúkú fọ́jú, a kò ni ri ojú ri ẹni rere ## .
ọ̀pọ̀ igbà, lai pàdé enia ri, ẹlòmiràn lè ni lọ́kàn pe ẹni burúkú tàbi ẹni rere ni ohun pàdé nítorí ## .
itàn ti ó ti gbọ́ ## .
itàn yi lè nipá lóri irú iwà ti èniyàn yio hu si ẹni ti a bá pàdé ## .
fún àpẹrẹ, wọn a ni ìjẹ̀bú fẹ́ràn owó ju ẹmi lọ, ondó njẹ ajá, ọ̀yọ́ ayọ́mọọ́lẹ̀, èkìtì ni agidi, ìjẹ̀shà ## .
– òṣómàáló àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
ki ṣe gbogbo àwọn ará ilú wọnyi ló bá àpèjúwe yi mu ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti fọ́jú nítorí iwà burúkú ẹni kan tàbi itàn burúkú ## .
ó wọ́pọ̀ laarin ẹbi ọkùnrin àti obinrin àfẹ́sọ́nà, ki obi kọ̀ ki wọn fẹ́ra nítorí itàn pé idilé tàbi ilú ## .
ti ikan ninú ọkùnrin tàbi obinrin ti jade kò dára ## .
lára ewu ti ó wà ninú ki èniyàn tori ẹni burúkú fọ́jú, ọ̀pọ̀ ti tàsé ìyàwó tàbi ọkọ rere lai ## .
farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti ọmọ wọn mú wálé tàbi tàsé ẹni rere ## .
nítorí òwe yorùbá ti ó sọ pé bi a bá tori ẹni burúkú fọ́jú, a kò ni ri ojú ri ## .
ẹni rere, ó yẹ ki a farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti a bá pàdé ju ki itàn tàbi iwà awọn ## .
diẹ ba gbogbo ẹni ti ó bá ti ẹbi, ilú tàbi ẹ̀yà kan jẹ́, ki á lè ri ojú ri ## .
ẹni rere ## .
ni ayé igbà kan ri ki ṣe oye ọkọ, ilé gogoro, aṣọ àti owó ni ilé-ìfowó-pamọ́ ni a fi nmọ ## .
ọlọ́rọ̀ bi kò ṣe pé oye ẹrú, ìyàwó, ọmọ, ẹran ọsin àti oko rẹpẹtẹ ni a fi n mọ ọlọ́rọ̀ ## .
ni àsikò yi, bàbá kan wa ti ó ni ìyàwó púpọ̀, oko rẹpẹtẹ, ogún-lọ́gọ̀ ohun ọsin, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹrú tàbi alágbàṣe, ## .
ọmọ púpọ̀, ṣùgbọ́n ninú gbogbo ọmọ wọnyi, ikan ṣoṣo ni ọkùnrin ## .
bàbá fi ikan ninú gbogbo ẹrú ti ó ti pẹ́ pẹ̀lú rẹ, ṣe olóri fún àwọn ẹrú yoku ## .
ẹrú yi fẹ́ràn bàbá, ó si fi tọkàn-tọkàn ṣe iṣẹ́ fún ## .
nígbàtí bàbá ti dàgbà, ó pe àwọn àgbà ẹbí lati sọ àsọtẹ́lẹ̀ bi wọn ṣe ma a pín ogún ohun ## .
lẹhin ti ohun bá kú nítorí kò si iwé-ogún bi ti ayé òde oni ## .
ó ṣe àlàyé pé, ohun fẹ́ràn olóri ẹrú gidigidi nítorí o fi tọkàn-tọkàn sin ohun, nítorí náà a, ki wọn ## .
kó gbogbo ohun ini ohun fún ẹrú yi ## .
ó ni ohun kan ṣoṣo ni ọmọ ọkùnrin ohun ni ẹ̀tọ́ si lati mu ## .
lẹhin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, bàbá re ibi àgbà nrè, ó ku ## .
lẹhin ìsìnkú, àwọn ẹbí àti àwọn ọmọ olóògbé pé jọ lati pín ogún ## .
ni àsikò yi, ọmọ ọkùnrin ni ó n jogún bàbá, pàtàkì àkọ́bí ọkùnrin nítorí ohun ni àrólé ## .
gẹgẹ bi àsọtẹ́lẹ̀, wọn pe olóri ẹrú jade, wọn si ko gbogbo ohun ini bàbá ti o di oloogbe fún ## .
wọn tún pe ọmọ ọkùnrin kan ṣoṣo ti bàbá bi jade pé ó ni ẹ̀tọ́ lati mu ohun kan ti ## .
ó bá wu u ninú gbogbo ohun ini bàbá rẹ, nítorí eyi wọn fún ni ọjọ́ meje lati ronú ohun ## .
ti ó bá wù ú jù ## .
àwọn ẹbí sun ìpàdé si ọjọ́ keje ## .
inú ẹrú dùn púpọ̀ nígbàtí inú ọmọ bàbá bàjẹ́ ## .
eyi ya gbogbo àwọn ti ó pé jọ lẹ́nu pàtàkì ọmọ bàbá nítorí ó rò pé bàbá kò fẹ́ràn ohun ## .
lẹhin ìbànújẹ́ yi, ó gbáradi, ó tọ àwọn àgbà lọ fún ìmọ̀ràn ## .
ẹbí pé jọ lati pín ogún ## .
ni ọjọ́ keje, ẹbí àti ará tún péjọ lati pari ọ̀rọ̀ ogún pin-pin, wọn pe ọmọ bàbá jade pé ki ## .
ó wá mú ohun kan ṣoṣo ti ó fẹ́ ninú ẹrù baba rẹ ## .
ó dide, ó dúpẹ́ lọ́wọ́ gbogbo àwọn ti ó joko, ó yan olóri ẹrú  gẹgẹ bi àwọn àgbà ti ## .
gba a ni ìyànjú ## .
inú ẹrú bàjẹ́, ṣùgbọ́n o ni ki ẹrú má bẹ̀rù, ẹrú na a ṣe ìlérí lati fi tọkàn-tọkàn tọ́jú ohun ## .
ti bàbá fi silẹ̀ ## .
idi niyì ti yorùbá ṣe ma npa a lowe pe ẹni tó ni ẹrú ló ni ẹrù ## .
lára ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé, ó dára lati lo ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n nítorí ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n ni ki i jẹ ki ## .
á pe àgbà ni wèrè ## .
ẹ̀kọ́ keji ni pé, ogún ti ó ṣe pàtàkì jù ni ki á kọ ọmọ ni ẹ̀kọ́ lati ilé àti ## .
lati bójú tó ẹ̀kọ́ ilé-iwé ## .
bàbá, iyá àti ọmọ ni wọn mọ si idilé ni òkè-òkun ṣùgbọ́n ni ilẹ̀ yorùbá kò ri bẹ́ ẹ̀, nítorí ## .
ẹbi eg bàbá, ẹ̀gbọ́n àti àbúrò ẹni, ọmọ, ọkọ àti aya wọn ni a mọ̀ si idilé ## .
yorùbá fẹ́ràn lati má a bọ̀wọ̀ fún àgbà nítorí eyi, ẹni ti ó bá ju bàbá àti ìyá ẹni lọ ## .
bàbá tàbi ìyá la n pè é, wọn ki pe àgbà ni orúko nítorí eyi, wọn lè fi orúkọ ọmọ ## .
pe àgbà tàbi ki wọn lo orúkọ apejuwe bi bàbá èkó, iyá ìbàdàn ## .
ẹ ṣe à yẹ̀ wò àlàyé àti pi pè ibáṣepọ̀ idilé ni ojú iwé yi ## .
láyé àtijọ́, iṣẹ́ ọdẹ jẹ ikan ninú iṣẹ gidi ni ile yorùbá ## .
ògbójú ọdẹ ló npa ẹranko bi erin, ẹkùn, kìnìún àti ẹfòn, ìmàdò, nígbàtí àwọn to nṣe ọdẹ etílé npa ẹranko ## .
ìtòsí ilé bi ọ̀kẹ́rẹ́, òkété, ọ̀bọ àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
ẹran ìgbẹ bi ìgalà, àgbọ̀nrín àti ẹran ọ̀sìn bi àgùntàn, ewurẹ, òbúkọ, ẹlẹ́dẹ̀ jẹ ẹran tí o wọ́pọ̀ fún jíjẹ ## .
ni ayé àtijọ dípò ẹran màlúù tí ó wá wọpọ láyé òde òní ## .
àwọn ẹranko bi ẹfọ̀n, erin, kìnìún, ẹkùn ti dínkù nígbàtí ẹranko bi àgbánreré ti parẹ́ ni ilẹ̀ yorùbá ## .
a lè fi ò̀we yorùbá bi ọdẹ bá ro ìṣẹ́ ro ìyà inú igbó, ti ó bá pa ẹran kòní ## .
fẹ́nì kan jẹ wé ìyá ti àwọn ti ó wà ni ìlúọba njẹ nínú òtútù lati pa owó ## .
nínú owó yi, wọn a ronú àti ran àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ lọ́wọ́, ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ti wọn gbìyànjú lati ## .
ràn lọ́wọ́, ki i wo ìya ti ojú wọn rí ## .
ẹ rántí wípé ẹni ti o bá laanu ló lè ronú lati ran ẹlòmíràn lọ́wọ́ ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ itàn yorùbá, ìjàpá jẹ ọ̀lẹ, òbùrẹ́wà, kò tóbi tó àwọn ẹranko yoku, ṣùgbọ́n ó ni ọgbọ́n àrékérekè ti ## .
ó fi ngbé ilé ayé ## .
ò̀we yorùbá sọ wi pé, iwà jọ iwà, ni ọ̀rẹ́ jọ ọ̀rẹ́, ṣùgbọ́n ninú itàn yi, iwà ìjàpá àti ọ̀bọ ## .
kò jọra ## .
ìjàpá  pẹ̀lú ọ̀bọ di ọ̀rẹ́ nítorí wọn jọ ngbé àdúgbò ## .
gbogbo ẹranko yoku mọ̀ wi pé iwà wọn kò jọra nítorí eyi, ó jẹ́ ìyàlẹ́nu fún wọn irú ọ̀rẹ́ ti ## .
wọn bára ṣe ## .
ọgbọ́n burúkú kó wọn ìjàpá, ni ọjọ́ kan ó bẹ̀rẹ̀ si ṣe àdúrà lojiji pé àkóbá , àdábá, ọlọrun ma ## .
jẹ ká ri, ọ̀bọ kò ṣe àmin àdúrà nítorí ó mọ̀ wi pé kò si ẹni ti ó lè ṣe ## .
àkóbá fún ìjàpá, à fi ti ó bá ṣe àkóbá fún elòmiràn ## .
inú bi ìjàpá, ó ka iwà ọ̀bọ yi si à ri fin, ó pinu lati kọ lọ́gbọ́n pé ọgbọ́n wa ## .
ninú ki enia máà ṣe àmin si àdúrà àwọn àgbà ## .
ìjàpá ṣe àkàrà ti ó fi oyin din, o di sinú ewé, ó gbe tọ ẹkùn lọ ## .
ki ẹkùn tó bèrè ohun ti ìjàpá nwa lo ti gbo oorun didun ohun ti ìjàpá ijapa gbe wa ## .
ìjàpá jẹ́ ki ẹkùn játọ́ titi kó tó fún ni àkàrà olóyin jẹ ## .
àkàrà olóyin dùn mọ́ ẹkùn, ó ṣe iwadi bi òhun ti lè tún ri irú rẹ ## .
ìjàpá ni àṣiri ni pé ọ̀bọ ma nṣu di dùn, lára igbẹ́ rẹ ni òhun bù wá fún ẹkùn ## .
ó ni ki ẹkùn fi ọgbọ́n tan ọ̀bọ, ki ó si gba ni ikùn diẹ ki ó lè ṣu igbẹ́ ## .
aládùn fun ## .
ẹkùn kò kọ́kọ́ gbàgbọ́, ó ni ọjọ́ ti òhun ti njẹ ẹran oriṣiriṣi, kò si ẹranko ti inú rẹ dùn ## .
bi eyi ti ìjàpá gbé wá ## .
ìjàpá ni ọ̀rẹ òhun kò fẹ́ ki ẹni kan mọ àṣiri yi ## .
ẹkùn gbàgbọ́, nítorí ó mọ̀ wi pé ọ̀rẹ́ gidi ni ìjàpá àti ọ̀bọ ## .
ẹkùn gba ikùn ọ̀bọ ## .
ẹkùn lúgọ de ọ̀bọ, ó fi ọgbọ́n tan ki ó lè sún mọ́ òhun ## .
ó gbá ikun ọ̀bọ titi ó fi ya igbẹ́ gbi gbóná ki ó tó tu silẹ̀ ## .
gẹ́rẹ́ ti ẹkùn tu ọ̀bọ silẹ̀, ó lo agbára diẹ ti ó kù lati sáré gun ori igi lọ lati ## .
gba ara lowo iku ojiji ## .
ẹkùn tọ́ igbẹ́ ọ̀bọ wò, inú rẹ bàjẹ́, ojú ti i pé òhun gba ọ̀rọ̀ ìjàpá gbọ ## .
lai pẹ, ìjàpá ni ọ̀bọ kọ́kọ́ ri, ó ṣe àlàyé fún ọ̀rẹ́ rẹ ohun ti ojú rẹ ri lọ́wọ́ ẹkùn ## .
lai funra pé ìjàpá ló fa àkóbá yi fún òhun ## .
ìjàpá ṣe ojú àánú, ṣùgbọ́n ó padà ṣe àdúrà ti ó gbà ni ọjọ́ ti obo kò ṣe amin, pé ## .
ọgbọ́n wà ninú ki èniyàn máà ṣe àmin si àdúrà àwọn àgbà ## .
kia ni ọ̀bọ bẹ̀rẹ̀ si ṣe àmin lai dúró ## .
idi ni yi ti ọ̀bọ fi bẹ̀rẹ̀ si kólòlò ti ó ndún bi àmin titi di ọjọ́ òni ## .
ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé, bi èniyàn bá mbá ọ̀rẹ́ ọlọ́gbọ́n burúkú rin, ki ó máà funra tàbi ki ó ## .
yẹra, ki o ma ba ri àkóbá ## .
oriṣiriṣi òwe ni yorùbá ni lati fihàn pé iwà rere ló ni ayé ## .
iwà ni yorùbá kàsí ni ayé àtijọ́ ju owó ti gbogbo ilú bẹ̀rẹ̀ si bọ ni ayé òde òni ## .
fún àpẹrẹ, yorùbá ni ẹni bá jalè ló bọmọ jẹ́, lati gba òṣiṣẹ́ ni ìyànjú pé ki wọn tẹpámọ́ṣẹ́, ki ## .
wọn má jalè ## .
ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe - leave a good legacy ## .
ni ayé òde òni, owó ti dipò iwà ## .
olóri ijọ, olóri ilú àti òṣèlú ti ó ja ijọ àti ilú ni olè ni ará ilú bẹ̀rẹ̀ si i ## .
bọ ju àwọn olóri ti kò lo ipò lati kó owó ijọ àti ilú fún ara wọn ## .
owó ti ó yẹ ki olóri ijọ fi tọ́jú aláìní, tàbi ki òṣèlú fi pèsè ohun amáyédẹrùn bi omi mimu, ## .
ọ̀nà tó dára, ilé ìwòsàn, ilé-iwé, iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ ẹ bẹ ẹ lọ ni wọn kó si àpò, ti ## .
wọn nná èérún rẹ fún ijọ tàbi ará ilú ti ó bá sún mọ́ wọn ## .
ará ilú ki ronú wi pé alaaru tó njẹ́ búrẹ́dì, awọ ori ẹ̀ ló njẹ ti kò mọ̀ ## .
owé yorùbá ti ó sọ wi pé ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe  pin si ọ̀nà méjì ## .
ni apá kan, inú ọmọ ẹni ti ó hu iwà rere ni àwùjọ á dùn lati ránti ọmọ ẹni ti ## .
ó nṣe, ṣùgbọ́n inú ọmọ olè, apànìyàn, àjẹ́, àti oniwà burúkú yoku, kò lè dùn lati ránti ọmọ ẹni ti ## .
wọn nṣe ## .
nítorí eyi, ki èniyàn hu iwà rere ## .
ni ayé àtijọ́, àṣà ṣì ṣúpó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ## .
obinrin ti ọkọ rẹ̀ bá kú wọn yio fi jogún gẹ́gẹ́ bi ìyàwó fún ọmọ ọkọ ọkùnrin tàbi ẹbi ọkọ ## .
ọkùnrin ## .
eleyi wọ́pọ̀, pàtàkì ni idilé ọba, ìjòyè nla, ọlọ́rọ̀ ni àwùjọ àti àgbàlagbà ti ó fẹ́ ìyàwó púpọ̀ ## .
bi ọba bá wàjà, ọba titun yio ṣu gbogbo ìyàwó ti ó bá láàfin lópó ## .
ni ayé ọ̀làjú ti òde òni, àṣà ṣì ṣúpó ti din kù púpọ̀, nítorí ẹ̀sìn àti àwọn obinrin ti ó ## .
kàwé ti ó si ni iṣẹ́ lọ́wọ́ kò ni gbà ki wọn ṣú ohun lópó fún ẹbi ọkọ ti kò ## .
ni ìfẹ́ si ## .
ọkùnrin ni ẹbi ọkọ na a ti bẹ̀rẹ̀ si kọ àṣà ṣì ṣúpó silẹ̀ pàtàkì àwọn ti ó bá kàwé, ## .
nítorí ó ti lè ni ìyàwó tàbi ki ó ni àfẹ́sọ́nà ## .
lai ti ẹ ni ìyàwó, ọkùnrin ẹbi ọkọ lè ma ni ìfẹ́ si ìyàwó ti ọkọ rẹ̀ kú ## .
àṣa ṣì ṣúpó kò wọ́pọ̀ mọ laarin àwọn ti ó jade, àwọn ti ó ngbé ilú nla àti òkè-òkun tàbi ## .
àwọn ti ó kàwé, ṣùgbọ́n ó wọ́pọ̀ laarin àwọn ti kò jade kúrò ni abúlé àti àwọn ti kò kàwé ## .
idilé ti ifẹ bá wà laarin ẹbi, ìyàwó pàápàá kò ni fẹ́ kúrò ni irú ẹbi bẹ́ ẹ̀ lati lọ ## .
fẹ́ ọkọ si idilé miran pàtàkì nítorí àwọn ọmọ tàbi ó dàgbà jù lati tun lọ fẹ ọkọ miran ## .
ọmọ ọkọ tàbi ẹbi ọkọ ọkùnrin lè fi àṣà yi kẹ́wọ́ lati fẹ opó ni tipátipá, omiran lè pa ọkọ ## .
lati lè jogún ìyàwó ## .
bi ìyàwó bá kú, wọn kò jẹ́ fi ọkọ rẹ jogún fún ẹbi ìyàwó ## .
àsikò tó lati dáwọ́ àṣà ṣì ṣúpó dúró nítorí obinrin ki ṣe ẹrú tàbi ẹrù ti wọn njẹ mọ́ ogún ## .
ìtàn sọ wí pé eku ni àdán tẹ́lẹ̀ ki ìjà nla tó bẹ́ sílẹ̀ laarin eku àti ẹyẹ ## .
àdán rò wípé àwọn ẹyẹ fẹ́ bori, nítorí náà o fo lati lọ darapọ̀ mọ́ ẹyẹ lati dojú ìjà kọ ## .
àwọn ẹbi rẹ eku ## .
eku àti ẹyẹ bínú si àdàn nítorí ìwà àgàbàgebè ti ó hu yi, wọ́n pinu lati parapọ̀ lati dojú ìjà ## .
kọ àdán ## .
nítorí ìdí èyí ni àdán ṣe bẹ̀rẹ̀ si sá pamọ́ lati fi òkùnkùn bora ni ọ̀sán fún eku àti ẹyẹ ## .
títí  di òní ## .
a lè fi ìtàn yi wé àwọn òṣèlú tó nsa lati ẹgbẹ́ kan si ekeji nítorí ipò̀ ati agbára lati ## .
kó owó ìlú jẹ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà, wọ́n ma lé eku méjì pa òfo ni ## .
ọkùnrin ti o ni ìyàwó kan, ni àlè sita ma fara pamọ́ lati lọ sí ọ̀dọ̀ obìnrin keji ti wọ́n ## .
rò wípé́ á fún wọn ní ìgbádùn ## .
nígbàtí ìyàwó ilé bá gbọ́, wọn a pa òfo lọdọ ìyàwó ilé, wọn a tún tẹ́ lọ́dọ̀ àlè ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yí ni wípé iyè méjì kò dara, ọ̀dalẹ̀ ma mba ilẹ̀ lọ ni, nítorí náà, ojúkòkòrò kò lérè ## .
ọmọ ki dédé rù lai ni idi ## .
lára àwọn idi ti ọmọ lè fi rù ni àìsàn, ebi, òùngbẹ, ìṣẹ́, ai ni alabojuto, òbí olójú kòkòrò, ai ## .
ni òbí àti bẹ ẹ bẹ lọ ## .
orilẹ̀ èdè nàíjíríà ti jẹ gbogbo ìyà àwọn ohun ti ó lè mú ki ọmọ rù yi, lọ́wọ́ ìjọba ológun ## .
àti òsèlú fún ọ̀pọ̀ ọdún ## .
nígbàtí àwọn òbí ti ó fẹ́ràn ọmọ bi olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti àwọn àgbà ti ó bèrè fún ominira ## .
lọwọ ilú-ọba, ṣe òsèlú, ilú kò rù, pàtàkì ọmọ yorùbá ## .
wọn fi ọrọ̀ ajé àti iṣẹ́ àgbẹ̀ ni ìpínlẹ̀ , pèsè ohun amáyédẹrùn fún ilú, ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé-iwé ọ̀fẹ́, àwọn ## .
tó jade ni ilé-iwé giga ri iṣẹ́ gidi àti pé àwọn ará ilú tẹ̀ lé òfin ## .
eyi mú ìlọsíwájú bá ilẹ̀ yorùbá ju ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ## .
lati igbà ti wọn ti kó ọrọ̀ ajé gbogbo ìpínlẹ̀  si abẹ́ ìjọba-àpapọ̀ ti a lè pè ni òbí ## .
ti jinà si ará ilú ti a lè pè ni ọmọ ti rù ## .
ojúkòkòrò àti olè ji jà ìjọba ológun àti òṣèlú lábẹ́ ìjọba-àpapọ̀ ti fa ebi, òùngbẹ àti àìsàn fún ará ilú ## .
ni ọdún mọ́kànlélọ́gbọ̀n sẹhin, olóri òsèlu tuntun muhammadu buhari àti àtẹ̀lé rẹ túndé ìdíàgbọn ṣe ìjọba fún ogún oṣù gẹgẹ ## .
bi ìjọba ológun ## .
nígbàtí wọn gba ìjọba lọ́wọ́ àwọn òṣèlú ti ó ba ilú jẹ́ pẹ̀lú iwà ìbàjẹ́ ti wọn fi kó ilú ## .
si igbèsè lábẹ́ olóri òṣèlú shehu shagari, wọn fi ìkánjú ṣe idájọ́ fún àwọn tó hu iwà ibàjẹ́, eleyi jẹ ## .
ki ilú ké pé ìjọba wọn ti le jù ## .
ká ni ilú farabalẹ̀ ni àsikò na a, ilú ki bá ti dára si ## .
nígbàtí olóri-ogun badamasi babangida gba ìjọba, inú ilú dùn nítorí àyè gba ará ilú lati ṣe bi wọn ti fẹ ## .
lati ri owó ## .
eleyi jẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ olówó ojiji pọ̀ si lati igbà na a titi di oni ## .
àyè àti ni owó ojiji nípa ifi owó epo-rọ̀bì ṣòfò, ki kó owó ìpèsè ohun amáyédẹrùn jẹ, gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ ## .
àti iwà ìbàjẹ́, ló pa ilé-iwé giga, ilé-ìwòsàn, pàtàkì ìpèsè iná-mọ̀nàmọ́ná, ìdájọ́ àti bẹ ẹ bẹ lọ ## .
a lè lo òwe a ki i fi ọjọ́ kan bọ́ ọmọ tó rù ṣe àlàyé pé iwà ìbàjẹ́ àti ## .
ohun tò bàjẹ́ fún ọdún pi pẹ́ kò ṣe tún ṣe ni ọjọ́ kan, nítorí eyi, ki ará ilú ṣe ## .
sùúrù fún ìjọba tuntun lati ṣe àtúnṣe lati ìbẹ̀rẹ̀ ## .
ki ìjọba tuntun na a mọ̀ pé ori bi bẹ́, kọ́ ni oògùn ori fi fọ́, nítorí eyi ki wọn ## .
tẹ̀ lé òfin lati ṣe ìdájọ́ fún àwọn ti ó ba ilú jẹ́ ## .
gbogbo olólùfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá ti ó tẹ̀lé wa ni àwọn ọdún ti ó kọjá, a ki yin fún ## .
ọdún tuntun ti ó wọlé ## .
èdùmàrè á jẹ́ ki ọdún na a tura o ## .
inú wa yio dùn ti ẹ bá lè darapọ̀ mọ́ wa lati kọ nípa àṣà ati itàn àdáyébá ni agbègbè ## .
yin ni ilẹ̀ yorùbá fún àkọọ́lẹ̀ ki èdè àti àṣà yorùbá ma ba parẹ́ ## .
èdè àti àṣà yorùbá kò ni parẹ́ ## .
ohun ti o jẹ èèwọ̀ tàbi òfin ni ilú kan le ma jẹ èèwọ̀ ni ilú miran ṣùgbọ́n bi èniyàn ## .
bá dé ilú, ó yẹ ki ó bọ̀wọ̀ fún àṣà àti òfin ilú ## .
bi èniyàn bá ṣe nkan èèwọ̀, ó lè ṣé gbé ti kò bá si ẹlẹri lati ṣe àkóbá tàbi ki ## .
ó fi ẹnu ṣe àkóbá fún ara rẹ̀ ## .
ni ilú kan ti a mọ̀ si ayégbẹgẹ́, àwọn àlejò ọkùnrin méjì kan wa ti orúkọ wọn njẹ́ – miòṣé ## .
àti moṣétán ## .
ọba ilú ayégbẹgẹ́ kede pé èèwọ̀ ni lati jẹ ẹiyẹ igún ni ilú wọn ## .
akéde ṣe ikilọ̀ pé ẹni ti ó bá jẹ igún, ikùn rẹ yio wu titi yio fi kú ni ## .
àwọn àlejò méjì yi ṣe ìlérí pé kò si nkan ti yio ṣẹlẹ̀ ti àwon bá jẹ igún, nítorí eyi ## .
wọn fi ojú di èèwọ̀ ilú ayégbẹgẹ́ ## .
miòṣé, lọ si oko, ó pa igun, ó din láta, ó si jẹ́, ṣùgbọ́n ó pa adiẹ, ó da iyẹ́ ## .
adiẹ si ààtàn bi ẹni pé adiẹ ló jẹ ## .
ọ̀pọ̀ ará ilú ti wọn mọ̀ pé èèwọ̀ ni lati jẹ igún paapa, jẹ ninú rẹ, ṣùgbọ́n wọn kò mọ ## .
pé igún ni àwọn jẹ, wọn rò wi pé adiẹ ni ## .
miòṣé fi ọ̀rọ̀ àṣiri yi sinú lai si nkan ti ó ṣe gbogbo àwọn ti ó jẹ igún pẹ̀lú rẹ ## .
moṣétán lọ si oko ohun na a pa igun, ó gbe wá si ilé, ṣùgbọ́n kò jẹ́ ## .
ó pa adiẹ dipò igún, o din adiẹ ó jẹ ẹ, ṣùgbọ́n, ó da iyẹ́ igún si ààtàn bi ẹni ## .
pé igún lohun jẹ ## .
ni ọjọ́ keji àwọn ará ilú ri iyẹ́ igún wọn pariwo pé moṣétán jẹ èèwọ̀, ó ni bẹni, ohun jẹ ## .
igún ## .
ni ọjọ́ kẹta inú moṣétán bẹ̀rẹ̀ si i wú titi ara fi ni ## .
nígbàtí ìnira pọ̀ fún moṣétán, ó jẹ́wọ́ wi pé adiẹ lohun jẹ, ṣùgbọ́n wọn ko gba a gbọ pé kò ## .
jẹ igun, titi ti ó fi ṣubú ti ó si kú ## .
yorùbá ni ẹnu ayé lẹbo, moṣétán fi ẹnu kó bá ara rẹ̀ ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pé, àfojúdi kò dára, ó yẹ ki enia pa òfin mọ nítorí bi a ti nṣe ## .
ni ilé wa, èèwọ̀ ibò miran ## .
ẹni ti kò bá pa òfin mọ, á wọ ijọ̀ngbọ̀n ti ó lè fa ikú tàbi ẹ̀wọ̀n ## .
ọdún kérésì jẹ́ ọdún onigbàgbọ́ lati ṣe iránti ọjọ́ ibi jésù olùgbàlà ## .
ọjọ́ kẹjọ lẹhin ọdún kérésìmesì ni ọdún  tuntun ## .
fún ayẹyẹ ọdún, kò si ìyàtọ̀ laarin ìgbàgbọ́ àti mùsùlùmi ni ilẹ̀ yorùbá nítorí yorùbá gbà wi pé ẹni ọdún ## .
bá láyé, ó yẹ kó dúpẹ́ ## .
ọpẹ́ ló yẹ ki èniyàn dá ju igbèsè ji jẹ lati ṣe àṣe hàn ni àsikò ọdún ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, àwọn àgbẹ̀ á dari wálé pẹ̀lú irè oko pàtàkì iṣu ## .
àwọn oníṣòwò á ri ọjà tà nítorí àsikò yi ni bàbá àti ìyá ma nrán aṣọ ọdún fún àwọn ọmọdé ## .
àti oúnjẹ rẹpẹtẹ fún ipalẹ̀mọ́ ọdún ## .
inú ọmọdé ma ndùn nítorí asiko yi ni wọn nse irẹsi àti pa adiẹ fún ọdún ## .
àwọn ọmọdé á lọ lati ilé ẹbi kan si ekeji, ẹbi ti wọn lọ ki, á fún wọn ni oúnjẹ ## .
àti owó ọdún ## .
àwọn àgbàlagbà naa ma ndá aṣọ ẹgbẹ́ fún idúpẹ́ ọdún, ṣùgbọ́n ki owó epo rọ̀bi tó gba igboro, ki ṣe ## .
aṣọ olówó nla bi ti ayé òde òni ## .
àsikò ti olè npọ̀ si niyì pàtàkì ni ilú èkó, nítorí ọ̀pọ̀lọpọ̀ fẹ na owó ti wọn kò ni lati ## .
ṣe ọdún ## .
ìpolówó ọjà pọ̀ ni àsikò yi ni òkè-òkun, nítorí eyi, ọ̀pọ̀ nlo ike-igbèsè tàbi ki wọn ya owó-èlè lati ra ## .
ọjà ti wọn kò ni owó rẹ ## .
lẹhin ọdún, wọn a fi ọdún tuntun bẹ̀rẹ̀ si san igbèsè, nítorí eyi ìyá àti bàbá a ma a ti ## .
ibi iṣẹ́ kan lọ si ekeji lai ni ìsimi tàbi ri àyè àti bójú tó àwọn ọmọ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ wi pé ṣe bi o ti mọ ki i tẹ́ , nítorí eyi gbogbo ọmọ yorùbá ni ## .
ilé, ni oko, ẹ ṣe bi ẹ ti mọ, ẹ ma tori odun na ọwọ́ si nkan ti ọwọ́ yin ## .
kò tó, ki ẹ ma ba a tẹ́ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ onigbàgbọ́  ayé òde oni ki i fẹ fi èdè yorùbá kọrin ṣùgbọ́n ẹ gbọ́ bi ọmọ òyìnbó ti ## .
kọ orin àwọn obinrin rere ni ojú iwé yi ## .
èkó ni olú ilú nàíjíríà fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ki àwọn ijọba ológun tó kó olú ilú nàíjíríà lọ si abuja ## .
ni bi ọdún mẹrinlélógún sẹhin ## .
ki kó olú ilú kúrò ni èkó kò din èrò ti o nwọ èkó kù, ilú èkó ngbòrò si ni, ## .
ṣùgbọn bi èrò ti npọ si, ijọba àpapọ̀ kò ran èkó lọwọ nípa ipèsè owó tó tó ni àsikò fún ## .
ohun amáyédẹrùn ## .
sún kẹẹrẹ fa kẹẹrẹ ọkọ ## .
ká fi èkó wé àwọn olú ilú yoku ni àgbáyé àti àwọn ilú nla ti omi yi ká, inira èkó ## .
pọ̀ ju àwọn ilú wọnyi lọ ## .
kò si iná mọ̀nàmọ́ná ti ó ṣe deede, kò si omi mimu fún ará ilú pàtàkì fún àwọn agbègbè titun ## .
eyi ti ó burú jù ni ki èniyàn jade, kó má mọ igbà ti ó ma padà wọlé nípa li ## .
lo bi wákàti mẹ́fà tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ ninú sún kẹẹrẹ fa kẹẹrẹ ọkọ̀, nítorí ọ̀nà kò tó, bẹni ## .
kò dára, iwà-kuwà pọ̀ fún awakọ̀, ọkọ̀ àti èrò pọ̀ ju òpópó ọ̀nà lọ ## .
bi ijọba àpapọ̀ nàíjíríà ti ri owó ori gbà ni èkó ju gbogbo àwọn ilú yoku lọ tó, kò si ## .
irànlọ́wọ́ lati tú ọ̀nà ijọba àpapọ̀ ṣe ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, ijọba ológun di èkó lọ́wọ́ lati pèsè ọkọ̀ ojú irin ti ó ngbé èrò púpọ̀ ti ## .
gómìnà lateef jakande bẹ̀rẹ̀ ## .
bi èkó ti tóbi tó, ibùdókọ òfúrufú kan ló wà lójú kan naa ni ìkẹjà fún àwọn ti ó nlọ ## .
si gbogbo àgbáyé àti àwọn ti ó fẹ́ lọ si ilú nàíjíríà miran ## .
lati igbà ti ijọba ológun ti lé àwọn àjòjì ti ó dá ilé ọjà nla silẹ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, àwọn ## .
olówó ilú kò ronú lati ṣe irú ilé ọjà bẹ́ ẹ̀ si gbogbo agbègbè èkó fún irọ̀rùn ará ilú ju ## .
bi gbogbo ọjà nla ti kó ori jọ si erékùṣù èkó ## .
àwọn nkan wọnyi àti iwà ibàjẹ́ àti ojúkòkòrò ijọba ológun àti alágbádá ló sọ èkó di aginjù laarin àwọn olú ## .
ilú àgbáyé ## .
a lérò wi pé ijọba òṣèlú ti àwọn ará ilú yàn fún àyipadà kúrò ninú iwà ibàjẹ́ tó gba orilẹ̀ ## .
èdè kan fún igbà pi pẹ́, yio wa àtúnṣe fún èkó ## .
gómìnà akinwunmi àmbọ̀dé ni lati wá àtúnṣe si iyà ti ojú ará ilú nri nípa gbi gbé ọkàn lé ọkọ̀ ## .
ilẹ́ fún ohun irinna nikan, nípa pi pari iṣẹ́ ọkọ̀ ojú irin àti ibùdókọ̀ ojú omi ti ijọba gómìnà babátúndé ## .
raji fáṣọlá bẹ̀rẹ̀, ki wọn si ṣe kun nípa ipèsè ibùdókọ òfúrufú àti ohun amáyédẹrùn yoku ## .
èkó kò ni bàjẹ́ o – ó bàjẹ́ ti ## .
òwe yorùbá ni ọbẹ̀ tó dùn, owó ló pá, ṣùgbọ́n kò ri bẹ́ẹ̀ fún ẹni ti kò mọ ọbẹ̀ se ## .
elomiran lè lo ọ̀kẹ́ àimọye owó lati fi se ọbẹ̀ kó má dùn nítorí, bi iyọ̀ ò ja, ata á ## .
pọ̀jù tàbi ki omi pọ̀jù ## .
nitòótọ, owó ni enia ma fi lọ ra èlò ọbẹ̀ lọ́jà, ṣùgbọ́n fún ẹni ti ó mọ ọbẹ̀ se, ìwọ̀nba ## .
owó ti ó bá mú lọ si ọjà, ó lè fi ra èlò ọbẹ̀ gẹ́gẹ́ bi owó rẹ ti mọ, ## .
ki ó si se ọbẹ̀ na kó dùn ## .
ẹ wo àwòrán àti pipè èlò ọbẹ ni abala ojú iwé yi ## .
òwe yi ni a lè fi ṣe àpẹrẹ iṣẹ́ ribiribi ti olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú ṣe fún olóògbé olóyè ## .
ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀, ògúná gbongbo òṣèlú ni ilẹ̀ yorùbá àti fún orilẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
nígbàtí bàbá mba iṣẹ́ oselu kiri gbogbo àgbáyé, iyá ló di ilé mú, ti ọkàn olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ fi ## .
balẹ̀ lati le fi ipò olóri òsèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi ti ó ṣe ## .
titi di ọjọ́ ikú ọkọ rẹ ni ọdún méjìdinlọ́gbọ̀n sẹhin, lẹhin igbéyàwó àádọ́ta ọdún, ó ṣe àti lẹhin fún ọkọ ## .
rẹ titi di ọjọ́ alẹ́, eyi jẹ àpẹrẹ rere fún gbogbo obinrin ## .
ẹbi àti ará ti bẹ̀rẹ̀ si palẹ̀mọ́ fún ọjọ́ ibi ọgọrun fún olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú nígbàtí iròyin ikú ## .
rẹ jade pé iyá sùn ni ọjọ kọkàndinlógún, oṣú kẹsan ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
ipalẹ̀mọ́ ìsìnku bẹ̀rẹ lati ṣe àṣeyẹ ikẹhin fún olóògbé dipò ayẹyẹ ọjọ́ ọgọrun ibi ## .
olóri òṣèlú nàíjíríà muhammadu buhari pẹ̀lú àwọn àgbà òsèlú, àwọn ọba àti  ìjòyè, ọmọdé àti àgbà ilú dara pọ̀ ## .
pẹ̀lú ẹbi àti àwọn ọmọ olóògbé lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú awólọ́wọ̀ ni ọjọ́ karùndinlọ́gbọ̀n, ## .
oṣù kọkanla ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
sùn re o, ó digbà, o di gbóṣe ## .
ilé-ifẹ̀ tàbi ifẹ̀ jẹ ilú àtijọ́ ti yorùbá kà si orisun yorùbá ## .
lẹhin ọjọ mọ́kànlélógún ni ilofi nígbàtí gbogbo ètùtù ti ó yẹ ki ọba ṣe pari, ọba adéyẹyè ẹniitàn, ògúnwùsi gba ## .
adé  aàrẹ oduduwa ni ọjọ́ kẹtàlélógún oṣù kọkànlá ọdún ẹgbàálemẹ́ẹdógún ni òkè ọra nibiti bàbá nlá yorùbá oduduwa ti ## .
kọ́kọ́ gba adé yi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin ## .
ọba ogunwusi, ọjaja keji, di ọba kọkànlélaadọta ilé ifẹ̀, lẹhin ti ọba okùnadé sijúwadé pa ipò dà ni ọjọ́ kejidinlọgbọn, ## .
oṣù keje odun ẹgbàálemẹ́ẹdógún ## .
adé á pẹ́ lóri o, bàtà á pẹ́ lẹ́sẹ̀ ## .
ni igbà àtijọ́, ẹranko ti wọn pè ni ẹkùn jẹ alágbára ẹranko, bẹni kìnìún si jẹ́ alágbára ẹranko ## .
bi kìnìún ti lágbára tó ninú igbó, bi ó bá bú ramúramù, ohun gbogbo ninú igbó á pa kẹ́kẹ́ titi ## .
dé ori ẹranko yoku ## .
ti ẹkùn nikan ló yàtọ̀, nítorí ọlọrun fún ni ẹ̀bùn igbóyà, idi niyì ti a fi ńpè ni baba ẹranko, ## .
ti a ńpè kìnìún ni ọlọ́là ijù ## .
ni ọjọ́ kan, ẹkùn gbéra lọ sinú igbó lati lọ wa oúnjẹ fún àwọn ọmọ rẹ, àwọn ọmọ ẹ kéré ## .
wọn kò lè yára bi iyá wọn ## .
ó fún wọn ni imọ̀ràn pe ki wọn kó ara pọ̀ si ibi òkiti-ọ̀gán ti ohun ti lè tètè ri ## .
wọn, ṣùgbọ́n wọn kò gbọ́dọ̀ bẹ̀rù fún ohunkóhun tàbi ẹranko ti ó bá wá si sàkáni wọn ## .
gẹgẹ bi a ṣe mọ, kìnìún àti ẹkùn, ọ̀gá ni onikálùkù láyé ara wọn, wọn ki ja ## .
ibi ti kìnìún bá wà ẹkùn kò ni dé ibẹ̀, ibi ti ẹkùn bá wà kìnìún ò ni dé ibẹ̀ ## .
nítorí èyi ni yorùbá fi npa lowe pé kàkà ki kìnìún ṣe akápò ẹkùn, onikálùkù yio má ba ọdẹ rẹ̀ ## .
lọ ## .
lai fà ọ̀rọ̀ gùn àwọn ọmọ ẹkùn gbọ́ igbe kìnìún, wọn ri ti ó ré kọja, àwọn ọmọ ẹkùn ti ## .
ẹ̀rù ba ti kò ṣe bi iyá wọn ti ṣe ìkìlọ̀, ìjáyà bá wọn, wọ́n sá ## .
nígbàtí ẹkùn dé ibùdó rẹ lati fún àwọn ọmọ rẹ ni ẹran jẹ, àwọn ọmọ rẹ kò pé, ṣ̀ugbọ́n àwọn ## .
ọmọ ti ijáyà bá padà wá bá iyá wọn, nigbà yi ni iyá wọn rán wọn leti ikilọ̀ pé wọn ## .
kò gbọ́dọ̀ jáyà ## .
nítorí èyi, ohun kọ̀ wọ́n lọ́mọ ## .
nígbàtí iyá wọn kọ̀ wọ́n lọ́mọ, wọn kò lè ṣe ọdẹ inú igbó mọ́, wọn di ẹranko tó ńrágó, ti ## .
wọn ńsin ninú ilé, to ńpa eku kiri ## .
idi èyi ni yorùbá fi npa ni òwe pé ìjayà ló bá ọmọ ẹkùn ti ó di ológbò ti ó ## .
ńṣe ọde eku inú ilé ## .
yorùbá ni bi wọn ti ma nṣe ìṣirò ki wọn tó bẹ̀rẹ̀ si ka ni èdè gẹ̀ẹ́sì ## .
akọ̀wé yi kọ ìṣirò ki ó tó bẹ̀rẹ̀ ilé-ìwé lọdọ ìyá rẹ̀ àgbà ## .
nígbàtí ìyá-àgbà bá nṣe iṣẹ́ òwú sányán lọ́wọ́, a ṣa òkúta wẹ́wẹ́ fún ọmọ-ọmọ rẹ̀ lati ṣe ìṣirò ni èdè ## .
yorùbá ## .
is̀irò ni èdè yorùbá ti fẹ́ di ohun ìgbàgbé, nítorí àwọn ọmọ ayé òde òní kò rí ẹni kọ́ wọn ## .
ni ilé tàbi ilé-ìwé, nítorí náà ni a ṣe ṣe àkọọ́lẹ̀ ìṣirò yi si ojú ewé yi ## .
yorùbá ni bi wọn ti ma a nka nkàn ki wọ́n tó bẹ̀rẹ̀ si ka a ni èdè gẹ̀ẹ́sì ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò kíkà ni èdè yorùbá ni ojú ewé yi ## .
ni ayé àtijọ́, kò si itẹdi à lò sọnù bi ti ayé òde òni ## .
bẹni wọn kò lo ìgò oúnjẹ lati fún ọmọ tuntun ni oúnjẹ ## .
ri rọ ọmọ ## .
ọwọ́ ọlọ́mọ tuntun ki kúrò ni omi nítorí omi ni wọn fi nto àgbo ti wọn nrọ ọmọ fún ìtọ́jú ## .
ọmọ tuntun ## .
aṣọ àlòkù bàbá, ìyá àti ẹbi ni wọn nya si wẹ́wẹ́ lati ṣe itẹdi ọmọ nítorí kò si itẹdi à ## .
lò sọnú bi ti ayé òde òni ## .
ọmọ tuntun a ma ya ìgbẹ́ àti ìtọ̀ tó igbà mẹwa tàbi jù bẹ́ ẹ̀ lọ ni ojúmọ́ ## .
ọmọ ki i sùn ni ọ̀tọ̀, ẹ̀gbẹ́ ìyá ọmọ ni wọn ntẹ́ ọmọ si ## .
lẹhin ọsẹ̀ mẹ́fà tàbi ogoji ọjọ́ tàbi ó lé kan ti wọn ti bi ọmọ, ìyá àti ọmọ lè lọ ## .
òde, ìyá á pọn ọmọ lati jáde ## .
nítorí aṣọ ni itẹdi kò gba omi dúró, bi ọmọ bá tọ̀ tàbi ya ìgbẹ́, á yi aṣọ ìyá tàbi ## .
ẹni ti ó gbé ọmọ ## .
kò si ẹ̀rọ ifọṣọ igbàlódé nítorí náà a, ó di dandan ki wọ́n fọ aṣọ ọmọ àti ẹni ti ó ## .
gbé ọmọ ni igbà gbogbo ni ilé ọlọ́mọ tuntun ## .
eyi ni ó jẹ́ ki yorùbá ma ki ẹni ti ó bá ntọ ọmọ lọ́wọ́ pé ẹ kú ọwọ lómi ## .
nítorí ọwọ́ ki kúrò ni omi aṣọ fí fọ̀ ## .
lati bi ogójì ọdún sẹhin, epo-rọ̀bi nikan ni okùn ọrọ̀ ajé orilẹ̀ èdè nàíjíríà, ó si ti pa owó ribiribi ## .
wọlé fún ilú ## .
nígbàtí epo-rọ̀bi bẹ̀rẹ̀ si pa owó wọlé, ará ilú kọ iṣẹ́ àgbẹ̀ àti àwọn ohun ti ilú nṣe silẹ̀ fún ## .
ifẹ́ ọjà òkèrè ## .
àsikò epo-rọ̀bi ni ilú fi irẹsi òkèrè dipò oriṣiriṣi oúnjẹ ilẹ̀ wa ## .
ki ṣe eyi nikan, ìjọba ológun àti òṣèlú bẹ̀rẹ̀ iwà ibàjẹ́ nípa ki kó owó ti ó yẹ ki wọn ## .
fi tún ilú ṣe jẹ ## .
wọn ò kó owó àbẹ̀tẹ́lẹ̀ yi dúró ni ilú, wọn nko lọ si òkè-òkun, eyi ló ba iná mọ̀nàmọ́ná, ilé-ìwòsàn, ## .
ilé-iwé, ọ̀nà, omi mi-mun àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ́ ## .
lẹhin ti àwọn ìjọba ológun àti òṣèlú fi ipò wọn ba ilú jẹ́ tán, bi ori bá fọ́ wọn, wọn ## .
á gba ọ̀nà òkè-òkun lọ fún ìtọ́jú, dipò ki wọn tú ile-iwé ṣe, wọn a fi owó ti wọn ji ## .
pamọ́ rán ọmọ lọ si òkè-òkun fún ẹ̀kọ́ ti ó yè kooro ## .
wọn a fi owó àbẹ̀tẹ́lẹ́ ra ilé nla si òkè-òkun, oúnjẹ àti èso ilú kò dùn lẹnu olówó, aṣọ àti ## .
ohun ti ará ilú nṣe kò dára tó, ọjà òkè-òkun nikan ni wọn lè fi yangàn ## .
lai pẹ yi, àwọn òṣèlú bẹ̀rẹ̀ si polongo pé ki ará́ ilu ra ọja ilú, ki owó nàíjíríà lè gòkè ## .
ki i ṣe ìyànjú burúkú ni eyi ṣùgbọ́n, ọ̀rọ̀ kò dùn lẹ́nu olè,  kì í ṣe lati ẹnu àwọn ## .
òṣèlú ti ẹnu wọn ti fẹ si ọjà òkèrè nítorí wọn ti kó owó ilú pamọ́ si àwọn ilú òkè-òkun ## .
bi a bá ṣe akiyesi, ki àṣiri tó tú ni àsikò ìjọba tuntun, àwọn ti ilé-iṣẹ́ agbógun ti ìwà ìbàjẹ́ ## .
tọka tàbi mú pé ó kó owó ilú jẹ jù̀, kò wọ aṣọ òkè-òkun ## .
ó san ki wọn wọ aṣọ òkè-òkun, ju ki wọn kó owó rẹpẹtẹ ti wọn ji kó lọ si òkè-òkun ## .
díẹ̀ ninú àwọn òṣèlú ti ilé iṣẹ́ agbógun ti ìwà ìbàjẹ́ fi ẹ̀sùn kàn ## .
ẹ̀bẹ̀ la bẹ̀ òṣèlú nàíjíríà ki wọn ma pe ajá l'ọbọ fún ará ilú, ki wọn kó owó ilú ti ## .
wọn ji pamọ́ si òkè-òkun padà, ki wọn si fi àpẹrẹ rere silẹ̀ fún ará ilú nípa àyipadà kúrò ni ## .
iwà ojúkòkòrò àti olè ti wọn nfi ipò jà dúró ## .
àyipadà òṣèlú kúrò ninú iwà burúkú ni ó lè mú ki owó ilú kògè ## .
nígbàtí àwọn òṣèlú gba ìjọba ni igbà keji lọ́wọ́ ìjọba ológun, inú ará ilú dùn nítorí wọn rò wi pé ## .
ológun kò kọ iṣẹ́ òṣèlú ## .
ilú rò wi pé ìjọba alágbádá yio ni àánú ilú ju ìjọba ológun lọ ## .
ó ṣe ni laanu pé fún ọdún mẹ́rìndínlógún ti òṣèlú ti gba ìjọba, wọn kò fi hàn pé wọn ni ## .
àánú ará ilú rárá ## .
dipò ki wọn ronú bi nkan yio ti rọrùn fún ilú nípa ipèsè ohun amáyédẹrùn bi iná mọ̀nàmọ́ná, ilé-iwé, ilé-ìwòsàn, ## .
ojú ọ̀nà ti ó dára, òfin lati jẹ ki ilú tòrò, ṣe ni wọn bẹ̀rẹ̀ si ji owó ilú ## .
bi ori bá fọ́ òṣèlú, wọn á lọ si òkè-òkun nibiti wọn kó owó ti ó yẹ ki wọn fi ## .
tú ilé-ìwòsàn ṣe si ## .
àwọn òṣèlú òkè-òkun nfi owó nàíjíríà tọ́jú ará ilú wọn nítorí eyi, gbogbo ọ̀dọ́ nàíjíríà ti kò ni iṣẹ́ fẹ́ ## .
lọ si òkè-òkun ni ọ̀nà kọnà ## .
ọmọ onilù ## .
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé awọ kò ká ojú ìlù, ọmọ onilù ni òhún fẹ́ má a sun ## .
awọ jẹ bá ìròyìn ti ó jáde ni lọ́wọ́-lọ́wọ́, bi àwọn òṣèlú ti bá owó ọrọ̀ ajé nàíjíríà jẹ nípa ## .
bi wọn ti ṣe pin owó ohun ijà fún ológun lati ra ibò ## .
epo rọ̀bì ni awọ nítorí ó lé ni idá ọgọrin ti owó epo rọ̀bì kó ni owó ọrọ̀ ajé ti ## .
ilú tà si òkè-òkun ## .
fún bi ọdún mẹ́ẹdógún ninú ọdún merindinlogun ti èrò ẹgbẹ́ òṣèlú fi ṣe ìjọba ki ó tó bọ lọ́wọ́ wọn ## .
ni ọdún tó kọjá, owó epo rọ̀bì lọ si òkè rẹpẹtẹ, ọrọ̀ ajé yoku pa owó wọlé ## .
dipò ki wọn lo owó ti ó wọlé lati tú ilú ṣe, wọn bẹ̀rẹ̀ si pin owó lati fi ra ## .
owó òkè-òkun lati kó jade lọ ra ilé nlá si àwọn ilú wọnyi lati sá fún ilú ti wọn bàjẹ́ ## .
ni gbogbo ọ̀nà ## .
owó epo rọ̀bì fọ́, awọ kò wá ká ojú ilú mọ́ ## .
oníṣẹ́ ìjoba kò ri owó-oṣ̀ù gbà déédé, àwọn ti ó fi ẹhin ti ni iṣẹ́ ìjọba kò ri owó ifẹhinti ## .
wọn gba, owó ilú bàjẹ́, bẹni àwọn òṣèlú bú owó oṣ́u rẹpẹtẹ fún ara wọn ## .
eyi ti ó burú jù ni owó rẹpẹtẹ miran ti wọn bù lati ra ọkọ ti ìbọn ò lè wọ, ## .
olówó nla lati òkè-òkun fún ọgọrun-le-mẹsan aṣòfin-àgbà ## .
olóri aṣòfin-àgbà fẹ ra ọkọ̀ mẹsan fún ara rẹ nikan ## .
àsìkò tó ki àwọn èrò ji lati bá àwọn olè wọnyi wi, nítorí àwọn òṣèlú òkè-òkun nibiti wọn nkó owó ## .
ilú lọ, kò fi owó ilú wọn tọ́jú ara wọn, wọn nwọ ọkọ̀ pẹ̀lú àwọn ará ilú, àyè kò si ## .
fún wọn lati ja ilú ni olè bi ti àwọn òṣèlú nàíjíríà ## .
olóri ẹbi jẹ àkọ́bi ọkùnrin ni idilé ## .
bi àkọ́bi bá kú, ọkùnrin ti ó bá tẹ̀le yio bọ si ipò ## .
iṣẹ́ olóri ẹbi ni lati kó ẹbi jọ fún ìlọsíwájú ẹbi, nípa pi pari ijà, ijoko àgbà ni ibi igbéyàwó, ## .
ìsìnkú, pi pin ogún, ìsọmọ-lórúkọ, ọdún ìbílẹ̀ àti ayẹyẹ yoku ## .
ni ayé òde òni, wọn ti fi owó dipò ipò àgbà, nítorí ki wọn tó pe olóri ẹbi ti ó ## .
wà ni ìtòsí, wọn yio pe ẹni ti ó ni owó ninú ẹbi ti ó wà ni òkèrè pàtàkì ti ## .
ó bá wà ni èkó àti àwọn ilú nla miran tàbi ilú-òyìnbó ## .
ai ṣe ojúṣe ìjọba nípa ipèsè ilé-iwòsàn ti ó péye, ilé-iwé, omi mimu àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ ki iṣẹ́ ## .
pọ fún olóri ẹbi ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ wi pé olóri ẹbi, baba bùkátà, iṣẹ́ nla ni lati jẹ olóri ẹbi, ## .
ó gba ọgbọ́n, òye àti ìnáwó lati kó ẹbi jọ ## .
ni ai pẹ yi, olùkọ̀wé yi bẹ ilé wò fún bi ọ̀sẹ̀ mẹta ## .
a ṣe àwọn akiyesi wọnyi ## .
ilú èkó n fẹ̀ si, ṣùgbọ́n ọ̀nà kò fẹ̀ tó bi èrò àti ọkọ̀ ti pọ̀ tó, nítorí eyi, sún-kẹrẹ ## .
fà-kẹrẹ ọkọ̀ kò jẹ́ ki ará ilú gbádùn ## .
àwọn ti ó nlọ si ibi iṣẹ́ agogo mẹjọ ni lati kúrò ni ilé ki agogo marun tó lù, wọn ## .
yio si wọlé ni agogo mẹwa lẹhin ti wọn bá pari iṣẹ́ ni agogo marun ## .
ó kéré jù, òṣìṣẹ́ yio lo wákàtí mẹfa lati lọ àti bọ ni ibi iṣẹ́ nítorí sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀ ## .
sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ ## .
ìjọba ko ti i ṣe ìpèsè omi ẹ̀rọ, ọ̀nà àdúgbò àti ohun amáyédẹrùn igbàlódé pàtàkì ni àwọn agbègbè tuntun ## .
iná mọ̀nàmọ́ná ti dára di ẹ̀ si, nítorí iná kò lọ púpọ̀ mọ́ bi ti tẹ́lẹ̀ ## .
ni àwọn olú ilú ilẹ̀ yorùbá yókù bi ìbàdàn, òṣogbo, abẹ́òkúta, àkúrẹ́ àti adó-èkìtì, kò si sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀ bi ## .
ti èkó ṣùgbọ́n iná mọ̀nàmọ́ná kò ṣe déédé bi ti ilú èkó ## .
ọ̀wọ́n epo-ọkọ̀ ti ó gbòde ni igbà ọdún kérésìmesì ti ó kọjá àti ni ibẹ̀rẹ̀ ọdún tuntun ti lọ ṣùgbọ́n ## .
epo-ọkọ̀ wọn ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé epo ni àwọn olú ilú yókù ju ti èkó ## .
gbogbo ohun tita ló ti wọ́n si ## .
ó ṣòro lati lo ayélujára nítorí ai ṣe déédé iná mọ̀nàmọ́ná àti ayélujára, pàtàkì bi enia ba jade kúrò ni ## .
ilú èkó, ṣùgbọ́n ó sàn ju ti àtẹ̀hin wá lọ ## .
ni àpapọ̀, ọyẹ́ jẹ́ ki ẹni ti ó bá nti òkè-òkun bọ̀ gbádùn nítorí ooru din kù ## .
gẹgẹbi, àgbà ninu olórin yorùbá délé òjó ti kọ ni ọpọlọpọ ọdún sẹhin pe ilú òyìnbó dára, ọrẹ mi òtútù ## .
pọ̀, à ti gbọmọ lọwọ èkùrọ́ o ki ma i ṣojú bọ̀rọ̀ ## .
àsikò òtútù ni àlejò ma ńṣe iranti ilé ## .
òtútù ò dára fún arúgbó, a fi ti onilé náà bá lówó lati san owó iná ti o gun òkè ## .
nítorí àti tan ẹ̀rọ-amúlé gbónọ́ ## .
ìmọ̀ràn fún àwọn ti ó gbé ìyá wọn wá si ìlú-òyìnbó, ni ki wọn gbiyànjú lati ṣe ètò fún àwọn ## .
ìyá-àgbà lati lọ si ilé ni asiko òtútù lati fara mọ́ àwọn enia wọn ## .
òtútù o dára fún eegun àgbà ## .
ẹ̀tẹ̀ tó mbá ilú jà ni iwà-ibàjẹ́ ## .
ìyà ti ará ilú njẹ lọ́wọ́lọ́wọ́, ki i ṣe èrè iwà-ibàjẹ́ ọdún kan, ṣùgbọ́n  ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ## .
kò si ìfẹ́ ilú, nítorí eyi, àwọn oniwà ibàjẹ́ ni àwọn ará ilú nyin bi wọn bá ti ẹ fi ## .
èrú kó owó jọ pàtàkì ni ilé ìjọ́sìn, wọn kò ri ẹni ba wọn wi ## .
ojú olé rè é ## .
fún akiyesi, ilé iṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná, owó ti ìjọba àpa-pọ̀ ba pin lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná ## .
fún gbogbo ará ilú, ọ̀gá ilé-iṣẹ́ á pin pẹ̀lú àwọn ìjọba ológun tàbi òṣèlú alágbádá ## .
ni bi ọgbọ̀n ọdún sẹhin, nígbàtí àwọn ọmọ iṣẹ́ ri pé àwọn ọ̀gá ti ó nji owó, kò si ẹni ## .
ti ó mú wọn, àwọn na a brẹ̀rẹ̀ si lọ yọ nkan lára ẹ̀rọ ti ó gbé iná wọ àdúgbò ## .
lati lè gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ ará àdúgbò ## .
ará àdúgbò á dá owó ki àwọn òṣiṣẹ́ ilé-iṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná tó wá tú ohun ti ó bàjẹ́ tàbi ohun ti ## .
wọn yọ ṣe ## .
kàkà ki ará ilú para-pọ̀ lati wo ẹ̀tẹ̀ san, nípa gbi gbé ogun ti iwà-ibàjẹ́ ni ilé-iṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná, onikálùkù bẹ̀rẹ̀ ## .
si ṣètò fún ará wọn nípa ri ra ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná ti àwọn òyìnbó ngbe dani nígbàtí wọn bá fẹ ## .
lọ pàgọ́ ## .
àwọn ẹ̀rọ wọnyi kò lágbára tó lati dipò iná mọ̀nàmọ́ná ti ó yẹ ki ìjọba pèsè ## .
àwọn ará ilú kò ro ìnáwó ti ó kó wọn si, ariwo, àti èéfín burúkú ti ẹ̀rọ yi nfẹ sinú ## .
afẹ́fẹ́ ## .
àwọn ti ó nja ilú lólè ni ó nkó ẹ̀rọ wọnyi wọlé, wọn kò gbèrò ki iná mọ̀nàmọ́ná wa nítorí ## .
wọn kò ni ri ẹni ra ọjà wọn ## .
wọn rò wi pé àwọn lè dá ilé-iṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná silẹ̀ ti ó lè lo atẹ́gùn, ## .
omi, epo rọ̀bì, oòrùn lati pèsè iná ti kò léwu bi ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná ## .
ẹ̀tẹ̀ ṣòro lati wòsàn ju làpálàpá lọ, ibàjẹ́ ló yára lati ṣe ju lati tú nkan ṣe lọ ## .
o ye ki ará ilú para pọ̀ pẹ̀lú ìjọba lọ́wọ́lọ́wọ́, lati gbé ogun ti iwà ibàjẹ́ àti àwọn aṣèbàjẹ́, ju ## .
pé ki wọn fi ara gbi gbóná kọ ìyà ọgbọ̀n ọdún laarin ọdún kan tàbi méjì ## .
ìròyìn ti o jade ni ọjọ́ ìṣẹ́gun, ọjọ́ kẹwa, oṣú karun, ọdún ẹgbàá-le-mẹ́rìndínlógún, sọ wi pé olóri òṣèlú ilú ọba, ## .
david cameron pe orilẹ̀ èdè nàíjíríà ni ilú ti ó hu iwà ibàjẹ́ jù ni àgbáyé ## .
kò ṣe àlàyé bi ì̀jọba ilú rẹ ti ngba owó iwà ibàjẹ́ pamọ́ lati fi tú ilú wọn ṣe ## .
ẹni gbé epo lájà, bi kò bá ri ẹni gba a pamọ́, kò ni ya lára lati tún ji omiran ## .
bi kò ri ẹni gba a, ó lè jẹ epo na a tàbi ki ẹni tó ni epo ri mú ## .
ni wéré ## .
gẹgẹ bi òwe yorùbá ti sọ pé ẹni gbé epo lájà, kò jalè̀ tó ẹni gba a, bi àwọn ti ## .
ó n fi ọna èrú àti iwà ibàjẹ́ ja ilú lólè, kò bá ri àwọn ilú ọba gba owó iwà ## .
ibàjẹ́  lọ́wọ́ wọn, iwá burúkú á din kù ## .
ogun ti ìjọba tuntun ni nàíjíríà gbé ti iwà ibàjẹ́ lati igbà ti ará ilú ti dibò yan ìjọba tuntun ## .
-muhammadu  buhari àti yẹmi osinbajo, ni bi ọdún kan sẹhin ni lati jẹ ki àwọn tó hu iwa ibaje ## .
jẹ èrè iṣẹ́ ibi, ki wọn si gba owó iwà ibàjẹ́ padà si àpò ilú ## .
eyi ti ó ṣe pàtàkì jù ni ki ìjọba ilú ọba ṣe àlàyé bi wọn yio ti da àwon owó ## .
nàíjíríà padà ni ipàdé gbi gbógun ti iwa ibaje, ki wọn lè fihan pé àwọn kò fi ọwọ́ si iwà ## .
ibàjẹ́ ## .
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀ pàtàkì fún igbéyàwó ## .
ni ayé àtijọ́, ìnáwó igbéyàwó kò tó bi ó ti dà ni ayé òde òni ## .
titi di bi ogoji ọdún sẹhin, ilé bàbá ìyàwó tàbi ọgbà ẹbi ni wọn ti nṣe àpèjọ igbéyàwó ## .
ẹbi ọ̀tún àti ti òsi yio joko fún ètò igbéyàwó lati gba ẹbi ọkọ ni àlejò fún àdúrà gbi gbà ## .
fún àwọn ọmọ ti ó nṣe igbéyàwó àti lati gbà wọn ni ìyànjú bi ó ṣe yẹ ki wọn gbé ## .
pọ̀ ni irọ̀rùn ## .
ẹbi ọkọ yio kó ẹrù ti ẹbi ìyàwó ma ngbà fún wọn, lẹhin eyi, ẹbi ìyàwó yio pèsè oúnjẹ fún ## .
onilé àti àlejò ## .
onilù àdúgbò lè lùlù ki wọn jó, ṣùgbọ́n kò kan dandan ki wọn lu ilu tàbi ki wọn jó ## .
nígbàtí ìnáwó rẹpẹtẹ fún ìgbéyàwó bẹ̀rẹ̀, àwọn ẹlòmíràn bẹ̀rẹ̀ si jẹ igbèsè lati ṣe igbéyàwó pàtàkì igbéyàwó ti olóyìnbó ti ## .
a mọ si igbéyàwó-olórùka ## .
nítorí àṣejù yi, olè bẹ̀rẹ̀ si jà ni ibi igbéyàwó, eyi jẹ́ ki wọn gbé àpèjẹ igbéyàwó àti àwọn ayẹyẹ ## .
yoku kúrò ni ilé ## .
wọn bẹ̀rẹ̀ si gbé àpèjẹ lọ si ọgbà ilé-iwé, ilé ìjọ́sìn tàbi ọgbà ilú àti ilé-ayẹyẹ ## .
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀, ṣùgbọ́n àṣà tó gbòde ni ayé òde òni, ni igbéyàwó àti ayẹyẹ bi ọjọ́ ## .
ìbí ṣi ṣe ni òkèrè ## .
gẹgẹ bi àṣà yorùbá, ibi ti ẹbi ìyàwó bá ngbé ni ẹbi ọkọ yio lọ lati ṣe igbéyàwó ## .
ẹni ti kò ni ẹbi àti ará tàbi gbé ilú miran pàtàkì òkè-òkun, yio lọ ṣe igbéyàwó ọmọ ni òkèrè ## .
wọn yio pe ẹbi àti ọ̀rẹ́ ti ó bá ni owó lati bá wọn lọ si irú igbéyàwó bẹ́ ẹ̀ ## .
ẹbi ti kò bá ni owó, kò ni lè lọ nítorí kò ni ri iwé irinna gbà ## .
a ri irú igbéyàwó yi, ti ẹbi ọkọ tàbi ti ìyàwó kò lè lọ ## .
eleyi wọ́pọ laarin àwọn òṣèlú, ọ̀gá òṣìṣẹ́ ìjọba àti àwọn ti ó ri owó ilú kó jẹ ## .
igbéyàwó àti ayẹyẹ ṣi ṣe ni òkèrè, jẹ́ ikan ninú àṣà ti ó mba owó ilú jẹ́ ## .
lati kúrò ni ilú ẹni lọ ṣe ìyàwó tàbi ayẹyẹ ni ilú miran, wọn ni lati ṣẹ́ náírà si owó ## .
ilu ibi ti wọn ti fẹ́ lọ ṣe ayẹyẹ, lẹhin ìnáwó iwé irinna àti ọkọ̀ òfúrufú ## .
ilú miran ni ó njẹ èrè ìnáwó bẹ́ ẹ̀, nítorí bi wọn bá ṣe e ni ilé, èrò púpọ̀ ni ## .
yio jẹ èrè, pàtàkì alásè àti onilù ## .
a lérò wi pé ni àsìkò ọ̀wọ́n owó pàtàkì owó òkèrè ni ilú lati ṣe nkan gidi, ifẹ́ iná àpà ## .
fún ayẹyẹ á din kù ## .
ìbẹ̀rù tó gbòde ayé òde òni ni pé ayé móoru, nítorí iṣẹ̀lẹ̀ ti o nṣẹlẹ̀ ni àgbáyé bi òjò àrọ̀ ## .
irọ̀ dá ni ilú kan, ilẹ̀-riru ni òmìràn, ọ̀gbẹlẹ̀, omíyalé, ijà iná àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
eleyi dá ìbẹ̀rù silẹ̀ ni àgbáyé pàtàkì ni àwọn ilú òkè-òkun bi àmẹ́ríkà ti ó ka àwọn iṣẹ̀lẹ̀ wọnyi si ## .
àfọwọ́fà ọmọ ẹda ## .
wọn kilọ̀ pé bi wọn kò bá wá nkan ṣe si ayé móoru yi, ayé yio parẹ́ ## .
àpẹrẹ miran ti a lè fi ṣe àlàyé pé ọ̀run ńyabọ̀, ki ṣé ọ̀rọ̀ ẹnìkan, ni ẹni ti ó sọ ## .
pé ohun ri amin pé ayé ti fẹ parẹ́, àwọn kan gbàgbọ́, wọn bẹ̀rẹ̀ si ta ohun ìní wọn ## .
àti ẹni ti ó ta ohun ìní àti ẹni ti ó ra, kò si ninú wọn ti ó ma mú ## .
nkankan lọ ti ayé bá parẹ ni tootọ ## .
elòmíràn, kò ni ṣe iwadi ohun ti àwọn èniyàn fi ńsáré, ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sáré ## .
ọpọlọpọ ti sa wọ inú ewu ti wọn rò wí pé àwọn sá fún ## .
fún àpẹrẹ, nígbàtí iná ajónirun balẹ̀ ni àgọ́ ológun ni ikẹja ni ìlú èkó ni bi ọdún mẹwa sẹhin ## .
bi àwọn kan ti gbọ́ ìró iná ajónirun yi, wọn sáré titi ọpọ fi parun si inú irà ni ejigbo ## .
ni ọ̀nà jínjìn si ibi ti ìṣẹ̀lẹ̀ ti ṣẹlẹ̀ ## .
òwe yorùbá yi ṣe gba àwọn ti o nbẹ̀rù nigba gbogbo níyànjú wí pé ó yẹ ki èniyàn fara balẹ̀ ## .
lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀ ki ó tó kú sílẹ̀ de ikú ## .
 bi èniyàn bẹ̀rù á kú, bi kò bẹ̀rù á kú, nítorí gẹ́gẹ́ bi itàn àdáyébá, gbogbo ohun ti ó ## .
nṣẹlẹ̀ láyé òde òni ló ti ṣẹlẹ̀ ri ## .
àṣà yorùbá ma ńri ọpẹ́ ninú ohun gbogbo, nítorí eyi ni àjọyọ̀ àti ayẹyẹ ṣe pọ ni ilẹ̀ yorùbá ## .
bi kò bá ṣe ayẹyẹ igbéyàwó, á jẹ́ idúpẹ́ fun isọmọlórúkọ, ìsìnku arúgbó, ikóyọ ninú ewu ijàmbá ọkọ̀, iṣile, oyè ## .
gbigbà ni ilé-iwé giga tàbi oyé ilú, idúpẹ́ ìparí ọdún tàbi ọdún tuntun àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
kò si igbà ti àlejò kò ni ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ kan tàbi èkeji ni gbogbo ilẹ́ ## .
yorùbá ## .
eyi jẹ́ ki àlejò rò wipé igbà gbogbo ni yorùbá fi ńṣọdún ## .
jijẹ, mimu ibi igbéyàwó ## .
kò si ẹni ti o ńdúpẹ́ ti inú rẹ ńbàjẹ́, tijó tayọ̀ ni enia fi nṣe idúpẹ́ ## .
ninú idúpẹ́ àti àjọyọ̀ yi ni ẹni ti inu rẹ bàjẹ́ miran ti lè ni ireti pé ire ti ohun ## .
naa yio dé ## .
ni ilú èkó, lati ọjọ́bọ̀ titi dé ọjọ́ àìkú ni enia yio ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ ## .
ọjọ́bọ̀ jẹ ọjọ́ ti wọn ńṣe àisùn-òkú, ọjọ́ ẹti ni isinkú, ọjọ́ àbámẹ́ta ni ti ayẹyẹ igbéyàwó nígbàtí ọjọ́ àìkú ## .
wà fún idúpẹ́ pàtàkì ni ilé ijọsin onigbàgbọ́ ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ayẹyẹ yi ló mú ipèsè jijẹ, mimu, ilù àti ijó lati ṣe àlejò fún ẹbi, ará àti ọ̀rẹ́ ti ## .
ó wá báni ṣe ayẹyẹ ## .
a lè fi òwe yorùbá ti ó ni a ò mọ èyi ti ọlọrun yio ṣe, kò jẹ́ ki á ## .
binú kú, tu ẹni ti ó bá ni ìrẹ̀wẹ̀sì ninú, pé ọjọ́ ọ̀la yio dára ## .
yorùbá gbàgbọ́  pé ẹni ti kò ri jẹ loni, bi kò bá kú, ti ó tẹpá-mọ́ṣẹ́, lè di ọlọ́rọ̀ ## .
ni ọ̀la ## .
nítorí eyi, kò yẹ ki enia kú silẹ̀ de ikú nítorí náà, bi ẹ̀mi bá wà, ireti ḿbẹ ## .
ki gbogbo nàíjíríà tó gba ominira ni àwọn òṣèlú lábẹ́ olùdari olóyè ọbáfẹ́mi awolọwọ ti fi owó kòkó àti iṣẹ́-àgbẹ̀ ## .
dá nkan ṣe fún gbogbo ilẹ̀ yorùbá ## .
yorùbá jẹ èrè àwọn ohun gidi, amáyé-dẹrùn bi ilé-iwé ọ̀fẹ́, ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé iṣẹ́ amóhùn-máwòrán àkọ́kọ́, ilé àwọn àgbẹ̀ olókè ## .
mẹrinlélógún ilé giga àkọ́kọ́, ọ̀nà ọlọ́dà, omi, iná mọ̀nà-mọ́ná àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ ## .
àwọn ohun ipèsè wọnyi jẹ èrè lati ọ̀dọ̀ òṣèlú tó fẹ́ràn ilú ti ó gbé wọn dé ipò, eleyi jẹ ## .
àwò kọ́ iṣe fún àwọn òṣèlú ẹ̀yà ilẹ̀ nàíjíríà yókù ## .
ìjọba ológun fi ibọn àti ipá gbé ara wọn si ipò òṣèlú, wọn fi ipá kó gbogbo ohun amáyé-dẹrùn si ## .
abẹ́ ìjọba àpapọ̀ ## .
lati igbà yi ni ilé-iwé kékeré àti giga, ilé-ìwòsàn àti ohun amáyé-dẹrùn ti òṣèlú pèsè fún agbègbè wọn ti bẹ̀rẹ̀ ## .
si bàjẹ́ ## .
a lè fi ibàjẹ́ ohun amáyé-dẹrùn ti àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ pèsè fún ara ilú wọnyi wé ọbẹ̀ tó dànu,̀ ti ## .
igbẹhin rẹ já si òfò fún onilé àti àlejò ## .
òwe yorùbá ni ọbẹ̀ tó dànù, òfò onilé, òfò àlejò àpẹrẹ pàtàkì ni ọna àti ilé-iwosan ti ó bàjẹ́ ## .
òfò ni ọ̀nà ti ó bàjẹ́ mú bá ara ilú nípa ijàmbá ọkọ̀ fún onilé àti àlejò ## .
ibàjẹ́ ile-iwosan jẹ òfò fún onilé àti àlejò nítorí ọ̀pọ̀ àìsàn ti kò yẹ kó pani ló ńṣe ikú pani, ## .
fún àpẹrẹ, itijú ni pé, ọba, ìjòyè àti òṣèlú ńkú si àjò fún àìsàn ti kò tó nkan ## .
dákú-dáji iná mọ̀nà-mọ́ná ti ó sọ ilú si òkùnkùn jẹ́ òfò fún olówó àti aláini nítorí, yàtọ̀ si ariwo àti ## .
òórùn, ai mọye enia ni ikú ẹ̀rọ mọ̀nà-mọ́ná ti pa ## .
à ì sí iná mọ̀nà-mọ́ná àti epo ọkọ̀ bá onílé pẹ̀lú àlejò ## .
ìwà ìbàjẹ́, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ló da ọbẹ̀ ohun amáyédẹrùn danu ## .
bi ọbẹ̀ bá dànù, kò ṣe kó padà, à fi ki enia se ọbẹ̀ tuntun, bi ó bá fẹ jẹ ## .
ọbẹ̀ ## .
yorùbá ni ẹ̀bẹ̀ là nbẹ òṣikà, ki ó tú ilú ṣe ## .
fún àtúnṣe, ó ṣe pàtàkì ki gbogbo ará ilú parapọ̀ lati tún ohun ti ó ti bàjẹ́ ṣe nípa gbi ## .
gbé ogun ti iwà ìbàjẹ́ àti àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà ## .
ni ọjọ́ ẹti, ọjọ́ keje, oṣù kẹwa ọdún ẹgbàálémẹ̀rindinlógún, ìròyìn pé àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ já lu ilé àwọn adájọ́ ti wọn ## .
fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kàn jade lẹhin ti wọn ti dúró titi ki ẹgbẹ́ adájọ́ gbé àwọn iwé ẹ̀sùn iwà ## .
ibàjẹ́ yẹ̀wò ## .
àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ ròyìn pé wọn bá owó rẹpẹtẹ, pàtàkì oriṣiriṣi owó òkè òkun, ni ilé awon adájọ́ wọnyi ## .
lati igbà ti iroyin ti jade, àwọn ẹgbẹ́ agbẹjọ́rò lérí pé àwọn yio da iṣẹ́ silẹ̀ ti olóri òṣèlú muhammadu ## .
buhari kò bá pàṣẹ ki wọn tú àwọn adájọ́ naa silẹ̀ ni wéréwéré ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, adájọ́ àti agbẹjọ́rò ki i ṣe iṣẹ́ nítorí àgbà ni ó ndá ẹjọ́ bi ijà bá ## .
bẹ́ silẹ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ## .
fun àpẹrẹ, bi àwọn ọmọdé bá njá, àgbàlagbà ti ó bá wà ni ilé ni yio là wọ́n, bi àwọn ## .
ìyàwó-ilé bá njà, olóri ẹbi tàbi àrẹ̀mọ ni yio la ijà ## .
bi ó bá jẹ́ ijà nítorí ilẹ̀ oko, baálẹ̀ abúlé naa ni wọn yio kó ẹjọ́ lọ bá fún idájọ́, ## .
ti ó bá jẹ àdúgbò kan si ekeji ló njà, wọn á kó ẹjọ́ lọ bá ọba ilú àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
lati wa idi òtitọ́, wọn lè kó àwọn ti ó njà lọ si ojúbọ òriṣà lati búra ## .
lẹhin ti àwọn ìlú-ọba pin àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilú àwọn aláwọ̀dúdú, iṣẹ́ agbẹjọ́rò di ki kọ́ ni ilé-iwé giga ## .
kò si ọmọ nàíjíríà rere ti kò mọ̀ wi pé, ẹ̀ṣẹ̀ nlá ijiyà kékeré tàbi ki ó má si ijiyà ## .
rara fún olówó, ṣùgbọ́n ẹ̀ṣẹ̀ kékeré ijiyà nla ni fún tálákà tàbi aláìní, nítorí iwà burúkú àwọn adájọ́ ti ó ## .
ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ àwọn agbejoro ## .
a ri gbọ́ wi pé bi ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò bá ni ẹjọ́ ni iwájú adájọ́ lẹhin ti ẹjọ́  agbejoro ## .
ti dé iwájú adájọ́, wọn yio kọ́kọ́ gbọ́ ẹjọ́ ti ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò gbé wá ## .
eleyi jẹ́ ikan ninú idi pàtàkì ti ọ̀pọ̀lọpọ̀  agbejoro ti fẹ́ fi ọ̀nàkọnà dé ipò ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò ## .
ó yẹ ki wọn gbé eyi yẹ̀wò nítorí ni ilú ti òfin bá wà, kò yẹ ki ẹnikẹni kọjá òfin ## .
ni òkè-òkun, gó́́mìnà, àgbà òṣèlú àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ kò kọjá òfin ## .
ẹni ma a bèrè ẹ̀tó lábẹ́ òfin yio lọ pẹ̀lú ọwọ́ mímọ́,  ẹ gb́e ọ̀rọ̀ yi yẹ̀wò bóyá bi ## .
wọ́n bá fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kan adájọ́, kò yẹ ki ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ wa idi ## .
ohun ti wọ́n bá fi ogún ọdún tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ kọ́, ṣe é bàjẹ́ ni iṣéjú akàn, ṣùgbọ́n ## .
lati ṣe àtúnṣe lè gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún bakan na a ## .
ó ṣe pàtàkì ki gbogbo ọmọ ilú pinu ni ikan kan lati ṣe àtúnṣe lati bọ́ lọ́wọ́ ìnira ti ó ## .
wà ni ilú lọ́wọ́lọ́wọ́ ## .
àtúnṣe bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú mi ## .
àyípadà tàbi àtúnṣe yẹ ki ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú òṣiṣẹ́ ìjọba, àwọn ti ó nta ọjà, ọ̀gá ilé-iwé àti àwọn ọmọ ## .
ilé-iwé, àwọn òṣiṣẹ́ ilé-ìwòsàn, ọmọdé àti àgbà ilú ## .
àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà àti àwọn iwà ibàjẹ́ ti ó ti gbilẹ̀ fún ọdún pi pẹ́ ti ba nkan jẹ ni ## .
orilẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
di ẹ ninú àwọn iwà burúkú wọnyi ni ki òṣiṣẹ́ ìjọba ji ẹrù àti owó ìjọba fún ara wọn tàbi ## .
sọ ara wọn di alágbàtà ti o nsọ ọjà di ọ̀wọ́n nípa gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ ## .
eleyi lo njẹ ki àwọn iṣẹ́ ti ìjọba bá gbé sita lati tú ọ̀nà ṣe, lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná, omi ## .
àti ohun amáyédẹrùn miran wọn ju ti gbogbo àgbáyé lọ ## .
nítorí òṣiṣẹ́ ìjọba ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀, àwọn ti ó gba iṣẹ́ lè ma ṣe iṣẹ́ tàbi ki wọn ṣe iṣẹ́ ## .
ti kò dára ## .
ẹni ti ó nta ọjà á sọ̀rọ̀ si onibárà pẹ̀lú ẹ̀gàn, ojúkòkòrò, ìfẹ́ owó ki kó jọ ni ọ̀nà ẹ̀rú ## .
àti à ṣe hàn ló nfa iwà ibàjẹ́ àti olè jijà laarin àwọn òṣèlú, olóri ẹ̀sìn, òṣiṣẹ́ ìjọba, ọlọ́jà ti ## .
ó nkó ọjà pamọ́ lati fa ọ̀wọ́n, olùkọ́ ilé iwé, ọmọ ilé-iwé kò ni itẹriba fún olùko mọ́, àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ̀  lọ ## .
ki àyipadà rere lè dé bá ilú, ó yẹ ki onikálukú yẹ ara rẹ̀ wò fún àtúnṣe kúrò ninú àbẹ̀tẹ́lẹ̀ ## .
gbi gbà, iwà ibàjẹ́, ai ṣojú ṣe ẹni ninú ẹbi, ai bẹ̀rù àgbà, ji ja ilú lólè, ki kó owó ## .
ilú lọ si òkèèrè, ki kọ oúnjẹ ilú ẹni silẹ̀ fún oúnjẹ òkèèrè, ayẹyẹ àṣejù, ni ná owó ti èniyàn ## .
kò gbà àti ai ni ìtẹ́lọ́rùn ## .
ìpolongo tó nlọ lọ́wọ́ ni orilẹ́ èdè nàíjíríà ni pé àyípadà tàbi àtúnṣe bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú mi ## .
yorúbà sọ wi pé igi kan ki da a ṣe igbó, eyi túmọ̀ si wi pé ki i ṣe olóri ## .
ìjọba òṣèlú àti àwọn òṣèlú yoku nikan ni ó yẹ ki ó ṣe àtúnṣe ohun ti ó ti bàjẹ́ fún ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ṣùgbọ́n gbogbo ọwọ́ ló yẹ ki ó ṣe àtúnṣe lati gbógun ti iwà ibàjẹ́ ## .
ìjọba ológun àkọ́kọ́ ni abẹ́ olóògbé ọ̀gágun aguiyì ironsi, da gbogbo ìpínlẹ̀  pọ si abẹ́ ìjọba àpapọ̀ ## .
ki wọ́n tó dá àwọn ìpínlẹ̀  pọ̀, àwọn ìpínlẹ̀  ndàgbà sókè gẹ́gẹ́ bi ohun ti ó ṣe kókó ## .
fún wọn ## .
ìpínlẹ̀  ìwọ̀-oòrùn, ti ẹ̀yà yorùbá ngbé, ni ìgbéga ni abẹ́ olóri òṣèlú ìpínlẹ̀ , olóògbé́ olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti ## .
ẹgbẹ́ òṣèlú rẹ ## .
wọ́n pèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé bi ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé-iwé ọ̀fẹ́, ọ̀nà gidi, omi mi mun, iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ́ ẹ̀ ## .
 bẹ́ ẹ̀ lọ ni gbogbo agbègbè ilẹ́ yorùbá ## .
eleyi jẹ ki yorùbá ri ohun mu yangàn ## .
yàtọ̀ si ìjọba ológun lábẹ́ ọ̀gágun yakubu gowon, ti ó lo ọ̀pọ̀ owó epo rọ̀bì dáradára lati pèsè ohun amáyédẹrùn ## .
ti igbàlódé ti ilú ngbádùn titi di ọjọ́ oni,  ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìjọba nàíjíríà yókù ti ó ré kọjá lábẹ́ ## .
ológun àti òṣèlú kùnà nípa ipèsè ohun amáyédẹrùn fún orilẹ̀ èdè nítorí iwà ibàjẹ́ ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ ti ó sọ wi pé ni ilú afọ́jú, olójú kan lọba, laarin ìjọba àpapọ̀, nítorí iwà-ibàjẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ## .
ọdún, a lè sọ wi pé àwọn ìpínlẹ̀  ìwọ̀-oòrùn, èkìtì, èkó, ògùn, ondó, ọ̀ṣun àti ọ̀yọ́ ṣe dáradára nípa ## .
ipèsè ohun amáyédẹrùn ## .
àmọ́, ìlọsíwájú yi kò tó nkankan lára ogún ti olóògbé olóyè awólọ́wọ̀ ṣe silẹ̀ ## .
kò si ipèsè ohun amáyédẹrùn pàtàkì omi mi mun ni àwọn agbègbè tuntun lai yọ àdúgbò ọlọ́rọ̀ silẹ̀ ## .
eleyi ló sọ gbi gbẹ́ ihò fún omi àti kànga lati wá omi fún mi mun di àṣà ## .
àwọn ìpínlẹ̀  yorùbá́ ti gbádùn ohun amáyédẹrùn igbàlódé fún ọjọ́ ti pẹ́, nítorí èyi ni a ṣe mbẹ̀ àwọn ## .
gómìnà ìpínlẹ̀  yorùbá pé ki wọn pèsè omi mi mun fún ará ilú gẹ́gẹ́ bi ẹ̀tọ́ lati dá àṣà ## .
gbi gbẹ́ ilẹ̀ bi ti òkété lati wa omi ti kò ṣe e mu ni ọ̀pọ̀ igbà ## .
yorùbá fẹ́ràn àlejò púpọ̀ ## .
ìwà ti ọmọ ilú lè hù ti yio fa ibinú, bi àlejò bá hu irú ìwà bẹ́ ẹ̀, wọn yio ## .
ni àlejò ni, ki wọn fori ji i ## .
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé ojú àlejò ni a ti njẹ igbèsè, ẹhin rẹ  la nsaán ## .
eyi fi hàn bi yorùbá ti  fẹ́ràn  lati ma ṣe àlejò tó ## .
ìbàdàn ni olú-ilú ìpínlẹ̀  yorùbá ni ìwọ̀-oorun nàíjíríà tẹ́lẹ̀ ki ìjọba ológun ti aguiyì ironsi ti jẹ olóri tó ## .
kó gbogbo ìpínlẹ̀  nàíjíríà pọ si aarin lẹhin ti wọn fi ibọn gba ìjọba lọ́wọ́ òṣèlú ni aadọta ọdún ## .
sẹhin ## .
lẹhin oṣù keje ni aadọta ọdún sẹhin, àwọn ológun fi ibọn gba ìjọba ni igbà keji ## .
ti àkọ́kọ́ ṣẹlẹ̀ nígbàtí wọn fi ibọn lé àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ lẹhin òmìnira kúrò ni ọjọ́ karùndinlógún, oṣù kini ọdún ## .
ẹdẹgbaalemẹrindinlaadọrin ## .
lẹhin oṣù meje, àwọn ológun tún fi ibọn gbà ìjọba lọ́wọ́ àwọn ológun ti wọn fi ibọn gbé wọlé ti ## .
aguiyì ironsi jẹ olóri rẹ ## .
lára ìjọba ológun àkọ́kọ ti ọ̀gágun aguiyì ironsi ti jẹ́ olóri ìjọba ni wọn ti fi ọ̀gágun adékúnlé fájuyi  ## .
jẹ olóri ni ìpínlẹ̀  yorùbá dipò òṣèlú ládòkè akintọ́lá ti àwọn ológun pa ## .
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi gba olóri-ogun aguiyì ironsi ni àlejò ni ibùgbé ìjọba ni ìbàdàn nígbàtí àwọn ológun dé lati fi ## .
ibọn gba ìjọba ni igbà keji ## .
nígbàtí àwọn ajagun dé lati gbé olóri ogun aguiyì ironsi lọ, gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá, ọ̀gágun adékúnlé fájuyi bẹ̀bẹ̀ ki ## .
wọn fi àlejò òhun silẹ̀, ṣùgbọ́n wọn kọ ## .
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi fi ara rẹ ji pé ti wọn ba ma a gbee,  ki wọn gbé òhun pẹ̀lú ## .
nítorí eyi àwọn ológun gbe pẹ̀lú àlejò rẹ wọn si pa wọ́n pọ ni ìbàdàn ## .
ni ọjọ́ kọkandinlọgbọn oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rindinlógún, ilú péjọ pẹ̀lú ẹbi àti ará ni adó-èkìtì lati ṣe iranti olóògbé ọ̀gágun ## .
adékúnlé fájuyi fún iranti iwà iṣòótọ ti ó hù titi dé ojú ikú pẹ̀lú àlejò àti ọ̀gá rẹ olóri ogun ## .
aguiyì ironsi ni aadọta ọdún sẹhin ## .
ikú àwọn ọkùnrin aláwọ̀-dúdú ni ọwọ́ ọlọpa ni orilẹ̀ èdè àméríkà pọ̀ ju pi pa àwọn aláwọ̀ funfun tàbi laarin ## .
àwọn ẹ̀yà kékeré miran ## .
ọ̀sẹ̀ kini oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún ṣòro fún àwọn àméríkà ## .
ìròyìn bi ọlọpa funfun ti yin ibọn si ọkùnrin aláwọ̀-dúdú ni ojú ọmọ àti aya nlọ lọ́wọ́ nígbàtí ìròyìn bi ## .
ọlọpa funfun ti pa okunrin aláwọ̀-dúdú miran bi ẹni pa ẹran ti tún jáde ## .
àwọn iroyin yi bi àwọn èrò ninú,  nítorí èyi, aláwọ̀ dúdú àti funfun tú jáde lati fi ẹ̀dùn hàn ## .
pé ìgbésí ayé aláwọ̀-dúdú ṣe pàtàkì pé àwọ lè yàtọ̀, ṣùgbọ́n ẹ̀jẹ̀ kò yàtọ̀ ## .
ó ṣe ni laanu pé micah johnson ọkùnrin aláwọ̀-dúdú, jagunjagun fun orile ede àméríkà, ló pa ọlọpa marun, ó si ## .
ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ léṣe nípa gbi gbé òfin si ọwọ́ ara rẹ pẹ̀lú ibinu ## .
ìwà burúkú ti di ẹ̀ ninú àwọn ọlọpa funfun yi hu ki ṣe ìwà ti ó wọ́pọ̀ laarin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọlọpa ## .
aláwọ̀ funfun tàbi gbogbo ọlọpa ti wọn nṣe iṣẹ́ ribiribi lati dá àbò bo àwọn ará ilú ## .
ó ṣe ni laanu pé àwọn aláwọ̀-dúdú ni ọlọpa nda dúró jù ni ojú ọ̀nà ọkọ̀, ti ó dẹ̀ n ## .
kú ni irú idá dúró bẹ́ ẹ̀ ## .
fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, onidajọ ọ̀daràn kò ṣe idájọ òdodo fún aláwọ̀-dúdú, èyi kò ran nkan lọ́wọ́ ## .
a lérò wi pé àwọn oníwà ìbàjẹ́ ti ó jẹ́ olóri òṣèlú ilẹ̀ alawo dudu ti ó n ja ilú ## .
lólè lati kó irú, ọrọ̀ ilú lọ pamọ́ si àwọn ilú ti o ti dàgbà sókè yio ronú pìwàdà ## .
èrò ti ó n kú ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú nítorí ọ̀nà ti kò dára, a i si ilé-ìwòsàn gidi, a i ## .
ni ohun amáyédẹrùn bi omi, iná mọ̀nàmọ́ná kò jẹ ki aláwọ̀-dúdú àméríkà lè fi orisun wọn yangàn ## .
ni ìlú-ọba, lẹhin ọdún mẹtalelogoji, èrò jade lati di ìbò bẹni-bẹ́ẹ̀kọ́ lori àjọṣepọ̀ pẹ̀lú ẹgbẹ́ ìlú-òyìnbó méjìdinlọ́gbọ̀n ni ọjọ́bọ̀, oṣu ## .
kẹfa, ọdún egbàálémẹẹdógún ## .
idibò na a lọ wẹ́rẹ́ lai si ìjà, kò gbà ju ìṣéjú kan si méjì lọ lati wọlé dibò ti ## .
ó  bẹ̀rẹ̀ ni agogo meje àárọ̀ titi di aago mẹwa alẹ́ ## .
lẹhin idibò, ni òwúrọ̀ kùtùkùtù ọjọ́ keji idibò, ni ọjọ́ ẹti, ọjọ́ kẹrinlélógún, oṣù kẹfa, èsi ibò jade pé ibò ## .
bẹ́ẹ̀kọ́ ju ibò bẹni lọ, eyi ti ó túmọ̀ si wi pé, ará ilú ti ó fẹ́ ki wọn kúrò ## .
ni ẹgbẹ́ ilú-òyìnbó pọ̀ ju àwọn ti wọn ó fẹ́ ki wọn dúró ninú ẹgbẹ́ ## .
bi èsì ibò ti jade, olóri òṣèlú ilú-ọba, david cameron, jade lati bá ará ilú sọ̀rọ̀ ## .
ninú ọ̀rọ̀ rẹ, ó ni nítorí ohun polongo ki wọn dúró ninú ẹgbẹ́ ilú-òyìnbó ṣùgbọ́n àwọn aráilú ti sọ̀rọ̀ wi ## .
pé ki wọn kúrò, nítorí eyi ohun yio gbé ijọba silẹ̀ ## .
ẹ̀kọ́ fún ìjọba tiwa ntiwa ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà ni wi pé iwá ibàjẹ́ ti àwọn òṣèlú nhu ni àbùjá ## .
lai fi eti si ará ilú pé àwọn ẹ̀yà mẹ́yà orilẹ̀ èdè nàíjíríà fẹ́ dá ìjọba wọn ṣe ju ki ## .
òṣèlú joko si àbùjá lati maa na owó gbogbo ará ilú ## .
ó yẹ ki wọn ronú bi wọn yio ti ṣe ìjọba ti yio mu irọ̀rùn ba gbogbo ìpínlẹ̀  nàíjíríà ## .
ki wọn fi eti si ohun ti ará ilú lati guusu dé àriwá sọ, pé ki wọn joko sọ̀rọ̀ bi ## .
wọn yio ti ma bára gbé ## .
igbe àwọn igbo ti pọ si lẹhin ti wọn jagun abẹ́lé, àwọn ẹya miran bi yorùbá nkun ni abẹ́lẹ̀ pé ## .
àwọn ma fẹ dá dúró ki wọn san iṣákọ́lẹ̀ fún ìjọba àpapọ̀ ## .
ó yẹ ki òṣèlú nàíjíríà ṣe àyẹ̀wò òfin ti aṣojú ilú ọba – lugard fi da guusu àti àríwá pọ ## .
fún irọ̀rùn ìṣàkóso orilẹ̀ èdè nàíjíríà ni ọgọrunleméjì ọdún sẹhin ## .
nàíjíríà gba òmìnira ni bi ọdún mẹrindinlọgọta sẹhin ## .
lẹhin òmìnira, àwọn òṣèlú pàtàkì ni ìwọ̀-oòrùn lábẹ́ olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ fi ipò òṣèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi lati jẹ́ ## .
ki àwọn ará ilú jẹ èrè òmìnira, ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba ológun ti ó fi ibọn gba ìjọba ti ## .
bẹ̀rẹ̀ si ṣe òṣèlú ni ilú ti bàjẹ́ si, wọn si rò wi pé àwọn lé fi ipá kó orilẹ̀ ## .
èdè pọ ## .
lati ọjọ́ ti aláyé ti dá ayé ni olówó tàbi ọlọ́rọ̀ ti wà ## .
ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kún fún ọrọ̀ oriṣiriṣi, ṣùgbọ́n, iwà àpà, ojúkòkòrò, ki kó ti ilé dà si ita, àti ìfẹ́ àjòjì ## .
ju ara ilé ẹni lọ, ló fa iṣẹ́ ti ó pọ̀ ni ilẹ̀-aláwọ̀dúdú ## .
iwà burúkú wọnyi, pàtàkì laarin àwọn olóri ilú tàbi alágbára ló fa ti ta ara ẹni lẹ́rú si òkè-òkun, ogun ## .
abẹ́lé àti òwò ẹrú ti ayé òde òni ṣi wà ## .
àwọn òṣèlú àti olóri ilú kò ti kọ́ ọgbọ́n, nítorí wọn nṣe àṣiṣe si nípa li lo iṣẹ ti wọn ## .
gbà lai ṣe kó owó ilú jẹ, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́ ló fa ibàjẹ́ ohun amáyédẹrùn àti ìṣẹ́ laarin ## .
ọrọ̀ ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
melo ninú ọmọ ayé òde òni ló ránti àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ yorùbá ni aadọta ọdún sẹhin   ## .
òmíràn kò mọ itumọ̀ ọ̀rọ̀ èkó pé bi ó ti ẹ lówó bi da rocha lai bèrè pé tani da ## .
rocha   ## .
àwọn ọlọ́rọ̀ àná bi candido joao da rocha, ọlọ́rọ̀ owó ọ̀kẹ́ aimoye àkọ́kọ́ ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà ti ilú èkó, ## .
olóyè adéọlá odùtọ́lá ọ̀gá oníṣòwò ti ìjẹ̀bú-òde ti ìpínlẹ̀ ògùn, oloye àjàó, s. bọlaji bakare, i.o. àjànàkú iléṣà, olóyè t.a. ## .
oni ati àwọn ọmọ-kunrin rẹ ni ìbàdàn ìpínlẹ̀ ọ̀yọ́, oṣinọwọ oníṣòwò ọkọ̀ irinna ni èkó, mobọ́láji bank-anthony, asábọ́rọ̀, ọmọ ìkárọ̀ ## .
ni ẹ̀gbẹ́ ọ̀wọ̀ ni ìpínlẹ̀ ondo àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ti wọn ti gbàgbé wọn pẹ̀lú ọrọ̀ ti ## .
wọn fi silẹ̀ ## .
àwọn ti wọn ránti, ki ṣe nítorí ọrọ̀ ti wọn fi silẹ̀ láyé ni èrò ránti ṣùgbọ́n àwọn ọmọ tó ## .
gba ẹ̀kọ́ ni ó lè jẹ ki wọn ṣe iránti wọn àti bi wọn ti lo ọrọ̀ na a fún ## .
lati ṣe oore fún àwọn aláìní ## .
àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kò kọ́ ọgbọ́n ninú itàn igbẹhin ọba àti ìjòyè ti kò lo ipò wọn dáradára, àwọn ## .
ti ó fi èrú kó ọrọ̀ jọ, tàbi ti ó lo ipò wọn lati fi tẹ ará ilú mọ́lẹ̀ ni ## .
àtijọ́ ## .
irú ọrọ̀ bẹ́ ẹ̀  kò bá wọn kalẹ́ bẹni ìrántí wọn kò dára ## .
ni ọjọ́ keji ọ̀sẹ̀, ọjọ́ keje oṣù kẹfà, ọdún ẹgbàá-lémẹ́rìndínlógún, ilé-iṣẹ́ amóhùn-máwòrán kẹrin ni ilú-ọba fi àpẹrẹ hàn bi àwọn ## .
ọmọ ọlọ́rọ̀ lati nàíjíríà ti mba owó ninú jẹ́ ni ilú-ọba ## .
yorùbá ni ohun ti a kò bá jiyà fún, ki i lè tọ́jọ́ ## .
wọn nná owó ti ọgọrun enia lè ná ni ọdún kan ni alẹ́ ọjọ́ kan lai ronú ọ̀pọ̀ aláìní ni ## .
orílẹ̀ èdè wọn, ti bàbá wọn ti fa ijiyà fún lati kó ọrọ̀ ti wọn nná dànù jọ ## .
kò si ìyàlẹ́nu ni irú iwà ti àwọn ọmọ ọlọ́rọ̀ nàíjíríà wọnyi hù nítorí ọ̀pọ̀lọpọ̀ wọn bàjẹ́, wọn kò ni ## .
ẹ̀kọ́, wọn kò mọ iyì owó nítorí wọn kò ṣiṣẹ́ fun ## .
ọbabinrin elizabeth keji, pé aadọrun ọdún láyé ni ọjọ́ kọkànlélógún, oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálémẹrindinlólgún ## .
gbogbo ará ilú àti àwọn ìjọ onigbàgbọ́ pé jọ lati ṣe ayẹyẹ à ṣe pọ̀ fún ọbabinrin ni ọjọ́ ìsimi, ## .
ọjọ́ kejila, oṣù kẹfà ọdún ## .
eleyi bọ si àsikò ti ọkọ rẹ philips pé ọgọrundinmarun ọdún ## .
lẹhin ti ọbabinrin elizabeth keji gun ori oyè ni ọdún mẹtalelọgọta sẹhin, ó bẹ ilú èkó wò ni ọgọta ọdún ## .
sẹhin, nígbàtí ilú èkó jẹ́ olú-ilú orilẹ̀ èdè nàíjíríà ki a tó gba òminira lábẹ́ ilú-ọba ni odun ẹdẹgbaalelọgọta ## .
a ṣe yi ṣe àmọ́dún o ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán wọnyi ## .
ìjọba-àpapọ̀ sọ èkó di ìpínlẹ̀ ni àádọ́ta ọdún sẹhin ## .
èkó jẹ́ olú ilú fún gbogbo orilẹ̀ èdè nàíjíríà tẹ́lẹ̀ ki wọn tó gbe lọ si abuja ## .
ìpínlẹ̀ èkó jẹ ikan ninú ìpínlẹ̀  mẹ́fà yorùbá ## .
yorùbá ni èkó gba olè, ó gba ọlẹ, ọ̀rọ̀ yi jẹ wi pé kò si irú ẹni ti ko si ## .
ni ìpínlẹ̀ èkó nítorí èkó gba olówó, ó si gba aláini àti wi pé iṣẹ́ pọ̀ ni èkó ju gbogbo ## .
ìpínlẹ̀ yoku lo ## .
kò si ẹ̀yà tàbi ẹ̀sìn nàíjíríà ti kò si ni èkó ## .
nítorí èyi èrò pọ̀ jù ilẹ̀ lọ nítorí omi ló yi èkó ká ## .
èkó ṣe àjọ̀dún lóri agbami ## .
àwọn gómìnà ti ó ti jẹ lati ìgbà ti wọn ti dá ìpínlẹ̀ èkó silẹ̀ ni wọnyi ## .
ìnáwó rẹpẹtẹ ni ìsìnkú arúgbó jẹ́ ni ilé yorùbá ## .
bi arúgbó bá kú ni ilé yorùbá ki ṣe òkú ọ̀fọ̀ ṣùgbọ́n òkú ijọ àti ji jẹ, mi mu ni ## .
pàtàkì bi irú arúgbó bá bi àwọn ọmọ ti ó ti dàgbà ## .
gbogbo ẹbi, ará àti ilú yi ó parapọ̀ lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún irú arúgbó bẹ́ ẹ̀ ## .
àwọn ọmọ àti ọmọ-ọmọ yi o ṣe oriṣiriṣi ẹ̀yẹ ìbílẹ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ lati gbé ìyá tàbi àgbà bàbá àgbà ## .
relé ## .
bi eléré ìbílẹ̀ kan ti nlọ ni òmíràn yio de, eleyi lo njẹ́ ki ilú kékeré dùn ## .
a o ṣe àpẹrẹ àṣà ìsìnkú ìbílẹ̀ fún arúgbó pẹ̀lú ni ìbòròpa àkókó ilú yorùbá ni ẹ̀gbẹ́ ìkàrẹ́-àkókó ti ìpínlẹ̀ ## .
 ondo, orilẹ̀ èdè  nàíjíríà ## .
oríkì jẹ ọ̀rọ̀ ìwúrí ti yorùbá ma nlò lati fi sọ ìtàn àṣà àti ìṣe ìdílé lati ìran dé ìran ## .
ninú oríkì ni a ti lè mọ ìtàn ìṣẹ̀dálẹ̀ ẹbí ẹni àti ohun ti a mọ ìdílé mọ́, bí i ## .
irú iṣẹ ti wọn nṣe ni ìdílé, oriṣiriṣi èdè ìbílẹ̀ yorùbá, oúnjẹ ti wọn njẹ àti èyí ti wọn ki ## .
i jẹ, ẹ̀sìn ìdílé, àdúgbò ti wọ́n tẹ̀dó si tàbi ìlú ti a ti ṣẹ̀ wá, àṣeyọrí ti wọn ti ## .
ṣe ni ìran ẹni àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
ni inú oríkì ti a ó bẹ̀rẹ̀ si i kọ, a ó ri àpẹrẹ ohun ti yorùbá ṣe ma a ## .
nsọ oríkì pàtàkì fún iwuri nígbàtí ọkùnrin, obinrin, ọmọdé àti ẹbí ẹni bá ṣe ohun rere bi ìṣílé, ìgbéyàwó, àṣeyorí ## .
ni ilé-iwé, oyè jijẹ tàbi ni ayé òde òni, àjọyọ̀ ọjọ́ ìbí ## .
oríkì jẹ ikan ninú àṣà yorùbá ti ó ti nparẹ́, nítorí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ yorùbá bẹ̀rẹ̀ si kọ èdè àti àṣà ## .
wọn sílẹ̀ fún èdè gẹ̀ẹ́sí ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ oríkì ti ìyá olùkọ̀wé yi sọ fún ni ibi ayẹyẹ ọjọ́ ìbí rẹ̀ ni ojú ìwé ## .
yi ## .
a ó bẹ̀rẹ̀ si kọ oríkì oriṣiriṣi ìdílé yorùbá ## .
ọmọ ẹlẹ́ja ò tú mù kẹkẹ ## .
ọmọ a mẹ́ja yan ẹja ## .
ọmọ ò sùn mẹ́gbẹ̀wá ti dọ̀ ara rẹ̀ ## .
ọmọ gbàsè gbàsè kẹ́ ṣọbinrin lọyin ## .
ọmọ kai, eó gbé si yàn ún ## .
ọmọ a mú gbìrín eó b'ọ̀dìdẹ̀ ## .
ìṣò mó bọ, òwíyé wàarè ## .
ọmọ adáṣọ bù á lẹ̀ jẹ ## .
ọmọ a má bẹ̀rẹ̀ gúnyán k'àdó gbèrìgbè mọ mọ̀ ## .
ọmọ a yan eó meka run ## .
ọmọ a mẹ́ kìka kàn yan ẹsinsun t'ọrẹ ## .
é e ṣojú un ríro, ìṣẹ̀dálẹ̀ rin ni ## .
ọmọ a mi malu ṣ'ọdún ìgbàgbọ́ ## .
ọmọ elési a gbàrùnbọ̀ morun ## .
ọmọ elési a gbàdá mo yóko ## .
èsì li sunkún ètìtù kọ gbà àrán bora li gèsan ọba ## .
ọmọ olígèsan òròrò bílẹ̀ ## .
ọmọ alábùṣọrọ̀, a múṣu mọdi ## .
àbùṣọrọ̀ lu lé uṣu, mọ́ m'ẹ́ùrà kàn kàn dé bẹ̀ ## .
kare o lúàmi, ku ọdún oni o, è í ra ṣàṣe mọ ri a. àṣẹ ## .
ni ìgbà àtijọ́, ọkùnrin kan wa ti orúkọ rẹ njẹ́ ìgbéraga ## .
wọ́n bi ìgbéraga si ilé olórogún, àwọn ìyàwó bàbá́ rẹ yoku ni ó tọ nítorí ìyá rẹ kú nígbàtí ó ## .
wà ni kékeré ## .
lẹhin ti o tiraka lati pari iwé mẹ́fà, gẹ́gẹ́ bi ọ̀dọ́, ó gbéra lọ si ilú èkó nibiti ó ti ## .
bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ pẹ̀lú ilé-iṣẹ́ ẹlẹ́ja ## .
ó nṣe dáradára ni ibi iṣẹ́ ki ó tó gbọ́ ìròyìn ikú bàbá rẹ ## .
ìgbéraga pinu lati padà si ilú rẹ lati gba ogún ti ó tọ́ si lára oko kòkó rẹpẹtẹ ti bàbá ## .
rẹ fi silẹ̀ ## .
ohun fúnra rẹ ra oko kún oko bàbá rẹ ti wọn pín fun ## .
ó di ẹni ti ó ri ṣe ju àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku ## .
eyi jẹ ki gbogbo àwọn ọbàkan rẹ gbójú le fún ìrànlọ́wọ́ ## .
ni igbà ti ó yá, o ni ilé àti ọlà ju gbogbo àwọn yoku ni abúlé ṣùgbọ́n kò to, ó ## .
bẹ̀rẹ̀ si ra oko si titi dé oko àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku ## .
eyi jẹ́ ki ó sọ àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku di alágbàṣe ni oko ti wọn jogún ## .
inú àwọn ọmọ bàbá rẹ wọnyi kò dùn si wi pé wọn ti di atọrọjẹ àti alágbàṣe fún àbúrò wọn ## .
ninú ilé ara wọn ## .
yorùbá ni àṣejù baba àṣetẹ́ ## .
ìgbéraga bẹ̀rẹ̀ si ṣe àṣejù, kò dúró lati má a fi ọrọ̀ rẹ yangà si gbogbo ará ilú pàtàkì si ## .
àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ, ó jọ ara rẹ lójú, ó si nsọ ọ̀rọ̀ lai ronú tàbi gba ikilọ̀ àwọn àgbà ti ## .
wọn mọ ìbẹ̀rẹ̀ rẹ ## .
kò mọ̀ wi pé ohun ngbẹ́ ikòtò ìṣubú fún ara rẹ́ ## .
ni ọjọ́ kan, ó pe ọ̀kan ninú àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ ti ó sọ di alágbàṣe ninú oko rẹ tẹ́lẹ̀ ó ## .
si bu, ó pe e ni aláìní dé ojú rẹ ## .
ẹ̀gbọ́n ké pẹ̀lú omijé lójú pé bi ó bá jẹ ìwọ ni ọlọrun, ma ṣe iwà burúkú yi lọ, ṣùgbọ́n ## .
bi ó bá jẹ́ enia bi ti òhun, wà á ká ohun ti o gbin yi ## .
alágbàṣe ni oko kòkó ti wọn jogún ## .
ni àárọ̀ ọjọ́ kan, ìgbéraga ji ṣùgbọ́n kò lè di de nítorí ó ti yarọ ## .
wọ́n gbe kiri titi fún itọ́jú ṣùgbọ́n asán ló já si ## .
ìṣòro yi jẹ ki ó ta gbogbo ohun ini rẹ ti ó fi nyangàn titi o fi di atọrọjẹ ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pe àṣejù ohunkóhun kò dára pàtàkì ki enia gbójúlé ọrọ̀ ilé ayé bi ẹni pé àwọn ## .
ti ó kù kò mọ̀ ọ́ ṣe, nítorí yorùbá sọ wi pé kìtà kìtà kò mọ́là, ká ṣiṣẹ́ bi ẹrú ## .
kò da nkan, ọlọrun ló ngbé ni ga ## .
iṣẹ́ ni oògùn ìṣẹ́, múra si iṣẹ́ rẹ ọ̀rẹ́ mi, iṣẹ́ ni a fi i di ẹni gíga ## .
bí a kò bá rẹ́ni fẹ̀hìn tì, bí ọ̀lẹ là á rí ## .
bí a kò bá rẹ́ni gbẹ́kẹ̀lé, à á tẹra mọ iṣẹ́ ẹni ## .
ìyá rẹ lè lówó lọ́wọ́, bàbá si lè lẹ́ṣin leekan ## .
bí o bá́ gbójú lé wọn, o tẹ́ tán ni mo sọ fún ọ ## .
ohun ti a kò bá jìyà fún kì í lè tọ́jọ́ ## .
ohun ti á fara ṣiṣẹ́ fún ní í pẹ́ lọ́wọ́ ẹni ## .
apá lará, ìgunpá niyèkan ## .
bí ayé n fẹ́ ọ loni, bí o bá lówó lọ́wọ́, ni wọn má a fẹ́ ọ lọla ## .
tàbí tí o bá wà ní ipò àtàtà, ayé a yẹ́ ọ sí tẹ̀rín-tẹ̀rín ## .
jẹ́ kí o di ẹni n rágó, kí o ri bí ayé ti n yínmú sí ọ ## .
ẹ̀kọ́ sì tún n sọni dọ̀gá, mú́ra kí o kọ dáradára ## .
bí o sì rí ọ̀pọ̀ ènìyàn, tí wọn fi ẹ̀kọ́ ṣe ẹ̀rín rín ## .
dákun má ṣe fara wé wọn ## .
ìyà n bọ̀ fọ́mọ tí kò gbọ́n, ẹkún n bẹ fọ́mọ tó n sá kiri ## .
má fòwúrọ̀ ṣeré, ọ̀rẹ́ mi, múra sí iṣẹ́ ọjọ́ n lọ ## .
ẹ kú àsikò yi o ## .
bawo ni ipalẹ̀mọ́ ọdún kérésìmesì àti ọdún titun ## .
ni àsikò ọdún, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ma nfi oúnjẹ  àjẹ jù àti ọti à mu para yọ ayọ̀ ọdún ## .
ni òtitọ́, ará ilú nké pé kò si owó àti ọ̀wọ́n ọjà, nítorí eyi ayé àjẹ jù le ma si, ## .
ṣùgbọ́n bi ẹlòmíràn kò ni owó, á gba àwin ọti pé àwọn fẹ́ fi pa irònú rẹ́ ## .
àwọn miran nlo egbò igi olóró ti á gbọ́ wi pé ó ti wọ́pọ̀ ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà pàtàkì laarin ## .
àwọn ọ̀dọ́ ## .
à fọwọ́ fà ni gbogbo eyi ## .
kò si ìyàtọ̀ laarin ọlọ́tí pẹ̀lú ẹni ti ó mu egbò igi olóró àti wèrè, nítorí ihùwà ọlọ́ti àti ẹni ## .
lo oògùn olóró kò yàtọ̀ si ti wèrè bi wọn bá ti yó ## .
bi ẹni ti ó mu àmu para àti ẹni lo egbò igi olóró bá wa ọkọ̀, àkóbá ni fún àwọn ## .
awakọ̀ yoku àti àwọn arin nà yoku ## .
ki ọdún titun lè bá wa láyọ̀, ikilọ ni àsikò yi ni wi pé ki ẹni bá mú ọti tàbi ## .
ẹni tó lo egbò igi olóró ma ṣe wa ọkọ̀ ## .
ẹ kú ipalẹ̀mọ́ ọdún o ## .
bi ọdún bá sún mọ́ etílé, oúnjẹ àti ohun èlò gbogbo maa nwọn nítorí àwọn ọlọ́jà yio ti fi owó ## .
kún ọjà nítorí èrò ti ó fẹ́ ra ọjà maa n pọ̀ si ni àsikò yi ## .
pa pọ̀ mọ́ ipari ọdún ni àwọn ti ó fi ayẹyẹ ìyàwó, òkú, ọdún kérésìmesì àti ṣíṣe miràn si àsikò ## .
yi ## .
kò si ẹni ti kò ni nkankan ## .
pé èniyàn ni ara li le tàbi ó lè jẹun, ó tó nkan ## .
ilẹ̀ yorùbá ni ohun ọrọ̀ ajé àti oúnjẹ ni oriṣiriṣi tẹ́lẹ̀, ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba àpapọ̀ ti da gbogbo ## .
ẹ̀yà orilẹ̀ èdè nàíjíríà pọ̀ ti wọn si bẹ̀rẹ̀ si pin owó epo rọ̀bì ni ìfẹ́ oúnjẹ àti ọjà òkèèrè ## .
ti sọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ di ọ̀lẹ àti ẹni ti kò ni ìrònú ## .
oúnjẹ ilẹ̀ wa ## .
àsikò tó lati ṣe àyípadà, ki a jẹ ohun ti a ba gbin ni ilẹ̀ wa, nítorí owó epo rọ̀bì ## .
ti gbogbo ilú gbójúlé ti fidi janlẹ̀ ## .
ki owó epo rọ̀bì tó dé, a nfi ìrẹsì ṣe ọdún pàtàkì fún àwọn ọmọdé, ṣùgbọ́n iresi ti wọn gbin ## .
ni ilẹ̀ wa ni a njẹ ## .
bi a ra oúnjẹ ilẹ̀ wa dipò oúnjẹ òkè-òkun, àgbẹ̀ yi o ri owó, a o si mọ irú oúnjẹ ## .
ti a njẹ ju ìrẹsì oníke ti wọn nkó wọ ilú ## .
ki ṣe dandan ni ki a se ìrẹsì fún ọdún, a lè fi oúnjẹ ẹ̀yà miràn ṣe ọdún fún àwọn ## .
ọmọ ## .
fún àpẹrẹ, ìjẹ̀bú lè se ọbẹ̀ ẹ̀fọ́ rirò àti iyán dipò ìkọ́kọrẹ́ fún ọdún tàbi ki èkìtì se ìkọ́kọrẹ́ fún ## .
ọdún dipò iyán àti ẹ̀fọ́ rirò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
ẹ jẹ́ ki a gbé oúnjẹ ilẹ̀ wa lárugẹ ## .
ìtàn fi yé wa wi pé yorùbá ka ọ̀rọ̀ obinrin si ni àṣà yorùbá  bi ó ti ẹ jẹ ## .
wi pé obinrin ki jẹ ọba nítorí ni àṣà ilú, ọkùnrin ló njẹ olóri ## .
obinrin kò pọ̀ ni ipò agbára ## .
àwọn ipò obinrin ni ìyáálé, eyi jẹ́ ìyàwó àgbà tàbi ìyàwó àkọ́fẹ́ ninú ẹbí, pàtàkì ni ilé o ni ìyàwó ## .
púpọ̀ ṣùgbọ́n ọkùnrin ni olóri ẹbí ## .
ipò obinrin kò pin si idi àdìrò àti inú ilé yókù gẹ́gẹ́ bi olóri òṣèlú nàíjíríà, muhammadu buhari ti sọ ## .
obinrin yorùbá ti ni àyè lati ṣe iṣẹ́ ti pẹ́, bi ó ti ẹ̀ jẹ́ wi pé àwọn iṣẹ́ obinrin ## .
bi oúnjẹ ṣí ṣe, ẹní hí hun, aṣọ hí hun, aró ṣi ṣe, òwú gbi gbọ̀n, ọjà ti tà, oúnjẹ ## .
sí sè àti itọ́jú ẹbi ni obinrin nṣe ## .
àwọn ọkùnrin nṣe iṣẹ́ agbára bi iṣẹ́ ọdẹ, alágbẹ̀dẹ, àgbẹ̀ tàbi iṣẹ́ oko ## .
iṣẹ́ fún ji jẹ àti mimu ẹbí ## .
obinrin ni ògúná gbongbo ni oníṣòwò òkèèrè, eyi jẹ ki obinrin lè ni ọrọ̀ àti lati lè gba oyè ìyálóde ## .
fún àpẹrẹ, àwọn ìyálóde ni ó njẹ olóri ọjà ni gbogo ilẹ̀ yorùbá àti alá-bójútó fún ọ̀rọ̀ obinrin ## .
gẹ́gẹ́ bi àṣà ibilẹ̀ yorùbá, àwọn ọkùnrin gbà ki ìyàwó  wọn ṣe iṣẹ́ lati ran ẹbí lọ́wọ́, eyi lè ## .
jẹ́ nítorí àwọn ọkùnrin ni ìyàwó púpọ̀, nítorí èyi, kò nira bi ìyàwó kan tàbi méjì bá lọ ṣòwò ni ## .
òkèèrè, àwọn ìyàwó yókù yio bójú tó ilé ## .
àṣà òkè-òkun fi fẹ́ ìyàwó  kan àti ẹ̀sìn òkèère ti yorùbá gbà ló sọ àdìrò di ipò fún obinrin ## .
àti alá-bọ́dó, ìyàwóilé tàbi oníṣẹ́-ilé ti ó di iṣẹ́ obinrin ## .
obinrin ayé òde òní kàwé, ṣùgbọ́n bi wọn kò ti ẹ kàwé, gbogbo ẹni ti ó bá ni làákàyè fún ## .
àṣà, kò gbọdọ̀ já obinrin si ipò kankan ni ilé nítorí obinrin ló ni gbogbo ilé ## .
ìròyìn tó gbòde ni ọ̀rọ̀ ìjọba-àpapọ̀ ti ó fẹ ki gbogbo ìpínlẹ̀ ni nàíjíríà pèsè àyè ni ọ̀fẹ́ fún àwọn ## .
darandaran lati tẹ̀dó dípò ki wọn ma kó mààlúù kiri ## .
ni ipinlẹ si ìpínlẹ̀ oníkálùkù lò ni iṣẹ́ tàbi òwò tirẹ̀ ## .
iṣẹ́ àgbẹ̀ ló wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá ni ayé àtijọ ## .
bi iṣẹ́ àgbẹ̀ ti ṣe pàtàki fún yorùbá bẹ ni ise darandaran jẹ́ fún fúlàní ni òkè-ọya ## .
ìyàtọ̀ ti ó wà ni àwọn iṣẹ́ mejeeji ni wi pé àgbẹ̀ ńṣe oko ni agbègbè rẹ  ## .
nigbati darandaran ńda ẹran wọn kakiri lati ìlú kan si ekeji ## .
ilẹ̀ pọ̀ ju èrò lọ ni oke-ọya ju odò-ọya lọ ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni a o ri ibi sùn ajá ńhanrun ## .
ìjà sèríà àti boko haram ti ṣi ọpọlọpọ ni idi kúrò ni òkè-ọya bọ́ si odò-ọya ## .
àyè kò tó fún ogúnlọ́gọ̀ ènìyàn ti ó ngbé ni odò-ọya pàtàki fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti ó dari wále  ## .
nítorí ija bókó haram àti ogun abẹ́lé yoku ni òkè-ọya ## .
yorùbá fẹran àlejò púpọ̀ darandaran ti nda ẹran wá si ilẹ̀ yorùbá lai si ìjà ọ̀na ti jin ọba  ## .
ìjòyè àti ọlọ́rọ̀ àyè àtijọ́ ma nni agbo ẹran tàbi mààlúù ti àwọn fúlàní mba wọn tọ́jú ## .
ibùjẹ-ẹran tún wà ni ilẹ̀-yorùbá ni àkùnnù-àkókó ## .
ni ayé òde òni kò bójú mu lati da ẹran kiri ni igboro àti ilú nlá ## .
di da ẹran kiri ti fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìjàmbá ọkọ̀ tó ti mú ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀mí lọ ## .
ki ẹran má a jẹ ohun ọ̀gbìn àgbẹ̀ àti ba oko jẹ kò bójú mu ## .
èyí ti ó́ burú ju ni darandaran ti ó ngbé ìbọn dání dípò ọ̀pá-ìdaran  ## .
ti wọn ti pa olóko tori ki mààlúù lè jẹun ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni a ò lè tori a ma jẹ́ran  ## .
dọ̀bálẹ̀ fún mààlúù eleyi ló jẹ́ ki ẹgbẹ́ àgbẹ́kọ̀yà kọ ètò ìjọba àpapọ̀ lati pèsè ilẹ̀-ọ̀fẹ́ fún àwọn fulani ti ## .
ó nda ẹran ni ipinle yorùbá àti lati kọ ìyà lọ́wọ́ daran-daran ti o ngbé ìbọn lati da ẹran ## .
ni ilú òyìnbó àgbẹ àti àwọn ti o ńsin ẹran nri ìrànlọwọ gbà ni ọdọ ìjọba ## .
ó yẹ ki ijoba apapo pèsè irinṣẹ́ ìgbàlódé fún àwọn àgbẹ̀ àti ki àwọn ipinlẹ̀ pèsè àyè rẹpẹtẹ fún oko ## .
lati gbin oúnjẹ fún àwọn ogúnlọ́gọ̀ èrò ti ó pọ̀si odò-ọya ju ìpèsè ilé ọ̀fẹ́ fún darandaran ## .
ìmọ̀ràn fún ìjọba-àpapọ̀ ni ki wọn lo ilẹ̀ ti ó pọ̀ rẹpẹtẹ ni òkè-ọya pàtàki igbó sambisa ti àwọn bókó ## .
haram fi ṣe ibùjòkó tẹ́lẹ̀ ki ìjọba lọ́wọ́lọ́wọ́ tó lé wọn jade fun agbo mààlúù ## .
yorùbá ma npa ìtàn lati fi ṣe à ri kọ́gbọ́n tàbi fún ìkìlọ̀ ## .
ẹ ṣọ́ra lati fi ìbẹ̀rù àti ojo bẹ̀rẹ̀ ọdún nítorí a ma a géni kúrú ## .
lára ẹ̀kọ́ ti a lè ri fi kọ́ ọgbọ́n ni ìtàn ti a ka yi ni wi pé  ## .
onikálukú ni ọlọrun fún ni ẹ̀bùn àti àyè ti rẹ̀ ni ayé ## .
ohun ti ó dára ni ìṣọ̀kan ẹ̀kọ́ wa lati kọ́ lára bi ẹranko ti ó ni agbára ṣe mba ara ## .
wọ́n gbé  ## .
ó dára ki a gba ìkìlọ̀ àgbà tàbi ẹni ti ó bá ṣe nkan ṣáájú àti pé ìjayà tàbi ìbẹ̀rù ## .
lè gé ènìà kúrú bi o ti sọ ọmọ ẹkùn di ológbò ## .
ẹ ka ìtàn yi ni èdè gẹ̀ẹ́sì ni ojú ewé yorùbá lóri ayélujára ti a kọ ni ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún oṣù ## .
kẹta ọjọ́ kọkàndínlọ́gbọ̀n ## .
ọlọrun ki ó dáwọ́ àbíkú àgbà dúró ki ó si tu bàbá olóògbé   ## .
gómìnà èkó tẹ́lẹ̀ aṣíwájú bọ́lá ahmed ìyàwó àwọn ọmọ àti gbogbo ẹbí ninú ## .
ki èdùmàrè dá ikú ọ̀dọ́ dúró kó tu gbogbo àwọn ti irú ọ̀fọ̀ bẹ́ ẹ̀ bá ṣẹ̀ ninú ## .
òwe yorùbá sọ wi pé bi iná bá kú á fi eérú bojú bi ọ̀gẹ̀dẹ̀ bá kú á fi ọmọ ## .
ẹ rọ́pò ## .
òwe yi fi hàn ipò ti yorùbá fi ọmọ si ## .
kò si ẹni ti kò ni kú ṣùgbọ́n ọ̀fọ̀ nlá ni ikú ọmọ jẹ́ fún òbí àti àwọn ti olóògbé ## .
bá fi silẹ̀ pàtàki àbíkú àgbà ## .
ìròyìn ikú jidé tinubu àrólé gómìnà èkó tẹ́lẹ̀ aṣíwájú bọ́lá ahmed tinubu kàn pé ó jade láyé ni ọjọ́rú  ## .
ọjọ́ kini oṣù kọkànlá ọdún ẹgbàálémẹ́tàdínlógún ## .
oriṣiriṣi wèrè ló wà nítorí pé ki ṣe wèrè ti ó wọ àkísà ni ìgboro tàbi já sita nikan ni ## .
wèrè ## .
ẹnikẹni ti o nhu ìwà burúkú tàbi ṣe ìpinnu burúkú ni yorùbá npè ni wèrè ## .
ìpinnu ṣi ṣe ṣe pàtàki ni ayé àtijọ́ àti òde òní ## .
òwe yorùbá sọ wi pé bi ará ilé ẹni bá njẹ kòkòrò búburú hẹ̀rẹ̀-huru rẹ̀ kò ni jẹ́ ki a ## .
sùn ni òru ## .
àbáyọrí ìpinnu tàbi èrò burúkú kò pin si ọ̀dọ̀ ẹbi àwọn ti ó wà ni àyíká elérò burúkú ó lè ## .
kan gbogbo àgbáyé ## .
fún àpẹrẹ kò si ìyàtọ̀ laarin wèrè tó já sita nítorí wèrè ni yorùbá npe ọkọ tàbi ìyàwó ti ó ## .
ni ìwà burúkú ẹbi burúkú  ## .
ọba ti ó nlo ipò rẹ lati rẹ́ àwọn ènìyàn rẹ̀ jẹ àti òṣèlu ti ó nja ilú ni olè ## .
lati kó owó ti wọn ji lọ si òkè òkun nibiti ohun amáyédẹrùn ti ilú wọn kò ni wà ## .
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá ti ó sọ wi pé a ki sọ pé ki wèrè ṣe òkú ìyá rẹ̀ bi ## .
ó bá ṣe ri bi ó bá ni òhun fẹ́ sún jẹ nkọ́  ## .
ìtumọ̀ òwe yi ni wi pé ìpinnu pàtàki bi ìyè àti ikú kò ṣe é gbé lé wèrè lọ́wọ́ ## .
ó yẹ ki àwọn ènìyàn gidi ti ori rẹ pé dásí ọkọ tàbi ìyàwó ọba tàbi àwọn ti ó wà ## .
ni ipò agbára  ## .
òṣèlu ti o nfi ipò wọn jalè àti àwọn ti ó nhu ìwà burúkú yi lati din àbáyọrí ìwà burúkú ## .
lóri ẹbí alá-dúgbò àti àgbáyé kù ## .
ogún jẹ́ gbogbo ohun ìní ti bàbá tàbi ìyá bá fi silẹ́ ti wọn bá kú ## .
ni ìgbà àtijọ́ kò wọ́pọ̀ ki olóògbé ṣe ìwé-ìhágún bi wọn ṣe má a pín ohun ini wọn lẹhin ikú ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ obìnrin ki i ni ọrọ̀ bi ti àwọn ọkùnrin nítorí wọn ki i ni ogún bi ilé ilẹ̀ tàbi ## .
oko ## .
bi wọn ba ti fẹ ọkọ pàtàki bi ẹbi bá ti gba nkan orí ìyàwó wọn kò tún lè padà ## .
wá gba ilé  ## .
ilẹ̀ tàbi oko ni ilé bàbá wọn nítorí eyi ọ̀pọ̀lọpọ̀ obìnrin kò ni ohun ini púpọ̀ ## .
ọkùnrin ló ni oko ilé àti ilẹ̀ gẹ́gẹ́ bi àṣà àdáyé ba nítorí àwọn ni àrólé ti ó njẹ́ orúkọ ## .
ìdílé ## .
àwọn obìnrin yorùbá bi ìyá tinubu ẹfúnṣetán iyalode ìbàdàn ìyá tẹ́júoṣó  ## .
mọ nipa iṣẹ́ òwò púpọ̀ àti pé láyé òde òni àwọn obìnrin ti bẹ̀rẹ̀ si kàwé lati lè ṣe iṣẹ ## .
ti àwọn ọkùnrin nṣe tẹ́lẹ̀ ## .
nítorí eyi lati ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin àwọn obìnrin yorùbá ti bẹ̀rẹ̀ si ni ohun ini bi ilé ilẹ̀ owó tàbi ## .
oko ti ọmọ lè jogún ## .
lẹhin ikú bàbá tàbi ìyá lai si ìwé-ìhágún àwọn ẹbí ni àṣà àdáyébá ti wọn fi le pín ogún fún ## .
àwọn ọmọ olóògbé ## .
àwọn ẹbí miran lè lo orí ò jorí tàbi idi-igi ti ó bá jẹ ogún bàbá ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ni bàbá gbogbo ayé nítorí ọ̀pọ̀lọpọ̀ bàbá lo ni ìyàwó púpọ̀ ## .
ìdí ti ogún bàbá ṣe lè mú ìnira wá ni wi pé ohun ti wọn bá pín fún idi-igi kan ## .
lè fa owú jijẹ fún idi-igi miran eyi si ma a ndá ìjà silẹ̀ lẹhin ikú bàbá ## .
eyi pẹ̀lú idi ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ki i náání ohun ini bàbá lẹhin ikú irú bàbá bẹ́ ẹ̀ ## .
ìgbà miran idi-igi ti o jogún ilé lè má lè tọ́jú rẹ titi yio fi wó ## .
àwọn ilé ti wọn kò tọ́jú ## .
ogún ìyá ko ti bẹ̀rẹ̀ si fa ìjà bi ti bàbá ## .
ó lè jẹ́ wi pé nítorí àwọn obìnrin ti o ni ogún ti wọn lè jà lé kò ti pọ̀ ## .
tó bi ti àwọn ọkùnrin ti o ni ìyàwó àti ohun ìní rẹpẹtẹ yorùbá ni ## .
ọmọ ti a kò kọ́ ló ngbé ilé ti a bá kọ́ tà ## .
ọmọ ti ó bá njà du ogún ma nba ogún jẹ ni ## .
lati din rògbòdiyàn ti ogún ma nfà ó yẹ ki bàbá tàbi ìyá ṣe ìwé-ìhágún  ## .
ki wọn fún ọmọ ni ẹ̀kọ́ ilé àti ẹ̀kọ́ ilé-iwé ti ọmọ kò ni fi jà du ogún bàbá tàbi ## .
ti ìyá ## .
lẹhin ọdún kọkàndinlógún ikú olóògbé olóyè m.k.o abíọ́lá aàrẹ ọ̀na kakanfo yorùbá kẹ̀rinlá  ## .
ọba lamidi adéyẹmi yan ọ̀túnba gani adams si ipò aàrẹ ọ̀na kakanfo yorùbá karùndinlógún ## .
ọ̀túnba gani adams ni olùdásílẹ̀ ẹgbẹ́ ọ̀dọ́ ọmọ oòduà ti wọn dá silẹ̀ ni ọjọ́ karùndinlọ́gbọ̀n  ## .
oṣù kẹjọ ọdún kẹtàlélógún sẹhin ni mushin  ## .
kò bojú wẹ̀hin lati ọdún kẹtàlélógún lati má a jà fún yorùbá lati gba ẹ̀tọ́ iyì àti gbi gbé àṣà ## .
yorùbá ga kakiri àgbáyé ## .
fún akitiyan yi wọn ti fi jẹ oyè méjìlélaadọta kakiri ṣùgbọ́n adé gbogbo oyè yi ni aare ona kakanfo ## .
bi àwọn alatako diẹ ti wa ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ àgbàgbà yorùbá ti fi ọwọ́ si yin yan ọ̀túnba gani adams si ## .
ipò aare ona kakanfo karùndinlógún ## .
lára àwọn enia pàtàki ti ó ki kú ori ire ni ọọni ifẹ̀ gómìnà bọ́la tinubu  ## .
gómìnà rauf arẹ́gbẹ́sọlá àwọn ọ̀gá olórin àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ## .
olùkọ̀wé yorùbá lóri ayélujára kí ọ̀túnba gani adams kú ori ire oyè á mọ́rí o ẹ ò ni kú léwe ## .
 ## .
ẹmi ọlá á gùn lati má a jà fún yorùbá àti lati gbé àṣà yorùbá lárugẹ si ni gbogbo àgbáyé ## .
àwọn iwé ìròyìn gbe jade wi pé adébáyọ̀ fálétí ògúná gbòngbò ninú àwọn ti ó gbé èdè àti àṣà yorùbá ## .
lárugẹ ni àgbáyé  ## .
re ibi àgbà nrè ni ọjọ́ ìsimi ọjọ́ kẹtàlélógún oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́tàdinlógún ## .
ọmọ ọdún mẹrindinlaadọrun ni olóògbé fálétí ki wọn tó jade láyé ## .
olóògbé adébáyọ̀ fálétí relé ## .
ni ìgbá ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí  ## .
ó jẹ́ ìkan ninú àwọn òṣìṣẹ́ àkọ́kọ́ ni ilé iṣẹ́ amóhùn-máwòrán àkọ́kọ́ ni ilẹ̀ aláwọ̀dúdú ti wọn dá sílẹ̀ ni ## .
ìbàdàn  ## .
ti ó jẹ́ olú ilú ẹ̀yà yorùbá ni ìwọ̀ oòrùn orílẹ̀ èdè nàíjíríà ## .
ó gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa ṣi ṣe iṣẹ́ ìtumọ̀ èdè gẹ̀ẹ́sì si èdè yorùbá ó kọ ìwé itumọ̀ ọ̀rọ̀ ## .
nipa li lo orúkọ yorùbá ## .
kò tán síbẹ oníròyìn ni  ## .
ó fi eré ìtàgé gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa di dá ẹgbẹ́ ọ̀dọ́ ọ̀yọ́ fún ìgbéga eré ìtàgé silẹ̀ ni ## .
ọdún méjìdinlaadọrin sẹhin ## .
lára àwọn eré yorùbá ti olóògbé adébáyọ̀ fálétí kọ ti ó si ṣe ni mágùn àfọ̀njá baṣọ̀run gáà àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ́ lọ ## .
ẹ̀kọ́ pọ̀ fún ọ̀dọ́ ayé òde òní lati kọ́ lára ìgbésí ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí ## .
lára ẹ̀kọ́ yi ni wi pe ìwé kí kà ṣe pàtàkì bi kò ti ẹ̀ si ìrànlọ́wọ́ lati ka ìwé ## .
ni ọmọdé  ## .
bi enia bá ka ìwé ni àgbà yio wúlò ## .
olóògbé adébáyọ̀ fálétí padà si ilé-ìwé  lati lọ pari ìwé mẹfa ti ó dá dúró nigbati kó si agbára ## .
fún bàbá rẹ ## .
lẹhin eyi ó fi àgbà ara ka ìwé ni ilé-ìwé ẹ̀kọ́ giga ## .
ó gbé ìgbésí ayé rere nipa ìtọ́jú àwọn ọmọ àti ìyàwó ó si fún àwọn ọmọ ni ẹ̀kọ́ ilé àti ## .
ti ilé-ìwé ## .
fún àwon iṣẹ́ ribiribi yi olóògbé adébáyọ̀ fálétí gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀bùn àpínfún ni orilẹ̀ èdè nàíjíríà àti ni òkè-òkun ## .
ìjọba-àpapọ̀ sọ èkó di ìpínlẹ̀ ni àádọ́ta ọdún sẹhin ## .
èkó jẹ́ olú ilú fún gbogbo orilẹ̀ èdè nàíjíríà tẹ́lẹ̀ ki wọn tó gbe lọ si abuja ## .
ìpínlẹ̀ èkó jẹ ikan ninú ipinle mẹ́fà yorùbá ## .
yorùbá ni èkó gba olè ó gba ọ̀lẹ ọ̀rọ̀ yi jẹ wi pé kò si irú ẹni ti ko si ## .
ni ìpínlẹ̀ èkó nítorí èkó gba olówó  ## .
ó si gba aláini àti wi pé iṣẹ́ pọ̀ ni èkó ju gbogbo ìpínlẹ̀ yoku lo ## .
kò si ẹ̀yà tàbi ẹ̀sìn nàíjíríà ti kò si ni èkó ## .
nítorí èyi èrò pọ̀ jù ilẹ̀ lọ nítorí omi ló yi èkó ká ## .
ìnáwó rẹpẹtẹ ni ìsìnkú arúgbó jẹ́ ni ilé yorùbá ## .
bi arúgbó bá kú ni ilé yorùbá ki ṣe òkú ọ̀fọ̀ ṣùgbọ́n òkú ijọ àti ji jẹ  ## .
mi mu ni pàtàki bi irú arúgbó bá bi àwọn ọmọ ti ó ti dàgbà ## .
gbogbo ẹbi ará àti ilú yi ó parapọ̀ lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún irú arúgbó bẹ́ ẹ̀ ## .
àwọn ọmọ àti ọmọ-ọmọ yi o ṣe oriṣiriṣi ẹ̀yẹ ìbílẹ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ lati gbé ìyá tàbi àgbà bàbá àgbà ## .
relé ## .
bi eléré ìbílẹ̀ kan ti nlọ ni òmíràn yio de eleyi lo njẹ́ ki ilú kékeré dùn ## .
ẹ jẹ́ k'á sọ yorùbá ## .
mo tàka òṣì dànùn ## .
ọ́lọ́run má jẹ́ kò ṣẹlẹ̀ ## .
ọ́lọ́run má jẹ́ ## .
a kì í ríwà oníwà ká fọwọ́ jurí ## .
mo gbà tọkàntọkàn, mo gbà taratara ## .
jẹ́ èbúrẹ́, awo olùgbẹ́bẹ̀ ## .
ẹ jọ̀wọ́, má bínú ## .
mo yíká ọ̀tún, mo yíká òsì, ki adé pẹ́ l'órí, ki bàtà pẹ́ l'ẹ́sẹ̀, ki ìrùkẹ̀rẹ̀ pẹ́ l'ọ́wọ́, ki àṣe ## .
pẹ́ l'ẹ́nu, kábíyèsí, aláṣẹ èkejì òrìṣà ## .
ọjọ́ ìkúnlẹ̀ bí ìgbà tí orò n lọ̀run ni lára gbogbo abiyamọ ## .
àti ibi àti ire, wọn jọ̀ nrìn ## .
ó bajẹ́ bí ọwọ́ òsì ## .
ọwọ́ ọ̀tún ## .
ọwọ́ òsì ## .
olòṣì ọmọ ní ńfọwọ́ òsì júwe ilé baba ẹ̀ ## .
ṣe kíá kí o má bá fi ìka àbámọ kan ẹnu ## .
ilẹ̀ mo pe o! dá mi l'óhún ## .
bí ọmọdé bá l'áṣo bí àgbà kò lè ní àkísà bí àgbà ## .
mo n sọ òtítọ́ fún ẹ ## .
òtítọ́ ní mo n sọ fún ẹ ## .
òtítọ́ dọ́jà ó kùtà, owó lọ́wọ́ là ńra èké ## .
ẹ jọ̀ọ́, ṣí fèrèsé ## .
kíni itúmọ̀ fèrèsé ## .
bíbíre kò ṣeé fi owó rà ## .
ìrèké ò ní ibùdó; ibi gbogbo ló gba alágbára ## .
ìwà rere lẹ̀ṣọ́ ènìyàn ## .
bó pẹ́ bó yá, agogo tó lu méjìlá, ńbọ̀ wá lù kan ## .
a kì í pẹ̀lú ọ̀bọ já'ko ## .
tí afọ́jú bá ní òun yóò fọ́'ni lójú, ó yẹ ká funra; tí kò bá mú nǹkan lọ́wọ́, ó lè ## .
tẹ nǹkan mọ́'lẹ̀ ## .
ó di ìgbà tí òjò bá dá kí alágborùn tó mọ̀ pé ẹrù lòún gbé ## .
kí a dé igbó kí a má fọ'hùn ló ńmú ẹyẹ oko ṣu síni lórí ## .
ẹyìn tí yóò di epo, yóò tọ́ iná wò ## .
tí àdúrà bá gbà tán, apá aládúrà ò ní ka ## .
agbọ́n tí géńdé rí tó ńsá, ni aláàmù ńṣà jẹ lẹ́ẹ̀gbẹ̀ ògiri ## .
ọgbọn ọgbọ́n, ẹ̀sọ̀ ẹ̀sọ̀, làgbàlagbà fi ńsá fún màlúù ## .
ẹni ejò bá ti bùjẹ rí, bó bá rí ekòló, yóò họ ## .
àìtètè mú olè, olè á mú olóko ## .
kàǹga tó jìn kì í pariwo ## .
a kò lè tìtorí pé ọ̀nà jìn kí a wà padà sẹ́hìn ## .
a kì í mọ orúkọ ọlọ́run, kí ìyà ó jẹ'ni ## .
obì tó bá fara pamọ́, ló máa ńgbó  ## .
odò tó ńṣàn, kì í b'ojú w'ẹ̀hìn ## .
bí inú bá bí baba tó bá gbé ọmọ rẹ̀ jù sí inú èèrùn, bí inú rẹ̀ bá rọ̀, inú ## .
èèrùn lè má rọ̀ ## .
àdáníkànrìn ejò ló ńjẹ ọmọ ejò níyà ## .
gbogbo ohun tó ńdán kọ́ ni wúrà ## .
ayé tí ẹṣin ò jẹ, tí ìrù ìdí ẹ̀ bá ní sùúrù, aá jẹ jù bẹ́ẹ̀ lọ ## .
omi tí èyàn máa mu, kò ní ṣàn kọjá rẹ̀ ## .
kó dùn, kó pọ̀, kó pẹ́, ọlọ́run ló ńfún ni ## .
kí àgbàdo tó dé áyé, adìyẹ ńjẹun ## .
bí agbọ́n ṣe lóró tó, oúnjẹ ni fún aláǹgbá ## .
gbólóhùn ọ̀rọ̀ kan a máa yí ìpinnu ogún ọdún padà  ## .
bí a kò bá tí ì jókòó, a kì í na ẹsẹ̀ ## .
ẹranko tó bá ṣiyèméjì lọdẹ ńpa ## .
ojú ẹní máa là, á rí ìyọnu ## .
adániwáyè ò gbàgbé ẹnìkan; àìmàsìkò ló ńdààmú ẹ̀dá ## .
omi tó tán lẹ́hìn ẹja ló sọọ́ di èrò ìṣasùn ## .
kò ní burú fún ọlọ́de títí, kó rí ológbò kó lọ yọ ìbọn  ## .
ìbínú kìí pẹ́ sọ ilé olówó rẹ̀ dahoro ## .
sùúrù ni baba ìwà; àgbà tó ní sùúrù, ohun gbogbo ló ní ## .
àtùpà kì í níyì lọ́ọ̀sán, ṣugbọ̀n a máa gbayì lọ́jọ́ alẹ́  ## .
tí agbada ò bá gbóná, àgbàdo ò lè ta ## .
ojú tó rí ibi tí ò fọ́, ire ló ńdúró de ## .
tí a bá wo dídùn ifọ̀n, àá họ ara dé egun ## .
kòkòrò tó ńjó lẹ́ẹ̀bá ọ̀nà, onílù rẹ̀ ńbẹ nínú igbó  ## .
kí a tó dé ibi tí à ńlọ, a máa ńkọ́kọ́ dé ibi tí a kò fẹ́ ## .
tí aṣeni bá ní ibi mẹ́fà, yóò fi ìkan tàbí méjì ṣe ara rẹ̀ ## .
ojú ló ńkán owó tó sọnù; ìgbà wo ni níná ò ní kàn án tẹ́lẹ̀ ## .
ẹni tí òjò ò pa, tí òrùn ò pa, ebi ni yóò paá ## .
ẹni a ṣe lóore tí ò dúpẹ́, bí ìgbà tí ọlọ́ṣa ko ni lẹ́rù lọ ni ## .
ọ̀nà ò ní jìn kó má lóòpin ## .
àlùya ni ìlù ọ̀fẹ́ ## .
ó di ẹ̀hìn ìgbín kí a tó fi ìkarahun rẹ̀ họ ìkòkò  ## .
ọwọ́ kì í pẹ́ ní isà àkeekè ## .
ká fi ogún ọdún lá oyin kò ní kí inú ẹni dùn  ## .
opó tó ńronú ọkọ rẹ̀ tó kú, yẹ kó tún máa rántí ọkọ rẹ̀ tó kù ## .
èyí ó wù á wí, t'olúwa làṣẹ ## .
gbogbo èèyàn oníwà tútù kọ́ lonínúure  ## .
yàrá kékeré gba ogún ọ̀rẹ́ ## .
eṣinṣin tí kò bá gbọ́ ikilọ ló ńbá ọ̀gẹ̀dẹ̀ wọ ẹnu ọ̀bọ  ## .
ewúrẹ́ tó lè kígbe jù, kọ́ lebi ńpa jù ## .
ẹyẹ tó bà lórí igi tí ò ké, ẹ̀yìn ọ̀rọ̀ ló ńrò  ## .
àgbẹ̀ tí kòkó ẹ̀ẹ́ yè, layé ló mọ̀ọ́ ṣe ## .
iná l'ọmọ aráyé lè pa kò s'ẹ́ni tó lè pa èéfín  ## .
nínú òròmọ adìyẹ àti ẹyin rẹ̀, ọ̀kan lèyàn máa fọwọ́ mú ## .
a kì í mọ iyì wúrà tí kò bá sọnù ## .
agbọ́n sẹ́, oyin sẹ́, ojú olóko rèé, gòdògbò godogbo ## .
èébú álọ ni ti ahun, àbọ̀ ti àna rẹ̀ ni ## .
ayé ò ní le títí kí a fi inú omi ṣe ibùgbé  ## .
ẹni tí kò bá lè jìyà tó kún ahá, ò lè gbádùn ọrọ̀ tó kúnnú àmù  ## .
kò sí ohun tó pọ̀ tí kì í tán, àfi ọlá ọlọ́run ## .
ọ̀pọ̀lọ́ gbé ọmọ sílẹ̀ ó gbé ọkọ pọ̀n, ó lọ̀rọ̀ ọkọ bàǹtà banta ni ## .
ẹni ejò bá ti bùjẹ rí, bó bá rí ekòló, yóò họ ## .
àgbẹ̀ tó ro oko tí kò gbin ọkà lóun dá ikún lóró ## .
ikún kọ́ ló dá lóró, ara ẹ̀ ló dá lóró ## .
mo gbọ́n tán, mo mọ̀ọ́ tán, lagbọ́n ò ṣe lóró bí oyin ## .
lát'ọwọ́ wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́. ## .
èdè yorùbá. ## .
sísọ ní. ## .
lílò bíi oníbiṣẹ́ ## .
kò sí ojúewé yìí ## .
àkóso lọ́wọ́ ## .
kòsí àkóso oníbiṣẹ́ ## .
àwọn àmìọ̀rọ̀ èdè ## .
èdè yorùbá. ## .
ní báyìí, tí a bá wo èdè yorùbá, àwọn onímọ̀ pín èdè náà sábẹ́ ẹ̀yà kwa nínú ẹbí èdè niger-congo. ## .
 ## .
wọ́n tún fìdí rẹ̀ múlẹ̀ pé ẹ̀yà kwa yìí ló wọ́pọ̀ jùlọ ní sísọ, ní ìwọ̀ oòrùn aláwọ̀ dúdú fún ## .
ẹgbẹ̣ẹgbẹ̀rún ọdún.  ## .
àwọn onímọ̀ èdè kan tilẹ̀ ti fi ìdí ọ̀rọ̀ múlẹ̀ pé láti orírun kan náà ni àwọn èdè bí yorùbá, ## .
kru, banle, twi, ga, ewe, fon, edo, nupe, igbo, idoma, efik àti ijaw ti bẹ̀rẹ̀ sí yapa gẹ́gẹ́ èdè ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ## .
tó dúró láti bí ẹgbẹ̀rún mẹ́ta ọ̀dún sẹ́yìn. ## .
ọ̀kan pàtàkì lára àwọn èdè orílẹ̀ èdè nàìjíríà ni èdè yorùbá.  ## .
àwọn ìpínlẹ̀ tí a ti lè rí àwọn tó n sọ èdè yorùbá nílẹ̀ nàìjíríà norílẹ̀ èdè bìní.  ## .
tógò àti apá kan ní gúúsù ilẹ̀ amẹ́ríkà bí i cuba, brasil, haiti, àti trinidad.  ## .
ní gbogbo orílẹ̀-èdè tí a dárúkọ, yàtọ̀ sí orílẹ̀-èdè nàìjíríà, òwò ẹrú ni ó gbé àwọn ẹ̀yà yorùbá dé ibè ## .
èdè yorùbá jẹ́ èdè kan ti ó gbalẹ̀ tí ó sì buyì kákàkiri àgbáyé.  ## .
ìtàn sọ fún wa pé ní àgbáyé kwa ní èdè yorùbá bátan; kwa jẹ́ iyè kan ní niger congo.  ## .
a lèè sọ pé àwọn tí wọ́n ń sọ èdè yorùbá yàtọ̀ sí orílẹ̀ èdè nigeria lé ní ọgbọ̀n nílíọ̀nùn, ## .
àwọn orílẹ̀ èdè tí a ti ń sọ èdè yorùbá yàtọ̀ sí nigeria ni.  ## .
togo, ghana, serria leone, brazil, united kingdom àti united state.  ## .
èdè yorùbá pín sí orísirísi ẹ̀ka ní àkọ́tán, ó sì ti di gbajúgbájà ni orílẹ̀ èdè nìgeria àti àgbáláayé lá ## .
papọ̀.  ## .
àwọn nnkan tí ó ń gbé èdè yorùbá níyì. ## .
òwe:- orísirísi ọ̀nà ni a le gbà pa òwe. ## .
a le pa òwe gẹ́gẹ́ bí àwọn elédè ti ń pa á tàbí bí gbogbo ènìyàn ti ń pá gan-an. ## .
bí àpẹẹrẹ: àíyá bẹ́ sílẹ̀ ó bé áré,  ## .
igi ọ̀ún ni kò ga. ## .
a le pa owe da, bí àpẹẹrẹ: ojú kì í ti eégún kí ọmọ alágbàá má kọrí sóko. ## .
ojú kì í ti eégún nínú aṣọ ## .
ohun ti i tan leegun ọdun, ọmọ alagbaa a kọri sokò. ## .
akànlò èdè ## .
lílò àmìn ohùn ## .
ìlò èdè yorùbá ## .
àwọn èròngbà kòòsí ìlò èdè yorùbá yíì ni pé mo fẹ́ kí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ mọ èdè yorùbá lo dáradára nítorí ## .
náà a wo ìjúba ni awùjọ yorùbá, a wo ààtò, ìtúmọ̀, ìlò, àti àgbéyẹ̀wò àwọn òwe, àkànlò èdè àti ọ̀rọ̀ ## .
àmúlò mííràn.  ## .
a wo èdè àmúlò nígbà tí a bá ń sọ̀rọ̀ àti igba ti a ba kọ èdè yorùbá silẹ.  ## .
a wo ẹ̀bùn sọ̀rọ̀sọ̀rọ̀.  ## .
a sí wo ìlànà ati òté tó de sísọ̀rọ̀ ni àwùjọ yorùbá.  ## .
a wo ìwúrẹ láwùjọ yorùbá.  ## .
a wo aáyan àròkọ kikọ.  ## .
lábẹ́ àròkọ, a wo arokọ wọ̀nyí: alapejuwe, ajemọroyin, alalaye, alariiyan, onisiipaya, ajẹmọ́-ìsonísókí-ìwé ati arokọ onileta.  ## .
a wo bi a ṣe n se agbekale isẹ to da le girama, iwe atumọ, ọ̀rọ̀ àpilẹ̀kọ, àbọ̀ ìpàdé, ìjábọ̀ ## .
ìwádìí, ìwé ìkéde pélébé àti eyí ti a fi n se ìpolongo ti a máa ń tẹ̀ mọ́ ara ògiri. ## .
 ## .
èdè yorùbá ni ibamu pẹlu asa obínibí yorùbá.  ## .
ó yẹ kí a mọ ọ̀rọ̀ í dá sí.  ## .
ó yẹ ki a mọ ọ̀rọ̀ sọ, ki á si mọ ọ̀rọ̀ ọ́ kọ sílẹ̀ lẹ́yìn ìgbà ti a bá ## .
ka ìwé kékeré yìí. ## .
bí èdè yorùbná se di kíkọ sílẹ̀ ## .
kí àwọn òyìnbó tó dé, kò sí ètò kíkọ ati kíka èdè yorùbá.  ## .
gbogbo ọ̀rọ̀ àbáláyé tí ó ti di àkosílẹ̀ nísinsìnyí nínú ọpọlọ́ àwọn baba ńlá wa ni wọ́n wà tẹ́lẹ̀.  ## .
irú àwọn ọ̀rọ̀ àbáláyé báyìí a máa súyọ nínú orin, ewì àti ìtàn àwọn baba wa.  ## .
nígbà tí a kọ́ ń pe gbogbo àwọn ẹ̀yà tí èdè wọ́n papọ̀ yìí ní yorùbá tàbí yóòbá, wọn kò ## .
fi tara tara fẹ́ èyí nítorí pé àwọn ẹ̀yà yorùbá ìyókù gbà pé àwọn ọ̀yọ́ nìkan ni yorùbá.  ## .
nígbà tí àwọn òjíṣẹ́ ọlọ́run aláwọ̀ funfun tó wá wàásù nípa kírísítì ṣe àkiyèṣí pé èdè wọ́n bá ara wọn ## .
mu ni wọ́n bá pè wọ́n ní yorúbà tàbí yóòba.  ## .
àwọn yorùbá ti a ko l’éní lo si ilẹ̀ amẹ́ríkà tí a sì wá dá padà sí sàró lẹ́hìn tí ## .
òwò ẹrú tí tán ni àwọn òyìnbó ìjọ c.m.s. kọ́kọ́ sọ di onígbàgbọ́.  ## .
abuda èdè yorùbá àbùdá èdè yorùbá ni ó máa jẹ́ kí á mọ ohun tí èdè jẹ́ gan-an.  ## .
orísirísi ni àwọn àbùdá tí èdè yorùbá ní.  ## .
èdè yorùbá kógo àbùdá wọ̀nyí já. ## .
ohun tí a bá pè ní èdè gbọ́dọ̀ jẹ́ ohun tí a fí ìró èdè gbé jáde.  ## .
ìró yìí ni a le pè ní ariwo tí a fi ẹnu pa.  ## .
a ó ṣe àkíyèsí pé èyí yàtọ̀ sí pípòòyì, ijó ọlọ́bọ̀ùnbọ̀un, dídún tàbí fífò tata tàbí jíjuwó alákàn sí ara ## .
wọn. ## .
èdè nílò kíkọ́ ọ fún ìgbà pípẹ́ díẹ̀ kí ènìyàn tó le sọ ọ́.  ## .
ó ti di bárakú tàbí àṣà fún wa pé a gbọ́dọ̀ kọ́ ọmọ tí a bá ṣẹ̀ṣẹ̀ bí ni èdè. ## .
àkiyèsí àti ìwádìí yìí ni àwọn eléde gẹ̀ẹ́sì ń gọ́ka sí nígbà tí àwọ́n ba sọ pé. ## .
ọmọ tí a bá ṣẹ̀ṣè bí tí a kò kọ́ ní èdè, àti àwùjọ jẹ́ kòríkòsùn. ## .
ìhun ni èdè ènìyàn gùn lé tàbí dálé.  ## .
bí a ṣe hun ọ̀rọ̀ pọ̀ nínú gbólóhùn ṣe pàtàkì kíkà iye ìró èdè nínú gbólóhùn kò fi ibi kankan ## .
ní ìtúmọ̀. ## .
a lè sọ pé ìyàndá ṣubú ## .
ìyàndá ẹlẹ́mu ṣubú ## .
ó ṣubú ## .
ìyàndá tí a ti sọ̀rọ̀ rẹ̀ ṣubú. ## .
ìyípadà orírsirísi ló le wáyé sí gbólóhùn wọ̀nyí tí yóò sì da ètò wọn ní, síbẹ̀síbẹ̀, yóò ní ìtumọ̀.  ## .
irú àbùdá yìí ni onímọ̀ ẹ̀dá-èdè ń pè ní “structure dependence”. ## .
gbogbo èdè kọ̀ọ̀kan ló ní àwọn ìró èdè tirẹ̀ tí a ń pè ní fóníìmù.  ## .
foniimu yìí sún mọ́ ti àwọn ẹranko ṣùgbọ́n ó sì tún rọ̀ jut i ẹranko lọ.  ## .
ó yàtọ̀ láti èdè kan sì òmíràn.  ## .
bí a bá mú fóníìmù yìí lọ́kọ̀ọ̀kan.  ## .
kì í dá ìtumọ̀ ní kó wúlò ìgbà tí a bá kàn án pọ̀ mọ́ fóníìmù mìíràn gan-an ló máa ## .
ṣìṣẹ́.  ## .
bí àpẹẹrẹ ìró èdè /a/ /b/ /d/ /e/ /ẹ/ kò dá ìtumọ̀ ní, àfi tí abá kàn wọ́n papọ̀ lọ́nà ## .
orísirísi.  ## .
a lè se àkànpọ̀ kí á ri ọ̀rọ̀ bí&nbsp abẹ, baba, adé, alẹ́ abbl.  ## .
irúfẹ́ àkiyèsí àti ìwádìí yí ni àwọn onímọ̀ ẹ̀dà-èdè ń pe gẹ̀ẹ́sì rè ní “duality” tàbí “double articulation” ìwádìí fihàn ## .
pé àwọn ẹyẹ àti ẹranko tí wọ́n ní ìró èdè kò pò, iye èdè tí òkọ̀ọ̀kan ní kò pọ̀ pẹ̀lú. ## .
 ## .
bí àpẹẹrẹ adìyẹ ní ìró èdè bí ogún, ti mààlúù jẹ́ mẹ́wàá ṣùgbọ́n kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀ ní ọgbọ̀n ## .
èdè jẹ́ ohun ètò tí a máa ń lò láti ṣe àròyinlẹ̀. ## .
ìwúlò èdè yorùbá ## .
èdè wúlò fún kí a le bá ara sọ ọ̀rọ̀ léyìí tí ó máa ń fa àgbọ́yé àti àjọṣepọ̀ ## .
a máa ń lo èdè láti fi pèṣẹ̀ ## .
èdè la fi ń kọ tàbí sọ ìtàn orísìrísi, ìbáà jẹ́ ọmọdé tàbí àgbà. ## .
a máa ń fi èdè fa ẹwà yọ nínú afọ̀.  ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ akéwì ni ó máà ń lo èdè yorùbá ti a ó sì gbédìí fún ẹwà akéwì náà.  ## .
a kò le ṣe kí a má kí ara wa ní orísirísi ọ̀nà bóyá ọ̀rẹ́ sí ọ̀rẹ́, pẹ̀lú orísirísi ẹwà ## .
èdè. ## .
èdè wúlò fún fífi sọ èrò ọkàn wa àti fífi ìtara hàn sí ohun tí a gbọ́ rí tàbí tí ## .
ó ṣelẹ̀ sí wa. ## .
èdè yorùbá àti ìmọ̀ ẹ̀dà èdè ## .
àgbéyẹ̀wò ìlò èdè yorùbá ## .
àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí. ## .
ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́.  ## .
ẹ ran wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ ## .
ètò ìtọ́sọ́nà ## .
àwọn irinṣẹ́ àdáni ## .
ẹ kò tí w'ọlé ## .
ọ̀rọ̀ nípa àtúnṣe láti àdírẹ́ẹ̀sì ip yìí. ## .
ọ̀rọ̀ fún ip yí ## .
ó dára kí ẹ dá àkópamọ́ kí ẹ sì ṣe ìtẹ̀jáwọlé, ṣùgbọ́n kò pọn dandan			 ## .
a gbà yín níyànjú kí ẹwọlé, bótilẹ̀jẹ́pẹ́ kò pọndandan. ## .
àwọn orúkọàyè ## .
ìfihàn inú ojúewé ## .
ìfọ̀rọ̀wérọ̀ nípa ohun inú ojúewé yìí ## .
àwọn oriṣiríṣi ## .
se àtúnṣe ojúewé yi  ## .
àwọn àtúnṣe tókọjá sí ojúewé yìí ## .
wo ìtàn ## .
lọ sí ojúewé tó ní orúkọ yìí tí ọ́ bá wà ## .
àbẹ̀wò sí ojúewé àkọ́kọ́ ## .
ojúewé àkọ́kọ́ ## .
ìpele àyọkà ## .
ìròhìn lọ́wọ́lọ́wọ́ ## .
ìṣẹ̀lẹ̀ lọ́wọ́lọ́wọ́ ## .
ẹ ṣe àrìnàkò ojúewé kan ## .
ojúewé àrìnàkò ## .
àkójọ àwọn àtúnṣe tuntun nínú wiki. ## .
fún ìrànlọ́wọ́. ## .
se ẹ̀bùn owó ## .
àkójọ gbogbo ojúewé wiki tó jápọ̀ s'íbí ## .
ìjápọ̀ mọ́ ojúewé yí ## .
àwọn àtúnṣe tuntun nínú àwọn ojúewé tójápọ̀ láti inú ojúewé yìí ## .
àtúnṣe tó báramu ## .
àwọn ojúewé pàtàkì ## .
àjápọ̀ sí dátà àjápọ̀mọ́ra ẹyọ ìnú ìkọ́pamọ́ ## .
ẹyọ inú ## .
ìdáhùn-ìbéèrè lórí bí a ṣe le tọ́ka ojúewé yìí ## .
ẹ ṣe ìtọ́ka ojúewé yìí ## .
ojúewé tí ó ṣe é tẹ̀ ṣ'íwèé  ## .
àtẹ̀jáde tóṣeétẹ̀síìwé ## .
àwọn èdè míràn ## .
àtúnṣe àwọn àjápọ̀ èdè míràn" àtunṣe ojúewé yi gbẹ̀yìn wáyé ni ọjọ́ 18 oṣù kẹ̀sán 2016, ni ago 08:08. ## .
gbogbo ìkọ wà lábẹ́ ó ṣe é ṣe kí àwọn ọ̀rọ̀ àdéhùn míràn tún wà. ## .
ẹ wo àwọn ọ̀rọ̀ àdéhùn ìlò fún ẹ̀kúnrẹ́rẹ́. ## .
ni àmììtajà fífilórúkọsílẹ̀  ## .
ètò àbò ## .
ìkìlọ̀ gbogbo ## .
àwọn olùgbédàgbà ## .
ẹkú dédé àsìkò yìí ẹ̀yin ọmọ ogun.  ## .
ẹ jọ̀wọ́ ẹ jẹ́kí á tún bọ̀ sọwọ́pọ̀ láti gbé ògo ilẹ̀ yorùbá ga. ## .
inù mi dùn púpọ̀ sí àwọn ọ̀jọ̀gbọ́n ẹ̀ẹ̀tí kẹ́kọ̀ọ́ tí wọ́n sì jẹ́ ọmọ ilẹ̀ yorùbá yálà nílẹ̀ yorùbá tàbí ## .
ní òkè òkun bá lè bẹ̀rẹ̀ láti máa kọ́ ọ̀pọlọ̀pọ̀ nínú àwọn àròkọ wọn ní èdè abínibí wà nítorí òní ## .
kọ́ àmọ́ nítorí ọjọ́ ọ̀la kí àwọn ọmọ tí wọn kò ì tíì bí lè rí nnkan kà nípa gbogbo ## .
ohun mère mère tí ó n sẹlẹ̀ jákè jádò àgbáyé. ## .
tí a bá wo àwọn orílẹ̀-èdè tí wọ́n sẹ̀sẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sì ní máa gbérí níwọ̀n ọgbọ́n ọdún sẹ́yìn a ri ## .
wí pé púpọ̀ nínú wọn ni wọn fi èdè abínibí kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ wọ́n, kòsí iṣẹ́ìwádìí kan tí wọ́n se ## .
tí wọ́n kò kọ ní èdè wọn bí ó tilẹ̀ jẹ́ wí pé èdè gẹ̀ẹ́sì ni wọ́n gbà fi se ## .
ìwádìí náà.  ## .
ó seni láànu láti máa pàdé àwọn ara ilé nílu òyìnbó kí wọ́n máa fara pamọ́ ki a máà ba ## .
pè wọ́n ní ọmọ yorùbá. ## .
ogún lọ́gọ̀ àwọn olùkọ́ni nílu òyìnbó ni wọ́n jẹ́ ọmọ ilẹ̀ yorùbá sùgbọ́n pẹ̀lú gbogbo akitiyan wọn kò sí ọ̀kan ## .
soso nínú isẹ́ ìwádìí wọ́n pẹ̀lú aroko tí ó wà ní èdè yorùbá ## .
kí ló dé ## .
ọ̀rọ́ tán lẹ́nu sùgbọ́n ó pọ̀ níkùn ## .
títí di ọjọ́ mìíràn ọjọ́ ire, emi ni tiyín ní tòótọ́, ọmọba onanusi olusegun. ## .
àkíyèsí pàtàkì - ti ẹ bá ní ohun láti sọ nípa àròkọ yìí, ẹ̀yin náà lè bọ́sí gbàgede. ## .
ìtàn ìgbésí ayé ònkọ̀wé ## .
a bí kọ́lá akínlàdé ní ọdún 1924, ní ìlú ayétòrò ní ìpínlẹ̀ ògùn ní ilẹ̀ nàìjíríà.  ## .
àwọn òbí rẹ̀ ni michel akínlàdé àti elizabeth akínlàdé.  ## .
ó lọ sí ilé-ẹ̀kọ́ pọ́ọ̀lù mímọ́ ní ayétòrò.  ## .
lẹ́yìn tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ̀ ní ilé-ẹ̀kọ́ yìí ni ó kọjá sí ìlaròó tí ó sì dá iṣẹ́ tẹ̀wétẹ̀wé ## .
sílẹ̀ ńbẹ̀ fúnrarẹ̀ ni ó ka ìwé gba ìwé-èrí g.c. e. ní ilé.  ## .
lẹ́yìn tí kọ́lá akínlàdé gba ìwé-ẹ̀rí yìí ni ó dá ìwé ìròyàn kan sílẹ̀ tí ó pe orúkọ rẹ̀ ní ## .
‘ẹ̀gbádò progressive newspaper: lẹ́yìn èyí ni ó wá bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ gẹ́gẹ́ bi akọ̀wé ìjọba.  ## .
ó ṣiṣẹ́ lábẹ́ ìjọba ìpínlè ìwọ̀-oòrùn àtijọ́ ní ilẹ̀ nàìjíríà.  ## .
kị́lá akínlàdé lọ kàwé ní yunifásítì ifẹ̀ ní ilẹ̀ nàìjíríà ó sì tún padà sí ẹnu iṣẹ́ ní ìpínlẹ̀ ìwọ̀-oòrùn ## .
nàìjíríà.  ## .
ní ọdún 1976 ni kọ́lá akínlàdé fẹ̀yìn tì.  ## .
ní ọdún 1980, ó tún gba iṣẹ́ olùkọ́ sí ìbàdàn boys high school, ìbàdàn, nàìjíríà.  ## .
ó wá fi ẹ̀yìn tì ní ọdún 1984  ## .
kọ́lá akínlàdé ní ìyàwó ó sì bí ọmọ.  ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìwé ni kọ́lá akínlàdé ti kọ.  ## .
lára wọn ni ajá to ń lépa ẹkùn, ọ̣wọ̣̣́ tẹ amòokùnṣìkà, àgbákò nílé tẹ́tẹ́, baṣọ̀run olúyọ̀lé, ajayi, the bishop, chaka, ## .
the zulu, esther, the queen, abraham, the…..friend of god, sheu usman dan fodio, òwe àti ìtumọ̀ rẹ̀, sàngbá fọ́, àti ## .
bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.  ## .
ó sì tún kópa nínú kíkọ àsàyàn ìtàn. ## .
ìwé àṣírí amòòkùnṣìkà tú ní sókí ## .
ọmọ ilé-èkọ́ ni dúró orímóògùnjé.  ## .
ó ku ọdún kan kí ó jáde ìwé mẹ́wàá.  ## .
ìyá rẹ̀ kú ní ọdún mẹ́ta sẹ́yìn, ìyẹ̀n ni pé ó kú ní ọdún mẹ́ta ṣáájú bàbá rẹ̀.  ## .
ọmọ ọgọ́ta ọdún ni bàbá rẹ̀ nígbà tí ó kú.  ## .
ikú bàbá rẹ̀ tí ó gbọ́ ní ilé-ẹ̀kọ́ ni o gbé e wálé.  ## .
ìyàwó mẹ́rin ni àkàndé orímóògùnjẹ́ tí ó jẹ́ ìyá dúró ti kú, ó ku mẹ́ta.  ## .
ọmọ márùn-un ni àkàńgbé orímóògùnjé bí dúró sì ni àgbà gbogbo wọn.  ## .
òun ni àkọ́bí.  ## .
ìyaa folúké, ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó wọ̀nyí, ni ìríjú àkándé, orímóògùnjẹ, ìyẹn ni pé òun ni ó fẹ́ran jù.  ## .
ìya fólúké yìí ni ó mú kọ́kọ́rọ́ séèfù jáde tí ó ṣí i tí wọn kò sì bá nnkan kan ## .
ní ibẹ̀.  ## .
ìgbà tí àkàndé mú owó kẹ́yìn nínú séèfù yìí kí ó tó kú, owó tí ó wà nínú rẹ̀ ju ## .
ẹgbàáta náírà (n30,000.00)lọ.  ## .
ọ̀gbẹ́ni ajúṣefínní: òun ní ó ra kòkó lówó àkàngbé.  ## .
ó sanwo ní 10/2/80. àṣàkẹ́: òun ni ó jẹ́rìí sí owó kòkó ti àkàngbé gbà.  ## .
ohun tí ó yani lẹ́nu ni pé ogóje náírà (n140.00) péré ni wọ́n bá ní abẹ́ ìrọ̀rí àkàngbé nígbà tí ## .
ó kú.  ## .
àdùnní: òun ni ìyá dúró orímóògùnjé. àdùnní ti di olóògbé, ìyẹn nip é ó ti kú.  ## .
ọ̀gbẹ́ni túndé atọ̀pinpin: òun ló ní kí dúró fi ọ̀rọ̀ owó tí ó sọnù lo olófìn-íntótó. ## .
túnde atọ̀pinpin náà kọ lẹ́tà sí olófìn-íntótó.  ## .
ìdẹ̀ra ni orúkọ ilé-ẹ̀kọ́ àbúrò túndé atọ̀pinpin.  ## .
ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún ni dúró orímóògùnjẹ́.  ## .
ẹ̀gbọ́n ilẹ́sanmí ni àdùnní ìyá dúró orímóògùnjẹ́.  ## .
àgbẹ̀ oníkòkó ni àkàngbé orímóògùnjẹ́, bàbá dúró nígbà ayé rẹ̀.  ## .
túndé atọ̀pinpin àti ẹ̀gbọ́n rẹ̀ máa ń sùn ní ilé àkàngbé nígbà ti wọ́n bá ń lọ sí ìhà odò ## .
ọya.  ## .
dúró orímóògùnjẹ́ nìkan ni ọmọ tí àdùnní bé.  ## .
ará ìlú àdùnní ni olófìn-íntótó, ọmọ adéṣínà.  ## .
túndé atòpinpin máa ń lọ gbé ojà ní èkó.  ## .
ọkọ̀ ojú omi ni ọjà yìí máa ń bá dé. ## .
olófìn-íntótó, ọmọ olusínà kọ̀wé sí túndé atọ̀pinpìn.  ## .
àròsọ ni olófin-íntótó àti ilésanmí ti wokò.  ## .
dírẹ́bà wọn ń sáré gan-an ni.  ## .
fìlà olófìn-íntótó tilẹ̀ sí sọ̀nù ní ọ̀nà.  ## .
ó dá mọ́tọ̀ dúró ni kí ó tó lọ mú un nígbà tí wọ́n dé ojà, dírébà jẹ ẹ̀bà, ilésanmí ## .
jẹ iyán ó sì ra òòyà ní irinwó náírà (400.00) ní ọjà, olófìn-íntótó bá obìnrin kan pàdé.  ## .
ó ra ọtí fún un.  ## .
obìnrin yìí sì mu ìgò otí kan tán ó sì mu ìkejì dé ìdajì.  ## .
ó yẹ kí a sẹ àkíyèsí obìnrin yìí dáadáa nítorí pé òun nì a wá fi hàn gẹ́gẹ́ bí ẹni ## .
tí ó jí owó àkàngbé orímóògùnjẹ́ jí ní iwájú.  ## .
nígbà ti olófìn-íntótó àti ilésanmí dé ilé-ifè tí wọn ń lọ, ọ̀dọ̀ àlàó ni wọ́n dé sí. ilé-ifẹ̀ ni àlàó ## .
ti ń ta ojà.  ## .
àlàó ra obì àti ọtí fún olófìn-íntótó olófìn-íntótó mu bíà mẹ́ta.  ## .
àlàó ń mu ẹmu lẹ́yìn tí ó jẹun tán ilésanmú sì ń mu ògógóró.  ## .
ọlọ́fìn-íntótó gbádùn láti máà fi ọwọ́ pa túbọ̀mu rẹ̀.  ## .
irun tí ó hù sí orí ètè òkè ní ìsàlẹ̀ ibi tí imú wà ni ó ń jẹ́ túbọ̀mu.  ## .
àsàkẹ́: ó jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó àkàngbé orímóògùnjẹ́.  ## .
gbajímọ̀ ènìyàn ni.  ## .
ọmọ ọgbọ̀n ọdún ni ṣùgbọ́n ó dàbí ọmọ ọdún mọ́kànlélógún.  ## .
ọ̀mọ̀wé ni.  ## .
yéwándé: ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó àkàngbé ni òun náà.  ## .
kò kàwe ṣùgbọ́n o ní ọ̀yàyà ó sì máa ń ṣe àyẹ́sí ènìyàn.  ## .
àlàó: òun ni olófin-íntótó àti ilésanmí dé sí ọdọ rẹ̀.  ## .
onígbàgbọ́n ni.  ## .
jọ̀ọ́nú ni orúkọ rẹ̀ mìíràn.  ## .
ó máa ń gbàdúrà ni alaalé kí ó tó sùn.  ## .
ọmọ mẹ́ta ni ó bí.  ## .
ní ọjọ́ tí àwọn olófin-íntótó kọ́kọ́ dé ilé rẹ̀ tí wọ́n ń gbàdúrà ó ní kí gbgbo wọn kọ orin ## .
wá bá mì gbé olúwa.  ## .
àwọn ọmọ àlàó kò bá wọn kọ ẹsẹ kejì tí ó sọ wí pé ‘ọjọ́ ayéè mi ń sáré lọ ## .
sópin’.  ## .
àsàmú tí ó jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ àlàó ni ó ṣe àlàyé fún bàbá rẹ̀ ìdí tí wọn kò ## .
ṣe kọ ẹsẹ kejì orin náà.  ## .
ó ní orin àgbàlagbà ni. ## .
ilésanmí rọ́ àlà tí ó lá fún akin atọ̀pinpin ọmọ olúṣínà.  ## .
ó ní nínú àlá tí òun lá, òún.  ## .
rí ẹni tí ó gbé owó ṣùgbọ́n òun kò rí ojú rẹ̀ tí òun fi ta jí.  ## .
ẹ jẹ́ kí á ṣe àkíyèsí àwọn nnkan wọ̀nyí tí wọ́n mẹ́nu bà ní orí yìí.  ## .
dúró – òun ni àkọ́bí nínú àwọn ọmọ orímóògùnjẹ́.  ## .
ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún ni fólúkẹ́ - ọmọ àkàngbé orímóògùnjẹ́ ni òun náà.  ## .
ọmọ ọdún mẹ́wàá ni.  ## .
ó ṣẹṣẹ̀ wo kọ́lẹ́jì ni.  ## .
ọmọ́wùmí- ọmọ àkàngbé orímóògùnjẹ́ ni òun náà ọmọ ọdún mẹ́jọ ni.  ## .
ilé-ẹ̀kọ́ kékeré ni ó wà. ọládúpọ̀ - - ọmọ àkàngbé orímóògùnjé ni òun náà.  ## .
ọmọ ọdún mẹ́fà ni.  ## .
ilé-ẹ̀kọ kékeré ni ó wà.  ## .
fólúkẹ́, omówùmí àti oládípọ̀ jẹ́ ọmọ yẹ́wándé.  ## .
bándélé jẹ́ ọmọ odún méje.  ## .
àṣakẹ́ ni ó bíí yàtọ̀ sí àkàngbé orímóògùnjẹ́, yéwándé nìkan ni ó tún máa ń mu owó nínú séèfù.  ## .
àìsàn orímóògùnjẹ́ kò ju ọjọ́ mẹ́wàá lọ tí ó fi kú.  ## .
ilé orímóògùnjẹ́ kò ju ilé kẹ́rin lọ sí ilé àlàó.  ## .
nígbà tí àwọn olófìn-íntótó dé ilé orímóògùnjẹ́ láti bẹ̀rẹ̀ ìwádìí.  ## .
yéwándé ni ó mú wọn wọlé kọ́kọ́rọ́ ojú ńlá séèfù yìí kìí ya orímóògùnjẹ́.  ## .
abẹ́ ìrọ̀rí rẹ̀ ni ó wà nígbà tí ó ń ṣàìsàn.  ## .
kì í yọ kọ́kọ́rọ́ ojú kékeré séèfù.  ## .
àṣàkẹ́ wọlé bá wọn níbi tí wọn ti ń sọ̀rọ̀ níbi tí wọ́n ti ń ṣe ìwádìí nílé orímóògùnjẹ́.  ## .
wọ́n máa ń há ìlẹ̀kùn yàrá orímóògùnjẹ́ ṣùgbọ́n wọ́n máa ń fi kọ́kọ́rọ ibẹ̀ há orí ìtérígbà.  ## .
ẹnikẹ́ni ní inú ilé ni ó lè mú un ní ibẹ̀ kí ó sì fi sí ilẹ̀kùn yéwándé ni ó ## .
máa ń tọ́jú orímóògùnjẹ́ lóru nígbà tí ó ń ṣe àìsàn.  ## .
àṣàkẹ́ máa ń ràn án lọ́wọ́.  ## .
yéwándé àti àwọn ọmọ náà máa ń wá tọ́jú orímóògùnjẹ́ nígbà ti ó ń ṣàìsàn lọ́wọ́ tí àìsàn rẹ̀ bá ## .
ń yọnu. adékẹ́yẹ ni orúkọ bàbá yéwándé.  ## .
ọjà ajégbémilékè ni yéwándé fẹ́ lọ ní ọjọ́ tí ọkọ rẹ̀ kú.  ## .
àlàó ni ó kó ogóje náírà (n140.00) tí wọ́n bá níbi ìgbèré orímóògùnjẹ́ fún yéwándé láti tójú.  ## .
orúkọ mìíràn tí àkàngbé orímóògùnjẹ́ tún ń jẹ́ ni bándélé.  ## .
ẹ rántí pé eléyìí yàtọ̀ sí bándélé orúkọ ọ̀kan nínú àwọn ọmọ rẹ.  ## .
ọ̀sanyìnnínbí ni orúkọ oníṣèègùn orímóògùnjẹ́.  ## .
ó ra páànù ìgàn méjìlá ní ọ̀dọ̀ kékeréowó.  ## .
èyí sì fẹ́ mí ìfura dání nítorí owó tí ó sonù.  ## .
àwọn kan rò pé bóyá òun ni ó jí owó orímóògùnjẹ́ tí ó sọnù.  ## .
nílé orímóògùnjẹ́ níbití wọ́n ti ń ṣe ìwádìí, ọlọ́fìn-íntótó rí ẹ̀já òwú kan tí ó wà lára ọ̀kan nínú àwọn ## .
ojú kéékèèkéé inú séèfù ó sì mú un.  ## .
gbòngán ni fọláṣadé ìyàwó àfẹ́kẹ́yìn orímóògùnjẹ́ ń gbé.  ## .
ó máa ń lò tó ọjọ́ márùn-ún tàbí ọ̀sẹ̀ kan ní ifẹ̀ ní ilé orímóògùnjẹ́ kí ó tó padà sí ## .
gbọ̀ngán.  ## .
kò bímọ kankan fún orímóògùnjé.  ## .
ó yẹ kí a ṣe àkíyèsí fọláṣadé dáadáa nítorí pé òun ni olófìn-íntótó ra otí fún ní ọjà tíó mu ## .
ìgò ọtí kan àbò.  ## .
òun ni a sì rí ní òpin ìwé pé òun ni ó jí owó orímóògùnjẹ́ gbé. ## .
ọmọ́tọ́ṣọ̀ọ́ ní sítọ́ọ̀. káyọ̀dé ni orúkọ akọ̀wé rẹ̀.  ## .
ó ti tó ọdún mẹ́fà kí akin ọlọ́fín-íntótó ọmọ olúṣínà àti ọmọ́tọ́ṣọ̀ọ́ ti rí ara wọn mọ kí wọn tún ## .
tó rí ara wọn yìí.  ## .
àbúrò orímóògùnjẹ́ ni ilésanmí tí òun àti olófìn-íntótó jọ wá ṣe ìwádìí ní ilé-ifè. ọ̀rẹ́ orímóògùnjẹ́ ni ajíṣefínní tí ó ## .
ń ta kòkó.  ## .
bíọlá ni orúkọ ẹni tí ó ń ta ọtí lóòótọ́, oníṣèègùn ni ọ̀sanyìnnínbí síbẹ̀, kò wọ ẹgbẹ́ àwọn oníṣèègùn tí ## .
orúkọ rẹ̀ ń jẹ́ ẹgbẹ́ ìlera loògùn ọrọ̀.  ## .
awóyẹmí ni orúkọ ẹni tí ó bá àwọn ọlọ́fìn-íntótó níbi tí wọ́n ti ń gbádùn lọ́dọ̀ ọmọtóṣọ̀ọ́.  ## .
ilésanmí àti ọlọ́fin-íntótó sọ nípa ara wọn pé àwọn mọ ilẹ̀ tẹ̀ múyẹ́ (ẹ rántí pé iṣẹ́ ọ̀tẹlẹ̀lmúyẹ́ ni wọ́n ## .
ń ṣe).  ## .
ajúṣefínní, ọ̀rẹ́ orímóògùnjẹ́ ni ó bá orímóògùnjẹ́ ra ilẹ̀ tí ó ń kọ́ ilé sí.  ## .
a ó rántí pé kòkó ní ajíṣefínní ń tà.  ## .
ọwọ́ òṣúnlékè ni wọ́n ti r ailẹ̀ tí orímóògùnjẹ́ fi ń kólé náà.  ## .
ẹgbẹ̀ta náírà (n600.00) ni wọ́n ra ilẹ̀ náà.  ## .
káyòdé akòwé ọmọ́tọ́ṣọ̀ọ́ sùn ní ẹnu iṣẹ́ ìgbà tí wọ́n bi í pé kí ló dé tí ó fi sùn ## .
ni ó dáhùn pé olè ajẹ́rangbe tí àwọn ń lé ní òru ni kò jẹ́ kí àwọn sùn dáadáa.  ## .
ó yẹ kí á ṣe àkíyèsí pé oníṣèègùn ọ̀sanyìnnínbí ni olórí àwọn olè ajẹ́rangbé yìí gẹ́gẹ́ bí a ó ṣe ## .
rí i kà ní iwájú.  ## .
ẹran tí ó ń jí gbé yìí wà lára ohun tí ó jẹ́ kí àwọn ènìyàn fura sí ọ̀sanyìnnínbí pé ## .
òun ló jí owó orímóògùnjẹ́ gbé níbi tí ó tí ń tọ́jú rẹ̀ nígbà tí ó ń ṣe àìsàn.  ## .
ẹran mẹ́ta ni wọ́n bá ní ilé àwọn olè wọ̀nyí nítorí pé wọ́n ti jí méjì tẹ́lẹ̀.  ## .
nítorí pé ọ̀sanyìnnínbí jẹ́ ọ̀gá fún àwọn olè wọ̀nyí, wọ́n mú un lọ sí àgọ́ ọlọ́pàá tí ó wà ní ## .
morèmi ní ilé-ifè. ## .
nígbà ti ọlọ́fìn-íntótó gbọ́ pé wọ́n mú ọ̀sanyìnnínbí sí àgọ́ ọlọ́pàá morèmi, òun àti ilésanmí lọ́ sí ibẹ̀.  ## .
aago mẹ́fà sí mẹ́jọ ni ọ̀gá ọlọ́pàá máa ń rí ènìyàn ṣùgbọ́n ó gbà láti rí akin àti ilésanmí lẹ́yìn ## .
ìgbà tí ó ti rí káàdì akin.  ## .
pópóọlá ni orúkọ ọ̀gá ọlọ́pàá yìí.  ## .
ọ̀rẹ́ akin olófìn-íntótó, ọmọ olúṣínà ni.  ## .
àbéòkúta ni pópóọlá wà tẹ̀lẹ̀ kí wọ́n tí wá gbé e wá sí morèmi ní ifẹ̀ níbi tí ó ti ## .
jẹ́ ọ̀gá àwọn ọlọ́pàá ibẹ̀.  ## .
ó ti tó ọdún mẹ́ta tí ó ti rí akìn mọ.  ## .
pópóọlá bèèrè túndé atọ̀pinpin lọ́wọ́ akin.  ## .
lẹ́yìn ìgbà tí wọ́n tí wọ́n ti ṣè àlàyé pé ọ̀rọ́ ọ̀sanyìnnínbí tí wọ́n mú ni ó gbé àwọn wa ## .
ni wọ́n ṣe àlàye pé tí ó bá jẹ́ pé òun ni ó jí owó orímóògùnjẹ́, yóò ti ná tó ## .
ẹgbẹ̀jọ náírà (n1,600.00) nínú owó náà.  ## .
ẹran ti ọ̀sanyìnnínbí jí gbé ni ó jẹ́ kí wọ́n ní ànfààní láti yẹ ilé rẹ̀ wo.  ## .
àwọn ọ̀rọ̀ kan wà tí àwọn ènìyàn sọ ní orú yìí tí ó yẹ kí á ṣe àkíyèsí.  ## .
ilésanmí ni ó kọrin pé, ‘iyán lóunjẹ.’  ## .
akin ni ó sọ pé, ajímutí kìí tí’ akin náà ni ó sọ pé, ‘ẹni fojú di pópó á gba ## .
póńpó lórí…’.  ## .
orúko pópíọlá ni ó fi ń ṣeré níbí yìí.  ## .
pópóọlá sọ pé, ‘ẹni tí ó pe tóró, á ṣẹnu tọ́ńtọ́..’ ó yẹ kí á ṣe àkíyèsí pé àlàó ni ## .
oríkì pópóọlá.  ## .
eléyìí yàtò sí àlàó tí ó tójú àwọn olófìn-íntótó tí a ti ṣe àkíyèsí rẹ̀ ṣáájú.  ## .
nígbà tí wọ́n ló yẹ ilé ọ̀sanyìnnínbí wò, owó tí wọ́n bá ní ibẹ̀ jẹ́ ọgọ́sàn-án náírà (n180.00) níní orí ## .
yìí, a ó rí òwe, ‘àfàgò kẹ́yin àparò…’ ohun tí ó fa òwe yìí ni ẹran tí ọ̀sanyìnnínbí jí gbé ## .
àti ẹ̀wọ̀n tí wọ́n ní yóò lọ tí ìyàwó rẹ̀ yóò sì ti bímọ kí ó tó dé.  ## .
àpatán òwe yìí ni, ‘afàgò kẹ́yin àparò, ohun ojú ń wá lojú ń rí. ## .
akin olúṣínà àti ilésanmí lọ sí ilé ọ̀sanyìnnínbí.  ## .
nígbà tí wọ́n dé ibẹ̀, òògùn ni ọ̀sanyìnnínbí wá ṣe.  ## .
orí yìí ni a ti mọ ìdí tí ọ̀sanyìnnínbí fi fẹ́ràn orímóògùnjẹ́.  ## .
ìdí tí ó fi fẹ́ràn rẹ̀ nip é nígbà tí ọ̀sanyìnnínbí ń ṣe òkú ìyá rẹ̀, ó fún un ní ## .
ọgọ́rùn-ún náírà (n100.00) níbi tí kò ti sí ẹni tí ó tún fún un ju náírà márùn-ún lọ.  ## .
àlàó tí ó tọ́jú akin àti ilésanmí nígbà tí wọ́n dé ifẹ̀ kò fẹ́ran oògùn ìbílẹ̀ ọ̀sanyìnnínbí sọ pé orímóògùnjẹ́ ## .
kì í finú tan àlàó yìí àwọn ohun tí ó tún yẹ kí á ṣe àkíyèsí ní orí yìí ni ## .
ìwọ̀nyí: awódélé wá kí ọ̀sanyìnnínbí àkànbí, àbúrò aríyìíbí, tí ọ̀sanyìnnínbí nígbà tí ó ń ṣàìṣàn ní ó dúró fún ọ̀sanyìnnínbí ## .
ní àgọ́ ọlọ́pàá (ìyẹn ni pé àkàbí tí ọ̀sanyìnnínbí wòsàn ni ó dúró fún òun náà) ní ọjọ́ tí àwọn ## .
ọ̀fíntótó wá sí ilé ọ̀sanyìnnínbí, nnkan bí agogo mókànlá ni ó wọlé àwọn òfíntótó sì dé ilé rẹ̀ ní aago ## .
méjì kọjá ìṣẹ́jú mẹ́wàá.  ## .
nígbà tí akin olúṣínà àti ilésanmí dé ọ̀dọ̀ ọ̀sanyìnnínbí tí ó rò pé oògùn ni wọ́n wá ṣe ní ọ̀dọ̀ ## .
òun, àwọn ẹbọ tí ó kà fún wọn ni ìyá ewúrẹ́ kan, ẹgbẹ̀rún náírà ìgò epo kan, iṣu mẹ́ta àti ## .
ìgàn aṣọfunfun kan.  ## .
akin olúsínà mu ẹmu ní ilé ọ̀sanyìnnínbí ajéwọlé ni ó ra kòkó lówọ́ ọ̀sanyìnnínbí. ẹgbẹ̀fà náírà (n200.00) ni ó gbà ## .
ní owó kòkó náà. ## .
àwọn ohun tí ó yẹ kí a ṣe àkíyèsí ní orí yìí ni ìwọ̀nyí: láti lè mọ iye tí ọ̀sanyìnnínbí ## .
gbà fún kòkó tí ó tà fún ajéwọlé, ọgbọ́n ni wọ́n fi tan ọ̀sanyìnnínbí.  ## .
wọ́n sọ fún un pé ẹnì kan ń rọbí àti pé yóò nílò oníṣèẹ̀gùn. ọmọ ọdún mẹ́fà ni oládiípọ̀.  ## .
òun sì ni àbíkẹ́yìn yéwándé bándélé jẹ́ ọmọ odún mẹ́jọ.  ## .
ọmọ àṣàkẹ́ ni jayéjayé kan ni àṣàkẹ́ máa ń wọ àdìrẹ tàbí borokéèdì ó sì máa ń wọ súwẹ́ta nígbà ## .
òtútù. ## .
fawọlé: ó wà lára àwọn ẹni tí ó wá wo orímóògùnjẹ́ nígbà tí ara rè kò yá.  ## .
nígbà tí akin olúsínà ṣe ìwádìí nípa rẹ̀, èsì tí ó rí gbọ́ ni ìwọ̀nyí: wọ́n ní ìhà sáábó ni ## .
fáwọlé máa ń gbe tinúkẹ́ ni orúkọ ọmọ rẹ̀. ## .
nípa aṣọ tí ó wọ̀ ní ọjọ́ tí ó wá sí ọ̀dọ̀ orímóògùnjẹ́, ẹni kan sọ pé aṣọ sáfẹ́ẹ̀tì pẹ̀lú ## .
aṣọ òfì ni ó wọ̀.  ## .
ẹni kan sọ pé sán-ányán ni aṣọ tí ó wọ̀ níwọ̀n ìgbà tí ó ti jẹ́ pé àwọn ọmọ́dé kìí ## .
tètè gbàgbé nnkan, akin olúṣínà ní kí awọ́n bèèrè ìbéèrè nípá fáwọlé lọ́wọ̀ fólúkẹ́ àti bándélé. ## .
fólúkẹ́ sọ pé aṣọ sáfẹ́ẹ̀tì ni ó wọ̀.  ## .
ó ní ó dé filà sán-ányán, ó wọ́ bàtà aláwọ̀ funfun ràkọ̀ràkọ̀ bándélé ni ó bomi fún fáwọlé ní ọjọ́ ## .
tí ó wá sí ọ̀dọ̀ orímóògùnjẹ́.  ## .
folúkẹ́ ní ojoojúmọ́ ni ọ̀sányìnnínbí máa ń wá sọ́dọ̀ orímóògùnjẹ́ nígbà tí orímóògùnjẹ́ ń sàìsàn ó sì máa ń dúró ## .
di ìgbà tí wọ́n bá ń pèrun alẹ́ kí ó tó kúrò ní ọ̀dọ̀ rẹ̀.  ## .
folúkẹ́ ní òun rí nnkan kan bí ológbò ní àpò rẹ̀ ni ọjọ́ kan.  ## .
àlàó kò gbọ́ nípa ẹni tí ó ń fi kọ́kọ́rọ́ dán séèfù wò nítorí pé ó lọ sí ibì òkú ## .
ìyá báyọ̀ ní ọjọ́ náà.  ## .
ìyá bándélé ni ẹni tí ó fi kọ́kọ́rọ́ dan séèfù wò náà orímóògùnjẹ́ kò sọ ọ̀rọ̀ eni tí ó fi ## .
kọ́kọ́rọ́ dán séèfù wò yìí fún àlàó.  ## .
yéwándé náà kò sọ fún un. ## .
9. igba náírà (n200.00) ni wọ́n bá ní ilé àṣàkẹ́, ìyẹn ìyá bándélé nígbà tí àwọn akin ọlọ́fìn-íntótó yẹ ilé ## .
rẹ̀ wò.  ## .
ẹni tí ó fi kọ́kọ́rọ́ dán séèfù wò tí a ń sọ̀rọ̀ rẹ̀ lókè ni àṣàkẹ́ ìyá bándélé. folúkẹ́ ni ## .
ó sọ fún ìyá rẹ̀ pé àṣàké ń fi kọ́kọ́rọ́ dán séèfù wò. àṣàkẹ́ máa ń kanra mọ́ ọmọdé.  ## .
aṣọ òfì ni yéwándé wọ̀ nígbà tó wọ́n ń ṣe ìwádìí yìí torí òtútù.  ## .
ọjọ́ kejì ọjà ajágbénulékè ni àṣàkẹ́ rí kọ́kọ́rọ́ tí ó fi dán séèfù wò nínú yàrá rẹ̀.  ## .
àlàá, àkin àti ilésanmí fi kọ́kọ́rọ́ náà dán séèfù wò, kò sí i.  ## .
lẹ́yìn ìwádìí ti ọjọ́ yìí, akin ọlọ́fìn-íntótó àti ilésanmí padà sí ìbàdàn. ní ibi tí akin ti dá mọ́lò dúró ## .
nígbà tí o fẹ́ ẹran ìgbẹ́ ni bàbá alágbẹ̀dẹ kan ti sọ fún ọmọ kan pé kí ó wò ọkọ̀ ## .
náà.  ## .
kọ́lá ni orúkọ ọmọ yìí.  ## .
orí yìí ní wọ́n ti wá mọ orúkọ ọmọge tí akin olúṣínà ra ọtí fún nígbà tí wọ́n ń lọ ## .
sí ifẹ̀ tí a ti mẹ́nu bà ṣáájú.  ## .
orúkọ ọmọge yìí ni fìlísíà olówólàgbà.  ## .
a ó rí i ní iwájú pé filísíà olówólàgbà yìí ni orúkọ mìíràn fún ìyàwo orímóògùnjẹ́ tí ó jí owó ## .
orímóògùnjé gbé.  ## .
akin àti ilésanmí wá filísíà yìí lọ sí pètéèsì aláwò pupa rúsúsúsú. kọ́lá ni ó ràn wọ́n lọ́wọ́ láti mọ ## .
ilé yìí.  ## .
akin àti ilésanmí sun ọ̀dọ fìlísíà mọ́jú.  ## .
nígbà tí ilẹ̀ mọ́, wọ́n rí pópóọlá.  ## .
ó gbé wọn dé màpó. ## .
akin lọ gbowó ní bànkì.  ## .
òun àti ilésanmí ni wọ́n jọ lọ.  ## .
ní bánkì, wọ́n pàdé kọ́lá. ẹnu rẹ̀ ni wọ́n ti gbọ́ pé bínpé àbúrò fìlísíà fẹ́ ṣe ìgbéyàwó ní gbọ̀ngán. ## .
 ## .
pópóọlá gbé akin, ilésanmí àti kọ́lá.  ## .
ní ọ̀nà, ní ibi tí alágbẹ̀dẹ́ ti fi kọ́lá sí ọkọ̀ ní ìjelòó, wọ́n rí àwọn méjì tí wọ́n ń ## .
jà ògúndélé ni orúkọ alágbẹ̀dẹ yìi.  ## .
òun ni ó ń bá jìnádù jà.  ## .
wọ́n gbá adénlé tí ó fẹ́ là là wọ́n ní ẹ̀sẹ̀ nínú.  ## .
pópóọlá tí ó jẹ́ ọlọ́pàá ni ó pàṣẹ pé kí wọn dá ọwọ́ ìjà dúró tí wọ́n sì ṣe bẹ́ẹ̀. ## .
ohun tí ó fa ìjà tí ògúndélé àti jinádù ń jà ni pé ògúndélé tí ó jé alágbẹ̀dẹ rọ kọ́kọ́rọ́ ## .
kan fún jìnádù ní múrí mẹ́ta (#60), jìnádù san múrí kan (#20) níbẹ̀ ó ku múrí méjì (#40).  ## .
ògúndélé bínú nítorí pé jìnádù kò tètè san múrí méjì tí ó kì.  ## .
jìnádù bínú nítorí pé ó sọ pé ògúndélé sin òun ní owó ní àárí àwùjọ.  ## .
jìnádù sọ pé ògúndélé fi òrùkọ ẹ̀rẹ na òun.  ## .
nígbà tí kọ́là sọ̀ kalẹ̀ tí ó ń lọ, ó gbàgbé àpò rẹ̀ ṣùgbọ́n wọ́n dá a padà fún un. ## .
nígbà tí ain àti ilésanmí ti ìbàdàn tí wọ́n ti ń bọ̀ dé ilé-ifẹ̀, wọ́n lọ sí ilé fáwọlé nígbà ## .
tí orímóògùnjẹ́ ń ṣàìsàn lọ́wọ́ tí fọláṣadé 9tí àwa tún mọ̀ sí fìlísíà) wá sí ifẹ̀, ó lò tó ọjọ́ ## .
mẹ́ta dípò méjì tí ó máa ń lò tẹ́lẹ̀.  ## .
ìpàdé ọmọlẹ́bí tí wọ́n fẹ́ ṣe gan-an ni ó tèlè mú un padà.  ## .
yàtọ̀ sí ìgbà tí ìnáwó pàjáwùrù bá wà ọjọ́ karùn-ún kànùn-ún ni orímóògùnjẹ́ máa ń mú owó nínú séèfù rẹ̀ ## .
nígbà tí ó wà láyé.  ## .
gẹ́gẹ́ bí a ti sọ tẹ́lẹ̀, yéwándé máa ń bá orímóògùnjẹ́ mú owó nínú séèfù rẹ̀ ṣùgbọ́n ó tó oṣù ## .
kan sí ìgbà tí orímóògùnjẹ́ tó kú tí ó ti rán an mú owó nínú rẹ̀ gbèyìn.  ## .
ọjọ́ ọjà ni ọjọ́ tí orímóògùnjẹ́ máa ń mú owó nínú séèfù rẹ̀ máa ń bọ́ sí.  ## .
ọjọ́ kẹ́rin tí orímóògùnjẹ́ mú owó kẹ́yìn nínú séèfù rẹ̀ ni ó kú.  ## .
ìyẹn ni pé ọjà dọ̀la ni ó kú orímóògùnjẹ́ máa ń fún àwọn ìyàwó rẹ̀ ní owó-ìná tí ó bá ## .
ti mówó.  ## .
níbi tí wọ́n ti ń ṣe ìwadìí yìí, akin olúṣínà ń fi ataare jobì.  ## .
túndé atọ̀pinpin ní kí àwọn yẹ yàrá fọláṣadé wò. ## .
ìsòrí kọkànlá yìí ni ó ti hàn gbangba pé fọláṣadé, ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó orímóògùn ni ó jí owó rẹ̀ ## .
gbé.  ## .
ó ní ìdí tí òun fi jí owó náà gbé nip é òun kò bímọ fún orímóògùnjẹ́ òun kò sì ## .
fẹ́ kì tòun ó gbé sílé rẹ̀ nítorí pé ọmọ tì obìnrin bá bí fún ọkọ ni wọ́n fi máa ## .
ń pín ogún ọkọ náà ní ilẹ̀ yorùbá.  ## .
fọláṣadé ni ó yí orúkọ padà tí ó di fìlísíà.  ## .
òun náà ni ó lọ rọ kọ́kọ́rọ́ lọ́dọ̀ bàbá àgbẹ̀dẹ tí àṣàkẹ́ fi dán séèfù wò. ## .
àwọn èdá-ìtàn ## .
akin olúṣínà òun ni wọ́n máa ń pè ní akin ọlófìn-íntótó, ọmọ olúṣínà.  ## .
òun ni ó ṣe ìwádìí owó tí ó sọnù.  ## .
àròsọ ni ó ti wọkọ̀ lọ sí ifẹ̀ láti lọ ṣe ìwádìí owó náà.  ## .
fìlà rẹ̀ sí bọ́ sílẹ̀ nínú mọ́tò tí ó wọ̀.  ## .
dírẹ́bà ọkọ̀ yìí kò mọ ọkọ̀ wà dáadáa.  ## .
akin olúṣíná fẹ́ràn ẹran ìgbẹ́. ó máa ń mutí.  ## .
ó máa ń jobì tó fi ataa sínú rẹ̀. ó ní túbọ̀mu ó sì máa ń fi ọwọ́ pa á. ## .
 ## .
ó ṣe wàhálà púpọ̀ kí ó tó mọ̀ pé fọláṣadé tí ó tún ń jẹ́ filísíà nì ó jí owó ## .
orímóògùnjẹ́ kó. ## .
foláṣádé: òun ni ó jí owó orímóògùnjẹ́ kó.  ## .
kò bímọ fún orímóògùnjẹ́. ìdí nì yí tí ó fi jí owó rẹ̀ gbé.  ## .
ó ní kí ti òun má bàa jẹ́ òfo nílé orímóògùnjẹ́ ni ó jẹ́ kí òun jí owó rẹ̀ gbé. ## .
 ## .
fọláṣadé náà ni ó yí orúkọ padà sí fìlísíà olówálàgbà.  ## .
orúkọ yìí ni ó si fi lọ fi owó pamọ́ sí bánkì.  ## .
gbòngán ni ó ń gbé ṣùgbọ́n gẹ́gẹ́ bíi fìlísíà, ó ní ilé sí ibadan.  ## .
gẹ́gẹ́ bíi fìlísíà, ọ̀gá ni ó jẹ́ fún kọ́lá òwú ara súwẹ́tà rẹ̀ tí ó já bọ́ síbi séèfù wà ## .
lára ohun tí ó ran akin olúṣínà lọ́wọ́ láti rí i mú.  ## .
ìwé ìfowópamọ́ rẹ̀ tí akin olúṣínà rí lọ́wọ́ kọ́lá náà tún wà lára ohun tí ó ran akin olúṣínà lọ́wọ́. ## .
 ## .
fọláṣadé wà lára àwọn tí wọ́n bí séèfù lójú rẹ̀ ní ilé orímóògùnjẹ́ tí wọn kò bá nnkan kan níbẹ̀. ## .
 ## .
kò sì jẹ́wọ́ pé òun ni òun kó owó tí ó wà níbẹ̀.  ## .
ó máa ń ti gbọ̀ngán wá sí ifẹ̀.  ## .
òun ni ìyàwó àfẹ́kẹ́yìn foún orímóògùnjẹ́. tí ó bá wá láti gbọ̀ngán, ó máa ń lò tó ọjọ́ márùn-ún ní ## .
ifẹ̀ tàbí ọ̀sẹ̀ kan.  ## .
ilé oúnjẹ ni akin àti ilésanmí ti kọ́kọ́ pàdé rẹ̀. lẹ́yìn tí ó jiyán tán ní ilé olóúnjẹ yìí, ó ## .
mu ìgò otí kan àti àbọ̀ nínú ọtí tí akin olúṣínà rà. ## .
àkàngbé ọrímóògùnjẹ́: òun ni wọ́n jí owó rẹ̀ gbé tí akin olúṣínà wá ṣe ìwádìí rẹ̀.  ## .
àìsàn tí ó ṣe é tí ó fi kú kò ju ọjọ́ mẹ́wàá lọ.  ## .
abẹ́ ìrọ̀rí rẹ̀ ni kọ́kọ́rọ́ ojú ńlá séèfù rẹ̀ máa ń wà.  ## .
inú séèfù yìí nì ó máa ń kó owó sí.  ## .
kìí yọ àwọn kọ́kọ́rọ́ ojú kékeré séèfù yìí.  ## .
tí wọ́n bá ti ilèkùn yàrá rẹ̀, wọ́n máa ń fi kọ́kọrọ́ há orí àtérígbà níbi tí ẹnikẹ́ni ti lè ## .
mú un.  ## .
orúkọ múràn tí ó ń jẹ́ ni bándélé.  ## .
ogóje náírà (#140), péré ni wọ́n bá nígbà tí ó kú tán.  ## .
kí ó tó kú ó ti ra ilẹ̀ tí yóò fi kọ́lè.  ## .
ajíṣafínní ni ó bá a dá sí ọ̀rọ̀ ilẹ̀ tí ó rà náà.  ## .
owó òṣúnlékè ni ó ti rà á. ẹgbàáta náírà (#6,000) ni ó ra ilẹ̀ náà. ## .
dúró ni àkọ́bí ọmọ àkàngbé orímóògùnjẹ́.  ## .
ilé-ẹ̀kọ́ girama ni ó wà. ọdún kan ni ó kù kí ó jáde.  ## .
òun ni ó kọ ìwé sí akin olúṣínà pé kí ó wá bá òun wádìí owó bàbá òun tí wọn ## .
kò rí mọ́.  ## .
àdùnní ni orúkọ ìyá rẹ̀ òun nìkan ni ó sì bí fún bàbá rẹ̀.  ## .
àdùnní yìí tí kú ní ọdún mẹ́ta ṣáájú bàbá rẹ̀.  ## .
ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún (17) nì dúró. àbúrò mẹ́rin ni ó ní.  ## .
àwọn náà ni àdùkẹ́, ọmọ́wùmí, oládípò àti bándélé. ## .
àdùnní: àdùnní ni ìyàwó tí orímóògùnjẹ́ kọ́kọ́ fẹ́.  ## .
ó kú ní ọdún mẹ́ta sáájú ọkọ rẹ̀. òun ni ó bí dúró fún orímóògùnjẹ́.  ## .
ẹ̀gbọ́n ni ó jẹ́ fún ilésanmí.  ## .
ọmọ ìlú kan náà nì òun àti akin olúṣínà. ## .
ẹ̀kọ́ nípa àwùjọ-ẹ̀dá jẹ́ ẹ̀kọ́ kan pàtàkì tí kò ṣe é fọwọ́ rọ́ sẹ́yìn.  ## .
kò sí ẹ̀dá alààyè tó dá wà láì ní olùbátan tàbí alájogbé.  ## .
orísirísi ènìyàn ló parapọ̀ di àwùjọ-bàbá, ìyá, ará, ọ̀rẹ́, olùbátan ati bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.  ## .
bí ìyá ṣe ń bí ọmọ, tí bàbá ń wo ọmọ àti bí ọ̀rẹ́ àti ojúlùmọ̀ ṣe ń báni gbé, ## .
bẹ́ẹ̀ ni ìbá gbépọ̀ ẹ̀dá n gbòòrò si.  ## .
gbogbo àwọn wọ̀nyí náà ló parapọ̀ di àwùjọ-ẹ̀dá.  ## .
àti ẹ̀ni tí a bá tan, àti ẹni tí a kò tan mọ́, gbogbo wa náà la parapọ̀ di àwùjọ-ẹ̀dá. ## .
ní ilẹ̀ yorùbá ati níbi gbogbo ti ẹ̀dá ènìyàn ń gbé, ìbágbépọ̀ ẹ̀dá ṣe pàtàkì púpọ̀.  ## .
bí ẹnìkan bá ní òun ò bá ẹnikẹ́ni gbé, tí kò bá gbé nígbó, yóó wábi gbàlọ.  ## .
ṣùgbọ́n, àwa ènìyàn lápapọ̀ mọ ìwúlò ìbágbépọ̀.  ## .
orísirísi ànfàní ni ó wà nínú ìbágbépọ̀ ẹ̀dá. ## .
bí ọ̀pọ̀ ènìyàn bá n gbé papọ̀, ó rọrùn lati jọ parapọ̀ dojú kọ ogun tàbí ọ̀tẹ́ tí ó bá ## .
fẹ́ wá láti ibikíbi.  ## .
yorùbá bọ̀ wọ́n ní àjòjì ọwọ́ kan ò gbẹ́rù dórí.  ## .
bẹ́ẹ̀ gẹ́gẹ́ ló ṣe rí fún àwùjọ-ẹ̀dá.  ## .
gbígbé papọ̀ yìí máa ń mú ìdádúró láì sí ìbẹ̀rù dání nítorí bí òṣùṣù ọwọ̀ ṣe le láti ṣẹ́, bẹ́ẹ̀ ## .
ni àwùjọ tó fohùn ṣọ̀kan.  ## .
èyí jẹ́ oun pàtàkì lára ànfàní tó wa nínú ìṣọ̀kan nínú àwùjọ-ẹ̀dá.  ## .
nídà kejì, bí ọ̀rọ̀ àwùjọ-ẹ̀dá ba jẹ́ kónkó-jabele, ẹ̀tẹ́ àti wàhálà ni ojú ọmọ ènìyàn yóó máa rí.  ## .
nítorí náà, ó dára kí ìṣọ̀kan jọba ni àwujọ-ẹ̀dá. ## .
ìdàgbàsókè tí ó máa ń wà nínú àwùjọ kò sẹ̀yìn ìfọwọ́sowọ́pọ̀ bí àti ránmú un gángan ò ti sẹ̀yìn èékánná. ## .
 ## .
ó yẹ kí á mò pé nítorí ìdàgbàsókè ni ẹ̀dá fi ń gbé papọ̀.  ## .
bí igi kan ò ṣe lè dágbó ṣe, bẹ́ẹ̀ náà ni ẹnìkan ò lè dálùúgbé.  ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ló máa ń dá ọgbọ́n jọ fún ìdàgbàsókè ìlú.  ## .
bí ọgbọ́n kan kò bá parí iṣẹ́, ọgbọ́n mìíràn yóó gbè é lẹ́yìn.  ## .
níbi tí orísirísi ọgbọ́n bá ti parapọ̀, ìlọsíwájú kò ní jìnnà si irú agbègbè bẹ́ẹ̀.  ## .
gbogbo àwọn nnkan wọ̀nyí jẹ́ ànfàní tó wà ní àwùjọ-ẹ̀dá tí kò sì ṣe é fi sílẹ̀ láì mẹ́nu bà. ## .
nínú ẹ̀kọ́ nípa àwùjọ-ẹ̀dá, a tún máa ń sọ̀rọ̀ nípa ìsòro tó ń kojú ìbágbépọ̀ ẹ̀dá.  ## .
kò ṣe é ṣe kó máa sì wàhálà láwùjọ ènìyàn.  ## .
a kò lè ronú lọ́nà kan ṣoṣo, nítorí náà, ìjà àti asọ̀ máa ń jẹ́ àwọn nnkan tí a kò ## .
lè ṣàì má rì í níbi ti àwọn ènìyàn bá ń gbé.  ## .
wàhálà máa ń fa ọ̀tẹ̀, ọ̀tẹ̀ ń di ogun, ogun sì ń fa ikú àti fífi dúkàá sòfò.  ## .
àwọn nnkan wọ̀nyí jẹ́ ara àwọn ìṣòro tó n kojú àwùjọ-ẹ̀dá.  ## .
kò sí bí ìlú tàbí orílè-èdè kan kò se ní ní ọ̀kan nínú àwọn àwọn ìṣòro wọ̀nyí. ## .
ṣùgbọ́n, a gbódò mọ̀ wí pé awọn ànfàní àti awọn ìṣòro wọ̀nyí ti wà láti ìgbà pípé wá.  ## .
tí a bá wo àwọn ìtàn àtijọ gbogbo, a ó ri pé gbogbo àwọn nnkan wònyí kò jẹ́ tuntun.  ## .
ọgbọ́n ọmọ ènìyàn ni ó fi ṣe ọkọ̀ orí-ìlẹ, ti orí-omi àti ti òfúrifú fún ìrìnkèrindò tí ó rọrùn.  ## .
àwùjọ-ẹ̀dá ti ṣe àwọn nnkan dáradára báyìí náà ni wọ́n ń ṣe àwọn ohun tí ó lè pa ènìyàn lára. ## .
 ## .
fún àpẹẹrẹ, ìbọn àti àdó-olóró.  ## .
àwọn ohun ìjà wọ̀nyí ni wọ́n lò ní ogun àgbájé kìnní tí o wáyé ní odun 1914 sí 1918 àti ## .
ti èkejì ní odún 1939 sí 1945  ## .
gbogbo àwọn nnkan wọ̀nyí ló ti wà tí ó sì tún wà síbè di òní. ## .
lákòótán, ẹ̀kọ́ nípa àwùjọ-ẹ̀dá jẹ́ ẹ̀kọ́ tó lárinrin.  ## .
ohun kan tí a gbọ́dọ̀ mọ̀ nip é, kò ṣe é ṣe kí ẹ̀dá máa gbe ní ẹyọ kọ̀ọ̀kan.  ## .
ìdí ni pé gbígbé papọ̀ pẹ̀lú ìsọ̀kan àti ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ló lè mú ìtẹ̀síwájú àti ìdàgbà-sókè wá ## .
adìẹ funfun kò mọ ara rẹ̀lágbà ## .
ọbẹ̀ kìí gbé inú àgbà mì ## .
à ń pe gbẹ́nàgbẹ́nà ẹyẹ  ## .
àkókó ń yọjú ## .
díẹ̀ díẹ̀ nimú ẹlẹ́dẹ̀ẹ́ fi ń wọgbà ## .
ilé ọba tójó ẹwà ló bùsi ## .
ìjèbú-jèṣà je ilu ni ile naijiria ati oluilu agbegbe ijoba ibile oriade ni ipinle osun. ## .
oríṣìíríṣìí ìtàn àtẹnudẹ́nu ni a ti gbọ́ nípa ìlú ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà, ọ̀rọ̀ òkèèrè sì nìyí, bí kò bá lé yóò dín. ## .
ọ̀kan nínú àwọn ìtàn náà sọ pé: ọwà iléṣà kìíní ajíbógun àti ọba ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà kìíni, agírgírì jẹ́ tẹ̀gbọ́n tábúrò. ọba ## .
ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà ni ẹ̀gbọ́n tí ọwá sì jẹ́ àbúrò. bákan náà, tẹ̀gbọ́n tàbúrò ni ìyá tí ó bí wọn.  ## .
láti ọmọomún ni ìyá ajíbógun ọwá iléṣà ti kú ìyá agígírì tí ó jẹ́ ẹ̀gbọ́n ìyá rẹ̀ ló wò ó ## .
dàgbà, ọmún rẹ̀ ló sì mún dàgbà.  ## .
nípa bẹ́ẹ̀ ọwá ajíbógun àti agígírì jọ dàgbà pọ̀.  ## .
èyí ló mú kí wọn di kòrí-kòsùn ara wọn láti kékeré wá, wọn kí í sì í yara wọn bí ## .
ó ti wú kí ó rí. ## .
ìgbà tí wọ́n dàgbà tán, tí ó di wí pé wọ́n ń wá ibùjókòó tí wọn yóò tẹ̀dó, àwọn méjèéji-agígírì ## .
àti ajíbogun yìí náà ló jìjọ dìde láti ilé-ifẹ.  ## .
wọn wá sí ilẹ̀ ìjẹ̀ṣa láti dó sí kí wọn lè ni àyè ijọba tiwọn.  ## .
ajíbogun dúró níbi tí a ń pè ní iléṣa lónìí yìí, òun sì ni ọwá iléṣà kìíní.  ## .
agígírì rìn díẹ̀ síwájú kí ó tó dúró.  ## .
lákòókó tí ó fi dúró yẹn, ó rò wí pé òun ti rìn jìnnà díẹ̀ sí àbùrò òun kò mọ̀ ## .
wí pé nnkan ibùsọ̀ mẹ́fà péré ni òun tí ì rín.  ## .
ṣùgbọ́n, lọ́nà kìíní ná, kò fẹ́ rìn jìnnà púpọ̀ sí àbúrò rẹ̀ gẹ́gẹ́ bi ìpinnu wọn pé àwọn kò gbọdọ̀ ## .
jìnná sára wọn bí ó ti lẹ̀ jẹ́ wí pé àwọn méjèè jì kò jọ fẹ́ gbé ibùdó kan náà. ## .
 ## .
lọ́nà kejì, ò lè jẹ́ wí pé bóyá nítorí pé ẹsẹ̀ lásán tó fi rín nígbà náà tàbí nítorí pé ## .
aginjù tó fi orí là nígbà náà ló ṣe rò wí pè ibi tí òun ti rìn ti nàsẹ̀ díẹ̀ ## .
sí ọ̀dọ̀ àbúrò òun lo ṣe dúró ni ibi tí a ń pè ní ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà lónìí. ## .
kì wọn tó kùrò ni ifẹ̀, wọn mú àádọta ènìyàn pẹ̀lú wọn, ṣùgbọ́n ìgbà tí wọ́n dé iléṣà ti ajíbógun ## .
dúró, ẹ̀gbọ́n rẹ̀ fún un ní ọgbọn nínú àádọ́tà ènìyàn náà.  ## .
ó ní òun gẹ́gẹ́ bí ẹ̀gbọn, òun lè dáàbò bo ara òun, ò sí kó ogún tó kù wá sí ## .
ibùdo rè ni ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà.  ## .
ìdí nìyí tí a fi ń ki ìlú náà pé; ## .
“ijẹ̀ṣà ọgbọ̀n ## .
ijẹ̀bú ogún ## .
é sìí bó ṣe a rí ## .
kógún a parẹ́ ## .
mọ́gbọ̀n lára” ## .
ìtàn míràn sọ fún wa pé ọmọ ìyá ni agígírì àti ajíbógun ni ilé-ifẹ̀.  ## .
ajíbógun ló lọ bomi òkun wá fún bàbá wọn - ọlọ́fin tí ó fọ́jú láti fi ṣe egbogi fún un ## .
kí ó lè ríran padà ó lọ, ó si bọ̀.  ## .
ṣùgbọ́n kí ó tó dé àwọn ènìyàn pàápàá àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ̀ rò wí pé ó ti kú, wọ́n sì ti ## .
fi bàbá wọn sílẹ̀ fún àwọn ìyàwó rẹ fún ìtọ́jú.  ## .
kí wọn tó lọ, wọ́n pín ẹrù tàbí ohun ìní bàbá wọn líifi nnkan kan sílẹ̀ fún àbúro wọn – ## .
ajíbógun.  ## .
ìgbà tí ó dé, ó bu omi òkun bọ̀, wọ́n lo omi yìí, bàbá wọn sì ríran. ## .
ojú ajíbógun korò, inú sì bi pé àwọn ẹ̀gbọ́n òun ti fi bàbá wọn sílẹ̀ tí wọ́n sì kó ohun ## .
ìnú rẹ̀ lọ.  ## .
bàbá wọn rí i pé inú bí i, ó sì pàrọwà fún un.  ## .
“ọmọ àlè ní í rínú tí kì í bí, ọmọ àlè la ń bẹ̀ tí kì í gbọ́” báyìí ló ## .
gba ìpẹ́ (ẹ̀bẹ̀) bàbá rẹ̀.  ## .
ṣùgbọ́n bàbá rẹ̀ fun un ní idà kan – idà ajàṣẹ́gun ni, ó ni kí ó máa lé awọn ẹ̀gbọ́n ## .
rẹ̀ lọ pé ibikíbi tí ó bá bá wọn, kí ọ bèèrè ohun ìní tirẹ̀ lọ́wọ́ wọn.  ## .
ó pàṣẹ fún un pé kò gbọdọ̀ pa wọ́n.  ## .
ajíbógun mú irin-àjò rẹ̀ pọ̀n, níkẹhìn ó bá àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ̀ ó sì gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ohun ìní padà lọ́wọ́ wọn. ## .
 ## .
pẹ̀lú iṣẹ́gun lórí àwọn arákùnrin rẹ̀ yìí, kò ní ìtẹ́lórùn, òun náà fẹ́ ní ibùjókòó tí yóò ti máa ṣe ## .
ìjọba tirẹ̀. ## .
kò sí ohun tí ó dàbí ọmọ ìyá nítorí pé okùn ọmọ ìyà yi púpọ̀.  ## .
agígírí fẹ́ràn ajíbógun ọwá obòkun púpọ̀ nítorí pé ọmọ ìyá rẹ̀ ni.  ## .
bàyìí ni àwọn méjèèjì pèrò pọ̀ láti fi ilé - ifẹ̀ sílẹ̀ kí wọn sì wá ibùjókòó tuntun fún ara ## .
wọn níbi tí wọ́n yóò ti máa ṣe ìjọba wọn. ## .
itán sọ pé ibòkun ni wọ́n kọ́kọ́ dó sí kí wọn tó pínyà.  ## .
ọwá gba òdùdu lọ, ọna ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà sì gba ilékéte lọ.  ## .
ó kúrò níbẹ̀ lọ si ẹẹ̀sún.  ## .
láti eẹ̀sún ló ti wá sí agóró: agóró yìí ló dúró sí tí ó fi rán lúmọ̀ogun akíkanju kan patàki ## .
nínú àwọn tí ó tẹ̀ lé e pé kí ó lọ sì iwájú díẹ̀ kí ó lọ wo ibi tí ## .
ilẹ̀ bá ti dára tí àwọn lè dó sí.  ## .
lúmọ̀ogun lẹ títí bí ẹ̀mí ìyá aláró kò padà.  ## .
àlọ rámirámi ni à ń rí ni ọ̀ràn lúmọ̀ogun, a kì í rábọ̀ rẹ̀.  ## .
igbà ti agígírì kò rí lúmọ̀ogun, ominú bẹ̀rẹ̀sí í kọ́ ọ́, bóyá ó ti sọnù tàbí ẹranko búburú ti pá ## .
jẹ.  ## .
inú fun ẹ̀dọ̀ fun ni ó fi bọ́ sọ́nà láti wá a títí tí òun ó fi rí i.  ## .
ibi tí wọ́n ti wá a kiri ni wọ́n ti gbúròó rẹ̀ ni ibì kan tí a ń pè ní ## .
òkèníṣà ní ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà lonìí yìí.  ## .
iyàlẹnu ńlánlà lọ́ jẹ́ fún agígírì láti rí lúmọ̀ogun pẹ̀lù àwọn ọdẹ mélòó kan, ó ti para pọ̀ pẹ̀lú àwọn ## .
ọdẹ wọ̀nyí ó sì ti gbàgbé iṣẹ́ tí wọ́n rán an nítorí ti ibẹ̀ dùn mọ́ on fún ọwọ́ ìfẹ́ ## .
tí àwọn ọdẹ náà fi gbà á.  ## .
inú bí agígírì a sì gbé e bú. ṣùgbọ́n isàlẹ̀ díẹ̀ ni òun náà bá dúro sí.  ## .
eléyìí ni wọ́n ṣe máa ń pe òkònísà tí wọ́n dó sí yìí ní orí ayé.  ## .
wọ́n á ní “òkènísà orí ayó”. ## .
agbo ilée bajimọn ní òkè -ọjà ni agígírì sọ́kọ́ fi ṣe ibùjókòó.  ## .
kò pẹ́ púpọ̀ lẹ́jìn èyí ni ó bá lọ jà ogun kan, ṣùgbọ́n kí ó tó padà dé, ọmọ rẹ̀ ## .
kan gbà òtẹ́ ńlá kan jọ tí ó fi jẹ́ wí pé agígírì kò lè padà sí ilée bajimọ mọ́. ## .
 ## .
ìlédè agígírì kọjá sí láti lọ múlẹ̀ tuntun tí ó sì kọ̀lé sí ilédè náà ní ibi tí aàfin ọba ## .
ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà wà títí di òní yìí.  ## .
ó jókòó nibẹ̀, ó sí pe àwọn tí ó sì jẹ́ olóòótọ́ sí wọ́n múra láti ibé ogun ti ọmọ ## .
rẹ̀ náà títí tí wọ́n fi ṣẹ́gun rẹ̀.  ## .
nikẹhìn, ọmọ náà túnúnbá fún bàbá rẹ̀ ati àwọn ọmọ-ogun rẹ̀. “ojú iná kọ́ ni ewùrà ń hurun”.  ## .
ẹnu tí ìgbín sì fib ú òrìṣà yóò fi lọlẹ̀ dandan ni” ọmọ náà tẹríba fún bàbá rẹ́ ó sì ## .
mọ̀ àgbà légbọ̀n-ọ́n. ## .
ìtàn míràn bí a ṣe tẹ ijẹ̀bù-jẹ̀ṣà dò àti bí a ṣe mọ̀ ọ́n tàbí sọ orúkọ rẹ̀ ní ìjẹ̀bí-jẹ̀ṣà ## .
ni ìtàn àwọn akíkanjú tàbí akọni ọdẹ méje tí wọ́n gbéra láti ifẹ láti ṣe ọdẹ lọ.  ## .
wọ́n ṣe ọdẹ títí ìgbà tí wón dé ibi kan, olórí wọ́n fi ara pa.  ## .
wọ́n pẹ̀rẹ̀sì í tọ́júu rẹ̀ ìgbà tí wọ́n ṣe àkíyèsí wí pé ọgbẹ́ náà san díẹ̀, wọ́n tún gbéra, wọ́n ## .
mù ọ̀nà-àjò wọn pọ̀n igbà tí wọ́n dé ibi tí a ń pè ní ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà lónìí yìí ni ẹ̀jẹ̀ bá ## .
tún bẹ̀rẹ̀sí í sàn jáde láti ojú ọgbẹ́ ọkùnrin náà.  ## .
wọ́n bá dúró níbẹ̀ láti máa tọ́jú ogbà náà, wọ́n sì dúró pẹ́ dìẹ̀.  ## .
nígbẹ̀hìn, wọ́n fi olórí wọ́n yìí síbẹ̀, wọ́n pa àgó kan síbẹ̀ kí ó máa gbé e.  ## .
ìgbà tí àwọn náà bá ṣọdẹ lọ títí, wọn a tún padà sọ́dọ̀ olórí wọn yìí láti wá tójùu rẹ̀ ## .
àti láti wá simi lálẹ́.  ## .
wọ́n ṣe àkíyèsí pé ìbẹ̀ náà dára láti máa gbé ni wọ́n bá kúkú sọbẹ̀ dilé.  ## .
ìgbà tí ara olórí wọn yá tán, tí wọ́n bá ṣọdẹ lọ títí, ibẹ̀ ni wọ́n ń fàbọ̀ sí títí ## .
tí ó fi ń gbòrò sí i.  ## .
orúkọ tí olórí wọn –agígírì sọ ibẹ̀ ni ijẹlú nítorí pe ìjẹ̀ ni ìjẹ̀sà máa ń pe ẹ̀jẹ̀.  ## .
nigbà tí ìyípadà sì ń dé tí ojú ń là á sí i ni wọ́n sọ orúkọ ìlú da ìjẹ̀bú ## .
dípò ìjẹ̀bú tí wọ́n ti ń pè tẹ́lẹ̀.  ## .
agígírì yí ni ọba ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà kiíní, àwọn ìran ọlọ́dẹ méje ìjọ́sí ló di ìdílé méje tí ń jọ́ba ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà títí ## .
di òní. ## .
ṣùgbọ́n ijẹ̀bú - ẹrẹ̀ ni wọ́n kọ́kọ́ máa ń pe ìlú yìí rí nítorí ẹrẹ̀ tí ó ṣe ìdènà fún ## .
awọn ọ̀yọ́.  ## .
ó ń gbógun ti ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà nígbà kan.  ## .
ní ìlú náà ẹrẹ̀ ṣe ìdíwọ́ fún àwọn jagunjagun ọ̀yọ́ ni wọ́n bá fi ń pe ìlú náà ni ìjẹ̀bú ## .
- ẹrẹ̀.  ## .
ní ọdún 1926 ni ẹgbẹ́ tí a mọ̀ sí “ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà progressive union” yí orúkọ ìlú náà kúrò láti ## .
ìjẹ̀bú - ẹrẹ̀ sí ijẹ̀bú - jẹ̀ṣà nítorí pé ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà ni ìjẹ̀bú yìí wa. ## .
a níláti tọ́ka sí i pé ìjẹ̀bú ti ìjẹ̀ṣà yí lè ní nnkan kan í ṣe pẹ̀lú ìjẹ̀bu ti ìjẹ̀bù ## .
–òde.  ## .
bí wọ́n kò tilẹ̀ ní orírun kan náà.  ## .
ìtàn lè pa wọ́n pọ̀ nipa àjọjẹ́ orúkọ, àjọṣe kankan lè má sí láàárin wọn nígbà kan ti rí ju ## .
wí pé orúkọ yìí, tó wu ògbóni kìíní ọba ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà nígbà tí ó bá àbúrò rẹ̀ ajíbógun lọ bòkun, wọ́n ## .
gba ọ̀nà ìjẹ̀bú-òde lọ.  ## .
ibẹ̀ ló gi mú orúkọ yìí bọ̀ tí ó sì fi sọ ilú tí òun náà tẹ̀dó. ## .
nínú àwọn ìtàn òkè yí àwọn méjì ló sọ bí a ṣe sọ ìlú náà ní ijẹ̀bú ṣùgbọ́n ó dàbí ## .
ẹni pé a lè gba ti irúfẹ́ èyí tí ó sọ pé ìjẹ̀bú – òde ni ọba ijẹ̀bú jẹ̀ṣà ti ## .
mú orúkọ náà wá ní eléyìí ti ó bójú mi díẹ̀.  ## .
orúkọ yìí ló wú n tí ó sì sọ ìlú tí òun náà tẹ̀dó ní orúkọ náà.  ## .
orúkọ oyè rè ni ògbóni. itán sọ fún wa pé ibẹ̀ náà ló ti mú un bọ̀. ## .
gẹ́gẹ́ bi ìtàn àtẹnudẹ́nu, oríṣìíríṣìí ọ̀ná ni a máa ń gbà láti fi ìdí òótọ́ múlẹ̀, ṣùgbọ́n ó kù sọ́wọ́ ## .
àwọn onímọ̀ òde òní láti ṣe àgbéyẹ̀wò àwọn ìtàn wọ̀nyí kí a sì mú eléyìí tí ó bá fara jọ ## .
ọ̀ọ́tó jù lọ nínú wọn. ## .
nipa pé tẹ̀gbọ́n tàbúrò ni ọwá iléṣà àti ọba ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà jẹ́ láti àárọ̀ ojọ́ wà yìí, sọ wọ́n di kòrí ## .
– kòsùn ara wọn.  ## .
wọ́n sọ ọ́ di nnkan ìnira làti ya ara kódà, igbín àti ìkarahun ni wọ́n jẹ́ sí ara wọn.  ## .
ṣé bí ìgbín bá sì fà ìkarahun rẹ̀ a sẹ̀ lé e ni a máa ń gbọ́.  ## .
ìgbà tí ó di wí pé àwọn tẹ̀gbọ́n tàbúrò yí máa fi ifẹ́ sílẹ̀, ìgbà kan náà ni wọ́n gbéra ## .
kúrò lọ́hùnún, apá ibì kan náà ni wọ́n sì gbà lọ láti lọ tẹ̀dó sí.  ## .
ọ̀rọ̀ wọn náà wà di ti ajá tí kì í lọ kí korokoro rẹ̀ gbélẹ̀.  ## .
ibi tí a bá ti rí ẹ̀gbọ́n ni a ó ti rí abúrò.  ## .
àjọṣe ti ó wà láàárìn wọ́n pọ̀ gan-an tí ó fi jẹ́ wí pé ní gbogbo ìlẹ̀ ijẹ̀ṣà, ọba ijẹ̀bú ## .
-jẹ̀ṣà àti ọwá iléṣà jọ ní àwọn nnkán kan lápapọ̀ bẹ́ẹ̀ náà si ni àwọn ènìyàn wọn. ## .
tí ọwá bá fẹ́ fi ènìyàn bọrẹ̀ láyé àtijọ́, ọba ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà gbọ́dọ̀ gbọ́ nípa rẹ̀. ## .
tí ọwá bá fẹ́ bọ̀gún, ó ní ipa tí ọba ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà gbọ́dọ̀ kó níbẹ̀, ó sì ní iye ọjọ́ tí ## .
ó gbọ́dọ̀ lò ní ilẹ̀ṣà.  ## .
ní ọjọ́ àbọlégùnún, ìlù ọba ìjẹ̀bu-jẹ̀ṣà ni wọ́n máa n lù ní ilẹ́ṣà fún gbogbo àwọn àgbà ìjẹ̀ṣà làti jó. ## .
 ## .
nìgbà tí ọba ìjẹ̀bù -jẹ̀ṣà bá ń bọ̀ wálé lẹ́hìn ọ̀pọ̀ ọjọ́ tí ó ti lọ̀ ni ilẹ́ṣà fún ọdún ## .
ògún, ọtáforíjọfa ni àwọ̀n ènìyàn rẹ̀ ti gbọ́dọ̀ pàdé rẹ̀.  ## .
idí nìyí tí wọ́n fi máa ń sọ pé; ## .
“kàí bi an kọlíjẹ̀bú ## .
níbi an tọ̀nà ìjẹ̀sàá bọ̀ ## .
ọtáforíjọja ọ̀nà ni an kọlijẹ̀bú ## .
ọmọ egbùrùkòyàkẹ̀” ## .
oríṣìíríṣìí oyè ni wọ́n máa ń jẹ ní iléṣà tí wọn sì n jẹ ní ìjẹ̀bú jẹ̀ṣà a rí ògbóni ## .
ní iléṣà bẹ́ẹ̀ náà ni ó wà ní ìjẹ̀bú jẹ̀ṣà.  ## .
ara ìwàrẹ̀fà mẹfà ni ògbóní méjèejì yí a ni iléṣà ṣùgbọ́n ògbóni ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà ni aṣáájú àwọn ìwàrẹ̀fà náà.  ## .
a rí àwọn olóyè bí ọbaálá, rísàwẹ́, ọ̀dọlé, léjòfi sàlórò àrápatẹ́ àti ọbádò ni ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà bí wọ́n ti wà ni ## .
iléṣà. ## .
bákan náà, oríṣìíríṣìí àdúgbò ni a rí ti orúkọ wọn bá ara wọn mu ní àwọn ìlú méjèèjì yí fún ## .
apẹẹrẹ bí a ṣe rí ọ̀gbọ́n ìlọ́rọ̀ ni ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà náà ni a rí i ní iléṣà, òkèníṣà wà ní ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà, ## .
òkèṣà sì wà ní ìléṣà.  ## .
odò-ẹsẹ̀ wà ní ìlú jèèjì yí bẹ́ẹ̀ náà ni ẹrẹ́jà pẹ́lù. ## .
nínú gbogbo àwọn ìlú tí ó wà ní ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà, àdè tàbí ohùn ti iléṣà àti ti ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà ló bá ## .
ara wọn mu jù lọ. ## .
ọba ijẹ̀bú-jẹ̀ṣà ló máa ń fi ọwá tuntun han gbogbo ìjẹ̀ṣà gẹ́gẹ́ bí olórí wọn tuntun lẹ́hìn tí ó bá ## .
ti ṣúre fún un tán. ## .
tí ọ̀kan nínú wọn bá sì wàjà, ón ni ogún ti wọ́n máa ń jẹ lọ́dọ̀ ara wọn bí aya, ## .
ẹrú àti ẹrù. ## .
ní ìgbà ayé ogun, ọ̀tún ogun, ni ìjẹ̀bú-jẹ̀ṣà jẹ́ ní ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà, wọ́n sì ní ọ̀nà tiwọn yàtọ̀ sí ti ## .
àwọn yòókù. ## .
nígbà tí ilẹ̀ ilèṣà dàrú nígbà kan láyé ọjọ́ún, àrìmọ-kùnrin ọwá àti àrìmọ-bìnrin ọba ìjẹ̀bù-jẹ̀ṣà ni wọ́n fi ṣe ètùtù ## .
kí ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà tó rójù ráyè, kí ó tó tùbà tùṣẹ. ## .
nítorí pé ọba ìjẹ̀bú -jẹ̀ṣà àti ọwá iléṣà jẹ́ tẹ̀gbọ́n tàbúrò látàárọ̀ ọjọ́ wá, àjọṣe tiwọn tún lé igbá kan ## .
ju ti gbogbo àwọn ọbà ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà tó kù lọ nítorí pé “ọwá àti ògbóni ìjẹ̀bù -jẹ̀ṣà ló mọ ohun ## .
tí wọ́n jọ dì sẹ́rù ara wọn” ## .
alaye sọ́kí lórí ìlú àti àwọn ènìyàn ìjẹ̀bù-jẹ̀ṣà ## .
ìlù ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà jẹ́ ìlú kan pàtàkì ní ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà.  ## .
ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà wà ní ìpínlẹ̀ ọ̀yị́ ní nàìjéríà.  ## .
apá ìwọ́ oòrùn ni ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà wà ní ilẹ̀ yorùbá tàbí káàárọ́ - oò- jíire.  ## .
ìlú ilẹ́ṣà ti ó jẹ́ olú ìlú fun gbogbo ilẹ̀ jẹ̀ṣà jẹ́ nnkan ibùsọ̀ mẹ́rìnléláàádọ́rin sí ìlú ìbàdàn tí jẹ́ ## .
olú ìlú ìpínlẹ̀ ọ̀yọ́.  ## .
ìlú ijẹ̀bú - jẹ̀ṣà sì tó nnkan bí ibùsọ̀ mẹ́fà sí iléṣà ní apá àríwá ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà. ## .
ní títóbi, ìlú ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà ni ó pọwọ́lé ìlú iléṣà ilẹ̀ ijẹ̀ṣà, òun si ni olú ìlú fún ìjọba ## .
ìbílẹ̀ obòkun ọ́un kí wọn tó tún un pín sí ọ̀nà mẹ́rin; síbẹ̀ náà òun ni olú ìlú fún ìjọba ## .
ìbìlẹ́ ààrin gùngùn obòkun. ## .
àdúgbò márùnún pàtàkì ni wọ́n pín ìlú yìí sí kí bà lè rọrùn fún ètò ìjọ̀ba síṣe àti fúniṣẹ́ ìlọ́rọ̀, ## .
ọ̀kènísà àti òdògo.  ## .
ọ̀kọ̀ọ̀kan àwọn àdúgbò yí ló ní olórí ọmọ tàbí lóógun kọ̀ọ̀kan tí ó jẹ́ aṣáájú fún ọmọ àdúgbò rẹ̀ òun ## .
ní aṣáájú fún iṣẹ́kíṣẹ́ àti tí ó bá délẹ̀ láti ṣe ni àdúgbó, bẹ́ẹ̀ ni, ó sì tún jẹ́ aṣojú ## .
ọba fún àwọn ọmọ àdúgbò rẹ̀.  ## .
òdògo nìkan ni kò fi ara mọ́ èlò yí tó bẹ́ẹ̀ nítorí ìtàn tó bí i fi hàn pé ìlú ## .
ọ̀tọ̀ gédégédé ni òun.  ## .
àwọn ènìyàn ọ̀gbọ́n náà ń fẹ́ máa hùwà gẹ́gẹ́ bí ìtàn ìgbà ìwásẹ̀ ti fi hàn wí pé wọn kò ## .
ní nnkan kan í ṣe pẹ̀lú ìjẹ̀bú jẹ̀ṣà.  ## .
lòde òní, nnkan ti ń yàtọ̀ díẹ̀díẹ̀ nítorí pé àjọṣẹ tí ó péye ti ń wàyé láàárín ọ̀gbọ́n náà àti ## .
àwọn ọ̀gbọ́n yòókù. ## .
ẹ̀rí tí ó fi hàn gbegbe pé àwọn ìjẹ̀ṣà gba ìlù ijẹ̀bú - jẹ̀ṣà gẹ́gẹ́ bi ìlú ti ó tẹ̀ ## .
lé iléṣà ni ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà ni pé ìjókòó àwọn lọ́balọ́ba ilẹ̀ ìjẹ̀ṣà, ọwá ìlẹ̀ ìjẹ̀ṣà ni ọba ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà ## .
máa ń yàn àn lé.  ## .
síwájú sí i, nípa ti ìlànà oyè jíjẹ, ó ní iye ọjọ́ tí ọwá tuntun gbọ́dọ̀ lò ní ijẹ̀bù - ## .
jẹ̀ṣà láyé ọjọ́un.  ## .
ọba ìjẹ̀bù - jẹ̀ṣà ni ó máa ń gbé ọwá lésẹ̀ tí ó sì máa ń ṣúre fún un kí ## .
wọn tó gbà á gẹ́gẹ́ bí ọwá àti olóri gbogbo ọba ilẹ̀ ijẹ̀ṣà. ## .
láti túnbọ̀ fi pàtàkì ìlú ìjẹ̀bú -jẹ̀ṣà hàn, gẹ́gẹ́ bí ó ti wà nínú ìtàn ìwásẹ̀, ti ọwá bá fẹ́ ## .
ṣe ìdájọ́ fún ọ̀daràn apànìyàn kan, ọba ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà gbódọ̀ wà níjòkó, bí èyí kò bà rí bẹ́ẹ̀, ọwá ## .
gbódọ̀ sùn irú igbẹ́jọ́ tábi ìdájọ́ bẹ́ẹ̀ sí ọjọ́ iwájú.  ## .
ìdí nìyí tí wọ́n ṣe máa ń sọ pé ## .
“ọwa ràà dáni í pa ## .
k ìjẹ̀bu -jẹ̀ṣà mọ mọ̀n ## .
kọ́wá bá a pani ## .
ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà á gbọ́” ## .
iṣẹ́ àgbẹ̀ ni iṣẹ́ pàtàkì jùlọ tí àwọn ènìyàn ìlú ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà ń ṣe.  ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ wọn ni ó jẹ́ àgbẹ̀ alárojẹ, bẹ́ẹ̀ ni a tún rí àwọn tó mú àgbẹ̀ àrojẹ mọ́ àgbẹ̀ agbinrúgbìn ## .
tó ń mówó wọlé lọ́dọ́ọdún àti láti ìgbàdégbà.  ## .
àwọn irúgbìn tí wọ́n ń gbìn fún àrojẹ ni, iṣu, ẹ̀gẹ́ (gbáàgúdá) ikókó, ìrẹsì, àgbàdo, kọfí, òwù àti obì sì ## .
jẹ́ àwọn irù-gbìn tó ń mówó wálé fún wọn. ## .
a rí àwọn oniṣẹ-ọwọ́ bíi, alágbẹ̀dẹ, onílù. agbẹ́gilére, àwọn mọlémọlé àti àwọn kanlékanlé. àwọn obìnrin wọn náà a máa ṣe ## .
oríṣìíríṣìí iṣẹ́-ọwọ́, lára wọn ni aró dídá, apẹ ati ìkòkò mímọ àti aṣọ híhun pẹ̀lú. ## .
bákan náà, wọ́n tún jẹ́ oníṣowò gidi.  ## .
ọmọ ìyá ni ẹlẹ́dẹ̀ àti ìmọ̀dò, bẹ́ẹ̀ náà sì ni inàki àti ọ̀bọ, gbogbo ibi tí a bá ti dárúkọ ## .
ìjẹ̀ṣà ni a á ti máa fi ojú oníṣòwo gidi wò wọ́n.  ## .
elèyìí ni a fi ń pè wọ́n ní “òṣómàáló” nítorí kò sí ibi tí a kó ti lè rí ìjẹ̀ṣà ## .
ti ọ̀rọ̀ ìṣòwò bá délẹ̀, bẹ́ẹ̀ ni kò sí irúfẹ́ owo tí wọn kò lè ṣe, ohun tí ó kó ## .
wọn ni irìnra ni olé àti ọ̀lẹ.  ## .
“alápà má ṣiṣẹ́” ni àwọn ìjẹ̀ṣà máa ń pe àwọn ti kò bá lè ṣiṣẹ́ gidi.  ## .
wọn ko sì fẹ́ràn irú àwọn ènìyàn bẹ́ẹ̀ ràrá.  ## .
ìjẹ̀ṣà kò kọ̀ láti kọ ọmọ wọn lọ́mọ tí ó bá jalè tàbí tí kò níṣẹ́ kan pàtàkì lọ́wọ́. ## .
wọ̀n á sí máa fi ọmọ wọn tí ó bá jẹ́ akíkanjú tàbí alágbára yangàn láwùjọ.  ## .
“òkóbò nìkan ni kìí bímọ sí tòsí, a ní ọmọ òun wà ní òkè-òkun” bákan náà ni pé “arúgbó nìkan ## .
ni ó lè parọ́ ti a kò lè já a nítorí pé àwọn ẹgbẹ́ rẹ̀ ti kú tán” purọ́ n ## .
níyì, ẹ̀tẹ́ ní ń mú wá, bi irọ́ ni, bí òótọ́ ni pé àwọn ìjèṣà jẹ́ akíkanjú, ẹ wo jagunjagun ## .
ògèdèngbé “agbógungbórò” ọ̀gbóni agúnsóyè, “ologun abèyìngọgọú, ó pẹ̀fọ̀n tán, ó wojú ìdó kọ̀rọ̀, ọ̀dọ̀fin arówóbùsóyè, ọ̀gbọ́kọ̀ọ́ndọ̀ lérí odi kípàyẹ́ bì ## .
yẹ̀ẹ̀yẹ̀ẹ̀ séyìn” ológun arímọrọ̀ àti àwọn olórúkọ ńláńlá ni ilẹ̀ ijẹ̀ṣà láyé ọjọ́un. ## .
tí a bá tún wo àwọn oníṣòwò ńláńlá lóde òní nílẹ̀ yorùbá jákèjádò, “ọkan ni ṣànpọ̀nná kó láwùjọ èpè” ni ## .
ọ̀rọ̀ ti ìjẹ̀ṣà.  ## .
nínú wọn ni a ti rí àjànàkú, erinmi lókun, ọmọ́le àmúùgbàngba bíu ẹkùn, s.b.  ## .
bákàrè olóye méjì lẹ́ẹ̀kan ṣoṣo àti onìbọnòjé àtàri àjànàkù tí kì í ṣẹrù ọmọdé.  ## .
mé loòó la ó kà lẹ́hín adépèlé ni ọ̀rọ̀ wọn. ## .
àwọn ọmọ ìjèbú jẹ̀ṣà jẹ́ aláfẹ́ púpọ̀ pàápàá nígbà tí ọwọ́ wọn bá dilẹ̀.  ## .
àwọn ènìyàn ti o fẹ́ràn àlàáfíà, ìfẹ́ àti ìrẹ́pọ̀ láàárin onílé àti àlejò sì ni wọ́n pẹ̀lú.  ## .
wọn máa ń pín ara wọn sí ẹlẹ́gbẹ́jẹgbẹ́ láti ṣe iṣẹ́ ìlú láti jọ kẹ́gbẹ́ àjùmọ̀ṣe lẹ́nu iṣẹ́ àti oríṣìíríṣìí ## .
ayẹyẹ nílùú pẹ̀lú.  ## .
“àjèjé ọwọ́ kan kò gbẹ́rù dóri” àjùmọ̀ṣè wọn yìí mú ìlọsíwájú wá fún ìlú náà lọ́pọ̀lọ́pọ̀ “abiyamọ kì í gbọ́ ## .
ẹkún ọmọ rẹ̀ kò má tatí were” ni ti àwọn ọmọ ìjẹ̀bù - jẹ̀ṣà sí ohunkóhun tí wọ́n bá gbọ́ ## .
nípa ìlú wọn.  ## .
bí ọ̀rọ̀ kan bá délẹ̀ nípa iṣẹ́ ìlú, wọn máa ń rúnpá-rúnsẹ̀ sí i, wọ́n á sì mú sòkòtò wọn ## .
wọ̀ láti yanjú irú ọ̀rọ̀ náà.  ## .
ọmọ ọkọ ni àwọn ọmọ ìlú ìjẹ̀bú - jẹ̀ṣà ní tòótọ̀. ## .
síwájú sí i, oríṣìíríṣìí ọ̀nà tí ó bá òde òní mu ni wọ́n ti là sí àárín ilú láìní ọwọ́ ## .
ìjọba kankan nínú fún ìdàgbàsókè àti ìlọsíwájú ìlú wọn.  ## .
fún àpẹẹrẹ ilé - ẹ̀kọ́ gíga (grammar schoo) méji tí ó wà ní ilú náà, òógùn ojú wọn ni wọ́n ## .
fi kọ̀ wọn, bẹ́ẹ̀ náà ni modern school wọn.  ## .
ọjà ilú, ilé-ìfìwé rànṣẹ́ àti gbàngàn ìlú ti o nà wọn tó àádọ́ta àbọ̀ ọ̀kẹ́ naira: àwọn ọ̀nà títí tí ## .
wọ́n bójú mu tí wọ́n sì bá ti òde òní mu náà ni wọ́n ti fi òógùn ojú wọn là ## .
láìsí ìrànlọ́wọ́ ìjọba kankan. ## .
adébáyọ̀ fálétí, ògúná gbòngbò ti ó gbé èdè àti àṣà yorùbá lárugẹ jade láyé. ## .
àwọn iwé ìròyìn gbe jade wi pé adébáyọ̀ fálétí, ògúná gbòngbò ninú àwọn ti ó gbé èdè àti àṣà yorùbá ## .
lárugẹ ni àgbáyé, re ibi àgbà nrè ni ọjọ́ ìsimi ọjọ́ kẹtàlélógún, oṣù keje, ọdún ẹgbàálémẹ́tàdinlógún.   ## .
ọmọ ọdún mẹrindinlaadọrun ni olóògbé fálétí ki wọn tó jade láyé. ## .
ni ìgbá ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí, ó jẹ́ ìkan ninú àwọn òṣìṣẹ́ àkọ́kọ́ ni ilé iṣẹ́ amóhùn-máwòrán àkọ́kọ́ ni ilẹ̀ ## .
aláwọ̀dúdú ti wọn dá sílẹ̀ ni ìbàdàn ti ó jẹ́ olú ilú ẹ̀yà yorùbá ni ìwọ̀ oòrùn orílẹ̀ èdè nigeria. ## .
  ## .
ó gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa ṣi ṣe iṣẹ́ ìtumọ̀ èdè gẹ̀ẹ́sì si èdè yorùbá, ó kọ ìwé itumọ̀ ọ̀rọ̀ ## .
nipa li lo orúkọ yorùbá.   ## .
kò tán síbẹ, oníròyìn ni, ó fi eré ìtàgé gbé èdè yorùbá lárugẹ nipa di dá ẹgbẹ́ ọ̀dọ́ ọ̀yọ́ fún ## .
ìgbéga eré ìtàgé silẹ̀ ni ọdún mejidinlaadọrin sẹhin.   ## .
lára àwọn eré yorùbá ti olóògbé adébáyọ̀ fálétí kọ, ti ó si ṣe ni “mágùn, àfọ̀njá, baṣọ̀run gáà àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ́ lọ. ## .
ẹ̀kọ́ pọ̀ fún ọ̀dọ́ ayé òde òní lati kọ́ lára ìgbésí ayé olóògbé adébáyọ̀ fálétí.   ## .
lára ẹ̀kọ́ yi ni wi pe, ìwé kí kà ṣe pàtàkì, bi kò ti ẹ̀ si ìrànlọ́wọ́ lati ka ìwé ## .
ni ọmọdé, bi enia bá ka ìwé ni àgbà yio wúlò.   ## .
olóògbé adébáyọ̀ fálétí padà si ilé-ìwé  lati lọ pari ìwé mẹfa ti ó dá dúró nigbati kó si agbára ## .
fún bàbá rẹ.   ## .
lẹhin eyi ó fi àgbà ara ka ìwé ni ilé-ìwé ẹ̀kọ́ giga.   ## .
ó gbé ìgbésí ayé rere nipa ìtọ́jú àwọn ọmọ àti ìyàwó, ó si fún àwọn ọmọ ni ẹ̀kọ́ ilé àti ## .
ti ilé-ìwé. ## .
fún àwon iṣẹ́ ribiribi yi, olóògbé adébáyọ̀ fálétí gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀bùn àpínfún ni orilẹ̀ èdè nigeria àti ni òkè-òkun. ## .
ẹ jẹ ki a gbé èdè àti àṣà yorùbá lárugẹ ## .
ìpínlẹ̀ èkó ṣe àjọyọ̀ ìdásílẹ̀ àádọ́ta ọdún ## .
ìjọba-àpapọ̀ sọ èkó di ìpínlẹ̀ ni àádọ́ta ọdún sẹhin.   ## .
èkó jẹ́ olú ilú fún gbogbo orilẹ̀ èdè nigeria tẹ́lẹ̀ ki wọn tó gbe lọ si abuja.   ## .
ìpínlẹ̀ èkó jẹ ikan ninú ipinle mẹ́fà yorùbá. ## .
yorùbá ni “èkó gba olè, ó gba ọlẹ”, ọ̀rọ̀ yi jẹ wi pé kò si irú ẹni ti ko si ## .
ni ìpínlẹ̀ èkó nitori èkó gba olówó, ó si gba aláini àti wi pé iṣẹ́ pọ̀ ni èkó ju gbogbo ## .
ìpínlẹ̀ yoku lo.   ## .
kò si ẹ̀yà tàbi ẹ̀sìn nigeria ti kò si ni èkó.  nitori èyi èrò pọ̀ jù ilẹ̀ lọ nitori ## .
omi ló yi èkó ká. ## .
èkó ṣe àjọ̀dún lóri agbami – lagos celebrate on the ocean ## .
àwọn gómìnà ti ó ti jẹ lati ìgbà ti wọn ti dá ìpínlẹ̀ èkó silẹ̀ ni wọnyi: ## .
gómìnà kini – ọ̀gágun àgbà mobọ́lájí johnson – gómìnà fún ọdún mẹjọ – àádọ́ta ọdún si ọdún méjìlélógójì sẹhin ## .
gómìnà keji – gómìnà ori omi adékúnlé lawal – gómìnà fún ọdún méjilá – ọdún mejilélógójì titi di ogóji ọdún ## .
sẹhin ## .
gómìnà kẹta – ọ̀gágun ori omi ndubuisi kanu – gómìnà fún ọdún kan – ogójì ọdún titi di ọdún mọ́kàndinlógójì ## .
sẹhin ## .
gómìnà kẹrin – ọ̀gágun ori omi ebitu ukiwe – gómìnà fún ọdún kan – ọdún mọ́kàndinlógóji titi di ọdún méjidinlógóji ## .
sẹhin ## .
gómìnà karun – alhaji lateef jakande – gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹrin – lati ọdú́n mejidinlogoji titi di ọdún ## .
merinlelogbon sẹhin ## .
gómìnà kẹfà – ọ̀gágun òfúrufú – gbọ́láhàn múdàṣírù – gómìnà fún ọdún meji – ọdú́n mẹ́tàlélogbon di ọdún mọ́kànlélọ́gbọ̀n ## .
gómìnà keje – ọ̀gá adarioko ojúomi mike akhigbe – gómìnà fún ọdún meji – ọdú́n mọ́kànlélọ́gbọ̀n di ọdún mọ́kàndinlọ́gbọ̀n sẹhin ## .
gómìnà kẹjọ – ọ̀gágun àgbà rájí ràsákì – gómìnà fún ọdún mẹrin – ọdú́n mọ́kàndinlọgbọn di ọdú́n márùndinlọ́gbọ́n sẹhin ## .
gómìnà kẹsan – ọ̀gá michael ọ̀tẹ́dọlá – gómìnà fún ọdún kan àti oṣù mẹwa – ọdú́n márùndinlọ́gbọ́n titi di ọdún ## .
mẹ́rinlélógún sẹhin ## .
gómìnà kẹwa – ọ̀gágun ọlágúnsóyè oyinlọlá – gómìnà fún ọdún meta – ọdún mẹ́rinlélógún di ọdún mọ́kànlélógún sẹhin ## .
gómìnà kọkànlá – ọ̀gágun mohammed buba marwa – gómìnà fún ọdún mẹ́ta – ọdún mọ́kànlélógún di ọdún mejidinlógún sẹhin. ## .
gómìnà kejilá – ọ̀gbẹ́ni bọla ahmed tinubu – gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹjọ – ọdún mejidinlógún titi di ọdún ## .
mẹwa sẹhin ## .
gómìnà kẹtàlá – ọ̀gbẹ́ni babátúndé rájí fáṣọlá – gómìnà ìjọba alágbádá fún ọdún mẹ́jọ – ọdún mẹwa titi di ọdún ## .
meji sẹhin ## .
gómìnà kẹrinlá – ọ̀gbẹ́ni akínwùnmí ambọde – gómìnà lọ́wọ́lọ́wọ́ lati ọdún meji titi di òni ## .
yàtọ̀ si ìgbà ìjọba ológun, èkó gbádùn ìdúróṣinṣin ni àsìkò ìjọba alágbádá tàbi ìjọba tiwantiwa lati ọdún kẹtàdínlógún sẹhin.  ## .
 ## .
eyi jẹ ki ipinle èkó mókè ju gbogbo ìpínlẹ̀ yókù lọ. ## .
ìnáwó rẹpẹtẹ ni ìsìnkú arúgbó jẹ́ ni ilé yorùbá.   ## .
bi arúgbó bá kú ni ilé yorùbá ki ṣe òkú ọ̀fọ̀ ṣùgbọ́n òkú ijọ àti ji jẹ, mi mu ni ## .
pàtàki bi irú arúgbó bá bi àwọn ọmọ ti ó ti dàgbà.   ## .
gbogbo ẹbi, ará àti ilú yi ó parapọ̀ lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún irú arúgbó bẹ́ ẹ̀.   ## .
àwọn ọmọ àti ọmọ-ọmọ yi o ṣe oriṣiriṣi ẹ̀yẹ ìbílẹ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ lati gbé ìyá tàbi àgbà bàbá àgbà ## .
relé.  ## .
bi eléré ìbílẹ̀ kan ti nlọ ni òmíràn yio de, eleyi lo njẹ́ ki ilú kékeré dùn.  ## .
a o ṣe àpẹrẹ àṣà ìsìnkú ìbílẹ̀ fún arúgbó pẹ̀lú ni ìbòròpa àkókó ilú yorùbá ni ẹ̀gbẹ́ ìkàrẹ́-àkókó ti ipinle ## .
ondo, orile-ede nigeria. ## .
oríkì* jẹ ọ̀rọ̀ ìwúrí ti yorùbá ma nlò lati fi sọ ìtàn àṣà àti ìṣe ìdílé lati ìran dé ìran. ## .
  ## .
ninú oríkì ni a ti lè mọ ìtàn ìṣẹ̀dálẹ̀ ẹbí ẹni àti ohun ti a mọ ìdílé mọ́, bí i ## .
irú iṣẹ ti wọn nṣe ni ìdílé, oriṣiriṣi èdè ìbílẹ̀ yorùbá, oúnjẹ ti wọn njẹ àti èyí ti wọn ki ## .
i jẹ, ẹ̀sìn ìdílé, àdúgbò ti wọ́n tẹ̀dó si tàbi ìlú ti a ti ṣẹ̀ wá, àṣeyọrí ti wọn ti ## .
ṣe ni ìran ẹni àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ. ## .
ni inú oríkì ti a ó bẹ̀rẹ̀ si i kọ, a ó ri àpẹrẹ ohun ti yorùbá ṣe ma a ## .
nsọ oríkì pàtàki fún iwuri nigbati ọkùnrin, obinrin, ọmọdé àti ẹbí ẹni bá ṣe ohun rere bi ìṣílé, ìgbéyàwó, àṣeyorí ## .
ni ilé-iwé, oyè jijẹ tàbi ni ayé òde òni, àjọyọ̀ ọjọ́ ìbí. ## .
oríkì jẹ ikan ninú àṣà yorùbá ti ó ti nparẹ́, nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ yorùbá bẹ̀rẹ̀ si kọ èdè àti àṣà ## .
wọn sílẹ̀ fún èdè gẹ̀ẹ́sí.   ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ oríkì ti ìyá olùkọ̀wé yi sọ fún ni ibi ayẹyẹ ọjọ́ ìbí rẹ̀ ni ojú ìwé ## .
yi.  a ó bẹ̀rẹ̀ si kọ oríkì oriṣiriṣi ìdílé yorùbá. ## .
ọmọ ẹlẹ́ja ò tú mù kẹkẹ ## .
ọmọ a mẹ́ja yan ẹja ## .
ọmọ ò sùn mẹ́gbẹ̀wá ti dọ̀ ara rẹ̀ ## .
ọmọ gbàsè gbàsè kẹ́ ṣọbinrin lọyin ## .
ọmọ kai, eó gbé si yàn ún ## .
ọmọ a mú gbìrín eó b’ọ̀dìdẹ̀ ## .
ìṣò mó bọ, òwíyé wàarè ## .
ọmọ adáṣọ bù á lẹ̀ jẹ ## .
ọmọ a má bẹ̀rẹ̀ gúnyán k’àdó gbèrìgbè mọ mọ̀ ## .
ọmọ a yan eó meka run ## .
ọmọ a mẹ́ kìka kàn yan ẹsinsun t’ọrẹ ## .
é e ṣojú un ríro, ìṣẹ̀dálẹ̀ rin ni ## .
ọmọ a mi malu ṣ’ọdún ìgbàgbọ́ ## .
ọmọ elési a gbàrùnbọ̀ morun ## .
ọmọ elési a gbàdá mo yóko ## .
èsì li sunkún ètìtù kọ gbà àrán bora li gèsan ọba ## .
ọmọ olígèsan òròrò bílẹ̀ ## .
ọmọ alábùṣọrọ̀, a múṣu mọdi ## .
àbùṣọrọ̀ lu lé uṣu, mọ́ m’ẹ́ùrà kàn kàn dé bẹ̀ ## .
kare o ‘lúàmi, ku ọdún oni o, è í ra ṣàṣe mọ ri a (àṣẹ) ## .
ni ìgbà àtijọ́, ọkùnrin kan wa ti orúkọ rẹ njẹ́ ìgbéraga.   ## .
wọ́n bi ìgbéraga si ilé olórogún, àwọn ìyàwó bàbá́ rẹ yoku ni ó tọ nitori ìyá rẹ kú nigbati ó ## .
wà ni kékeré.   ## .
lẹhin ti o tiraka lati pari iwé mẹ́fà, gẹ́gẹ́ bi ọ̀dọ́, ó gbéra lọ si ilú èkó nibiti ó ti ## .
bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ pẹ̀lú ilé-iṣẹ́ ẹlẹ́ja. ## .
ó nṣe dáradára ni ibi iṣẹ́ ki ó tó gbọ́ ìròyìn ikú bàbá rẹ.   ## .
ìgbéraga pinu lati padà si ilú rẹ lati gba ogún ti ó tọ́ si lára oko kòkó rẹpẹtẹ ti bàbá ## .
rẹ fi silẹ̀.   ## .
ohun fúnra rẹ ra oko kún oko bàbá rẹ ti wọn pín fun.   ## .
ó di ẹni ti ó ri ṣe ju àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku.  eyi jẹ ki gbogbo àwọn ọbàkan ## .
rẹ gbójú le fún ìrànlọ́wọ́. ## .
ni igbà ti ó yá, o ni ilé àti ọlà ju gbogbo àwọn yoku ni abúlé ṣùgbọ́n kò to, ó ## .
bẹ̀rẹ̀ si ra oko si titi dé oko àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku.   ## .
eyi jẹ́ ki ó sọ àwọn ọmọ bàbá rẹ yoku di alágbàṣe ni oko ti wọn jogún.   ## .
inú àwọn ọmọ bàbá rẹ wọnyi kò dùn si wi pé wọn ti di atọrọjẹ àti alágbàṣe fún àbúrò wọn ## .
ninú ilé ara wọn. ## .
yorùbá ni “àṣejù baba àṣetẹ́”.  ## .
ìgbéraga bẹ̀rẹ̀ si ṣe àṣejù, kò dúró lati má a fi ọrọ̀ rẹ yangà si gbogbo ará ilú pàtàki si ## .
àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ, ó jọ ara rẹ lójú, ó si nsọ ọ̀rọ̀ lai ronú tàbi gba ikilọ̀ àwọn àgbà ti ## .
wọn mọ ìbẹ̀rẹ̀ rẹ.   ## .
kò mọ̀ wi pé ohun ngbẹ́ ikòtò ìṣubú fún ara rẹ́.   ## .
ni ọjọ́ kan, ó pe ọ̀kan ninú àwọn ẹ̀gbọ́n rẹ ti ó sọ di alágbàṣe ninú oko rẹ tẹ́lẹ̀ ó ## .
si bu, ó pe e ni aláìní dé ojú rẹ.   ## .
ẹ̀gbọ́n ké pẹ̀lú omijé lójú pé “bi ó bá jẹ ìwọ ni ọlọrun, ma ṣe iwà burúkú yi lọ, ṣùgbọ́n ## .
bi ó bá jẹ́ enia bi ti òhun, wà á ká ohun ti o gbin yi”. ## .
ni àárọ̀ ọjọ́ kan, ìgbéraga ji ṣùgbọ́n kò lè di de nitori ó ti yarọ.   ## .
wọ́n gbe kiri titi fún itọ́jú ṣùgbọ́n asán ló já si.   ## .
ìṣòro yi jẹ ki ó ta gbogbo ohun ini rẹ ti ó fi nyangàn titi o fi di atọrọjẹ. ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pe àṣejù ohunkóhun kò dára pàtàki ki enia gbójúlé ọrọ̀ ilé ayé bi ẹni pé àwọn ## .
ti ó kù kò mọ̀ ọ́ ṣe, nitori yorùbá sọ wi pé “kìtà kìtà kò mọ́là, ká ṣiṣẹ́ bi ẹrú ## .
kò da nkan, ọlọrun ló ngbé ni ga”. ## .
alágbàṣe ni oko kòkó ti wọn jogún ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò ìwé akéwì-orin ni èdè yorùbá ti àwọn ọmọ ilé-ìwé n kọ́ sórí ni ilé-ìwé ilẹ̀ yorùbá ni ## .
ayé àtijọ: ## .
iṣẹ́ ni oògùn ìṣẹ́, múra si iṣẹ́ rẹ ọ̀rẹ́ mi, iṣẹ́ ni a fi i di ẹni gíga ## .
bí a kò bá rẹ́ni fẹ̀hìn tì, bí ọ̀lẹ là á rí ## .
bí a kò bá rẹ́ni gbẹ́kẹ̀lé, à á tẹra mọ iṣẹ́ ẹni ## .
ìyá rẹ lè lówó lọ́wọ́, bàbá si lè lẹ́ṣin leekan ## .
bí o bá́ gbójú lé wọn, o tẹ́ tán ni mo sọ fún ọ ## .
ohun ti a kò bá jìyà fún kì í lè tọ́jọ́ ## .
ohun ti á fara ṣiṣẹ́ fún ní í pẹ́ lọ́wọ́ ẹni ## .
apá lará, ìgunpá niyèkan ## .
bí ayé n fẹ́ ọ loni, bí o bá lówó lọ́wọ́, ni wọn má a fẹ́ ọ lọla ## .
tàbí tí o bá wà ní ipò àtàtà, ayé a yẹ́ ọ sí tẹ̀rín-tẹ̀rín ## .
jẹ́ kí o di ẹni n rágó, kí o ri bí ayé ti n yínmú sí ọ ## .
ẹ̀kọ́ sì tún n sọni dọ̀gá, mú́ra kí o kọ dáradára ## .
bí o sì rí ọ̀pọ̀ ènìyàn, tí wọn fi ẹ̀kọ́ ṣe ẹ̀rín rín ## .
dákun má ṣe fara wé wọn ## .
ìyà n bọ̀ fọ́mọ tí kò gbọ́n, ẹkún n bẹ fọ́mọ tó n sá kiri ## .
má fòwúrọ̀ ṣeré, ọ̀rẹ́ mi, múra sí iṣẹ́ ọjọ́ n lọ ## .
ẹ kú àsikò yi o.   ## .
bawo ni ipalẹ̀mọ́ ọdún kérésìmesì àti ọdún titun? ## .
ni àsikò ọdún, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ma nfi oúnjẹ  àjẹ jù àti ọti à mu para yọ ayọ̀ ọdún.   ## .
ni òtitọ́, ará ilú nké pé kò si owó àti ọ̀wọ́n ọjà, nitori eyi ayé àjẹ jù le ma si, ## .
ṣùgbọ́n bi ẹlòmíràn kò ni owó, á gba àwin ọti pé àwọn fẹ́ fi pa irònú rẹ́.   ## .
àwọn miran nlo egbò igi olóró ti á gbọ́ wi pé ó ti wọ́pọ̀ ni orilẹ̀ èdè nigeria pàtàki laarin ## .
àwọn ọ̀dọ́.   ## .
à fọwọ́ fà ni gbogbo eyi. ## .
kò si iyàtọ̀ laarin ọlọ́tí pẹ̀lú ẹni ti ó mu egbò igi olóró àti wèrè, nitori ihùwà ọlọ́ti àti ẹni ## .
lo oògùn olóró kò yàtọ̀ si ti wèrè bi wọn bá ti yó.   ## .
bi ẹni ti ó mu àmu para àti ẹni lo egbò igi olóró bá wa ọkọ̀, àkóbá ni fún àwọn ## .
awakọ̀ yoku àti àwọn arin nà yoku. ## .
ki ọdún titun lè bá wa láyọ̀, ikilọ ni àsikò yi ni wi pé “ki ẹni bá mú ọti tàbi ## .
ẹni tó lo egbò igi olóró ma ṣe wa ọkọ̀”. ## .
ẹ kú ipalẹ̀mọ́ ọdún o.   ## .
bi ọdún bá sún mọ́ etílé, oúnjẹ àti ohun èlò gbogbo maa nwọn nitori àwọn ọlọ́jà yio ti fi owó ## .
kún ọjà nitori èrò ti ó fẹ́ ra ọjà maa n pọ̀ si ni àsikò yi.   ## .
pa pọ̀ mọ́ ipari ọdún ni àwọn ti ó fi ayẹyẹ iyàwó, òkú, ọdún kérésìmesì àti ṣíṣe miràn si àsikò ## .
yi. ## .
kò si ẹni ti kò ni nkankan.   ## .
pé èniyàn ni ara li le tàbi ó lè jẹun, ó tó nkan.   ## .
ilẹ̀ yorùbá ni ohun ọrọ̀ ajé àti oúnjẹ ni oriṣiriṣi tẹ́lẹ̀, ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba àpapọ̀ ti da gbogbo ## .
ẹ̀yà orilẹ̀ èdè nigeria pọ̀ ti wọn si bẹ̀rẹ̀ si pin owó epo rọ̀bì ni ìfẹ́ oúnjẹ àti ọjà òkèèrè/òkè-òkun ## .
ti sọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ di ọ̀lẹ àti ẹni ti kò ni ìrònú. ## .
àsikò tó lati ṣe àyípadà, ki a jẹ ohun ti a ba gbin ni ilẹ̀ wa, nitori owó epo rọ̀bì ## .
ti gbogbo ilú gbójúlé ti fidi janlẹ̀.   ## .
ki owó epo rọ̀bì tó dé, a nfi ìrẹsì ṣe ọdún pàtàki fún àwọn ọmọdé, ṣùgbọ́n iresi ti wọn gbin ## .
ni ilẹ̀ wa ni a njẹ.   ## .
bi a ra oúnjẹ ilẹ̀ wa dipò oúnjẹ òkè-òkun, àgbẹ̀ yi o ri owó, a o si mọ irú oúnjẹ ## .
ti a njẹ ju ìrẹsì oníke ti wọn nkó wọ ilú. ## .
ki ṣe dandan ni ki a se ìrẹsì fún ọdún, a lè fi oúnjẹ ẹ̀yà miràn ṣe ọdún fún àwọn ## .
ọmọ.   ## .
fún àpẹrẹ, ìjẹ̀bú lè se ọbẹ̀ ẹ̀fọ́ rirò àti iyán dipò ìkọ́kọrẹ́ fún ọdún tàbi ki èkìtì se ìkọ́kọrẹ́ fún ## .
ọdún dipò iyán àti ẹ̀fọ́ rirò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ.   ## .
ẹ jẹ́ ki a gbé oúnjẹ ilẹ̀ wa lárugẹ. ## .
èsi ibò ti wọn di ni ilú amẹ́rikà ni oṣù kọkànlá, ọjọ́ kẹjọ jade ni òru ọjọ́ kẹjọ mọ́jú ọjọ́ ## .
kẹsan ọdún ẹgbàálémẹ́rindinlógún.    ## .
àwọn mẹta ti ó gbé àpóti ibò fún ipò olóri òṣèlú ni, hillary clinton, obinrin àkọ́kọ́ lati dé irú ipò ## .
bẹ́ ẹ̀ fún ẹgbẹ́ (democrat), donald j. trump, oniṣòwò nlá ti kò ṣe iṣẹ́ ìjọba kankan ri fún ẹgbẹ́ (republican) ## .
àti gary johnson fún ẹgbẹ́ kẹta (libertarian). ## .
èsi ibò yi ya gbogbo àgbáyé lẹ́nu nitori àwọn ọ̀rọ̀ ti donald trump (olóri ẹgbẹ́ gop)  ti sọ siwájú ## .
nigbati ti ó polongo lati dé ipò.   ## .
àwọn ọ̀rọ̀ iko rira wọnyi lòdi si àwọn obinrin, ẹ̀yà miran ti ó yàtọ̀ si ẹ̀yà rẹ, àlejò, ẹlẹ́sin mùsùlùmi ## .
àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ.   ## .
owe yoruba so wipe “bi ẹlẹ́bọ kò bá peni, àṣefín kò yẹni”.    ## .
donald trump ò ka gbogbo ilẹ̀ aláwọ̀dúdú si nkankan tàbi dárúkọ nigeria.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ rò wi pé nitori amẹ́rikà ti nṣe òṣèlú ti wa ntiwa fún igbalélógòji ọdún, ẹni ti wọn yio yan ## .
si irú ipò yi á ni iwà àkójọ àti ẹ̀mi àkóso si onírúurú àwọn enia ti ó wà ni gbogbo ## .
àgbáyé. ## .
òwe yorùbá ni “bi èniyàn bá ni kò si irú òhun, àwọn ọlọ́gbọ́n a máa wòye”.  lati igbà ti ## .
iròyin ibo ti jade pé donald j.  ## .
trump ló wọlé, gẹ́gẹ́ bi wọn ti nṣe é, àwọn olóri ilú àgbáyé ló kọ iwé tàbi pè lati ki ## .
ku ori ire.  ó ṣe ni laanu wi pé, àwọn tó wà ni ilé aṣòfin nigeria,  àti oriṣiriṣi ## .
àwọn òṣèlú kékeré yókù lo nkọ iwé.   ## .
gbogbo ìròyìn lati nigeria kò ri ọ̀rọ̀ àti ìṣò̀ro ti ó dojú kọ ilú ti wọn sọ mọ, ju ọ̀rọ̀ ## .
èsi ibò ni amẹ́rikà.   ## .
eyi kò fi ọgbọ́n han nitori ìyà ti ó njẹ ará ilú nigeria kọjá ki wọn ma sowọ́pọ̀ pẹ̀lú olóri ## .
òṣèlú nigeria, muhammadu buhari lati ṣe àyipadà kúrò ni iwà ibàjẹ́ ti ó ba ilú jẹ, ki ilú lè tòrò, ## .
ki ó si lè pèsè oúnjẹ àti ohun amáyédẹrùn fún ará ilú. ## .
ìtàn fi yé wa wi pé yorùbá ka ọ̀rọ̀ obinrin si ni àṣà yorùbá  bi ó ti ẹ jẹ ## .
wi pé obinrin ki jẹ ọba nitori ni àṣà ilú, ọkunrin ló njẹ olóri.   ## .
obinrin kò pọ̀ ni ipò agbára.   ## .
àwọn ipò obinrin ni ‘ìyáálé’, eyi jẹ́ iyàwó àgbà tàbi iyàwó àkọ́fẹ́ ninú ẹbí, pàtàki ni ilé o ni iyàwó ## .
púpọ̀ ṣùgbọ́n ọkùnrin ni ‘olóri ẹbí’.   ## .
ipò obinrin kò pin si idi àdìrò àti inú ilé yókù gẹ́gẹ́ bi olóri òṣèlú nigeria, muhammadu buhari ti sọ. ## .
obinrin yorùbá ti ni àyè lati ṣe iṣẹ́ ti pẹ́, bi ó ti ẹ̀ jẹ́ wi pé àwọn iṣẹ́ obinrin ## .
bi oúnjẹ ṣí ṣe, ẹní hí hun, aṣọ hí hun, aró ṣi ṣe, òwú gbi gbọ̀n, ọjà ti tà (ẹ̀kọ́ ## .
ọrọ̀ ajé díẹ̀), oúnjẹ sí sè àti itọ́jú ẹbi ni obinrin nṣe.   ## .
àwọn ọkùnrin nṣe iṣẹ́ agbára bi iṣẹ́ ọdẹ, alágbẹ̀dẹ, àgbẹ̀ tàbi iṣẹ́ oko (iṣẹ́ fún ji jẹ àti mimu ẹbí). ## .
  ## .
obinrin ni ògúná gbongbo ni oníṣòwò òkèèrè, eyi jẹ ki obinrin lè ni ọrọ̀ àti lati lè gba oyè ‘ìyálóde’. ## .
  ## .
fún àpẹrẹ, àwọn ìyálóde ni ó njẹ olóri ọjà ni gbogo ilẹ̀ yorùbá àti alá-bójútó fún ọ̀rọ̀ obinrin. ## .
gẹ́gẹ́ bi àṣà ibilẹ̀ yorùbá, àwọn ọkùnrin gbà ki iyàwó  wọn ṣe iṣẹ́ lati ran ẹbí lọ́wọ́, eyi lè ## .
jẹ́ nitori àwọn ọkùnrin ni iyàwó púpọ̀, nitori èyi, kò nira bi iyàwó kan tàbi méji bá lọ ṣòwò ni ## .
òkèèrè, àwọn iyàwó yókù yio bójú tó ilé.    ## .
àṣà òkè-òkun fi fẹ́ iyàwó  kan àti ẹ̀sìn òkèère ti yorùbá gbà ló sọ àdìrò di ipò fún obinrin ## .
àti “alá-bọ́dó, ìyàwóilé tàbi oníṣẹ́-ilé” ti ó di iṣẹ́ obinrin.   ## .
obinrin ayé òde òní kàwé, ṣùgbọ́n bi wọn kò ti ẹ kàwé, gbogbo ẹni ti ó bá ni làákàyè fún ## .
àṣà, kò gbọdọ̀ já obinrin si ipò kankan ni ilé nitori obinrin ló ni gbogbo ilé. ## .
ni ọjọ́ ẹti, ọjọ́ keje, oṣù kẹwa ọdún ẹgbàálémẹ̀rindinlógún, ìròyìn pé àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ já lu ilé àwọn adájọ́ ti wọn ## .
fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kàn jade lẹhin ti wọn ti dúró titi ki “ẹgbẹ́ adájọ́” gbé àwọn iwé ẹ̀sùn iwà ## .
ibàjẹ́ yẹ̀wò .   ## .
àwọn ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ ròyìn pé wọn bá owó rẹpẹtẹ, pàtàki oriṣiriṣi owó òkè òkun, ni ilé awon adájọ́ wọnyi.   ## .
 ## .
lati igbà ti iroyin ti jade, àwọn ‘ẹgbẹ́ agbẹjọ́rò’ lérí pé àwọn yio da iṣẹ́ silẹ̀ ti olóri òṣèlú muhammadu ## .
buhari kò bá pàṣẹ ki wọn tú àwọn adájọ́ naa silẹ̀ ni wéréwéré. ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, adájọ́ àti agbẹjọ́rò ki i ṣe iṣẹ́ nitori àgbà ni ó ndá ẹjọ́ bi ijà bá ## .
bẹ́ silẹ̀ ni ilẹ̀ yorùbá.   ## .
fun àpẹrẹ, bi àwọn ọmọdé bá njá, àgbàlagbà ti ó bá wà ni ilé ni yio là wọ́n, bi àwọn ## .
iyàwó-ilé bá njà, olóri ẹbi tàbi àrẹ̀mọ ni yio la ijà.   ## .
bi ó bá jẹ́ ijà nitori ilẹ̀ oko, baálẹ̀ abúlé naa ni wọn yio kó ẹjọ́ lọ bá fún idájọ́, ## .
ti ó bá jẹ àdúgbò kan si ekeji ló njà, wọn á kó ẹjọ́ lọ bá ọba ilú àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ.    ## .
lati wa idi òtitọ́, wọn lè kó àwọn ti ó njà lọ si ojúbọ òriṣà lati búra.   ## .
lẹhin ti àwọn ìlú-ọba pin àwọn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilú àwọn aláwọ̀dúdú, iṣẹ́ agbẹjọ́rò di ki kọ́ ni ilé-iwé giga. ## .
kò si ọmọ nigeria rere ti kò mọ̀ wi pé,  ‘’ẹ̀ṣẹ̀ nlá ijiyà kékeré tàbi ki ó má si ## .
ijiyà rara fún olówó, ṣùgbọ́n ẹ̀ṣẹ̀ kékeré ijiyà nla ni fún tálákà tàbi aláìní’’, nitori iwà burúkú àwọn adájọ́ ti ## .
ó ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ àwọn agbejoro.   ## .
a ri gbọ́ wi pé bi “ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò” bá ni ẹjọ́ ni iwájú adájọ́ lẹhin ti ẹjọ́  agbejoro ## .
ti dé iwájú adájọ́, wọn yio kọ́kọ́ gbọ́ ẹjọ́ ti “ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò” gbé wá.   ## .
eleyi jẹ́ ikan ninú idi pàtàki ti ọ̀pọ̀lọpọ̀  agbejoro ti fẹ́ fi ọ̀nàkọnà dé ipò “ọ̀gá àgbà agbẹjọ́rò”.  ## .
 ## .
ó yẹ ki wọn gbé eyi yẹ̀wò nitori ni ilú ti òfin bá wà, kò yẹ ki ẹnikẹni kọjá òfin. ## .
  ## .
ni òkè-òkun, gó́́mìnà, àgbà òṣèlú àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ kò kọjá òfin. ## .
“ẹni ma a bèrè ẹ̀tó lábẹ́ òfin yio lọ pẹ̀lú ọwọ́ mímọ́”,  ẹ gb́e ọ̀rọ̀ yi yẹ̀wò bóyá bi ## .
wọ́n bá fi ẹ̀sùn iwà ibàjẹ́ kan adájọ́, kò yẹ ki ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ wa idi. ## .
ohun ti wọ́n bá fi ogún ọdún tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ kọ́, ṣe é bàjẹ́ ni iṣéjú akàn, ṣùgbọ́n ## .
lati ṣe àtúnṣe lè gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún bakan na a.   ## .
ó ṣe pataki ki gbogbo ọmọ ilú pinu ni ikan kan lati ṣe àtúnṣe lati bọ́ lọ́wọ́ ìnira ti ó ## .
wà ni ilú lọ́wọ́lọ́wọ́. ## .
àyípadà tàbi àtúnṣe yẹ ki ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú òṣiṣẹ́ ìjọba, àwọn ti ó nta ọjà, ọ̀gá ilé-iwé àti àwọn ọmọ ## .
ilé-iwé, àwọn òṣiṣẹ́ ilé-ìwòsàn, ọmọdé àti àgbà ilú.   ## .
àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà àti àwọn iwà ibàjẹ́ ti ó ti gbilẹ̀ fún ọdún pi pẹ́ ti ba nkan jẹ ni ## .
orilẹ̀ èdè nigeria.   ## .
di ẹ ninú àwọn iwà burúkú wọnyi ni ki òṣiṣẹ́ ìjọba ji ẹrù àti owó ìjọba fún ara wọn tàbi ## .
sọ ara wọn di alágbàtà ti o nsọ ọjà di ọ̀wọ́n nipa gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ.   ## .
eleyi lo njẹ ki àwọn iṣẹ́ ti ìjọba bá gbé sita lati tú ọ̀nà ṣe, lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná, omi ## .
àti ohun amáyédẹrùn miran wọn ju ti gbogbo àgbáyé lọ.   ## .
nitori òṣiṣẹ́ ìjọba ti gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀, àwọn ti ó gba iṣẹ́ lè ma ṣe iṣẹ́ tàbi ki wọn ṣe iṣẹ́ ## .
ti kò dára.    ## .
ẹni ti ó nta ọjà á sọ̀rọ̀ si onibárà pẹ̀lú ẹ̀gàn, ojúkòkòrò, ìfẹ́ owó ki kó jọ ni ọ̀nà ẹ̀rú ## .
àti à ṣe hàn ló nfa iwà ibàjẹ́ àti olè jijà laarin àwọn òṣèlú, olóri ẹ̀sìn, òṣiṣẹ́ ìjọba, ọlọ́jà ti ## .
ó nkó ọjà pamọ́ lati fa ọ̀wọ́n, olùkọ́ ilé iwé, ọmọ ilé-iwé kò ni itẹriba fún olùko mọ́, àti bẹ́ ## .
ẹ̀ bẹ́ ẹ̀  lọ. ## .
ki àyipadà rere lè dé bá ilú, ó yẹ ki onikálukú yẹ ara rẹ̀ wò fún àtúnṣe kúrò ninú àbẹ̀tẹ́lẹ̀ ## .
gbi gbà, iwà ibàjẹ́, ai ṣojú ṣe ẹni ninú ẹbi, ai bẹ̀rù àgbà, ji ja ilú lólè, ki kó owó ## .
ilú lọ si òkèèrè, ki kọ oúnjẹ ilú ẹni silẹ̀ fún oúnjẹ òkèèrè, ayẹyẹ àṣejù, ni ná owó ti èniyàn ## .
kò gbà àti ai ni ìtẹ́lọ́rùn. ## .
ìpolongo tó nlọ lọ́wọ́ ni orilẹ́ èdè nigeria ni pé “àyípadà tàbi àtúnṣe bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú mi”.    ## .
yorúbà sọ wi pé “igi kan ki da a ṣe igbó”, eyi túmọ̀ si wi pé ki i ṣe olóri ## .
ìjọba òṣèlú àti àwọn òṣèlú yoku nikan ni ó yẹ ki ó ṣe àtúnṣe ohun ti ó ti bàjẹ́ fún ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ṣùgbọ́n gbogbo ọwọ́ ló yẹ ki ó ṣe àtúnṣe lati gbógun ti iwà ibàjẹ́. ## .
ìjọba ológun àkọ́kọ́ ni abẹ́ olóògbé ọ̀gágun aguiyi ironsi, da gbogbo ipinlẹ̀ pọ si abẹ́ ìjọba àpapọ̀.   ## .
ki wọ́n tó dá àwọn ipinlẹ̀ pọ̀, àwọn ipinlẹ̀ ndàgbà sókè gẹ́gẹ́ bi ohun ti ó ṣe kókó fún wọn. ## .
  ## .
ipinlẹ̀ ìwọ̀-oòrùn, ti ẹ̀yà yorùbá ngbé, ni ìgbéga ni abẹ́ olóri òṣèlú ipinlẹ̀, olóògbé́ olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti ẹgbẹ́ òṣèlú ## .
rẹ.   ## .
wọ́n pèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé bi ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé-iwé ọ̀fẹ́, ọ̀nà gidi, omi mi mun, iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ́ ẹ̀ ## .
 bẹ́ ẹ̀ lọ ni gbogbo agbègbè ilẹ́ yorùbá.   ## .
eleyi jẹ ki yorùbá ri ohun mu yangàn. ## .
yàtọ̀ si ìjọba ológun lábẹ́ ọ̀gágun yakubu gowon, ti ó lo ọ̀pọ̀ owó epo rọ̀bì dáradára lati pèsè ohun amáyédẹrùn ## .
ti igbàlódé ti ilú ngbádùn titi di ọjọ́ oni,  ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìjọba nigeria yókù ti ó ré kọjá lábẹ́ ## .
ológun àti òṣèlú kùnà nipa ipèsè ohun amáyédẹrùn fún orilẹ̀ èdè nitori iwà ibàjẹ́. ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ ti ó sọ wi pé “ni ilú afọ́jú, olójú kan lọba”, laarin ìjọba àpapọ̀, nitori iwà-ibàjẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ## .
ọdún, a lè sọ wi pé àwọn ipinlẹ̀ ìwọ̀-oòrùn, èkìtì, èkó, ògùn, ondó, ọ̀ṣun àti ọ̀yọ́ ṣe dáradára nipa ipèsè ## .
ohun amáyédẹrùn.   ## .
àmọ́, ‘ilọsiwájú’ yi kò tó nkankan lára ogún ti olóògbé olóyè awólọ́wọ̀ ṣe silẹ̀.   ## .
kò si ipèsè ohun amáyédẹrùn pàtàki omi mi mun ni àwọn agbègbè tuntun lai yọ àdúgbò ọlọ́rọ̀ silẹ̀.   ## .
eleyi ló sọ gbi gbẹ́ ihò fún omi àti kànga lati wá omi fún mi mun di àṣà. ## .
àwọn ipinlẹ̀ yorùbá́ ti gbádùn ohun amáyédẹrùn igbàlódé fún ọjọ́ ti pẹ́, nitori èyi ni a ṣe mbẹ̀ àwọn gómìnà ## .
ipinlẹ̀ yorùbá pé ki wọn pèsè ‘’omi mi mun’ fún ará ilú gẹ́gẹ́ bi ẹ̀tọ́ lati dá àṣà gbi gbẹ́ ## .
ilẹ̀ bi ti òkété lati wa omi ti kò ṣe e mu ni ọ̀pọ̀ igbà. ## .
nitotọ àti ṣe ẹ̀yà orí tẹlẹ ṣugbọn a lérò wípé orúkọ gbogbo ẹ̀yà ara lati orí dé ẹsẹ á wúlò ## .
fún kíkà. ## .
yorùbá fẹ́ràn àlejò púpọ̀.  ìwà ti ọmọ ilú lè hù ti yio fa ibinú, bi àlejò bá hu irú ## .
ìwà bẹ́ ẹ̀, wọn yio ni àlejò ni, ki wọn fori ji i.   ## .
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé “ojú àlejò ni a ti njẹ igbèsè, ẹhin rẹ  la nsaán”.  ## .
eyi fi hàn bi yorùbá ti  fẹ́ràn  lati ma ṣe àlejò tó. ## .
ìbàdàn ni olú-ilú ipinlẹ̀ yorùbá ni ìwọ̀-oorun nigeria tẹ́lẹ̀ ki ìjọba ológun ti aguiyi ironsi ti jẹ olóri tó kó ## .
gbogbo ipinlẹ̀ nigeria pọ si aarin lẹhin ti wọn fi ibọn gba ìjọba lọ́wọ́ òṣèlú ni aadọta ọdún sẹhin.  ## .
lẹhin oṣù keje ni aadọta ọdún sẹhin, àwọn ológun fi ibọn gba ìjọba ni igbà keji.   ## .
ti àkọ́kọ́ ṣẹlẹ̀ nigbati wọn fi ibọn lé àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ lẹhin òmìnira kúrò ni ọjọ́ karùndinlógún, oṣù kini ọdún ## .
ẹdẹgbaalemẹrindinlaadọrin.   ## .
lẹhin oṣù meje, àwọn ológun tún fi ibọn gbà ìjọba lọ́wọ́ àwọn ológun ti wọn fi ibọn gbé wọlé ti ## .
aguiyi ironsi jẹ olóri rẹ.   ## .
lára ìjọba ológun àkọ́kọ ti ọ̀gágun aguiyi ironsi ti jẹ́ olóri ìjọba ni wọn ti fi ọ̀gágun adékúnlé fájuyi  ## .
jẹ olóri ni ipinlẹ̀ yorùbá dipò òṣèlú ládòkè akintọ́lá ti àwọn ológun pa. ## .
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi gba olóri-ogun aguiyi ironsi ni àlejò ni ibùgbé ìjọba ni ìbàdàn nigbati àwọn ológun dé lati fi ## .
ibọn gba ìjọba ni igbà keji.    ## .
nigbati àwọn ajagun dé lati gbé olóri ogun aguiyi ironsi lọ, gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá, ọ̀gágun adékúnlé fájuyi bẹ̀bẹ̀ ki ## .
wọn fi àlejò òhun silẹ̀, ṣùgbọ́n wọn kọ.   ## .
ọ̀gágun adékúnlé fájuyi fi ara rẹ ji pé ti wọn ba ma a gbee,  ki wọn gbé òhun pẹ̀lú. ## .
  ## .
nitori eyi àwọn ológun gbe pẹ̀lú àlejò rẹ wọn si pa wọ́n pọ ni ìbàdàn. ## .
ni ọjọ́ kọkandinlọgbọn oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rindinlógún, ilú péjọ pẹ̀lú ẹbi àti ará ni adó-èkìtì lati ṣe iranti olóògbé ọ̀gágun ## .
adékúnlé fájuyi fún iranti iwà iṣòótọ ti ó hù titi dé ojú ikú pẹ̀lú àlejò àti ọ̀gá rẹ olóri ogun ## .
aguiyi ironsi ni aadọta ọdún sẹhin. ## .
ikú àwọn ọkùnrin aláwọ̀-dúdú ni ọwọ́ ọlọpa ni orilẹ̀ èdè àméríkà pọ̀ ju pi pa àwọn aláwọ̀ funfun tàbi laarin ## .
àwọn ẹ̀yà kékeré miran.   ## .
ọ̀sẹ̀ kini oṣù keje ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún ṣòro fún àwọn àméríkà. ## .
ìròyìn bi ọlọpa funfun ti yin ibọn si ọkùnrin aláwọ̀-dúdú ni ojú ọmọ àti aya nlọ lọ́wọ́ nigbati ìròyìn bi ## .
ọlọpa funfun ti pa okunrin aláwọ̀-dúdú miran bi ẹni pa ẹran ti tún jáde.   ## .
àwọn iroyin yi bi àwọn èrò ninú,  nitori èyi, aláwọ̀ dúdú àti funfun tú jáde lati fi ẹ̀dùn hàn ## .
pé “ìgbésí ayé aláwọ̀-dúdú ṣe pàtàki” pé àwọ lè yàtọ̀, ṣùgbọ́n ẹ̀jẹ̀ kò yàtọ̀.   ## .
ó ṣe ni laanu pé micah johnson ọkùnrin aláwọ̀-dúdú, jagunjagun fun orile ede àméríkà, ló pa ọlọpa marun, ó si ## .
ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ léṣe nipa gbi gbé òfin si ọwọ́ ara rẹ pẹ̀lú ibinu. ## .
ìwà burúkú ti di ẹ̀ ninú àwọn ọlọpa funfun yi hu ki ṣe ìwà ti ó wọ́pọ̀ laarin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọlọpa ## .
aláwọ̀ funfun tàbi gbogbo ọlọpa ti wọn nṣe iṣẹ́ ribiribi lati dá àbò bo àwọn ará ilú.   ## .
ó ṣe ni laanu pé àwọn aláwọ̀-dúdú ni ọlọpa nda dúró jù ni ojú ọ̀nà ọkọ̀, ti ó dẹ̀ n ## .
kú ni irú idá dúró bẹ́ ẹ̀.  fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, onidajọ ọ̀daràn kò ṣe idájọ òdodo fún aláwọ̀-dúdú, èyi ## .
kò ran nkan lọ́wọ́. ## .
a lérò wi pé àwọn oníwà ìbàjẹ́ ti ó jẹ́ olóri òṣèlú ilẹ̀ alawo dudu ti ó n ja ilú ## .
lólè lati kó irú, ọrọ̀ ilú lọ pamọ́ si àwọn ilú ti o ti dàgbà sókè yio ronú pìwàdà.  ## .
 ## .
èrò ti ó n kú ni ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú nitori ọ̀nà ti kò dára, a i si ilé-ìwòsàn gidi, a i ## .
ni ohun amáyédẹrùn bi omi, iná mọ̀nàmọ́ná kò jẹ ki aláwọ̀-dúdú àméríkà lè fi orisun wọn yangàn. ## .
ni ìlú-ọba, lẹhin ọdún mẹtalelogoji, èrò jade lati di ìbò bẹni-bẹ́ẹ̀kọ́ lori àjọṣepọ̀ pẹ̀lú ẹgbẹ́ ìlú-oyinbo méjidinlọ́gbọ̀n ni ọjọ́bọ̀, oṣu ## .
kẹfa, ọdún egbàálémẹẹdógún.    ## .
idibò na a lọ wẹ́rẹ́ lai si ìjà, kò gbà ju ìṣéjú kan si meji lọ lati wọlé dibò ti ## .
ó  bẹ̀rẹ̀ ni agogo meje àárọ̀ titi di aago mẹwa alẹ́.   ## .
lẹhin idibò, ni òwúrọ̀ kùtùkùtù ọjọ́ keji idibò, ni ọjọ́ ẹti, ọjọ́ kẹrinlélógún, oṣù kẹfa, èsi ibò jade pé ibò ## .
bẹ́ẹ̀kọ́ ju ibò bẹni lọ, eyi ti ó túmọ̀ si wi pé, ará ilú ti ó fẹ́ ki wọn ‘kúrò’ ## .
ni ẹgbẹ́ ilú-oyinbo pọ̀ ju àwọn ti wọn ó fẹ́ ki wọn ‘dúró‘ ninú ẹgbẹ́. ## .
bi èsì ibò ti jade, olóri òṣèlú ilú-ọba, david cameron, jade lati bá ará ilú sọ̀rọ̀.  ninú ọ̀rọ̀ rẹ, ## .
ó ni nitori ohun polongo ki wọn dúró ninú ẹgbẹ́ ilú-oyinbo ṣùgbọ́n àwọn aráilú ti sọ̀rọ̀ wi pé ki wọn ## .
kúrò, nitori eyi ohun yio gbé ijọba silẹ̀. ## .
ẹ̀kọ́ fún ìjọba tiwa ntiwa ni orilẹ̀ èdè nigeria ni wi pé iwá ibàjẹ́ ti àwọn òṣèlú nhu ni àbùjá ## .
lai fi eti si ará ilú pé àwọn ẹ̀yà mẹ́yà orilẹ̀ èdè nigeria fẹ́ dá ìjọba wọn ṣe ju ki ## .
òṣèlú joko si àbùjá lati maa na owó gbogbo ará ilú.   ## .
ó yẹ ki wọn ronú bi wọn yio ti ṣe ìjọba ti yio mu irọ̀rùn ba gbogbo ipinlẹ nigeria.  ## .
 ## .
ki wọn fi eti si ohun ti ará ilú lati guusu dé àriwá sọ, pé ki wọn joko sọ̀rọ̀ bi ## .
wọn yio ti ma bára gbé.   ## .
igbe àwọn igbo ti pọ si lẹhin ti wọn jagun abẹ́lé, àwọn ẹya miran bi yorùbá nkun ni abẹ́lẹ̀ pé ## .
àwọn ma fẹ dá dúró ki wọn san iṣákọ́lẹ̀ fún ìjọba àpapọ̀. ## .
ó yẹ ki òṣèlú nigeria ṣe àyẹ̀wò òfin ti aṣojú ilú ọba – lugard fi da guusu àti àríwá pọ ## .
fún irọ̀rùn ìṣàkóso orilẹ̀ èdè nigeria ni ọgọrunlemeji ọdún sẹhin.  nigeria gba òmìnira ni bi ọdún mẹrindinlọgọta sẹhin.  ## .
 ## .
lẹhin òmìnira, àwọn òṣèlú pàtàki ni ìwọ̀-oòrùn lábẹ́ olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ fi ipò òṣèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi lati jẹ́ ## .
ki àwọn ará ilú jẹ èrè òmìnira, ṣùgbọ́n lati igbà ti ìjọba ológun ti ó fi ibọn gba ìjọba ti ## .
bẹ̀rẹ̀ si ṣe òṣèlú ni ilú ti bàjẹ́ si, wọn si rò wi pé àwọn lé fi ipá kó orilẹ̀ ## .
èdè pọ. ## .
lati ọjọ́ ti aláyé ti dá ayé ni olówó tàbi ọlọ́rọ̀ ti wà.   ## .
ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kún fún ọrọ̀ oriṣiriṣi, ṣùgbọ́n, iwà àpà, ojúkòkòrò, ki kó ti ilé dà si ita, àti ìfẹ́ àjòjì ## .
ju ara ilé ẹni lọ, ló fa iṣẹ́ ti ó pọ̀ ni ilẹ̀-aláwọ̀dúdú.   ## .
iwà burúkú wọnyi, pàtàki laarin àwọn olóri ilú tàbi alágbára ló fa ti ta ara ẹni lẹ́rú si òkè-òkun, ogun ## .
abẹ́lé àti òwò ẹrú ti ayé òde òni ṣi wà.   ## .
àwọn òṣèlú àti olóri ilú kò ti kọ́ ọgbọ́n, nitori wọn nṣe àṣiṣe si nipa li lo iṣẹ ti wọn ## .
gbà lai ṣe kó owó ilú jẹ, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbigbà àti iwà ibàjẹ́ ló fa ibàjẹ́ ohun amáyédẹrùn àti ìṣẹ́ laarin ## .
ọrọ̀ ni orilẹ̀ èdè nigeria. ## .
melo ninú ọmọ ayé òde òni ló ránti àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ yorùbá ni aadọta ọdún sẹhin?  òmíràn kò mọ ## .
itumọ̀ ọ̀rọ̀ èkó/yorùbá pé “bi ó ti ẹ lówó bi da rocha” lai bèrè pé tani da rocha?   ## .
àwọn ọlọ́rọ̀ àná bi candido joao da rocha, ọlọ́rọ̀ owó ọ̀kẹ́ aimoye àkọ́kọ́ ni orilẹ̀ èdè nigeria ti ilú èkó, ## .
olóyè adéọlá odùtọ́lá ọ̀gá oníṣòwò ti ìjẹ̀bú-òde ti ìpínlẹ̀ ògùn, oloye àjàó, s. bọlaji bakare, i.o. àjànàkú iléṣà, olóyè t.a. ## .
oni & ati àwọn ọmọ-kunrin rẹ ni ìbàdàn ìpínlẹ̀ ọ̀yọ́, oṣinọwọ oníṣòwò ọkọ̀ irinna ni èkó, mobọ́láji bank-anthony, asábọ́rọ̀, ọmọ ## .
ìkárọ̀ ni ẹ̀gbẹ́ ọ̀wọ̀ ni ìpínlẹ̀ ondo àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ ti wọn ti gbàgbé wọn pẹ̀lú ọrọ̀ ## .
ti wọn fi silẹ̀.   ## .
àwọn ti wọn ránti, ki ṣe nitori ọrọ̀ ti wọn fi silẹ̀ láyé ni èrò ránti ṣùgbọ́n àwọn ọmọ tó ## .
gba ẹ̀kọ́ ni ó lè jẹ ki wọn ṣe iránti wọn àti bi wọn ti lo ọrọ̀ na a fún ## .
lati ṣe oore fún àwọn aláìní. ## .
àwọn ọlọ́rọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú kò kọ́ ọgbọ́n ninú itàn igbẹhin ọba àti ìjòyè ti kò lo ipò wọn dáradára, àwọn ## .
ti ó fi èrú kó ọrọ̀ jọ, tàbi ti ó lo ipò wọn lati fi tẹ ará ilú mọ́lẹ̀ ni ## .
àtijọ́.   ## .
irú ọrọ̀ bẹ́ ẹ̀  kò bá wọn kalẹ́ bẹni ìrántí wọn kò dára. ## .
ni ọjọ́ keji ọ̀sẹ̀, ọjọ́ keje oṣù kẹfà, ọdún ẹgbàá-lémẹ́rìndínlógún, ilé-iṣẹ́ amóhùn-máwòrán kẹrin ni ilú-ọba fi àpẹrẹ hàn bi àwọn ## .
ọmọ ọlọ́rọ̀ lati nigeria ti mba owó ninú jẹ́ ni ilú-ọba.   ## .
yorùbá ni “ohun ti a kò bá jiyà fún, ki i lè tọ́jọ́”.   ## .
wọn nná owó ti ọgọrun enia lè ná ni ọdún kan ni alẹ́ ọjọ́ kan lai ronú ọ̀pọ̀ aláìní ni ## .
orílẹ̀ èdè wọn, ti bàbá wọn ti fa ijiyà fún lati kó ọrọ̀ ti wọn nná dànù jọ.   ## .
kò si ìyàlẹ́nu ni irú iwà ti àwọn ọmọ ọlọ́rọ̀ nigeria wọnyi hù nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ wọn bàjẹ́, wọn kò ni ## .
ẹ̀kọ́, wọn kò mọ iyi owó nitori wọn kò ṣiṣẹ́ fun. ## .
ọbabinrin elizabeth keji, pé aadọrun ọdún láyé ni ọjọ́ kọkànlélógún, oṣù kẹrin ọdún ẹgbàálémẹrindinlólgún.   ## .
gbogbo ará ilú àti àwọn ìjọ onigbàgbọ́ pé jọ lati ṣe ayẹyẹ à ṣe pọ̀ fún ọbabinrin ni ọjọ́ ìsimi, ## .
ọjọ́ kejila, oṣù kẹfà ọdún.  eleyi bọ si àsikò ti ọkọ rẹ philips pé ọgọrundinmarun ọdún. ## .
lẹhin ti ọbabinrin elizabeth keji gun ori oyè ni ọdún mẹtalelọgọta sẹhin, ó bẹ ilú èkó wò ni ọgọta ọdún ## .
sẹhin, nigbati ilú èkó jẹ́ olú-ilú orilẹ̀ èdè nigeria ki a tó gba òminira lábẹ́ ilú-ọba ni odun ẹdẹgbaalelọgọta.  ## .
 ## .
a ṣe yi ṣe àmọ́dún o.  ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán wọnyi. ## .
ìròyìn ikú muhammad ali ọmọ ọdún mẹ́rinlélaadọrin kàn ni oṣù kẹfa, ọjọ́ kẹta, ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún.  bi ó ti ẹ ## .
jẹ wi pé, ali ti wà lóri àisàn fún bi ọgbọ̀n ọdún, inú ọmọdé àti àgbà ni àgbáyé ṣe ìdárò ## .
nigbati wọn gbọ ìròyìn ikú rẹ. ## .
ki ṣe iṣẹ́ akànṣẹ́ nikan ni muhammad ali dúró fún, ó dúró fún ohun ti ó gbàgbọ́ lai bẹ̀rù.  ## .
ni bi ọdún marun-dinlọgọta sẹhin, nigbati aláwọ-funfun ṣe òfin lati ya aláwọ̀-dúdú si ọ̀tọ̀, pé wọn kò lè lo ohun ## .
amáyédẹrùn (bi ọkọ̀ wi wọ̀ pọ̀, ilé oúnjẹ, ilé ìgbọ̀nsẹ̀ àti bẹ́ ẹ̀ b ẹ́ ẹ̀  lọ)  ti ## .
wọn pèsè fún ará ilú pẹ̀lú aláwọ-funfun, muhammad ali kò pa ẹnu mọ lati dẹbi fún irú òfin àti iwà ## .
burúkú yi.  ó kọ̀ lati lọ jagun, ti kò gbàgbọ́ nitori ó gbàgbọ́ pé alafia dára ju ogun lọ. ## .
  ## .
muhammad ali yi orúkọ ẹrú “cacius clay’’àti ẹ̀sìn padà lati kọ ẹ̀hin si iwà burúkú ti aláwọ-funfun hù si enia ## .
rẹ. ## .
muhammad ali mú adùn wọ iṣẹ́ akànṣẹ́, ó fi ọlà rẹ ṣe àánú fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ aláìní, ó si jẹ àwòkọ̀ṣe ## .
fún àwọn ọ̀dọ́ pàtàki aláwọ̀-dúdú ti ó fi hà̀n pé ‘kò si ohun ti kò ṣe é ṣe, bi enia ## .
bá fi ọkàn si’.   ## .
eleyi jẹ ki èrò fẹ́ràn rẹ púpọ̀. ## .
àwọn olóri ilú àti ẹlẹ́sin ni oriṣiriṣi ati gbogbo àgbáyé ṣe ìdárò muhammad ali bi wọn ti ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin ## .
tó yẹ fún ọba, ni ibi ìtẹ́ ìsìnkú ni oṣù kẹfa, ọjọ́ kẹwa, ọdún ẹgbàálémẹ́rìndínlógún.  ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ, ọmọ-ọmọ, ìyàwó, ## .
ẹbi àti ará ló gbẹ̀hin rẹ.  sùn re o. ## .
ohun ti yorùbá mọ̀ si àròkàn n irònú igbà gbogbo.   ## .
kò si ẹni ti ki ronú, ṣùgbọ́n àròkàn léwu.  inú rirò yàtọ si àròkàn.  ## .
inu rirò ni àwọn onimọ-ijinlẹ̀ lò lati ṣe ọkọ̀ òfúrufú tàbi lọ si òṣùpá, oògùn igbàlódé lati wo àisàn, àti ## .
fún ipèsè ohun amáyédẹrùn igbàlódé yoku ṣùgbọ́n  àròkàn lo nfa pi-pokùnso, ipàniyàn, olè jijà àti iwà burúkú miran. ## .
bi èniyàn bá lówó tàbi wa ni ipò agbára kò ni ki ó má ro àròkàn nitori ìbẹ̀rù ki ohun ## .
ini wọn ma ## .
parẹ́, àisàn, ọ̀fọ̀, àjálù, à i ri ọmọ bi, ọmọ ti o n hùwà burúkú àti àwọn oriṣiriṣi idi miran. ## .
  ## .
bakan naa ni òtòṣì lè ni àròkàn nitori à i lówó lọ́wọ́ tàbi aini, àisàn, ọ̀fọ̀, ìrẹ́jẹ lati ọ̀dọ̀ ẹni ## .
ti ó ju ni lọ, ìrètí pi pẹ́ àti àwọn idi miran. ## .
lára àmin àròkàn ni: à i lè sùn, à i lè jẹun, ìbẹ̀rù, ẹkún igbà gbogbo, ibànújẹ́ tàbi ọgbẹ́ ọkàn. ## .
  ## .
àròkàn kò lè tú nkan ṣe à fi ki ó bá nkan jẹ si.   ## .
ewu ti àròkàn lè fà ni: ẹ̀fọ́rí igbà gbogbo, aisan wẹ́rẹ-wẹ̀rẹ, aisan ẹ̀jẹ̀ riru, òyi àti àárẹ̀. ## .
ni igbà miran kò si ohun ti èniyàn lè ṣe lati yẹ àròkàn pàtàki ẹni ti ọ̀fọ̀ ṣẹ, á ro ## .
 àròkàn ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀ igbà àwọn ohun miran wà ni ikáwọ́ lati ṣe lati din àròkàn kù.    ## .
lára ohun ti ẹni ti ó bá ni àròkàn lè ṣe ni: ki ó ni igbàgbọ́, ìtẹ́lọ́rùn, ro rere, ṣe ## .
iṣẹ rere,  jinà si elérò burúkú tàbi oníṣẹ́ ibi àti lati fẹ́ràn ẹni keji. ## .
ẹ̀tẹ̀ tó mbá ilú jà ni ‘iwà-ibàjẹ́’.   ## .
ìyà ti ará ilú njẹ lọ́wọ́lọ́wọ́, ki i ṣe èrè iwà-ibàjẹ́ ọdún kan, ṣùgbọ́n  ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún.   ## .
kò si ìfẹ́ ilú, nitori eyi, àwọn oniwà ibàjẹ́ ni àwọn ará ilú nyin bi wọn bá ti ẹ fi ## .
èrú kó owó jọ pàtàki ni ilé ìjọ́sìn, wọn kò ri ẹni ba wọn wi. ## .
fún akiyesi, ilé iṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná, owó ti ìjọba àpa-pọ̀ ba pin lati pèsè iná mọ̀nàmọ́ná ## .
fún gbogbo ará ilú, ọ̀gá ilé-iṣẹ́ á pin pẹ̀lú àwọn ìjọba ológun tàbi òṣèlú alágbádá.   ## .
ni bi ọgbọ̀n ọdún sẹhin, nigbati àwọn ọmọ iṣẹ́ ri pé àwọn ọ̀gá ti ó nji owó, kò si ẹni ## .
ti ó mú wọn, àwọn na a brẹ̀rẹ̀ si lọ yọ nkan lára ẹ̀rọ ti ó gbé iná wọ àdúgbò ## .
lati lè gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ ará àdúgbò.   ## .
ará àdúgbò á dá owó ki àwọn òṣiṣẹ́ ilé-iṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná tó wá tú ohun ti ó bàjẹ́ tàbi ohun ti ## .
wọn yọ ṣe. ## .
kàkà ki ará ilú para-pọ̀ lati wo ẹ̀tẹ̀ san, nipa gbi gbé ogun ti iwà-ibàjẹ́ ni ilé-iṣẹ́ mọ̀nàmọ́ná, onikálùkù bẹ̀rẹ̀ ## .
si ṣètò fún ará wọn nipa ri ra ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná ti àwọn òyinbó ngbe dani nigbati wọn bá fẹ ## .
lọ pàgọ́.   ## .
àwọn ẹ̀rọ wọnyi kò lágbára tó lati dipò iná mọ̀nàmọ́ná ti ó yẹ ki ìjọba pèsè.   ## .
àwọn ará ilú kò ro ìnáwó ti ó kó wọn si, ariwo, àti èéfín burúkú ti ẹ̀rọ yi nfẹ sinú ## .
afẹ́fẹ́.   ## .
àwọn ti ó nja ilú lólè ni ó nkó ẹ̀rọ wọnyi wọlé, wọn kò gbèrò ki iná mọ̀nàmọ́ná wa nitori ## .
wọn kò ni ri ẹni ra ọjà wọn.    ## .
wọn rò wi pé àwọn lè dá ilé-iṣẹ́ ti ó n pèsè iná mọ̀nàmọ́ná silẹ̀ ti ó lè lo atẹ́gùn, ## .
omi, epo rọ̀bì, oòrùn lati pèsè iná ti kò léwu bi ẹ̀rọ́ iná mọ̀nàmọ́ná. ## .
ẹ̀tẹ̀ ṣòro lati wòsàn ju làpálàpá lọ, ibàjẹ́ ló yára lati ṣe ju lati tú nkan ṣe lọ. o ye ## .
ki ará ilú para pọ̀ pẹ̀lú ìjọba lọ́wọ́lọ́wọ́, lati gbé ogun ti iwà ibàjẹ́ àti àwọn aṣèbàjẹ́, ju pé ki ## .
wọn fi ara gbi gbóná kọ ìyà ọgbọ̀n ọdún laarin ọdún kan tàbi meji. ## .
ìròyìn ti o jade ni ọjọ́ ìṣẹ́gun, ọjọ́ kẹwa, oṣú karun, ọdún ẹgbàá-le-mẹ́rìndínlógún, sọ wi pé olóri òṣèlú ilú ọba, ## .
david cameron pe orilẹ̀ èdè nigeria ni ilú ti ó hu iwà ibàjẹ́ jù ni àgbáyé.   ## .
kò ṣe àlàyé bi ì̀jọba ilú rẹ ti ngba owó iwà ibàjẹ́ pamọ́ lati fi tú ilú wọn ṣe. ## .
ẹni gbé epo lájà, bi kò bá ri ẹni gba a pamọ́, kò ni ya lára lati tún ji omiran. ## .
  ## .
bi kò ri ẹni gba a, ó lè jẹ epo na a tàbi ki ẹni tó ni epo ri mú ## .
ni wéré.   ## .
gẹgẹ bi òwe yorùbá ti sọ pé “ẹni gbé epo lájà, kò jalè̀ tó ẹni gba a”, bi àwọn ti ## .
ó n fi ọna èrú àti iwà ibàjẹ́ ja ilú lólè, kò bá ri àwọn ilú ọba gba owó iwà ## .
ibàjẹ́  lọ́wọ́ wọn, iwá burúkú á din kù. ## .
ogun ti ìjọba tuntun ni nigeria gbé ti iwà ibàjẹ́ lati igbà ti ará ilú ti dibò yan ìjọba tuntun ## .
-muhammadu  buhari àti yẹmi osinbajo, ni bi ọdún kan sẹhin ni lati jẹ ki àwọn tó hu iwa ibaje ## .
jẹ èrè iṣẹ́ ibi, ki wọn si gba owó iwà ibàjẹ́ padà si àpò ilú.   ## .
eyi ti ó ṣe pàtàki jù ni ki ìjọba ilú ọba ṣe àlàyé bi wọn yio ti da àwon owó ## .
nigeria padà ni ipàdé gbi gbógun ti iwa ibaje, ki wọn lè fihan pé àwọn kò fi ọwọ́ si iwà ## .
ibàjẹ́. ## .
ìbá ṣe pọ̀ laarin yorùbá àti ìlú-ọba ti lé ni igba ọdún nitori òwò òkè-òkun, pàtàki òwò ẹrú àti fún ## .
ẹ̀kọ́ ni ilé iwé giga.   ## .
nitori eyi, àṣà àti èdè yorùbá kò ṣe fi ọwọ́ rọ sẹhin. ## .
ni ilú-ọba, ẹ̀tọ́ ará ilú ni ki ìjọba pèsè ohun amáyédẹrùn, pàtàki ibùgbé fún ọmọ ilú, ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́ fún ọmọ ## .
àti ará ilú.   ## .
àwọn ẹ̀tọ́ wọnyi kò tọ́ si àlejò, ẹni ti ó fi èrú wọ ilú ti kò ni àṣẹ igbelu, tàbi ## .
ẹni tó ni iwé lati ṣe iṣẹ ṣùgbọ́n ko ti i di ará ilú.   ## .
ẹni ti ó ni iwé-igbelu lati ṣe iṣẹ́ ti ko ti di ará ilú kò ni ẹ̀tọ́ si ilé ìjọba, ## .
ṣùgbọ́n wọn ni ẹ̀tọ́ si ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́.  ## .
iwé ìròyìn irọlẹ, gbe jade bi trudy alli-balogun, ti lo ipò rẹ ni ilé iṣẹ́ ti ó nṣe ipèsè ibùgbé ## .
fún ọmọ ilú, lati gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́ àwọn yorùbá ti kò ni ẹ̀tọ́ si irú ilé bẹ́ ẹ̀.   ## .
wọn ṣe ìdájọ́ ẹ̀wọ̀n ọdún marun fún. ## .
ìròyìn ti ó gbòde ni inu iwé ìròyìn  àti lori ayélujára fi han bi àwọn olóri òṣèlú, aṣòfin àgbà ## .
nla àti kékeré, òṣiṣẹ́ ìjọba àgbà àti àwọn ti ó wà ni ipó giga ni nigeria ti lo ipò wọn ## .
lati fi ja ilu lólè.   ## .
àyipadà ni ìjọba pẹ̀lú pe olóri òṣèlú muhammadu buhari/yẹmi osinbajo ti ó gbógun ti iwà ibàjẹ́, ló jẹ ki àṣiri ## .
iṣẹ́ ibi wọnyi jade si ará ilú bi àwọn ti ó  wà ni ipò giga ti nlo ipò lati ## .
fi hu iwà ibàjẹ́ nitori àti kó ọrọ̀ jọ ni ọ̀nà ẹ̀bùrú. ## .
yorùbá sọ wi pé “ìṣe ilé ló mbá ni dode”.   ## .
ni àtijọ́, àṣà yorùbá ni lati wá idi bi enia ti kó ọrọ̀ jọ, ṣùgbọ́n ni ayé òde oni, olówó ## .
ni wọ́n mbọ, bi ó bá ti ẹ jalè tàbi ti ẹ̀wọ̀n de nitori iṣẹ́ ibi.   ## .
àyipadà burúkú yi ni obìnirin trudy alli-balogun gbé dé ẹnu iṣẹ́ lati ja ilé iṣẹ́ rẹ ni olè ọ̀kẹ́ aimoye, ## .
ti ó si na owó bẹ́ ẹ̀ ni ìná àpà lai ronú orúkọ burúkú ti ó rà fún yorùbá àti ## .
gbogbo orilẹ̀ èdè nigeria ni ilú-ọba àti pé irú iwà ibàjẹ́ yi ló ba ohun amáyédẹrùn jẹ ni nigeria.  ## .
 ## .
iwà ibàjẹ́ kò ni orúkọ meji, ẹni ba jalè ba ọmọ jẹ́. ## .
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀ pàtàki fún igbéyàwó.   ## .
ni ayé àtijọ́, ìnáwó igbéyàwó kò tó bi ó ti dà ni ayé òde òni.   ## .
titi di bi ogoji ọdún sẹhin, ilé bàbá iyàwó tàbi ọgbà ẹbi ni wọn ti nṣe àpèjọ igbéyàwó.   ## .
ẹbi ọ̀tún àti ti òsi yio joko fún ètò igbéyàwó lati gba ẹbi ọkọ ni àlejò fún àdúrà gbi gbà ## .
fún àwọn ọmọ ti ó nṣe igbéyàwó àti lati gbà wọn ni ìyànjú bi ó ṣe yẹ ki wọn gbé ## .
pọ̀ ni irọ̀rùn.   ## .
ẹbi ọkọ yio kó ẹrù ti ẹbi iyàwó ma ngbà fún wọn, lẹhin eyi, ẹbi iyàwó yio pèsè oúnjẹ fún ## .
onilé àti àlejò.   ## .
onilù àdúgbò lè lùlù ki wọn jó, ṣùgbọ́n kò kan dandan ki wọn lu ilu tàbi ki wọn jó. ## .
nigbati ìnáwó rẹpẹtẹ fún igbeyawo bẹ̀rẹ̀, àwọn ẹlòmíràn bẹ̀rẹ̀ si jẹ igbèsè lati ṣe igbéyàwó pàtàki igbéyàwó ti olóyìnbó ti ## .
a mọ si igbéyàwó-olórùka.   ## .
nitori àṣejù yi, olè bẹ̀rẹ̀ si jà ni ibi igbéyàwó, eyi jẹ́ ki wọn gbé àpèjẹ igbéyàwó àti àwọn ayẹyẹ ## .
yoku kúrò ni ilé.   ## .
wọn bẹ̀rẹ̀ si gbé àpèjẹ lọ si ọgbà ilé-iwé, ilé ìjọ́sìn tàbi ọgbà ilú àti ilé-ayẹyẹ. ## .
yorùbá fẹ́ràn ayẹyẹ ṣi ṣe púpọ̀, ṣùgbọ́n àṣà tó gbòde ni ayé òde òni, ni igbéyàwó àti ayẹyẹ bi ọjọ́ ## .
ìbí ṣi ṣe ni òkèrè.   ## .
gẹgẹ bi àṣà yorùbá, ibi ti ẹbi iyàwó bá ngbé ni ẹbi ọkọ yio lọ lati ṣe igbéyàwó.   ## .
ẹni ti kò ni ẹbi àti ará tàbi gbé ilú miran pàtàki òkè-òkun/ilú òyìnbó, yio lọ ṣe igbéyàwó ọmọ ni ## .
òkèrè.   ## .
wọn yio pe ẹbi àti ọ̀rẹ́ ti ó bá ni owó lati bá wọn lọ si irú igbéyàwó bẹ́ ẹ̀. ## .
  ## .
ẹbi ti kò bá ni owó, kò ni lè lọ nitori kò ni ri iwé irinna gbà.   ## .
a ri irú igbéyàwó yi, ti ẹbi ọkọ tàbi ti iyàwó kò lè lọ.   ## .
eleyi wọ́pọ laarin àwọn òṣèlú, ọ̀gá òṣìṣẹ́ ìjọba àti àwọn ti ó ri owó ilú kó jẹ. ## .
igbéyàwó àti ayẹyẹ ṣi ṣe ni òkèrè, jẹ́ ikan ninú àṣà ti ó mba owó ilú jẹ́.    ## .
lati kúrò ni ilú ẹni lọ ṣe iyàwó tàbi ayẹyẹ ni ilú miran, wọn ni lati ṣẹ́ naira si owó ## .
ilu ibi ti wọn ti fẹ́ lọ ṣe ayẹyẹ, lẹhin ìnáwó iwé irinna àti ọkọ̀ òfúrufú.   ## .
ilú miran ni ó njẹ èrè ìnáwó bẹ́ ẹ̀, nitori bi wọn bá ṣe e ni ilé, èrò púpọ̀ ni ## .
yio jẹ èrè, pàtàki alásè àti onilù.   ## .
a lérò wi pé ni àsìkò ọ̀wọ́n owó pàtàki owó òkèrè ni ilú lati ṣe nkan gidi, ifẹ́ iná àpà ## .
fún ayẹyẹ á din kù. ## .
ìbẹ̀rù tó gbòde ayé òde òni ni pé “ayé móoru”, nitori iṣẹ̀lẹ̀ ti o nṣẹlẹ̀ ni àgbáyé bi òjò àrọ̀ ## .
irọ̀ dá ni ilú kan, ilẹ̀-riru ni òmìràn, ọ̀gbẹlẹ̀, omíyalé, ijà iná àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ.   ## .
eleyi dá ìbẹ̀rù silẹ̀ ni àgbáyé pàtàki ni àwọn ilú òkè-òkun bi àmẹ́ríkà ti ó ka àwọn iṣẹ̀lẹ̀ wọnyi si ## .
àfọwọ́fà ọmọ ẹda.   ## .
wọn kilọ̀ pé bi wọn kò bá wá nkan ṣe si ayé móoru yi, ayé yio parẹ́. ## .
àpẹrẹ miran ti a lè fi ṣe àlàyé pé “ọ̀run nyabọ̀, ki ṣé ọ̀rọ̀ ẹnìkan”, ni ẹni ti ó sọ ## .
pé ohun ri amin pé ayé ti fẹ parẹ́, àwọn kan gbàgbọ́, wọn bẹ̀rẹ̀ si ta ohun ìní wọn.  ## .
 ## .
àti ẹni ti ó ta ohun ìní àti ẹni ti ó ra, kò si ninú wọn ti ó ma mú ## .
nkankan lọ ti ayé bá parẹ ni tootọ.    ## .
elòmíràn, kò ni ṣe iwadi ohun ti àwọn èniyàn fi ńsáré, ki ó tó bẹ̀rẹ̀ si sáré.   ## .
ọpọlọpọ ti sa wọ inú ewu ti wọn rò wí pé àwọn sá fún.   ## .
fún àpẹrẹ, nigbati iná ajónirun balẹ̀ ni àgọ́ ológun ni ikẹja ni ìlú èkó ni bi ọdún mẹwa sẹhin.  ## .
 ## .
bi àwọn kan ti gbọ́ ìró iná ajónirun yi, wọn sáré titi ọpọ fi parun si inú irà ni ejigbo ## .
ni ọ̀nà jínjìn si ibi ti ìṣẹ̀lẹ̀ ti ṣẹlẹ̀. ## .
òwe yorùbá yi ṣe gba àwọn ti o nbẹ̀rù nigba gbogbo níyànjú wí pé ó yẹ ki èniyàn fara balẹ̀ ## .
lati ṣe iwadi ohun ti ó fẹ́ ṣẹlẹ̀ ki ó tó “kú sílẹ̀ de ikú”.  ## .
bi èniyàn bẹ̀rù á kú, bi kò bẹ̀rù á kú, nitori gẹ́gẹ́ bi itàn àdáyébá, gbogbo ohun ti ó nṣẹlẹ̀ ## .
láyé òde òni ló ti ṣẹlẹ̀ ri. ## .
àṣà yorùbá ma ńri ọpẹ́ ninú ohun gbogbo, nitori eyi ni àjọyọ̀ àti ayẹyẹ ṣe pọ ni ilẹ̀ yorùbá.  ## .
 ## .
bi kò bá ṣe ayẹyẹ igbéyàwó; á jẹ́ idúpẹ́ fun ikómọ/isọmọlórúkọ; ìsìnku arúgbó; ikóyọ ninú ewu ijàmbá ọkọ̀; iṣile; oyè ## .
gbigbà ni ilé-iwé giga tàbi oyé ilú; idúpẹ́ ìparí ọdún tàbi ọdún tuntun àti bẹ̃bẹ̃ lọ.   ## .
kò si igbà ti àlejò kò ni ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ kan tàbi èkeji ni gbogbo ilẹ́ ## .
yorùbá.   ## .
eyi jẹ́ ki àlejò rò wipé igbà gbogbo ni yorùbá fi ńṣọdún. ## .
kò si ẹni ti o ńdúpẹ́ ti inú rẹ ńbàjẹ́, tijó tayọ̀ ni enia fi nṣe idúpẹ́.   ## .
ninú idúpẹ́ àti àjọyọ̀ yi ni ẹni ti inu rẹ bàjẹ́ miran ti lè ni ireti pé ire ti ohun ## .
naa yio dé.   ## .
ni ilú èkó, lati ọjọ́bọ̀ titi dé ọjọ́ àikú ni enia yio ri ibi ti wọn ti ńṣe ayẹyẹ.  ## .
 ## .
ọjọ́bọ̀ jẹ ọjọ́ ti wọn ńṣe àisùn-òkú; ọjọ́ ẹti ni isinkú, ọjọ́ àbámẹ́ta ni ti ayẹyẹ igbéyàwó nigbati ọjọ́ àikú ## .
wà fún idúpẹ́ pàtàki ni ilé ijọsin onigbàgbọ́.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ayẹyẹ yi ló mú ipèsè jijẹ, mimu, ilù àti ijó lati ṣe àlejò fún ẹbi, ará àti ọ̀rẹ́ ti ## .
ó wá báni ṣe ayẹyẹ. ## .
a lè fi òwe yorùbá ti ó ni “a ò mọ èyi ti ọlọrun yio ṣe, kò jẹ́ ki á ## .
binú kú”, tu ẹni ti ó bá ni ìrẹ̀wẹ̀sì ninú, pé ọjọ́ ọ̀la yio dára.    ## .
yorùbá gbàgbọ́  pé ẹni ti kò ri jẹ loni, bi kò bá kú, ti ó tẹpá-mọ́ṣẹ́, lè di ọlọ́rọ̀ ## .
ni ọ̀la.  ## .
nitori eyi, kò yẹ ki enia “kú silẹ̀ de ikú” nitorina, “bi ẹ̀mi bá wà, ireti ḿbẹ”. ## .
à ì sí iná mọ̀nà-mọ́ná àti epo ọkọ̀ bá onílé pẹ̀lú àlejò. ## .
ki gbogbo nigeria tó gba ominira ni àwọn òṣèlú lábẹ́ olùdari olóyè ọbáfẹ́mi awolọwọ ti fi owó kòkó àti iṣẹ́-àgbẹ̀ ## .
dá nkan ṣe fún gbogbo ilẹ̀ yorùbá.   ## .
yorùbá jẹ èrè àwọn ohun gidi, amáyé-dẹrùn bi ilé-iwé ọ̀fẹ́, ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé iṣẹ́ amóhùn-máwòrán àkọ́kọ́, ilé àwọn àgbẹ̀ (olókè ## .
mẹrin-lé-lógún – ilé giga àkọ́kọ́), ọ̀nà ọlọ́dà, omi, iná mọ̀nà-mọ́ná àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ.   ## .
àwọn ohun ipèsè wọnyi jẹ èrè lati ọ̀dọ̀ òṣèlú tó fẹ́ràn ilú ti ó gbé wọn dé ipò, eleyi jẹ ## .
àwò kọ́ iṣe fún àwọn òṣèlú ẹ̀yà ilẹ̀ nigeria yókù. ## .
ìjọba ológun fi ibọn àti ipá gbé ara wọn si ipò òṣèlú, wọn fi ipá kó gbogbo ohun amáyé-dẹrùn si ## .
abẹ́ ìjọba àpapọ̀.   ## .
lati igbà yi ni ilé-iwé kékeré àti giga, ilé-ìwòsàn àti ohun amáyé-dẹrùn ti òṣèlú pèsè fún agbègbè wọn ti bẹ̀rẹ̀ ## .
si bàjẹ́.   ## .
a lè fi ibàjẹ́ ohun amáyé-dẹrùn ti àwọn òṣèlú àkọ́kọ́ pèsè fún ara ilú wọnyi wé ọbẹ̀ tó dànu,̀ ti ## .
igbẹhin rẹ já si òfò fún onilé àti àlejò. ## .
òwe yorùbá ni “ọbẹ̀ tó dànù, òfò onilé, òfò àlejò” àpẹrẹ pataki ni ọna àti ilé-iwosan ti ó bàjẹ́.  ## .
 ## .
òfò ni ọ̀nà ti ó bàjẹ́ mú bá ara ilú nipa ijàmbá ọkọ̀ fún onilé àti àlejò.   ## .
ibàjẹ́ ile-iwosan jẹ òfò fún onilé àti àlejò nitori ọ̀pọ̀ àisàn ti kò yẹ kó pani ló ńṣe ikú pani, ## .
fún àpẹrẹ, itijú ni pé, ọba, ìjòyè àti òṣèlú ńkú si àjò fún àìsàn ti kò tó nkan.   ## .
dákú-dáji iná mọ̀nà-mọ́ná ti ó sọ ilú si òkùnkùn jẹ́ òfò fún olówó àti aláini nitori, yàtọ̀ si ariwo àti ## .
òórùn, ai mọye enia ni ikú ẹ̀rọ mọ̀nà-mọ́ná ti pa.  ## .
à ì sí iná mọ̀nà-mọ́ná àti epo ọkọ̀ bá onílé pẹ̀lú àlejò.   ## .
ìwà ìbàjẹ́, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ló da ọbẹ̀ ohun amáyédẹrùn danu. ## .
bi ọbẹ̀ bá dànù, kò ṣe kó padà, à fi ki enia se ọbẹ̀ tuntun, bi ó bá fẹ jẹ ## .
ọbẹ̀.   ## .
yorùbá ni “ẹ̀bẹ̀ là nbẹ òṣikà, ki ó tú ilú ṣe”.   ## .
fún àtúnṣe, ó ṣe pàtàki ki gbogbo ará ilú parapọ̀ lati tún ohun ti ó ti bàjẹ́ ṣe nipa gbi ## .
gbé ogun ti iwà ìbàjẹ́ àti àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbi gbà. ## .
odò ti ó bá gbàgbé orisun gbi gbẹ ló ngbẹ ## .
orúkọ idile yorùbá ti ó nparẹ́ nitori èsìn.   ## .
àwọn orúkọ ìdílé wọnyi kò di ẹlẹ́sìn lọ́wọ́ lati ṣe iṣẹ́ rere tàbi dé ọ̀run, ## .
ni igbà àtijọ́, ẹranko ti wọn pè ni ẹkùn jẹ alágbára ẹranko, bẹni kìnìún si jẹ́ alágbára ẹranko.   ## .
bi kìnìún ti lágbára tó ninú igbó, bi ó bá bú ramúramù, ohun gbogbo ninú igbó á pa kẹ́kẹ́ titi ## .
dé ori ẹranko yoku.  ## .
ti ẹkùn nikan ló yàtọ̀, nitori ọlọrun fún ni ẹ̀bùn igbóyà, idi niyi ti a fi ńpè ni “baba ẹranko”, ## .
ti a ńpè kìnìún ni “ọlọ́là ijù”. ## .
ẹ̀rù ló sọ ọmọ ẹkùn di ológbò/ológìní tó fi di ẹran-àmúsìn – ọdẹ peku-peku ## .
ni ọjọ́ kan, ẹkùn gbéra lọ sinú igbó lati lọ wa oúnjẹ fún àwọn ọmọ rẹ, àwọn ọmọ ẹ kéré ## .
wọn kò lè yára bi iyá wọn.   ## .
ó fún wọn ni imọ̀ràn pe ki wọn kó ara pọ̀ si ibi òkiti-ọ̀gán ti ohun ti lè tètè ri ## .
wọn, ṣùgbọ́n wọn kò gbọ́dọ̀ bẹ̀rù fún ohunkóhun tàbi ẹranko ti ó bá wá si sàkáni wọn. ## .
gẹgẹ bi a ṣe mọ, kìnìún àti ẹkùn, ọ̀gá ni onikálùkù láyé ara wọn, wọn ki ja.   ## .
ibi ti kìnìún bá wà ẹkùn kò ni dé ibẹ̀, ibi ti ẹkùn bá wà kìnìún ò ni dé ibẹ̀. ## .
  ## .
nitori èyi ni yorùbá fi npa lowe pé “kàkà ki kìnìún ṣe akápò ẹkùn, onikálùkù yio má ba ọdẹ rẹ̀ ## .
lọ”. ## .
lai fà ọ̀rọ̀ gùn àwọn ọmọ ẹkùn gbọ́ igbe kìnìún, wọn ri ti ó ré kọja, àwọn ọmọ ẹkùn ti ## .
ẹ̀rù ba ti kò ṣe bi iyá wọn ti ṣe ìkìlọ̀, ìjáyà bá wọn, wọ́n sá.   ## .
nigbati ẹkùn dé ibùdó rẹ lati fún àwọn ọmọ rẹ ni ẹran jẹ, àwọn ọmọ rẹ kò pé, ṣ̀ugbọ́n àwọn ## .
ọmọ ti ijáyà bá padà wá bá iyá wọn, nigbà yi ni iyá wọn rán wọn leti ikilọ̀ pé wọn ## .
kò gbọ́dọ̀ jáyà.   ## .
nitori èyi, ohun kọ̀ wọ́n lọ́mọ. ## .
nigbati iyá wọn kọ̀ wọ́n lọ́mọ, wọn kò lè ṣe ọdẹ inú igbó mọ́, wọn di ẹranko tó ńrágó, ti ## .
wọn ńsin ninú ilé, to ńpa eku kiri.   ## .
idi èyi ni yorùbá fi npa ni òwe pé “ìjayà ló bá ọmọ ẹkùn ti ó di ológbò ti ó ## .
ńṣe ọde eku inú ilé. ## .
ẹ̀kọ́-ìṣirò ni èdè yorùbá ## .
yorùbá ni bi wọn ti ma nṣe ìṣirò ki wọn tó bẹ̀rẹ̀ si ka ni èdè gẹ̀ẹ́sì.   ## .
akọ̀wé yi kọ ìṣirò ki ó tó bẹ̀rẹ̀ ilé-ìwé lọdọ ìyá rẹ̀ àgbà.   ## .
nígbàtí ìyá-àgbà bá nṣe iṣẹ́ òwú “sányán” lọ́wọ́, a ṣa òkúta wẹ́wẹ́ fún ọmọ-ọmọ rẹ̀ lati ṣe ìṣirò ni èdè ## .
yorùbá.   ## .
is̀irò ni èdè yorùbá ti fẹ́ di ohun ìgbàgbé, nitori àwọn ọmọ ayé òde òní kò rí ẹni kọ́ wọn ## .
ni ilé tàbi ilé-ìwé, nitorina ni a ṣe ṣe àkọọ́lẹ̀ ìṣirò yi si ojú ewé yi. ## .
yorùbá ni bi wọn ti ma a nka nkàn ki wọ́n tó bẹ̀rẹ̀ si ka a ni èdè gẹ̀ẹ́sì.  ## .
 ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò kíkà ni èdè yorùbá ni ojú ewé yi: ## .
ẹ kú ọwọ́ lómi là nki ọlọ́mọ tuntun – ìtọ́jú ọmọ tuntun ni àtijọ́ ## .
ni ayé àtijọ́, kò si itẹdi à lò sọnù bi ti ayé òde òni.    ## .
bẹni wọn kò lo ìgò oúnjẹ lati fún ọmọ tuntun ni oúnjẹ. ## .
ọwọ́ ọlọ́mọ tuntun ki kúrò ni omi nitori omi ni wọn fi nto àgbo ti wọn nrọ ọmọ fún ìtọ́jú ## .
ọmọ tuntun.   ## .
aṣọ àlòkù bàbá, ìyá àti ẹbi ni wọn nya si wẹ́wẹ́ lati ṣe itẹdi ọmọ nitori kò si itẹdi à ## .
lò sọnú bi ti ayé òde òni. ## .
ọmọ tuntun a ma ya ìgbẹ́ àti ìtọ̀ tó igbà mẹwa tàbi jù bẹ́ ẹ̀ lọ ni ojúmọ́.   ## .
ọmọ ki i sùn ni ọ̀tọ̀, ẹ̀gbẹ́ ìyá ọmọ ni wọn ntẹ́ ọmọ si.   ## .
lẹhin ọsẹ̀ mẹ́fà tàbi ogoji ọjọ́ tàbi ó lé kan ti wọn ti bi ọmọ, ìyá àti ọmọ lè lọ ## .
òde, ìyá á pọn ọmọ lati jáde. ## .
nitori aṣọ ni itẹdi kò gba omi dúró, bi ọmọ bá tọ̀ tàbi ya ìgbẹ́, á yi aṣọ ìyá tàbi ## .
ẹni ti ó gbé ọmọ.   ## .
kò si ẹ̀rọ ifọṣọ igbàlódé nitori na a, ó di dandan ki wọ́n fọ aṣọ ọmọ àti ẹni ti ó ## .
gbé ọmọ ni igbà gbogbo ni ilé ọlọ́mọ tuntun.   ## .
eyi ni ó jẹ́ ki yorùbá ma ki ẹni ti ó bá ntọ ọmọ lọ́wọ́ pé “ẹ kú ọwọ lómi ## .
nitori ọwọ́ ki kúrò ni omi aṣọ fí fọ̀. ## .
òṣèlú nigeria, ẹ jọ̀wọ́, ẹ má pe ajá ni ọ̀bọ fún ará ìlú ## .
lati bi ogójì ọdún sẹhin, epo-rọ̀bi nikan ni okùn ọrọ̀ ajé orilẹ̀ èdè nigeria, ó si ti pa owó ribiribi ## .
wọlé fún ilú.   ## .
nigbati epo-rọ̀bi bẹ̀rẹ̀ si pa owó wọlé, ará ilú kọ iṣẹ́ àgbẹ̀ àti àwọn ohun ti ilú nṣe silẹ̀ fún ## .
ifẹ́ ọjà òkèrè.   ## .
àsikò epo-rọ̀bi ni ilú fi irẹsi òkèrè dipò oriṣiriṣi oúnjẹ ilẹ̀ wa.   ## .
ki ṣe eyi nikan, ìjọba ológun àti òṣèlú bẹ̀rẹ̀ iwà ibàjẹ́ nipa ki kó owó ti ó yẹ ki wọn ## .
fi tún ilú ṣe jẹ.   ## .
wọn ò kó owó àbẹ̀tẹ́lẹ̀ yi dúró ni ilú, wọn nko lọ si òkè-òkun, eyi ló ba iná mọ̀nàmọ́ná, ilé-ìwòsàn, ## .
ilé-iwé, ọ̀nà, omi mi-mun àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ́. ## .
lẹhin ti àwọn ìjọba ológun àti òṣèlú fi ipò wọn ba ilú jẹ́ tán, bi ori bá fọ́ wọn, wọn ## .
á gba ọ̀nà òkè-òkun lọ fún ìtọ́jú, dipò ki wọn tú ile-iwé ṣe, wọn a fi owó ti wọn ji ## .
pamọ́ rán ọmọ lọ si òkè-òkun fún ẹ̀kọ́ ti ó yè kooro.   ## .
wọn a fi owó àbẹ̀tẹ́lẹ́ ra ilé nla si òkè-òkun, oúnjẹ àti èso ilú kò dùn lẹnu olówó, aṣọ àti ## .
ohun ti ará ilú nṣe kò dára tó, ọjà òkè-òkun nikan ni wọn lè fi yangàn. ## .
lai pẹ yi, àwọn òṣèlú bẹ̀rẹ̀ si polongo pé “ki ará́ ilu ra ọja ilú, ki naira (owo nigeria) lè ## .
gòkè”.   ## .
ki i ṣe ìyànjú burúkú ni eyi ṣùgbọ́n, “ọ̀rọ̀ kò dùn lẹ́nu olè”,  kì í ṣe lati ẹnu àwọn ## .
òṣèlú ti ẹnu wọn ti fẹ si ọjà òkèrè nitori wọn ti kó owó ilú pamọ́ si àwọn ilú òkè-òkun. ## .
  ## .
bi a bá ṣe akiyesi, ki àṣiri tó tú ni àsikò ìjọba tuntun (buhari/òṣinbàjò), àwọn ti ilé-iṣẹ́ agbógun ti ìwà ## .
ìbàjẹ́ tọka tàbi mú pé ó kó owó ilú jẹ jù̀, kò wọ aṣọ òkè-òkun.   ## .
ó san ki wọn wọ aṣọ òkè-òkun, ju ki wọn kó owó rẹpẹtẹ ti wọn ji kó lọ si òkè-òkun. ## .
díẹ̀ ninú àwọn òṣèlú ti ilé iṣẹ́ agbógun ti ìwà ìbàjẹ́ fi ẹ̀sùn kàn ## .
ẹ̀bẹ̀ la bẹ̀ “òṣèlú nigeria” ki wọn ma pe ajá l’ọbọ fún ará ilú, ki wọn kó owó ilú ti ## .
wọn ji pamọ́ si òkè-òkun padà, ki wọn si fi àpẹrẹ rere silẹ̀ fún ará ilú nipa àyipadà kúrò ni ## .
iwà ojúkòkòrò àti olè ti wọn nfi ipò jà dúró.   ## .
àyipadà òṣèlú kúrò ninú iwà burúkú ni ó lè mú ki owó ilú (naira) kògè. ## .
“awọ kò ká ojú ìlù, ọmọ onílù ni òhun fẹ́ má a sun awọ jẹ – ojúkòkòrò àwọn òṣèlú nigeria”: ## .
nigbati àwọn òṣèlú gba ìjọba ni igbà keji lọ́wọ́ ìjọba ológun, inú ará ilú dùn nitori wọn rò wi pé ## .
ológun kò kọ iṣẹ́ òṣèlú.   ## .
ilú rò wi pé ìjọba alágbádá yio ni àánú ilú ju ìjọba ológun lọ.   ## .
ó ṣe ni laanu pé fún ọdún mẹ́rìndínlógún ti òṣèlú ti gba ìjọba, wọn kò fi hàn pé wọn ni ## .
àánú ará ilú rárá.   ## .
dipò ki wọn ronú bi nkan yio ti rọrùn fún ilú nipa ipèsè ohun amáyédẹrùn bi iná mọ̀nàmọ́ná, ilé-iwé, ilé-ìwòsàn, ## .
ojú ọ̀nà ti ó dára, òfin lati jẹ ki ilú tòrò, ṣe ni wọn bẹ̀rẹ̀ si ji owó ilú.  ## .
 ## .
bi ori bá fọ́ òṣèlú, wọn á lọ si òkè-òkun nibiti wọn kó owó ti ó yẹ ki wọn fi ## .
tú ilé-ìwòsàn ṣe si.   ## .
àwọn òṣèlú òkè-òkun nfi owó nigeria tọ́jú ará ilú wọn nitori eyi, gbogbo ọ̀dọ́ nigeria ti kò ni iṣẹ́ fẹ́ ## .
lọ si òkè-òkun ni ọ̀nà kọnà. ## .
òwe yorùbá ti ó sọ wi pé “awọ kò ká ojú ìlù, ọmọ onilù ni òhún fẹ́ má a sun ## .
awọ jẹ” bá ìròyìn ti ó jáde ni lọ́wọ́-lọ́wọ́, bi àwọn òṣèlú ti bá owó ọrọ̀ ajé nigeria jẹ nipa ## .
bi wọn ti ṣe pin owó ohun ijà fún ológun lati ra ibò.   ## .
‘epo rọ̀bì’ ni ‘awọ’ nitori ó lé ni idá ọgọrin ti owó epo rọ̀bì kó ni owó ọrọ̀ ajé ti ## .
ilú tà si òkè-òkun.   ## .
fún bi ọdún mẹ̃dógún ninú ọdún merindinlogun ti èrò ẹgbẹ́ òṣèlú (ti alágboòrùn) fi ṣe ìjọba ki ó tó bọ ## .
lọ́wọ́ wọn ni ọdún tó kọjá, owó epo rọ̀bì lọ si òkè rẹpẹtẹ, ọrọ̀ ajé yoku pa owó wọlé.  ## .
 ## .
dipò ki wọn lo owó ti ó wọlé lati tú ilú ṣe, wọn bẹ̀rẹ̀ si pin owó lati fi ra ## .
owó òkè-òkun lati kó jade lọ ra ilé nlá si àwọn ilú wọnyi lati sá fún ilú ti wọn bàjẹ́ ## .
ni gbogbo ọ̀nà. ## .
owó epo rọ̀bì fọ́, awọ kò wá ká ojú ilú mọ́.   ## .
oníṣẹ́ ìjoba kò ri owó-oṣ̀ù gbà déédé, àwọn ti ó fi ẹhin ti ni iṣẹ́ ìjọba kò ri owó ifẹhinti ## .
wọn gba, owó ilú bàjẹ́, bẹni àwọn òṣèlú bú owó oṣ́u rẹpẹtẹ fún ara wọn.   ## .
eyi ti ó burú jù ni owó rẹpẹtẹ miran ti wọn bù lati ra ọkọ ti ìbọn ò lè wọ, ## .
olówó nla lati òkè-òkun fún ọgọrun-le-mẹsan aṣòfin-àgbà.    ## .
olóri aṣòfin-àgbà fẹ ra ọkọ̀ mẹsan fún ara rẹ nikan. ## .
àsìkò tó ki àwọn èrò ji lati bá àwọn olè wọnyi wi, nitori àwọn òṣèlú òkè-òkun nibiti wọn nkó owó ## .
ilú lọ, kò fi owó ilú wọn tọ́jú ara wọn, wọn nwọ ọkọ̀ pẹ̀lú àwọn ará ilú, àyè kò si ## .
fún wọn lati ja ilú ni olè bi ti àwọn òṣèlú nigeria. ## .
olóri ẹbi, baba bùkátà ## .
olóri ẹbi jẹ àkọ́bi ọkùnrin ni idilé.   ## .
bi àkọ́bi bá kú, ọkùnrin ti ó bá tẹ̀le yio bọ si ipò.  iṣẹ́ olóri ẹbi ni lati kó ## .
ẹbi jọ fún ilọsiwájú ẹbi, nipa pi pari ijà, ijoko àgbà ni ibi igbéyàwó, ìsìnkú, pi pin ogún, ìsọmọ-lórúkọ, ọdún ## .
ìbílẹ̀ àti ayẹyẹ yoku. ## .
ni ayé òde òni, wọn ti fi owó dipò ipò àgbà, nitori ki wọn tó pe olóri ẹbi ti ó ## .
wà ni ìtòsí, wọn yio pe ẹni ti ó ni owó ninú ẹbi ti ó wà ni òkèrè pàtàki ti ## .
ó bá wà ni èkó àti àwọn ilú nla miran tàbi ilú-òyinbó/òkè-òkun.  ## .
ai ṣe ojúṣe ìjọba nipa ipèsè ilé-iwòsàn ti ó péye, ilé-iwé, omi mimu àti ohun amáyédẹrùn yoku jẹ ki iṣẹ́ ## .
pọ fún olóri ẹbi. ## .
gẹ́gẹ́ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ wi pé “olóri ẹbi, baba bùkátà”, iṣẹ́ nla ni lati jẹ olóri ẹbi, ## .
ó gba ọgbọ́n, òye àti ìnáwó lati kó ẹbi jọ. ## .
a ki yin lati ilé ## .
ni ai pẹ yi, olùkọ̀wé yi bẹ ilé wò fún bi ọ̀sẹ̀ mẹta.   ## .
a ṣe àwọn akiyesi wọnyi.   ## .
ilú èkó n fẹ̀ si, ṣùgbọ́n ọ̀nà kò fẹ̀ tó bi èrò àti ọkọ̀ ti pọ̀ tó, nitori eyi, sún-kẹrẹ ## .
fà-kẹrẹ ọkọ̀ kò jẹ́ ki ará ilú gbádùn.   ## .
àwọn ti ó nlọ si ibi iṣẹ́ agogo mẹjọ ni lati kúrò ni ilé ki agogo marun tó lù, wọn ## .
yio si wọlé ni agogo mẹwa lẹhin ti wọn bá pari iṣẹ́ ni agogo marun.   ## .
ó kéré jù, òṣìṣẹ́ yio lo wákàtí mẹfa lati lọ àti bọ ni ibi iṣẹ́ nitori sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀. ## .
ìjọba ko ti i ṣe ìpèsè omi ẹ̀rọ, ọ̀nà àdúgbò àti ohun amáyédẹrùn igbàlódé pàtàki ni àwọn agbègbè tuntun.  ## .
 ## .
iná mọ̀nàmọ́ná ti dára di ẹ̀ si, nitori iná kò lọ púpọ̀ mọ́ bi ti tẹ́lẹ̀. ## .
ni àwọn olú ilú ilẹ̀ yorùbá yókù bi ìbàdàn, òṣogbo, abẹ́òkúta, àkúrẹ́ àti adó-èkìtì, kò si sún-kẹrẹ fà-kẹrẹ ọkọ̀ bi ## .
ti èkó ṣùgbọ́n iná mọ̀nàmọ́ná kò ṣe déédé bi ti ilú èkó.   ## .
ọ̀wọ́n epo-ọkọ̀ ti ó gbòde ni igbà ọdún kérésìmesì ti ó kọjá àti ni ibẹ̀rẹ̀ ọdún tuntun ti lọ ṣùgbọ́n ## .
epo-ọkọ̀ wọn ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé epo ni àwọn olú ilú yókù ju ti èkó.   ## .
gbogbo ohun tita ló ti wọ́n si. ## .
ó ṣòro lati lo ayélujára nitori ai ṣe déédé iná mọ̀nàmọ́ná àti ayélujára, pàtàki bi enia ba jade kúrò ni ## .
ilú èkó, ṣùgbọ́n ó sàn ju ti àtẹ̀hin wá lọ.   ## .
ni àpapọ̀, ọyẹ́ jẹ́ ki ẹni ti ó bá nti òkè-òkun bọ̀ gbádùn nitori ooru din kù. ## .
“ilú-oyinbo dára, ọ̀rẹ́ mi òtútù pọ̀” ## .
gẹgẹbi, àgbà ninu olórin yorùbá “délé òjó” ti kọ ni ọpọlọpọ ọdún sẹhin pe “ilú oyinbo dára, ọrẹ mi òtútù ## .
pọ̀, à ti gbọmọ lọwọ èkùrọ́ o ki ma i ṣojú bọ̀rọ̀”.   ## .
àsikò òtútù ni àlejò ma ńṣe iranti ilé.   ## .
òtútù ò dára fún arúgbó, a fi ti onilé nã bá lówó lati san owó iná ti o gun òkè ## .
nitori àti tan ẹ̀rọ-amúlé gbónọ́. ## .
ìmọ̀ràn fún àwọn ti ó gbé ìyá wọn wá si ìlú-oyinbo, ni ki wọn gbiyànjú lati ṣe ètò fún àwọn ## .
ìyá-àgbà lati lọ si ilé ni asiko òtútù lati fara mọ́ àwọn enia wọn.  ## .
òtútù o dára fún eegun àgbà. ## .
“a ki i fi ọjọ́ kan bọ́ ọmọ tó rù”: ìmọ̀ràn fún òṣèlú tuntun àti àwọn ará ilú nigeria ## .
ọmọ ki dédé rù lai ni idi.   ## .
lára àwọn idi ti ọmọ lè fi rù ni: àìsàn, ebi, òùngbẹ, ìṣẹ́, ai ni alabojuto, òbí olójú kòkòrò, ai ## .
ni òbí àti bẹ ẹ bẹ lọ. ## .
orilẹ̀ èdè nigeria ti jẹ gbogbo ìyà àwọn ohun ti ó lè mú ki ọmọ rù yi, lọ́wọ́ ìjọba ológun ## .
àti òsèlú fún ọ̀pọ̀ ọdún.   ## .
nigbati àwọn òbí ti ó fẹ́ràn ọmọ bi olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àti àwọn àgbà ti ó bèrè fún ominira ## .
lọwọ ilú-ọba, ṣe òsèlú, ilú kò rù, pàtàki ọmọ yorùbá.   ## .
wọn fi ọrọ̀ ajé àti iṣẹ́ àgbẹ̀ ni ipinlẹ̀, pèsè ohun amáyédẹrùn fún ilú, ilé-ìwòsàn ọ̀fẹ́, ilé-iwé ọ̀fẹ́, àwọn tó ## .
jade ni ilé-iwé giga ri iṣẹ́ gidi àti pé àwọn ará ilú tẹ̀ lé òfin.   ## .
eyi mú ìlọsíwájú bá ilẹ̀ yorùbá ju ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilẹ̀ aláwọ̀dúdú. ## .
ilú bẹ̀rẹ̀ si rù lati igbà ti ìjọba ológun àkọ́kọ́ ti fi ipá kó gbogbo ipinlẹ̀ nigeria si abẹ́ ìjọba-àpapọ̀ ## .
ni  ọdún mọ́kàndinlãdọta sẹhin .   ## .
lati igbà ti wọn ti kó ọrọ̀ ajé gbogbo ipinlẹ̀ si abẹ́ ìjọba-àpapọ̀ ti a lè pè ni “òbí” ti ## .
jinà si ará ilú ti a lè pè ni “ọmọ” ti rù.   ## .
ojúkòkòrò àti olè ji jà ìjọba ológun àti òṣèlú lábẹ́ ìjọba-àpapọ̀ ti fa ebi, òùngbẹ àti àìsàn fún ará ilú. ## .
ni ọdún mọ́kànlélọ́gbọ̀n sẹhin, olóri òsèlu tuntun muhammadu buhari àti àtẹ̀lé rẹ túndé ìdíàgbọn ṣe ìjọba fún ogún oṣù gẹgẹ ## .
bi ìjọba ológun.   ## .
nigbati wọn gba ìjọba lọ́wọ́ àwọn òṣèlú ti ó ba ilú jẹ́ pẹ̀lú iwà ìbàjẹ́ ti wọn fi kó ilú ## .
si igbèsè lábẹ́ olóri òṣèlú shehu shagari, wọn fi ìkánjú ṣe idájọ́ fún àwọn tó hu iwà ibàjẹ́, eleyi jẹ ## .
ki ilú ké pé ìjọba wọn ti le jù.   ## .
ká ni ilú farabalẹ̀ ni àsikò na a, ilú ki bá ti dára si.   ## .
nigbati olóri-ogun badamasi babangida gba ìjọba, inú ilú dùn nitori àyè gba ará ilú lati ṣe bi wọn ti fẹ ## .
lati ri owó.   ## .
eleyi jẹ ki ọ̀pọ̀lọpọ̀ olówó ojiji pọ̀ si lati igbà na a titi di oni.   ## .
àyè àti ni owó ojiji nipa ifi owó epo-rọ̀bì ṣòfò, ki kó owó ìpèsè ohun amáyédẹrùn jẹ, gbi gba àbẹ̀tẹ́lẹ̀ ## .
àti iwà ìbàjẹ́, ló pa ilé-iwé giga, ilé-ìwòsàn, pàtàki ìpèsè iná-mọ̀nàmọ́ná, ìdájọ́ àti bẹ ẹ bẹ lọ. ## .
a lè lo òwe “a ki i fi ọjọ́ kan bọ́ ọmọ tó rù” ṣe àlàyé pé iwà ìbàjẹ́ àti ## .
ohun tò bàjẹ́ fún ọdún pi pẹ́ kò ṣe tún ṣe ni ọjọ́ kan, nitori eyi, ki ará ilú ṣe ## .
sùúrù fún ìjọba tuntun lati ṣe àtúnṣe lati ìbẹ̀rẹ̀.   ## .
ki ìjọba tuntun na a mọ̀ pé “ori bi bẹ́, kọ́ ni oògùn ori fi fọ́”, nitori eyi ki wọn ## .
tẹ̀ lé òfin lati ṣe ìdájọ́ fún àwọn ti ó ba ilú jẹ́. ## .
ẹ jọ̀wọ́ darapọ̀ mọ́ wa lati kọ nipa àṣà àti ìtàn àdáyébá ni agbègbè yin  ## .
gbogbo olólùfẹ́ èdè àti àṣà yorùbá ti ó tẹ̀lé wa ni àwọn ọdún ti ó kọjá, a ki yin fún ## .
ọdún tuntun ti ó wọlé.  èdùmàrè á jẹ́ ki ọdún na a tura o.   ## .
inú wa yio dùn ti ẹ bá lè darapọ̀ mọ́ wa lati kọ nipa àṣà ati itàn àdáyébá ni agbègbè ## .
yin ni ilẹ̀ yorùbá fún àkọọ́lẹ̀ ki èdè àti àṣà yorùbá ma ba parẹ́. ## .
èdè àti àṣà yorùbá kò ni parẹ́. ## .
ìkini fún ọdún tuntun“a ki i jẹ igún, a ki i fi ìyẹ́ igún rinti: ẹnu ayé lẹbọ ## .
ohun ti o jẹ èèwọ̀ tàbi òfin ni ilú kan le ma jẹ èèwọ̀/òfin ni ilú miran ṣùgbọ́n bi èniyàn ## .
bá dé ilú, ó yẹ ki ó bọ̀wọ̀ fún àṣà àti òfin ilú.   ## .
bi èniyàn bá ṣe nkan èèwọ̀, ó lè ṣé gbé ti kò bá si ẹlẹri lati ṣe àkóbá tàbi ki ## .
ó fi ẹnu ṣe àkóbá fún ara rẹ̀. ## .
ni ilú kan ti a mọ̀ si “ayégbẹgẹ́”, àwọn àlejò ọkùnrin meji kan wa ti orúkọ wọn njẹ́ – miòṣé ## .
àti moṣétán.   ## .
ọba ilú ayégbẹgẹ́ kede pé èèwọ̀ ni lati jẹ ẹiyẹ igún ni ilú wọn.   ## .
akéde ṣe ikilọ̀ pé ẹni ti ó bá jẹ igún, ikùn rẹ yio wu titi yio fi kú ni.  ## .
 ## .
àwọn àlejò meji yi ṣe ìlérí pé kò si nkan ti yio ṣẹlẹ̀ ti àwon bá jẹ igún, nitori eyi ## .
wọn fi ojú di èèwọ̀ ilú ayégbẹgẹ́. ## .
miòṣé, lọ si oko, ó pa igun, ó din láta, ó si jẹ́, ṣùgbọ́n ó pa adiẹ, ó da iyẹ́ ## .
adiẹ si ààtàn bi ẹni pé adiẹ ló jẹ.   ## .
ọ̀pọ̀ ará ilú ti wọn mọ̀ pé èèwọ̀ ni lati jẹ igún paapa, jẹ ninú rẹ, ṣùgbọ́n wọn kò mọ ## .
pé igún ni àwọn jẹ, wọn rò wi pé adiẹ ni.   ## .
miòṣé fi ọ̀rọ̀ àṣiri yi sinú lai si nkan ti ó ṣe gbogbo àwọn ti ó jẹ igún pẹ̀lú rẹ. ## .
moṣétán lọ si oko ohun na a pa igun, ó gbe wá si ilé, ṣùgbọ́n kò jẹ́.   ## .
ó pa adiẹ dipò igún, o din adiẹ ó jẹ ẹ, ṣùgbọ́n, ó da iyẹ́ igún si ààtàn bi ẹni ## .
pé igún lohun jẹ.   ## .
ni ọjọ́ keji àwọn ará ilú ri iyẹ́ igún wọn pariwo pé moṣétán jẹ èèwọ̀, ó ni bẹni, ohun jẹ ## .
igún.   ## .
ni ọjọ́ kẹta inú moṣétán bẹ̀rẹ̀ si i wú titi ara fi ni.   ## .
nigbati ìnira pọ̀ fún moṣétán, ó jẹ́wọ́ wi pé adiẹ lohun jẹ, ṣùgbọ́n wọn ko gba a gbọ pé kò ## .
jẹ igun, titi ti ó fi ṣubú ti ó si kú. yorùbá ni “ẹnu ayé lẹbo”, moṣétán fi ẹnu kó ## .
bá ara rẹ̀. ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yi ni pé, àfojúdi kò dára, ó yẹ ki enia pa òfin mọ nitori “bi a ti nṣe ## .
ni ilé wa, èèwọ̀ ibò miran”.   ## .
ẹni ti kò bá pa òfin mọ, á wọ ijọ̀ngbọ̀n ti ó lè fa ikú tàbi ẹ̀wọ̀n. ## .
“ṣe bi o ti mọ ki i tẹ́ – ọdún wọlé dé” ## .
ọdún kérésì jẹ́ ọdún onigbàgbọ́ lati ṣe iránti ọjọ́ ibi jésù olùgbàlà.   ## .
ọjọ́ kẹjọ lẹhin ọdún kérésìmesì ni ọdún  tuntun.   ## .
fún ayẹyẹ ọdún, kò si iyàtọ̀ laarin ìgbàgbọ́ àti mùsùlùmi ni ilẹ̀ yorùbá nitori yorùbá gbà wi pé “ẹni ọdún ## .
bá láyé, ó yẹ kó dúpẹ́”.   ## .
ọpẹ́ ló yẹ ki èniyàn dá ju igbèsè ji jẹ lati ṣe àṣe hàn ni àsikò ọdún. ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, àwọn àgbẹ̀ á dari wálé pẹ̀lú irè oko pàtàki iṣu.   ## .
àwọn oniṣòwò á ri ọjà tà nitori àsikò yi ni bàbá àti ìyá ma nrán aṣọ ọdún fún àwọn ọmọdé ## .
àti oúnjẹ rẹpẹtẹ fún ipalẹ̀mọ́ ọdún.   ## .
inú ọmọdé ma ndùn nitori asiko yi ni wọn nse irẹsi àti pa adiẹ fún ọdún.   ## .
àwọn ọmọdé á lọ lati ilé ẹbi kan si ekeji, ẹbi ti wọn lọ ki, á fún wọn ni oúnjẹ ## .
àti owó ọdún.   ## .
àwọn àgbàlagbà naa ma ndá aṣọ ẹgbẹ́ fún idúpẹ́ ọdún, ṣùgbọ́n ki owó epo rọ̀bi tó gba igboro, ki ṣe ## .
aṣọ olówó nla bi ti ayé òde òni. ## .
àsikò ti olè npọ̀ si niyi pàtàki ni ilú èkó, nitori ọ̀pọ̀lọpọ̀ fẹ na owó ti wọn kò ni lati ## .
ṣe ọdún.   ## .
ìpolówó ọjà pọ̀ ni àsikò yi ni òkè-òkun, nitori eyi, ọ̀pọ̀ nlo ike-igbèsè tàbi ki wọn ya owó-èlè lati ra ## .
ọjà ti wọn kò ni owó rẹ.   ## .
lẹhin ọdún, wọn a fi ọdún tuntun bẹ̀rẹ̀ si san igbèsè, nitori eyi ìyá àti bàbá a ma a ti ## .
ibi iṣẹ́ kan lọ si ekeji lai ni ìsimi tàbi ri àyè àti bójú tó àwọn ọmọ. ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá sọ wi pé “ṣe bi o ti mọ ki i tẹ́ ”, nitori eyi gbogbo ọmọ yorùbá ni ## .
ilé, ni oko, ẹ ṣe bi ẹ ti mọ, ẹ ma tori odun na ọwọ́ si nkan ti ọwọ́ yin ## .
kò tó, ki ẹ ma ba a tẹ́.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ onigbàgbọ́  ayé òde oni ki i fẹ fi èdè yorùbá kọrin ṣùgbọ́n ẹ gbọ́ bi ọmọ òyinbó ti ## .
kọ orin àwọn “obinrin rere” ni ojú iwé yi. ## .
èkó – aginjù laarin àwọn olú ilú àgbáyé ## .
èkó ni olú ilú nigeria fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ki àwọn ijọba ológun tó kó olú ilú nigeria lọ si abuja ## .
ni bi ọdún mẹrinlélógún sẹhin.   ## .
ki kó olú ilú kúrò ni èkó kò din èrò ti o nwọ èkó kù, ilú èkó ngbòrò si ni, ## .
ṣùgbọn bi èrò ti npọ si, ijọba àpapọ̀ kò ran eko lọwọ nipa ipèsè owó tó tó ni àsikò fún ## .
ohun amáyédẹrùn. ## .
ká fi èkó wé àwọn olú ilú yoku ni àgbáyé àti àwọn ilú nla ti omi yi ká, inira èkó ## .
pọ̀ ju àwọn ilú wọnyi lọ.   ## .
kò si iná mọ̀nàmọ́ná ti ó ṣe deede, kò si omi mimu fún ará ilú pàtàki fún àwọn agbègbè titun. ## .
  ## .
eyi ti ó burú jù ni ki èniyàn jade, kó má mọ igbà ti ó ma padà wọlé nipa li ## .
lo bi wákàti mẹ́fà tàbi ju bẹ́ ẹ̀ lọ ninú sún kẹẹrẹ fa kẹẹrẹ ọkọ̀, nitori ọ̀nà kò tó, bẹni ## .
kò dára, iwà-kuwà pọ̀ fún awakọ̀, ọkọ̀ àti èrò pọ̀ ju òpópó ọ̀nà lọ. ## .
bi ijọba àpapọ̀ nigeria ti ri owó ori gbà ni èkó ju gbogbo àwọn ilú yoku lọ tó, kò si ## .
irànlọ́wọ́ lati tú ọ̀nà ijọba àpapọ̀ ṣe.   ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin, ijọba ológun di èkó lọ́wọ́ lati pèsè ọkọ̀ ojú irin ti ó ngbé èrò púpọ̀ ti ## .
gómìnà lateef jakande bẹ̀rẹ̀.   ## .
bi èkó ti tóbi tó, ibùdókọ òfúrufú kan ló wà lójú kan naa ni ìkẹjà fún àwọn ti ó nlọ ## .
si gbogbo àgbáyé àti àwọn ti ó fẹ́ lọ si ilú nigeria miran.   ## .
lati igbà ti ijọba ológun ti lé àwọn àjòjì ti ó dá ilé ọjà nla silẹ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, àwọn ## .
olówó ilú kò ronú lati ṣe irú ilé ọjà bẹ́ ẹ̀ si gbogbo agbègbè èkó fún irọ̀rùn ará ilú ju ## .
bi gbogbo ọjà nla ti kó ori jọ si erékùṣù èkó.   ## .
àwọn nkan wọnyi àti iwà ibàjẹ́ àti ojúkòkòrò ijọba ológun àti alágbádá (òṣèlú) ló sọ èkó di aginjù laarin àwọn ## .
olú ilú àgbáyé. ## .
a lérò wi pé ijọba òṣèlú ti àwọn ará ilú yàn fún “àyipadà” kúrò ninú iwà ibàjẹ́ tó gba orilẹ̀ ## .
èdè kan fún igbà pi pẹ́, yio wa àtúnṣe fún èkó.   ## .
gómìnà akinwunmi àmbọ̀dé ni lati wá àtúnṣe si iyà ti ojú ará ilú nri nipa gbi gbé ọkàn lé ọkọ̀ ## .
ilẹ́ fún ohun irinna nikan, nipa pi pari iṣẹ́ ọkọ̀ ojú irin àti ibùdókọ̀ ojú omi ti ijọba gómìnà babátúndé ## .
raji fáṣọlá bẹ̀rẹ̀, ki wọn si ṣe kun nipa ipèsè ibùdókọ òfúrufú àti ohun amáyédẹrùn yoku. ## .
èkó kò ni bàjẹ́ o – ó bàjẹ́ ti. ## .
ọbẹ̀ tó dùn, owó ló pá: àwòrán àti pi pè èlò ọbẹ̀ ## .
òwe yorùbá ni “ọbẹ̀ tó dùn, owó ló pá”, ṣùgbọ́n kò ri bẹ̃ fún ẹni ti kò mọ ọbẹ̀ se. ## .
  ## .
elomiran lè lo ọ̀kẹ́ àimọye owó lati fi se ọbẹ̀ kó má dùn nitori, bi iyọ̀ ò ja, ata á ## .
pọ̀jù tàbi ki omi pọ̀jù. ## .
ni tõtọ, owó ni enia ma fi lọ ra èlò ọbẹ̀ lọ́jà, ṣùgbọ́n fún ẹni ti ó mọ ọbẹ̀ se, ## .
ìwọ̀nba owó ti ó bá mú lọ si ọjà, ó lè fi ra èlò ọbẹ̀ gẹ́gẹ́ bi owó rẹ ti ## .
mọ, ki ó si se ọbẹ̀ na kó dùn.   ## .
ẹ wo àwòrán àti pipè èlò ọbẹ ni abala ojú iwé yi. ## .
olóyè hannah ìdòwú dideolú awólọ́wọ̀, iyalode rẹ́mọ, yèyé oòduà relé pẹ̀lú ijó àti ayọ̀ ## .
a bi olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú ni ọjọ́ karundinlọ́gbọ̀n, oṣù kọkanla, ọdún ẹ̀dẹ́ẹ́gbãlemẹ̃dógún, ó ṣe igbéyàwó pẹ̀lú olóògbé olóyè ## .
ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ àgbà òṣèlú ni ọjọ́ kẹrindinlọ́gbọ̀n, oṣù kejila, ẹ̀dẹ́ẹ́gbãlemẹ̃tadinlọ́gbọ̀n, o jade láyé nigbati ó kú bi oṣú meji ó ## .
lé di ẹ ki ó pé ọgọrun ọdún. ## .
“lẹhin ọkùnrin tàbi obinrin (ni ayé òde òni) ti ó bá ṣe ori-ire, obinrin tàbi ọkunrin rere wa lẹhin tabi ## .
ẹ̀gbẹ rẹ”.   ## .
òwe yi ni a lè fi ṣe àpẹrẹ iṣẹ́ ribiribi ti olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú ṣe fún olóògbé olóyè ## .
ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀, ògúná gbongbo òṣèlú ni ilẹ̀ yorùbá àti fún orilẹ̀ èdè nigeria.   ## .
nigbati bàbá mba iṣẹ́ oselu kiri gbogbo àgbáyé, iyá ló di ilé mú, ti ọkàn olóògbé olóyè ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ fi ## .
balẹ̀ lati le fi ipò olóri òsèlú ṣe iṣẹ́ ribiribi ti ó ṣe.   ## .
titi di ọjọ́ ikú ọkọ rẹ ni ọdún mejidinlọ́gbọ̀n sẹhin, lẹhin igbéyàwó àádọ́ta ọdún, ó ṣe àti lẹhin fún ọkọ ## .
rẹ titi di ọjọ́ alẹ́, eyi jẹ àpẹrẹ rere fún gbogbo obinrin. ## .
ẹbi àti ará ti bẹ̀rẹ̀ si palẹ̀mọ́ fún ọjọ́ ibi ọgọrun fún olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú nigbati iròyin ikú ## .
rẹ jade pé iyá sùn ni ọjọ kọkàndinlógún, oṣú kẹsan ọdún ẹgbàálemẹ̃dógún.   ## .
ipalẹ̀mọ́ ìsìnku bẹ̀rẹ lati ṣe àṣeyẹ ikẹhin fún olóògbé dipò ayẹyẹ ọjọ́ ọgọrun ibi.  ## .
olóri òṣèlú nigeria muhammadu buhari pẹ̀lú àwọn àgbà òsèlú, àwọn ọba àti  ìjòyè, ọmọdé àti àgbà ilú dara pọ̀ ## .
pẹ̀lú ẹbi àti àwọn ọmọ olóògbé lati ṣe ẹ̀yẹ ikẹhin fún olóògbé, olóyè hannah ìdòwú dideolú awólọ́wọ̀ ni ọjọ́ karùndinlọ́gbọ̀n, ## .
oṣù kọkanla ọdún ẹgbàálemẹ̃dógún. ## .
sùn re o, ó digbà, o di gbóṣe. ## .
ọba titun, ọọni ifẹ̀ kọkànlélaadọta gba adé ## .
ilé-ifẹ̀ tàbi ifẹ̀ jẹ ilú àtijọ́ ti yorùbá kà si orisun yorùbá.   ## .
lẹhin ọjọ mọ́kànlélógún ni ilofi (ilé oyè) nigbati gbogbo ètùtù ti ó yẹ ki ọba ṣe pari, ọba adéyẹyè ẹniitàn, ## .
ògúnwùsi gba adé  aàrẹ oduduwa ni ọjọ́ kẹtàlélógún oṣù kọkànlá ọdún ẹgbàálemẹ͂dógún ni òkè ọra nibiti bàbá nlá yorùbá ## .
oduduwa ti kọ́kọ́ gba adé yi ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún sẹhin. ## .
ọba ogunwusi, ọjaja keji, di ọba kọkànlélaadọta ilé ifẹ̀, lẹhin ti ọba okùnadé sijúwadé pa ipò dà ni ọjọ́ kejidinlọgbọn, ## .
oṣù keje odun ẹgbàálemẹ͂dógún. ## .
gẹ́gẹ́ bi àṣà àdáyébá, ẹ͂kan ni ọdún nigba ọdún  ọlọ́jọ́ ti wọn ma nṣe ni oṣù kẹwa ọdún ni ## .
ọba lè dé adé aàrẹ oduduwa. ## .
adé á pẹ́ lóri o, bàtà á pẹ́ lẹ́sẹ̀.   ## .
igbà ọba adéyẹyè ẹniitàn, ògúnwùsi á tu ilú lára. ## .
lè dé adé àrẹ oduduwa. ## .
bi a bá tori ẹni burúkú fọ́jú, a kò ni ri ojú ri ẹni rere ## .
kò si ilú, ẹ̀yà tàbi àwọ̀ ti kò ni ẹni burúkú tàbi ẹni rere.   ## .
àti ẹni burúkú àti ẹni rere ló wà ninú ẹbi, ilú, àti gbogbo ẹ̀yà àgbáyé ninú èniyàn dúdú àti funfun, ## .
ọkùnrin, obinrin, ọmọdé àti àgbà. ## .
bi èniyàn bá pàdé ẹni kan tàbi meji ni àkọ́kọ́, ti ó ti ẹ̀yà tàbi ilú kan jade, ti ó ## .
si hùwà rere, ni ọ̀pọ̀ igbà, ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ará ilú bẹ́ ẹ̀ ló dára, ni ## .
ida keji, ti irú ẹni bẹ́ ẹ̀ ba hùwà burúkú, ó wọ́pọ̀ lati rò wi pé gbogbo ẹni ti ó ## .
ti irú ẹ̀yà yi jade ni ẹni burúkú. ## .
ọ̀pọ̀ igbà, lai pàdé enia ri, ẹlòmiràn lè ni lọ́kàn pe ẹni burúkú tàbi ẹni rere ni ohun pàdé nitori ## .
itàn ti ó ti gbọ́.   ## .
itàn yi lè nipá lóri irú iwà ti èniyàn yio hu si ẹni ti a bá pàdé.   ## .
fún àpẹrẹ, wọn a ni ìjẹ̀bú fẹ́ràn owó ju ẹmi lọ, ondó njẹ ajá, ọ̀yọ́ ‘ayọ́mọọ́lẹ̀’’, èkìtì ni agidi, ìjẹ̀shà ## .
– òṣómàáló’ àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ.   ## .
ki ṣe gbogbo àwọn ará ilú wọnyi ló bá àpèjúwe yi mu. ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti fọ́jú nitori iwà burúkú ẹni kan tàbi itàn burúkú.   ## .
ó wọ́pọ̀ laarin ẹbi ọkùnrin àti obinrin àfẹ́sọ́nà, ki obi kọ̀ ki wọn fẹ́ra nitori itàn pé idilé tàbi ilú ## .
ti ikan ninú ọkùnrin tàbi obinrin ti jade kò dára.   ## .
lára ewu ti ó wà ninú ki èniyàn tori ẹni burúkú fọ́jú, ọ̀pọ̀ ti tàsé iyàwó tàbi ọkọ rere lai ## .
farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti ọmọ wọn mú wálé tàbi tàsé ẹni rere.   ## .
nitori òwe yorùbá ti ó sọ pé “bi a bá tori ẹni burúkú fọ́jú, a kò ni ri ojú ri ## .
ẹni rere”, ó yẹ ki a farabalẹ̀ wo iwà ẹni ti a bá pàdé ju ki itàn tàbi iwà awọn ## .
diẹ ba gbogbo ẹni ti ó bá ti ẹbi, ilú tàbi ẹ̀yà kan jẹ́, ki á lè ri ojú ri ## .
ẹni rere. ## .
ẹni tó ni ẹrú ló ni ẹrù – ìtàn bàbá tó kó gbogbo ogún fun ẹrú  ## .
ni ayé igbà kan ri ki ṣe oye ọkọ, ilé gogoro, aṣọ àti owó ni ilé-ìfowó-pamọ́ ni a fi nmọ ## .
ọlọ́rọ̀ bi kò ṣe pé oye ẹrú, ìyàwó, ọmọ, ẹran ọsin àti oko rẹpẹtẹ ni a fi n mọ ọlọ́rọ̀. ## .
   ## .
ni àsikò yi, bàbá kan wa ti ó ni iyawo púpọ̀, oko rẹpẹtẹ, ogún-lọ́gọ̀ ohun ọsin, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹrú tàbi alágbàṣe, ## .
ọmọ púpọ̀, ṣùgbọ́n ninú gbogbo ọmọ wọnyi, ikan ṣoṣo ni ọkùnrin.   ## .
bàbá fi ikan ninú gbogbo ẹrú ti ó ti pẹ́ pẹ̀lú rẹ, ṣe olóri fún àwọn ẹrú yoku.   ## .
ẹrú yi fẹ́ràn bàbá, ó si fi tọkàn-tọkàn ṣe iṣẹ́ fún. ## .
nigbati bàbá ti dàgbà, ó pe àwọn àgbà ẹbí lati sọ àsọtẹ́lẹ̀ bi wọn ṣe ma a pín ogún ohun ## .
lẹhin ti ohun bá kú nitori kò si iwé-ogún bi ti ayé òde oni.  ó ṣe àlàyé pé, ohun ## .
fẹ́ràn olóri ẹrú gidigidi nitori o fi tọkàn-tọkàn sin ohun, nitori na a, ki wọn kó gbogbo ohun ini ohun ## .
fún ẹrú yi.   ## .
ó ni ohun kan ṣoṣo ni ọmọ ọkùnrin ohun ni ẹ̀tọ́ si lati mu. ## .
lẹhin ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, bàbá re ibi àgbà nrè, ó ku.   ## .
lẹhin ìsìnkú, àwọn ẹbí àti àwọn ọmọ olóògbé pé jọ lati pín ogún.   ## .
ni àsikò yi, ọmọ ọkùnrin ni ó n jogún bàbá, pàtàki àkọ́bí ọkùnrin nitori ohun ni àrólé.   ## .
gẹgẹ bi àsọtẹ́lẹ̀, wọn pe olóri ẹrú jade, wọn si ko gbogbo ohun ini bàbá ti o di oloogbe fún. ## .
  ## .
wọn tún pe ọmọ ọkùnrin kan ṣoṣo ti bàbá bi jade pé ó ni ẹ̀tọ́ lati mu ohun kan ti ## .
ó bá wu u ninú gbogbo ohun ini bàbá rẹ, nitori eyi wọn fún ni ọjọ́ meje lati ronú ohun ## .
ti ó bá wù ú jù.   ## .
àwọn ẹbí sun ìpàdé si ọjọ́ keje.   ## .
inú ẹrú dùn púpọ̀ nigbati inú ọmọ bàbá bàjẹ́.  ## .
eyi ya gbogbo àwọn ti ó pé jọ lẹ́nu pàtàki ọmọ bàbá nitori ó rò pé bàbá kò fẹ́ràn ohun. ## .
 ## .
lẹhin ìbànújẹ́ yi, ó gbáradi, ó tọ àwọn àgbà lọ fún ìmọ̀ràn. ## .
ni ọjọ́ keje, ẹbí àti ará tún péjọ lati pari ọ̀rọ̀ ogún pin-pin, wọn pe ọmọ bàbá jade pé ki ## .
ó wá mú ohun kan ṣoṣo ti ó fẹ́ ninú ẹrù baba rẹ.   ## .
ó dide, ó dúpẹ́ lọ́wọ́ gbogbo àwọn ti ó joko, ó yan olóri ẹrú  gẹgẹ bi àwọn àgbà ti ## .
gba a ni ìyànjú.   ## .
inú ẹrú bàjẹ́, ṣùgbọ́n o ni ki ẹrú má bẹ̀rù, ẹrú na a ṣe ìlérí lati fi tọkàn-tọkàn tọ́jú ohun ## .
ti bàbá fi silẹ̀.   ## .
idi niyi ti yorùbá ṣe ma npa a lowe pe “ẹni tó ni ẹrú ló ni ẹrù.” ## .
lára ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé, ó dára lati lo ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n nitori “ọgbọ́n ọlọ́gbọ́n ni ki i jẹ ki ## .
á pe àgbà ni wèrè”.  ## .
ẹ̀kọ́ keji ni pé, ogún ti ó ṣe pàtàki jù ni ki á kọ ọmọ ni ẹ̀kọ́ lati ilé àti ## .
lati bójú tó ẹ̀kọ́ ilé-iwé. ## .
bi ọmọ ò jọ ṣòkòtò á jọ kíjìpá: ibáṣe pọ idilé yorùbá ## .
bàbá, iyá àti ọmọ ni wọn mọ si idilé ni òkè-òkun ṣùgbọ́n ni ilẹ̀ yorùbá kò ri bẹ́ ẹ̀, nitori ## .
ẹbi eg bàbá, ẹ̀gbọ́n àti àbúrò ẹni, ọmọ, ọkọ àti aya wọn ni a mọ̀ si idilé.   ## .
yorùbá fẹ́ràn lati má a bọ̀wọ̀ fún àgbà nitori eyi, ẹni ti ó bá ju bàbá àti ìyá ẹni lọ ## .
bàbá tàbi ìyá la n pè é, wọn ki pe àgbà ni orúko nitori eyi, wọn lè fi orúkọ ọmọ ## .
pe àgbà tàbi ki wọn lo orúkọ apejuwe (bi bàbá èkó, iyá ìbàdàn).   ## .
ẹ ṣe à yẹ̀ wò àlàyé àti pi pè ibáṣepọ̀ idilé ni ojú iwé yi. ## .
bi ọdẹ bá ro ìṣẹ́ ro ìyà inú igbó, ti ó bá pa ẹran kòní fẹ́nì kan jẹ ## .
láyé àtijọ́, iṣẹ́ ọdẹ jẹ ikan ninú iṣẹ gidi ni ile yorùbá.   ## .
ògbójú ọdẹ ló npa ẹranko bi erin, ẹkùn, kìnìún àti ẹfòn, ìmàdò, ikõkò, nígbàtí àwọn to nṣe ọdẹ etílé npa ## .
ẹranko ìtòsí ilé bi ọ̀kẹ́rẹ́, òkété, ọ̀bọ àti bẹ̃bẹ lọ.   ## .
ẹran ìgbẹ bi ìgalà, àgbọ̀nrín àti , ẹran ọ̀sìn bi àgùntàn, ewurẹ, òbúkọ, ẹlẹ́dẹ̀ jẹ ẹran tí o wọ́pọ̀ fún ## .
jíjẹ ni ayé àtijọ dípò ẹran mãlu tí ó wá wọpọ láyé òde òní. ## .
àwọn ẹranko bi ẹfọ̀n, erin, kìnìún, ẹkùn ti dínkù nígbàtí ẹranko bi àgbánreré ti parẹ́ ni ilẹ̀ yorùbá. ## .
a lè fi ò̀we yorùbá “bi ọdẹ bá ro ìṣẹ́ ro ìyà inú igbó, ti ó bá pa ẹran kòní ## .
fẹ́nì kan jẹ” wé ìyá ti àwọn ti ó wà ni ìlúọba/ò̀kèòkun njẹ nínú òtútù lati pa owó.  nínú ## .
owó yi, wọn a ronú àti ran àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ lọ́wọ́, ṣùgbọ́n ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ti wọn gbìyànjú lati ràn ## .
lọ́wọ́, ki i wo ìya ti ojú wọn rí. ## .
ẹ rántí wípé ẹni ti o bá laanu ló lè ronú lati ran ẹlòmíràn lọ́wọ́. ## .
ìtàn bi ìjàpá ti fa àkóbá fún ọ̀bọ: ẹ ṣọ́ra fún ọ̀rẹ́ burúkú ## .
ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ itàn yorùbá, ìjàpá jẹ ọ̀lẹ, òbùrẹ́wà, kò tóbi tó àwọn ẹranko yoku, ṣùgbọ́n ó ni ọgbọ́n àrékérekè ti ## .
ó fi ngbé ilé ayé. ## .
ò̀we yorùbá sọ wi pé, “iwà jọ iwà, ni ọ̀rẹ́ jọ ọ̀rẹ́”, ṣùgbọ́n ninú itàn yi, iwà ìjàpá àti ọ̀bọ ## .
kò jọra.   ## .
ìjàpá  pẹ̀lú ọ̀bọ di ọ̀rẹ́ nitori wọn jọ ngbé àdúgbò.  gbogbo ẹranko yoku mọ̀ wi pé iwà wọn ## .
kò jọra nitori eyi, ó jẹ́ ìyàlẹ́nu fún wọn irú ọ̀rẹ́ ti wọn bára ṣe. ## .
ọgbọ́n burúkú kó wọn ìjàpá, ni ọjọ́ kan ó bẹ̀rẹ̀ si ṣe àdúrà lojiji pé “àkóbá , àdábá, ọlọrun ma ## .
jẹ ká ri”, ọ̀bọ kò ṣe “àmin àdúrà” nitori ó mọ̀ wi pé kò si ẹni ti ó lè ṣe ## .
àkóbá fún ìjàpá, à fi ti ó bá ṣe àkóbá fún elòmiràn.   ## .
inú bi ìjàpá, ó ka iwà ọ̀bọ yi si à ri fin, ó pinu lati kọ lọ́gbọ́n pé ọgbọ́n wa ## .
ninú ki enia mã ṣe “àmin” si àdúrà àwọn àgbà. ## .
ìjàpá ṣe àkàrà ti ó fi oyin din, o di sinú ewé, ó gbe tọ ẹkùn lọ.   ## .
ki ẹkùn tó bèrè ohun ti ìjàpá nwa lo ti gbo oorun didun ohun ti ìjàpá ijapa gbe wa.  ## .
 ## .
ìjàpá jẹ́ ki ẹkùn játọ́ titi kó tó fún ni àkàrà olóyin jẹ.  ## .
àkàrà olóyin dùn mọ́ ẹkùn, ó ṣe iwadi bi òhun ti lè tún ri irú rẹ.   ## .
ìjàpá ni àṣiri ni pé ọ̀bọ ma nṣu di dùn, lára igbẹ́ rẹ ni òhun bù wá fún ẹkùn.  ## .
 ## .
ó ni ki ẹkùn fi ọgbọ́n tan ọ̀bọ, ki ó si gba ni ikùn diẹ ki ó lè ṣu igbẹ́ ## .
aládùn fun.   ## .
ẹkùn kò kọ́kọ́ gbàgbọ́, ó ni ọjọ́ ti òhun ti njẹ ẹran oriṣiriṣi, kò si ẹranko ti inú rẹ dùn ## .
bi eyi ti ìjàpá gbé wá.   ## .
ìjàpá ni ọ̀rẹ òhun kò fẹ́ ki ẹni kan mọ àṣiri yi.   ## .
ẹkùn gbàgbọ́, nitori ó mọ̀ wi pé ọ̀rẹ́ gidi ni ìjàpá àti ọ̀bọ. ## .
ẹkùn lúgọ de ọ̀bọ, ó fi ọgbọ́n tan ki ó lè sún mọ́ òhun.   ## .
gẹ́rẹ́ ti ọ̀bọ sún mọ́ ẹkùn, o fã lati gba ikùn rẹ gẹ́gẹ́ bi ìjàpá ti sọ, ki ó lè ## .
ṣu di dùn fún òhun.   ## .
ó gbá ikun ọ̀bọ titi ó fi ya igbẹ́ gbi gbóná ki ó tó tu silẹ̀.   ## .
gẹ́rẹ́ ti ẹkùn tu ọ̀bọ silẹ̀, ó lo agbára diẹ ti ó kù lati sáré gun ori igi lọ lati ## .
gba ara lowo iku ojiji.   ## .
ẹkùn tọ́ igbẹ́ ọ̀bọ wò, inú rẹ bàjẹ́, ojú ti i pé òhun gba ọ̀rọ̀ ìjàpá gbọ.   ## .
lai pẹ, ìjàpá ni ọ̀bọ kọ́kọ́ ri, ó ṣe àlàyé fún ọ̀rẹ́ rẹ ohun ti ojú rẹ ri lọ́wọ́ ẹkùn ## .
lai funra pé ìjàpá ló fa àkóbá yi fún òhun.   ## .
ìjàpá ṣe ojú àánú, ṣùgbọ́n ó padà ṣe àdúrà ti ó gbà ni ọjọ́ ti obo kò ṣe “amin”, pé ## .
ọgbọ́n wà ninú ki èniyàn mã ṣe “àmin” si àdúrà àwọn àgbà.   ## .
kia ni ọ̀bọ bẹ̀rẹ̀ si ṣe “àmin” lai dúró.   ## .
idi ni yi ti ọ̀bọ fi bẹ̀rẹ̀ si kólòlò ti ó ndún bi “àmin” titi di ọjọ́ òni. ## .
ẹ̀kọ́ itàn yi ni pé, bi èniyàn bá mbá ọ̀rẹ́ ọlọ́gbọ́n burúkú rin, ki ó mã funra tàbi ki ó ## .
yẹra, ki o ma ba ri àkóbá. ## .
ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe: olè ki ṣe orúkọ rere lati fi jogún ## .
oriṣiriṣi òwe ni yorùbá ni lati fihàn pé iwà rere ló ni ayé.   ## .
iwà ni yorùbá kàsí ni ayé àtijọ́ ju owó ti gbogbo ilú bẹ̀rẹ̀ si bọ ni ayé òde òni.  ## .
 ## .
fún àpẹrẹ, yorùbá ni “ẹni bá jalè ló bọmọ jẹ́”, lati gba òṣiṣẹ́ ni ìyànjú pé ki wọn tẹpámọ́ṣẹ́, ki ## .
wọn má jalè. ## .
ni ayé òde òni, owó ti dipò iwà.   ## .
olóri ijọ, olóri ilú àti òṣèlú ti ó ja ijọ àti ilú ni olè ni ará ilú bẹ̀rẹ̀ si i ## .
bọ ju àwọn olóri ti kò lo ipò lati kó owó ijọ àti ilú fún ara wọn.   ## .
owó ti ó yẹ ki olóri ijọ fi tọ́jú aláìní, tàbi ki òṣèlú fi pèsè ohun amáyédẹrùn bi omi mimu, ## .
ọ̀nà tó dára, ilé ìwòsàn, ilé-iwé, iná mọ̀nàmọ́ná àti bẹ ẹ bẹ ẹ lọ ni wọn kó si àpò, ti ## .
wọn nná èérún rẹ fún ijọ tàbi ará ilú ti ó bá sún mọ́ wọn.   ## .
ará ilú ki ronú wi pé “alaaru tó njẹ́ búrẹ́dì, awọ ori ẹ̀ ló njẹ ti kò mọ̀”. ## .
owé yorùbá ti ó sọ wi pé “ránti ọmọ ẹni ti iwọ nṣe ” pin si ọ̀nà méji.   ## .
ni apá kan, inú ọmọ ẹni ti ó hu iwà rere ni àwùjọ á dùn lati ránti ọmọ ẹni ti ## .
ó nṣe, ṣùgbọ́n inú ọmọ “olè”, apànìyàn, àjẹ́, àti oniwà burúkú yoku, kò lè dùn lati ránti ọmọ ẹni ti ## .
wọn nṣe.   ## .
nitori eyi, ki èniyàn hu iwà rere. ## .
ijẹbu lo ni ìfọ́kọrẹ́/ìkọ́kọrẹ́ gbogbo yorùbá ló ni ọ̀jọ̀jọ̀  ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò bi a ti ńṣe ọ̀jọ̀jọ̀ lójú iwé yi. ## .
fọ iṣu ewùrà kan ## .
bẹ ewùrà yi ## .
rin iṣu yi (pẹ̀lú pãnu ti a dálu lati fi rin gãri, ilá tàbi ewùrà) ## .
po iyọ̀ àti iyọ̀ igbàlódé, ata gigún tàbi rẹ́ atarodo tútù, rin tàbi rẹ àlùbọ́sà si ewùrà rí-rin yi ## .
ti ó ba ki, fi omi diẹ si lati po gbogbo ẹ pọ ## .
gbe epo tàbi òróró kaná, ## .
bi ó bá ti gbóná, a lè fi ṣibi tàbi ọwọ́ da ewùrà ri-rin ti a ti pò pẹ̀lú èlò́ ## .
yi si inú epo to gbóná lati din ## .
wa kuro bi o ba ti jina. ## .
ìbà àkọ́dá, ìbà aṣẹ̀dá ## .
ìbà ni n ó f’òní jú, mo r’íbà, k’íbà ṣẹ ## .
nínú ríríjẹ, nínú àìríjẹ ## .
mo wá gbégbá ọpẹ́, mo r’íbà k’íbà ṣẹ ## .
alápáńlá tó so’lé ayé ró ## .
ṣe àtúntò ayé mi ## .
ní gbogbo ọ̀nà tí mo ti k’etí ikún sí ọ ## .
baba d’áríjì, mo bẹ̀bẹ̀ ## .
odò orisun rẹ ni mí, máṣe jẹ́ n gbẹ ## .
ìbà! ìbà!! ## .
ọmọ ìkà ń d’àgbà, ọmọ ìkà ń gbèrú ## .
ọmọ ẹni ire a má a tọrọ jẹ ## .
ọmọ onínúure a má a pọ́njú ## .
bó ti wù ọ ́lo ń ṣ’ọlá rẹ ## .
ìṣe rẹ, ìwọ ló yé o; ògo rẹ, é dibàjẹ́ ## .
àpáta ayérayé, mo sá di ọ ́o ## .
yọ́yọ́ l’ẹnu ayé ## .
aráyé ń sọ ọ ́sí láburú, aráyé ń sọ ọ ́sí rere ## .
ọlọ́jọ́ ń ka’jọ́ ## .
bó pẹ́, bó yá, ohun ayé á b’áyé lọ ## .
ìbà! ìbà!! ## .
ẹni iná ọ̀rẹ́ bá jó rí, bó bá ní’hun nínú kò ní lè rò ## .
ọ̀rẹ́ gidi ń bẹ bíi ká f’ẹ́ni dé’nú ## .
ọ̀rẹ́ ló ṣe’ni l’ọ́ṣẹ́ tó ku s’ára bí iṣu ## .
ìrètí nínú ènìyàn, irọ́ funfun gbáláhú! ## .
ọ̀rẹ́ kan tí mo ní ## .
elédùmarè, alágbára, ìbà rẹ o baba, atóbijù! ## .
ìbà! ìbà!! ## .
“obinrin ki ṣe ẹrú tabi ẹrù ti wọn njẹ mọ́ ogún – àsikò tó lati dáwọ́ àṣà ṣì ṣúpó dúró” ## .
 ## .
ni ayé àtijọ́, àṣà ṣì ṣúpó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá.  ## .
obinrin ti ọkọ rẹ̀ bá kú wọn yio fi jogún gẹ́gẹ́ bi iyàwó fún ọmọ ọkọ ọkùnrin tàbi ẹbi ọkọ ## .
ọkùnrin.  ## .
eleyi wọ́pọ̀, pàtàki ni idilé ọba, ìjòyè nla, ọlọ́rọ̀ ni àwùjọ àti àgbàlagbà ti ó fẹ́ iyàwó púpọ̀.   ## .
bi ọba bá wàjà, ọba titun yio ṣu gbogbo iyàwó ti ó bá láàfin lópó. ## .
ni ayé ọ̀làjú ti òde òni, àṣà ṣì ṣúpó ti din kù púpọ̀, nitori ẹ̀sìn àti àwọn obinrin ti ó ## .
kàwé ti ó si ni iṣẹ́ lọ́wọ́ kò ni gbà ki wọn ṣú ohun lópó fún ẹbi ọkọ ti kò ## .
ni ìfẹ́ si.   ## .
ọkùnrin ni ẹbi ọkọ na a ti bẹ̀rẹ̀ si kọ àṣà ṣì ṣúpó silẹ̀ pàtàki àwọn ti ó bá kàwé, ## .
nitori ó ti lè ni iyàwó tàbi ki ó ni àfẹ́sọ́nà.   ## .
lai ti ẹ ni iyàwó, ọkùnrin ẹbi ọkọ lè ma ni ìfẹ́ si iyàwó ti ọkọ rẹ̀ kú.   ## .
àṣa ṣì ṣúpó kò wọ́pọ̀ mọ laarin àwọn ti ó jade, àwọn ti ó ngbé ilú nla àti òkè-òkun tàbi ## .
àwọn ti ó kàwé, ṣùgbọ́n ó wọ́pọ̀ laarin àwọn ti kò jade kúrò ni abúlé àti àwọn ti kò kàwé. ## .
idilé ti ifẹ bá wà laarin ẹbi, iyàwó pàápàá kò ni fẹ́ kúrò ni irú ẹbi bẹ́ ẹ̀ lati lọ ## .
fẹ́ ọkọ si idilé miran pàtàki nitori àwọn ọmọ tàbi ó dàgbà jù lati tun lọ fẹ ọkọ miran.  ## .
 ## .
ọmọ ọkọ tàbi ẹbi ọkọ ọkùnrin lè fi àṣà yi kẹ́wọ́ lati fẹ opó ni tipátipá, omiran lè pa ọkọ ## .
lati lè jogún iyàwó.  ## .
bi iyàwó bá kú, wọn kò jẹ́ fi ọkọ rẹ jogún fún ẹbi iyàwó. ## .
àsikò tó lati dáwọ́ àṣà ṣì ṣúpó dúró nitori obinrin ki ṣe ẹrú tàbi ẹrù ti wọn njẹ mọ́ ogún. ## .
ìtàn yorùbá bi àdán ti di “ko ṣeku, kò ṣẹyẹ” ## .
ìtàn sọ wí pé eku ni àdán tẹ́lẹ̀ ki ìjà nla tó bẹ́ sílẹ̀ laarin eku àti ẹyẹ.  àdán ## .
rò wípé àwọn ẹyẹ fẹ́ bori, nitorina o fo lati lọ darapọ̀ mọ́ ẹyẹ lati dojú ìjà kọ àwọn ẹbi ## .
rẹ eku. ## .
eku àti ẹyẹ bínú si àdàn nitori ìwà àgàbàgebè ti ó hu yi, wọ́n pinu lati parapọ̀ lati dojú ìjà ## .
kọ àdán.   ## .
nitori ìdí èyí ni àdán ṣe bẹ̀rẹ̀ si sá pamọ́ lati fi òkùnkùn bora ni ọ̀sán fún eku àti ẹyẹ ## .
títí  di òní. ## .
a lè fi ìtàn yi wé àwọn òṣèlú tó nsa lati ẹgbẹ́ kan si ekeji nitori ipò̀ ati agbára lati ## .
kó owó ìlú jẹ.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà, wọ́n ma “lé eku meji pa òfo” ni.   ## .
ọkùnrin ti o ni ìyàwó kan, ni àlè sita ma fara pamọ́ lati lọ sí ọ̀dọ̀ obìnrin keji ti wọ́n ## .
rò wípé́ á fún wọn ní ìgbádùn.   ## .
nígbàtí ìyàwó ilé bá gbọ́, wọn a pa òfo lọdọ ìyàwó ilé, wọn a tún tẹ́ lọ́dọ̀ àlè. ## .
ẹ̀kọ́ ìtàn yí ni wípé iyè meji kò dara, ọ̀dalẹ̀ ma mba ilẹ̀ lọ ni, nitorina, ojúkòkòrò kò lérè. ## .
olóri òṣèlú nigeria muhammadu buhari àti àtẹ̀lé rẹ ọ̀jọ̀gbọ́n yẹmi oṣinbajo pé ọgọrun ọj̀ọ́ lori oye ## .
“ìṣòro ti agbalésanwó n ri ni ilú nlá lati ri ibùgbé” ## .
ni ayé àtijọ́, kò si ohun ti ó njẹ́ agbalésanwó nitori kò si ẹni ti kò ni ẹbi ti wọn ## .
lè bá gbé ni ọ̀fẹ́.   ## .
kò wọ́pọ̀ ki èniyàn kúrò ni ilé lati lọ gbé ilú miran.   ## .
iṣẹ́ meji ti ó wọ́pò ni ayé àtijọ́ ni iṣẹ́ àgbẹ̀ àti òwò nipa ti ta irè oko ni ọjọ́ ## .
ọjà oko lati abúlé kan si ekeji.   ## .
kò si ohun irinna bi ayé òde òni, nitorina ẹsẹ̀ ni wọn fi nlọ lati ilú kan si ekeji.  ## .
 ## .
yorùbá fẹ́ràn àlejò, nitori eyi, bi oniṣòwò bá lọ si ọjà oko ni ilú miran, ti kò lè délé ni ## .
ọjọ́ ti ó gbéra, yio ri ilé sùn ni abúlé ti ó bá dé ti ilẹ̀ fi ṣú lai sanwó. ## .
  ## .
olóko ni o ma npèsè ibùgbé fún alágbàṣe ti wọn bá gbà fún iṣẹ́ oko, nitori eyi, kò si pé ## .
àlejò gba ilé lati sanwó. ## .
ni igbà ti ó yá, èrò bẹ̀rẹ̀ si kúrò lati ilú kan si ekeji, pàtàki nitori ọ̀gbẹlẹ̀, iyàn, ogun tàbi ## .
ẹni ti wọn lé kúrò ni ilú nitori iwà burúkú.   ## .
eleyi fã ki ilú kan fẹ̀ ju òmíràn lọ, pàtàki ni ilú ti ó bá sún mọ́ odò nla bi ## .
ti ilù èkó nitori iṣẹ́ ma npọ̀. ## .
ni ayé òde òni, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ má a nkúrò ni ilé lati wá iṣẹ́ lọ si ilú miran.  ó ## .
rọrùn fún ẹni ti ó kàwé àti oníṣẹ́ ọwọ́ lati ri iṣẹ́ nitori oriṣiriṣi iṣẹ́ pọ ni ilú nlá, ju ## .
ilú kékeré lọ.   ## .
eleyi jẹ́ ki ilú nlá bẹ̀rẹ̀ si fẹ si.  ## .
gẹ́gẹ́ bi òwe yorùbá “ọ̀kọ́lé kò lè mu ràjò”, bẹni kò si bi ẹni ti ó kúrò ni ilé ti ## .
lè gbé ilé dáni lọ si ilú nlá.  ## .
àlejò bẹ̀rẹ̀ si pọ̀ si ni ilú nlá ṣùgbọ́n ilé gbigbé kò kári. ## .
àṣà ti ó wọ́pọ̀ ni ki onilé gba owó ọdún kan tàbi meji.   ## .
elòmìràn ngba ọdún mẹta fún owó à san silẹ̀.   ## .
ilé wá di ohun à mu ṣowó.   ## .
oriṣiriṣi àwọn oniṣẹ́ “abániwálé” wá pọ̀ si.   ## .
ọ̀pọ̀ onilé àti abániwále bẹ̀rẹ̀ si lu jìbìtì nipa gbi gba owó lọ́wọ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ agbalésanwó lóri ilé kan ṣoṣo, òmíràn ## .
ngba owó lóri ilé ti ki ṣe ti wọn.  ## .
yorùbá ni “alágbàtà tó nsọ ọjà di ọ̀wọn”, bi ilé bá ti wọn tó ni owó ti abániwále má a ## .
ri gbà ti pọ̀ tó.   ## .
eyi jẹ́ ki wọn sọ ilé di ọ̀wọ́n, nitori owó ti wọn má a ri gbà lọ́wọ́ onilé àti agbalésanwó ## .
lai ro inira agbalésanwó. ## .
oriṣi mẹta ni yorùbá ka igbà ẹ̀dá si.   ## .
gẹ́gẹ́ bi àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀dúdú olóyè ebenezer obey (fabiyi) ti kọ́ pé “igbà mẹta ni igbà ẹ̀dá láyé, ## .
igbà òwúrọ̀, igbà ọ̀sán, igbà alẹ́, ki alẹ́ san wá ju òwúrọ̀ lọ”.   ## .
igbà meji ló wà fún ojú ọjọ́ – igbà òjò àti ẹ̀rùn. ## .
òjò ti fẹ́rẹ̀ kásẹ̀ kúrò ni ilẹ̀ ni oṣù kẹsan ọdún nitori àsikò ìkórè sún mọ́lé lẹhin òjò.   ## .
gẹgẹ bi ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé “igba” ó yẹ ki enia kọ lati lo àsikò dáradára, nitori igbà ## .
kò dúró de ẹni kan.   ## .
kò yẹ ki enia fi àkókò ṣòfò, nitori ẹni kò gbin nkan, kò ni ẹ̀tọ́ àti kórè ni igbà ikórè. ## .
  ## .
ọ̀rọ̀ yi ṣe rán ẹni ti ó bá nfi àárọ̀ ṣeré leti pé bi igbà bá ti lọ, kò ṣe ## .
rà padà. ## .
“àpẹrẹ ẹrú ati owó àna fún ìtọrọ iyàwó ni idilé arinmájàgbẹ̀”  ## .
gẹ́gẹ́ bi a ti kọ tẹ́lẹ̀, ẹrù àti owó àna yàtọ̀ lati idilé kan si ekeji, ṣùgbọ́n àwọn ohun àdúrà ## .
bára mu ni ilẹ̀ yorùbá pàtàki oyin, obi, ataare, orógbó.   ## .
fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹbi yorùbá, ogoji ni oye àwọn ẹrù bi obi, orógbó, ataare, ẹja-gbígbẹ àti iṣu ti idile ma ngba. ## .
  ## .
olóri ẹbi lè din oye ẹrù ku lati din ìnáwó ọkọ iyàwó kù.  ## .
lẹhin igbéyàwó ibilẹ̀, wọn yio pin ẹrù yi (yàtọ̀ si ẹrù fún iyàwó), si ọ̀nà meji lati kó apá kan ## .
àti apá keji fún idilé bàbá àti ìyá iyàwó.    ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àpẹrẹ ẹrú ati owó àna fún idilé arinmájàgbẹ̀ ni ìbòròpa-àkókó, ipinlẹ̀ ondó ni ojú iwé yi. ## .
ẹja gbigbẹ abori ## .
àwọn oún ji jẹ ## .
apẹ̀rẹ̀ ti a pin àwọn èso oriṣiriṣi wọnyi si ## .
ohun mimu ọti òyinbó ## .
ẹrù iyàwó ## .
àpò owó ## .
ọti òyinbó  ## .
àkàrà òyinbó  ## .
ọ̀pẹ̀ òyinbó ## .
iwájú lèrò mbá èrò kò si ohun téni kan ṣe, téni kò ṣe ri ## .
ọ̀rọ̀ ijinlẹ àti òwe yorùbá wà lati fi kọ́ ọgbọ́n àti imò bi èniyàn ti lè gbé igbésí ayé rere. ## .
  ## .
ọ̀gá àgbà ninú olórin ilẹ̀ aláwọ̀-dúdú (olóyè, olùdarí ebenezer obey) kọ ninú orin ni èdè yorùbá pé “ki lẹni kan ## .
ṣe, tẹni kan ò ṣe ri?”  kò si owó, ọlá, ipò, agbára ti èniyàn ni, ti kò si ẹni ## .
tó ni ri tàbi ti ẹni ti ó mbọ̀ lẹhin kò lè ni. ## .
ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé “iwájú lèrò mbá èrò” ṣe gba ẹni ti kò bá ni ìtẹ́lọ́rùn ni ìmọ̀ràn. ## .
  ## .
ọjọ́ ori nlọ sókè ṣùgbọ́n ki wá lẹ̀.   ## .
ai ni ìtẹ́lọ́rùn ló fa ki àgbàlagbà jowú ọmọdé nitori ọmọ àná ti ó rò pé kò lè da nkankan ## .
ti da nkan, tàbi ki ọ̀gá ilé-iṣẹ́ ma jowú ọmọ iṣẹ́.   ## .
bi a bá ṣe akiyesi eré ije “fi fa okun” a o ri pé àwọn kan wà ni iwájú, bẹni ## .
àwọn kan wà lẹhin.   ## .
èyi fihàn pé, “ibi ti àgbà bá wà lọmọdé mba”, ṣùgbọ́n àgbà ti ṣe ọmọdé ri. ## .
ai ni ìtẹ́lọ́rùn lè fà ikú ójiji nitori àìsàn ẹ̀jẹ̀-riru, irònú, ijiyà iṣẹ́ ibi, olè jijà, ija, gbigbé oògùn olóró, ## .
èrú ṣi ṣe,  àti bẹ́ẹ̀-bẹ́ẹ̀ lọ.   ## .
bi èniyàn bá kọ́ ọgbọ́n ninú ọ̀rọ̀ yorùbá ti ó sọ pé “iwájú lèrò mbá èro” yi, à ri pé, ## .
kò si ipò ti òhún wà ti kò si ẹni ti ó wà nibẹ̀ ṣáájú tàbi lẹhin òhun.   ## .
ìmọ̀ yi kò ni jẹ́ ki èniyàn ṣi iwà hù, tàbi binú ẹni keji.   ## .
ó ṣe pàtàki gẹ́gẹ́ bi ikan ninú orin (olóyè olùdari ebenezer obey), pe “ipò ki pò, ti a lè wà, ## .
ká má a dúpẹ́ ló tọ́”. ## .
“bi ojú bá mọ́, agbe á yalé aláró, àlùkò á yalé olósùn, lékeléke á yalé ẹlẹ́fun” ## .
bi a bá wo òwe yi, a o ri pe agbe pọn bi aró, àlùkò pupa bi osùn nigbati lékeléke ## .
funfun bi ẹfun.  ## .
nitori eyi, bi wọn kò ti ẹ̀ lọ si ilé aláró, olósùn àti ẹlẹ́fun, àwọ̀ wọn á si wa bẹ̃, ## .
síbẹ-síbẹ, àwọn ẹiyẹ wọnyi gbiyànjú lati lọ si ibi ti wọn ti lè ri ohun ti yio tú ara wọn ## .
ṣe ki ó ma ba ṣa. ## .
a lè fi òwe yoruba ti o ni “bi ojú bá mọ́, agbe á yalé aláró, àlùkò á yalé olósùn, ## .
lékeléke á yalé ẹlẹ́fun” bá ilú, agbójúlógún àti ọ̀lẹ enia wi.  ## .
kò si bi owo ilú, òbi, tàbi ẹbí ti lè pọ̀ tó, bi enia kò bá ṣiṣẹ́ kun á parun. ## .
 ## .
irú ilú ti ó bá ńná iná-kuna, agbójúlógún àti ọ̀le wọnyi yio ráhùn ni ikẹhin.  ## .
ẹ gbọ́ orin ti àwọn ọmọ ilé iwé ńkọ ni àsikò eré-ìbílẹ̀ ni ojú iwé yi. ## .
agbe ló laró, ki ráhùn aró, ## .
àlùkò ló losùn, ki ráhùn osùn ## .
lékeléke ló lẹfun, ki ráhùn ẹfun, ## .
ka má rahùn owó, ## .
ka má rahùn ọmọ ## .
ohun táó jẹ, táó mu kò mà ni wọn wa o) (lẹmeji) ## .
ọọ̀ni ilé ifẹ̀, ọba okùnadé alade sijúwadé, olúbùṣe keji wàjà  ## .
ni ọjọ kejidinlọ́gbọ̀n, oṣù keje, ọdún ẹgbãlemẹ͂dógún, iroyin jade ninú àwọn iwé-iroyin àti ori ayélujára pé ọba okunade sijuwade, olúbùṣe ## .
keji, pa ipò da ni ilú ọba.   ## .
àwọn olóyè ilé-ifẹ̀ sẹ́ ọ̀rọ̀ ikú ọba yi, nitori ni ayé àtijọ́, àwọn àgbà oyè ló ni àṣẹ lati tú ## .
ọ̀fọ̀ pé ọba wàjà fún ará ilú, nitori gẹ́gẹ́ bi àṣà yorùbá ọba ki kú.   ## .
àwọn àgbà oyè tú ọ̀fọ̀ ni iwá́jú gómìnà rauf arégbẹ́ṣọlá ti ipinlẹ̀ ọ̀ṣun, ni ọjọ́rú, ọjọ́ kejila oṣù kẹjọ ọdún ## .
ẹgbãlemẹ͂dógún.  ## .
ni ayé òde òni kò si àṣiri mọ, àṣà yi ti yi padà nitori, ni àtijọ́, ọba ki kú si ## .
àjò, bẹni kò si iwé-iroyin àti ẹ̀rọ ayélujára. ## .
ilé ifẹ̀ jẹ́ ilú pàtàki ni ilẹ̀ yorùbá nitori itàn sọ wi pé ibẹ̀ ni orisun yorùbá pẹ̀lú bàbá nla ## .
yorùbá “oduduwa” ti ó tẹ ibẹ̀ dó.    ## .
okùnadé alade sijúwadé, olúbùṣe keji, gun ori oyè ọọni ifẹ̀ nigbati ó pé aadọta ọdún, ó lo ọdún mẹ͂dógóji ni ## .
ipò ọọni ifẹ̀.   ## .
ohun ni aadọta ọba ilé ifẹ̀. ## .
ìsìnkú ọba sijúwadé bẹ̀rẹ̀ ni ọjọ́ ẹti, ọjọ́ kẹrinla, oṣù kẹjọ, ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún.  lẹhin ìsìnkú, ìséde ọlọ́jọ́ meje yio ## .
bẹ̀rẹ̀ ni ilé-ifẹ̀ àti agbègbè rẹ lati agogo mẹrin ìrọ̀lẹ́.  ## .
ki èdùmàrè gba olóògbé ọba sijúwadé si afẹ́fẹ́ rere. ## .
wọn mbẹ oníṣègùn, wọn ò bẹ aláìsàn ## .
yorùbá ma nlo òwe yi nigbati èniyàn bá ṣẹ̀ tàbi ṣe nkan burúkú si ẹni keji, ti wọn bẹ̀rẹ̀ si ## .
bẹ ẹni ti wọn ṣẹ̀ lai mọ bóyá ẹni ti ó ṣẹ̀ ni àyipadà ọkàn kúrò ni iwà ìbàjẹ́ tàbi ## .
iṣẹ́ ibi.   ## .
a tún lè ṣe àpẹrẹ pé wọn mbẹ adájọ́ ki ó ṣe àánú fún ọ̀daràn lai jẹ ki ó ronú ## .
ohun burúkú ti ó ṣe, ki ó lé yi padà. ## .
oníṣègùn ninú òwe yi lè jẹ́, òbi, ọ̀gá ilé-iṣẹ́, adájọ́, ọlọpa, ọ̀rẹ́, ẹ̀gbọ́n, àbúrò àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ, ## .
nigbati aláìsàn jẹ ẹni ti ó ṣẹ̀.   ## .
lai si ìbáwí tàbi ijiyà fún ẹ̀ṣẹ̀, ẹlẹ́sẹ̀ tàbi ọ̀daràn kò ni yi padà.   ## .
nitori eyi, ó yẹ ki á bẹ alaisan, ki ó lè lo oògùn ti oníṣègùn ṣe, ki ó bà lè ## .
ri ìwòsàn, ki wọn tó bẹ oníṣègùn. ## .
bi egúngún/eégún bá ńlé ni ki a má rọ́jú, bi ó ṣe ńrẹ ará ayé, ló ńrẹ ará ọrun ## .
yorùbá ma ńṣe ọdún egúngún/eégún ni ọdọ-dún lati ṣe iranti bàbánlá/ìyánlá wọn ti ó ti di olóògbé nitori wọn ni ## .
iṣẹ́ lati ṣe laarin alàyè lati rán ará ilú leti pé ki wọn di àjogúnbá ẹ̀kọ́ iwà rere mú.  ## .
 ## .
yorùbá má ńpe egúngún/eégún ni “ará ọ̀run”. ## .
egúngún/eégún ma ńgbé ọ̀pá tàbi ẹgba lati na ẹni ti ó bá hu iwà burúkú ni àwùjọ.  ## .
fún àpẹrẹ, obinrin ti kò múra dáradára tàbi ẹni ti ó bá wọ bàtà, eégún á le lati naa. ## .
òwe yorùbá ti ó ni “bi egúngún/eégún bá ńlé ni ki a má rọ́jú, bi ó ṣe ńrẹ ará ayé, ## .
ló ńrẹ ará ọrun”, ṣe gba ẹni ti ó bá wà ninú ìṣòro ni ìyànjú pé, ìṣòro yi ki ṣe ## .
ohun ti kò ni tán tàbi ni òpin.   ## .
èyi tùmọ́ si pé, ìṣòro yi á ré kọjá bi enia bá lè rọ́jú. ## .
ni ayé òde òni, njẹ́ ó yẹ ki a pọ́n àṣà fi fẹ́ iyàwó púpọ̀ lé ni igbéyàwó ìbílẹ̀ yorùbá ## .
ni igbà àtijọ́, oníyàwó kan kò wọ́pọ̀ nitori iṣẹ́ àgbẹ̀.   ## .
àṣà fi fẹ́ iyàwó púpọ̀ ṣe kókó nitori bibi ọmọ púpọ̀ pàtàki ọmọ ọkùnrin fún irànlọ́wọ́ iṣẹ́-oko.   ## .
fi fẹ̀ iyàwó púpọ̀ kò pin si ilẹ̀ yorùbá tàbi ilẹ̀ aláwọ̀dúdú nikan, ó wọ́pọ̀ ni ilẹ̀ aláwọ̀funfun ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ## .
ọdún sẹhin ṣùgbọ́n nitori òwò ẹrú àti ẹ̀sin igbàgbọ́ wọn bẹ̀rẹ̀ àṣà fi fẹ iyàwó kan.   ## .
lẹhin òwò ẹrú, li lo ẹ̀rọ igbàlódé fún iṣẹ́ oko jẹ ki aláwọ̀funfun lè dúró pẹ̀lú àṣà fi fẹ́ iyàwó ## .
kan. ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀dọ́ ayé òde òni ti kọ àṣà fi fẹ́ iyàwó púpọ̀ silẹ̀ nitori ẹ̀sìn, ìmọ̀ àti si sá fún ## .
rògbòdiyàn ti ó lọ pẹ̀lú iyàwó púpọ̀.   ## .
iṣẹ́ alákọ̀wé kò ṣe fi jogún fún ọmọ nitori iwé-ẹ̀ri àti ipò ti èniyàn dé ni iṣẹ́ akọ̀wé tàbi iṣẹ́ ## .
ìjọba kò ṣe fi jogún fún ọmọ bi oko.   ## .
owó ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ oniṣẹ́-oṣ̀u ngba kò tó lati bọ́ iyàwó kan ki owó oṣù míràn tó wọlé, bẹni kò tó ## .
gba ilé nla ti ó lè gba iyàwó púpọ̀ pàtàki ni ilú nla bi èkó.   ## .
àṣà iyàwó púpọ̀ ṣi pọ̀, ni àwọn ilú kékeré tàbi abúlé laarin àwọn àgbẹ̀ àti àwọn ti kò kàwé. ## .
yorùbá ni “bàbá, bàbá gbogbo ayé”, bi iyàwó kò bá ni iṣẹ́ lati tọ́jú ọmọ wọn, ìṣẹ́ dé, nitori eyi, ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ obinrin yorùbá ma ntẹpá mọ́ṣẹ́ lati lè tọ́jú ọmọ wọn lai dúró de ọkọ.   ## .
ìyà àti ìṣẹ́ ni fún ọmọ púpọ̀ àti àwon iyàwó ọkùnrin ti kò ni iṣẹ́ tàbi eyi ti ó ni ## .
iṣẹ́ ti kò wúlò. ## .
ewu ti ó wà ni ilé oníyàwó  púpọ̀ ju ire ibẹ̀ lọ.   ## .
yorùbá ni “oníyàwó kan kò mọ ẹjọ́ oníyàwó  púpọ̀ da a”.   ## .
lára ewu wọnyi ni, ki i si ifọ̀kànbalẹ̀ nitori ijà àti ariwo ti owú ji jẹ laarin àwọn iyàwó ma ## .
nfà pàtàki ni agbo ilé nlá tàbi ilé ọlọ́rọ̀ àti olóyè.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé oníyàwó  púpọ̀ ma nda ahoro lẹhin ikú olóri ilé nitori kò si ẹni ti ó ni ìfẹ́ ## .
tọ si bàbá oníyàwó  púpọ̀. ## .
“èèmọ̀ ni ki ọkùnrin fẹ́ ọkùnrin tàbi ki obinrin fẹ́ obinrin ni àṣà yorùbá ” ## .
ilé ẹjọ́ àgbà yi àṣà ìgbéyàwó àdáyébá padà ni ilú àmẹ́ríka.   ## .
ni ọjọ́ ẹti, oṣù kẹfà, ọjọ́ kẹrindinlọ́gbọ́n, ọdún ẹgbãlemẹdógún, ilé ẹjọ́ àgbà ti ilú àmẹ́ríkà ṣe òfin pé “kò si ## .
ìpínlẹ̀ àmẹ́ríkà ti ó ni ẹ̀tọ́ lati kọ igbéyàwó laarin ọkùnrin pẹ̀lú ọkùnrin tàbi obinrin pẹ̀lú obinrin”.   ## .
ijà fún ẹ̀tọ́ lati ṣe irú igbeyawo yi ti wà lati bi ọdún mẹrindinlãdọta sẹhin, ṣùgbọ́n ni oṣù kẹfà, ọdún ## .
ẹgbãlemẹ́tàlá, ilé ẹjọ́ àgbà fi àṣẹ si pé ki ìjọba àpapọ̀ gba àṣà ki ọkùnrin fẹ́ ọkùnrin tàbi ki obinrin ## .
fẹ́ obinrin, lati jẹ ki àwọn ti ó bá ṣe irú igbéyàwó yi lè gba ẹ̀tọ́ ti ó tọ́ si ## .
igbéyàwó àdáyébá – ohun ti ó tọ́ si ọkùnrin ti o fẹ́ obinrin, nipa ogún pinpin, owó ori tàbi bi ## .
igbéyàwó ba túká. ## .
ìjọba-àpapọ̀ ti ilú àmẹ́ríkà gba òfin yi wọlé nitori “òfin-òṣèlú ni wọn fi ndari ilú àmẹ́ríkà”.   ## .
lati igbà ti ìròyìn ìdájọ́ yi ti jade, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ni àgbáyé, pàtàki àwọn ẹlẹ́sin igbàgbọ́ ti nda ẹ̀bi fún ìjọba ## .
àmẹ́ríkà pé wọn rú òfin ọlọrun nipa igbéyàwó. ## .
ni àṣà igbéyàwó yorùbá, èèmọ̀ ni ki ọkùnrin fẹ́ ọkùnrin tàbi ki obinrin fẹ́ obinrin.  ki ẹbi ma ba ## .
parẹ́, ọmọ bibi jẹ ikan ninú ohun pàtàki ni igbéyàwó.   ## .
bi ọkùnrin bá fẹ́ ọkùnrin, wọn ò lè bi ọmọ lai si pé wọn gba ọmọ tọ́ tàbi ki wọn ## .
wa obinrin ti yio bá wọn bi ọmọ tàbi bi ó bá jẹ laarin obinrin meji ti ó fẹ́ ara, ## .
ikan ninú obinrin yi ti lè bimọ tẹ́lẹ̀ tàbi ki ó wá ọkùnrin ti yio fún ohun lóyún ki wọn ## .
lè ni ọmọ ni irú igbéyàwó yi. ## .
yorùbá ni “bi a ti nṣe ni ilé wa, èèwọ̀ ibòmíràn” òfin àmẹ́ríkà yi jẹ́ èèmọ̀ ni ilẹ̀ yorùbá nitori ## .
a kò gbọ tàbi ka a ninú itàn àṣà yoruba  .   ## .
ki ṣe gbogbo èèmọ̀ ni ó dára, fún àpẹrẹ, ni igbà kan ri èèmọ̀ ni ki èniyàn bi àfin, tàbi ## .
bi ibeji nitori eyi, wọn ma npa ikan ninú àwọn meji yi ni tàbi ki wọn jù wọn si igbó ## .
lati kú, ṣùgbọ́n láyé òde òni àṣà ji ju ibeji tàbi ibẹta si igbó ti dúró.   ## .
kò yẹ ki ẹnikẹni pa ẹnikeji nitori àwọ̀ ara tàbi nitori ẹni ti èniyàn bá ni ìfẹ́ si.   ## .
ni ilú àmẹ́ríkà ni àwọn ti ó fi ẹsin ìgbàgbọ́ bojú ti kó si abẹ́ àwọn aṣòfin ilú àmẹ́ríkà ni ## .
ayé àtijọ́ pé aláwọ̀dúdú ki ṣe èniyàn, nitori eyi, ó lòdi si òfin ki aláwọ̀dúdú fẹ́ aláwọ̀funfun, bi wọn bá ## .
fẹ́ra, wọn kò kà wọn kún tàbi ka irú ọmọ bẹ ẹ si èniyàn gidi.   ## .
bẹni wọn lo òfin burúkú yi naa lati pa aláwọ̀dúdú lẹhin isin ni aarin igboro lai ya aláwọ̀dúdú ti wọn ## .
kó lẹ́rú lati ilẹ yorùbá sọtọ.   ## .
ogun abẹ́lé àti ṣi ṣe òfin àpapọ̀ tuntun lẹhin ogun, ni wọn fi gba àwọn aláwọ̀dúdú silẹ̀ ni ilú àmẹ́ríkà. ## .
ki àgbàdo tó di ẹ̀kọ, a lọ̀ ọ́ pa pọ̀: ògì ṣí ṣe ## .
àgbàdo ni wọn fi nṣe ògì.   ## .
ògì ni wọn fi nṣe ẹ̀kọ́.   ## .
ògì ṣí ṣe fẹ ìmọ́ tótó, nitori eyi, lai si omi, ògì kò lè ṣe é ṣe.   ## .
ọkà oriṣiriṣi ló wà ṣùgbọ́n, ọkà àgbàdo àti bàbà ni wọn mọ̀ jù lati fi ṣe ògì funfun tàbi pupa. ## .
  ## .
a lè lọ àgbàdo funfun àti pupa pọ̀, ẹlòmiràn lè lọ ẹ̀wà sóyà pẹ̀lú gẹ́gẹ́ bi àpẹrẹ àwòrán ojú iwé ## .
yi ## .
ṣí ṣe ògì ## .
ra àgbàdo lọ́jà ## .
rẹ àgbàdo nikan ## .
yọ ẹ̀gbin bi ò̀kúta kúrò ## .
si sẹ́ àgbàdo lẹhin li lọ  ## .
ra àgbàdo lọ́jà ## .
da àgbàdo rẹ fún ọjọ́ mẹta ninú omi tútù tàbi omi gbi gbóná ## .
ṣọn àgbàdo kúrò ninú omi lati yọ ẹ̀gbin bi ò̀kúta kúrò ## .
gbe lọ si ẹ̀rọ fún li lọ̀ tàbi gun pẹ̀lú odó lati lọ ọ. ## .
sẹ́ ògì pẹ̀lú asẹ́ aláṣọ tàbi asẹ́ igbàlódé ## .
bẹ̀rẹ̀ si yọ omi ori ògì si sẹ bi ó bá ti tòrò ## .
pààrọ̀ omi ori rẹ fún ìtọ́jú rẹ fún ji jẹ tàbi ## .
da ògì sinú àpò ki ó lè gbẹ fún ìtọ́jú ## .
ọba aládélúsi ògúnladé-aládétóyìnbó gun ori oyè ilu àkúrẹ́ ## .
déjì àkúrẹ́ ọba aládélúsi ògúnladé-aládétóyìnbó pari gbogbo ètùtù ibilẹ ti ọba àkúrẹ́ ma nṣe lati gori oyè ni ọjọ́rú, ọjọ́ ## .
kẹjọ, oṣù keje, ọdún ẹgbãlemẹ̃dógún, lati di ọba kejidinlãdọta ilú àkúrẹ́ ni ipinlẹ̀ ondó ti ila-oorun orilẹ̀ èdè nigeria. ## .
kábiyèsi, ọba aláyélúà, wo kú ori ire o ## .
ẹbọ á fín o àbá ## .
adé á pẹ́ lóri, bàtà á pẹ́ lọ́sẹ̀ o ## .
ùgbà rẹ á tu ùlú àkúrẹ́ lára (àṣẹ) ## .
wi wé gèlè aṣọ òfì/òkè ## .
aṣọ-òfì tàbi aṣọ-òkè jẹ́ aṣọ ilẹ̀ yorùbá.   ## .
aṣọ òde ni, nitori kò ṣe gbé wọ lójojúmọ́.   ## .
ọ̀pọ̀lọpọ̀ aṣọ-òfì/òkè wúwo, ṣùgbọ́n ti ìgbàlódé ti bẹ̀rẹ̀ si fúyẹ́ nitori òwú igbalode.   ## .
yorùbá ma nlo aso-oke fún igbéyàwó, ìkómọ, òkú ṣi ṣe, oyè ji jẹ, àti ayẹyẹ ìbílẹ̀ yoku.   ## .
ó dùn lati wé, ó si yẹ ni.   ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò wi wé gèlè aṣọ-òkè ninú àwòrán àti àpèjúwe ojú iwé yi: ## .
wi wé gèlè ìgbàlódé ## .
oriṣiriṣi gèlè ## .
aṣọ yorùbá kò pé, lai si gèlè.   ## .
bi yorùbá bá wọ aṣọ ìbílẹ̀ fún òde ojoojúmọ́ tàbi fún ayẹyẹ, wọn ni lati wé gèlè ki imúra lè ## .
pé.   ## .
fún ji jade ojoojúmọ́, a lè lo ipèlé aṣọ àdirẹ àti àwọn aṣọ igbàlódé  lati fi wé gèlè, ṣùgbọ́n ## .
fún òde gidi, gèlè igbàlódé tàbi aṣọ òfì ti wọn npe ni aṣọ òkè ni yorùbá ma nwe.   ## .
eleyi jẹ ki imúra yorùbá gbayì ni gbogbo àgbáyé.   ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò wi wé gèlè ni ojú iwé yi. ## .
“gèlè ò dùn bi ká mọ̀ ọ́ wé, ká mọ̀ ọ́ wé, kò tó kó yẹni”:  ## .
aṣọ yorùbá, ìró àti bùbá kò pé lai si gèlè.  ## .
gèlè oriṣiriṣi ló wà̀, a lè lo gèlè aṣọ ìbílẹ̀ bi: aṣọ òfi/òkè, àdìrẹ, tàbi ki á yọ gèlè lára ## .
aṣọ.   ## .
ọpọlọpọ gèle ìgbàlódé wá lati òkè òkun. ## .
gèlè aṣọ òfì òkè ## .
ti ìgbàlódé̀ ## .
gèlè aṣọ ànkàrá  ## .
ìmúra obinrin yorùbá kò pé lai wé gèlè, ṣùgbọ́n òwe yorùbá ti ó ni “gele ko dun bi ka mo ## .
we, ka mo we, ko to ko yeni”, fihan pe ki ṣe owó ti enia ná lati ra gèlè ni ## .
ó ni kó yẹni.   ## .
a lè fi ò́we yi bá awọn obinrin ti o nṣe àṣejù tabi àṣehàn, nipa ki kó owó nlá lóri ## .
àti ra gèlè lati òkè òkun.  ## .
ọ̀pọ̀ gèlè lati òkè òkun ṣòro lati wé nitorina bi enia ò bá we dáadáa, kò ni yẹni.  ## .
a le fi òwe yi tún gb́ àwọn obinrin ti ó kó gèlè aṣọ-ẹbí jọ ni ìyànjú pé ki ṣe ## .
bi gèlè ṣe pọ̀ tó ló mú kó yẹni.   ## .
ẹ jẹ́ ki á ṣe ohun gbogbo ni ìwọ̀ntún-ìwọ̀nsì. ## .
“bi a bà jẹ̀kọ à dári ji ewé”: à-lò-tún-lò ## .
ki ariwo à-lò-tún-lò tó gbòde ni aiyé òde òni nipa àti dáàbò bo àyíká ni yorùbá ti ńlo à-lò-tún-lò pàtàki ## .
li lo ewé lati pọ́n oúnjẹ. ## .
oriṣiriṣi ewé ló wà ni ilẹ̀ yorùbá ti wọn fi má ńpọ́n oúnjẹ bi: ẹ̀kọ, ọ̀ọ̀lẹ̀/mọ́in-mọ́in, irẹsi sisè (ọ̀fadà), obì ## .
àti bẹ̃bẹ lọ.   ## .
ewé iran/ẹ̀kọ ló wọ́pọ lati fi pọ́n ẹ̀kọ, ọ̀ọ̀lẹ̀/mọ́in-mọ́in, iyán, àmàlà, irẹsi sisè àti bẹ̃bẹ lọ.   ## .
ewé obì, ewé ọ̀gẹ̀dẹ̀, ewé kókò, àti àwọn ewé yókù ni iwúlò wọn ni ilé tàbi lóko.  ## .
gbogbo ewé wọnyi wúlò fún àyiká ju ọ̀rá ti wọn ńlò lati pọ́n oúnjẹ láyé òde òni.  ## .
ewé li lo fún pi pọ́n àwọn oúnjẹ kò léwu rárá bi ọ̀rá igbàlódé. ## .
yorùbá ni “bi a bà jẹ̀kọ à dári ji ewé”.   ## .
òwe yi túmọ̀ si pé, bi a jẹ oúnjẹ inú ewé tán, à ju ewé nù.   ## .
ewé ti a kó sọnù wúlò fún àyiká ju ọ̀rá igbàlódé lọ.   ## .
bi wọn da ewé si ilẹ́, yio da ilẹ́ padà, bi wọn da sinú omi/odò, kò léwu fún ẹja àti ## .
ohun ẹlẹmi inú omi/odò, bi  ọ̀rá àti ike igbàlódé ti ó ḿba àyiká jẹ́.   ## .
ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán lilo ewé lójú iwé yi. ## .
obì ninú ewé obì  ## .
oúnjẹ pipọ́n ## .
ọ̀ọ̀lẹ̀ mọ́ínmọ́ín eléwé ## .
ìkéde káríayé fún è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn ## .
ò̩rò̩ àkó̩so̩ ## .
bí ó ti jé̩ pé s̩ís̩e àkíyèsí iyì tó jé̩ àbímó̩ fún è̩dá àti ìdó̩gba è̩tó̩ t̩í kò s̩eé mú ## .
kúrò tí è̩dá kò̩ò̩kan ní, ni òkúta ìpìlè̩ fún òmìnira, ìdájó̩ òdodo àti àlàáfíà lágbàáyé, ## .
bí ó ti jé̩ pé àìka àwo̩n è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn sí àti ìké̩gàn àwo̩n è̩tó̩ wò̩nyí ti s̩e okùnfà fún àwo̩n ## .
ìwà búburú kan, tó mú è̩rí‐o̩kàn è̩dá gbo̩gbé̩, tó sì jé̩ pé ìbè̩rè̩ ìgbé ayé titun, nínú èyí tí àwo̩n ## .
ènìyàn yóò ti ní òmìnira òrò̩ síso̩ àti òmìnira láti gba ohun tó bá wù wó̩n gbó̩, òmìnira ló̩wó̩ è̩rù ## .
àti òmìnira ló̩wó̩ àìní, ni a ti kà sí àníyàn tó ga jù lo̩ ló̩kàn àwo̩n o̩mo̩‐èniyàn, ## .
bí ó ti jé̩ pé ó s̩e pàtàkì kí a dáàbò bo àwo̩n è̩tó o̩mo̩nìyàn lábé̩ òfin, bí a kò ## .
bá fé̩ ti àwo̩n ènìyàn láti ko̩jú ìjà sí ìjo̩ba ipá àti ti amúnisìn, nígbà tí kò bá sí ò̩nà ## .
àbáyo̩ mìíràn fún wo̩n láti bèèrè è̩tó̩ wo̩n, ## .
bí ó ti jé̩ pé ó s̩e pàtàkì kí ìdàgbàsókè ìbás̩epò̩ ti ò̩ré̩‐sí‐ò̩ré̩ wà láàrin àwo̩n orílè̩‐èdè, ## .
bí ó ti jé̩ pé gbogbo o̩mo̩ àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé tún ti te̩nu mó̩ ìpinnu tí wó̩n ti s̩e té̩lè̩ ## .
nínú ìwé àdéhùn wo̩n, pé àwo̩n ní ìgbàgbó̩ nínú è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí, ìgbàgbó̩ nínú iyì àti è̩ye̩ è̩dá ## .
ènìyàn, àti ìgbàgbó̩ nínú ìdó̩gba è̩tó̩ láàrin o̩kùnrin àti obìnrin, tó sì jé̩ pé wó̩n tún ti pinnu láti s̩e ## .
ìgbéláruge̩ ìtè̩síwájú àwùjo̩ nínú èyí tí òmìnira ètò ìgbé‐ayé rere è̩dá ti lè gbòòrò sí i, ## .
bí ó ti jé̩ pé àwo̩n o̩mo̩ e̩gbé̩ àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé ti jé̩jè̩é̩ láti fo̩wó̩s̩owó̩ pò̩ pè̩lú àjo̩ náà, kí ## .
won lè jo̩ s̩e às̩eyege nípa àmús̩e̩ àwo̩n è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn àti òmìnira è̩dá tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí àti láti rí i ## .
pé à ń bò̩wò̩ fún àwo̩n è̩tó̩ náà káríayé, ## .
bí ó ti jé̩ pé àfi tí àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí bá yé ènìyàn nìkan ni a fi lè ## .
ní àmús̩e̩ è̩jé̩ yìí ní kíkún, ## .
ní báyìí, ## .
àpapò̩ ìgbìmò̩ àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé s̩e ìkéde káríayé ti è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn, gé̩gé̩ bí ohun àfojúsùn tí gbogbo è̩dá àti orílè̩‐èdè ## .
jo̩ ń lépa ló̩nà tó jé̩ pé e̩nì kò̩ò̩kan àti è̩ka kò̩ò̩kan láwùjo̩ yóò fi ìkéde yìí só̩kàn, tí wo̩n ## .
yóò sì rí i pé àwo̩n lo ètò‐ìkó̩ni àti ètò‐è̩kó̩ láti s̩e ìgbéláruge̩ ìbò̩wò̩ fún è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí. bákan ## .
náà, a gbo̩dò̩ rí àwo̩n ìgbésè̩ tí ó lè mú ìlo̩síwájú bá orílè̩‐èdè kan s̩os̩o tàbí àwo̩n orílè̩‐èdè sí ara ## .
wo̩n, kí a sì rí i pé a fi ò̩wò̩ tó jo̩jú wo̩ àwo̩n òfin wò̩nyí, kí àmúlò wo̩n sì ## .
jé̩ káríayé láàrin àwo̩n ènìyàn orílè̩‐èdè tó jé̩ o̩mo̩ àjo̩‐ìsò̩kan àgbáyé fúnra wo̩n àti láàrin àwo̩n ènìyàn orílè̩‐èdè mìíràn tó ## .
wà lábé̩ às̩e̩ wo̩n. ## .
abala kìíní. ## .
gbogbo ènìyàn ni a bí ní òmìnira; iyì àti è̩tó̩ kò̩ò̩kan sì dó̩gba. wó̩n ní è̩bùn ti làákàyè àti ti ## .
è̩rí‐o̩kàn, ó sì ye̩ kí wo̩n ó máa hùwà sí ara wo̩n gé̩gé̩ bí o̩mo̩ ìyá. ## .
abala kejì. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní ànfàní sí gbogbo è̩tó̩ àti òmìnira tí a ti gbé kalè̩ nínú ìkéde yìí láìfi ti ## .
ò̩rò̩ ìyàtò̩ è̩yà kankan s̩e; ìyàtò̩ bí i ti è̩yà ènìyàn, àwò̩, ako̩‐n̄‐bábo, èdè, è̩sìn, ètò ìs̩èlú tàbí ìyàtò̩ nípa ## .
èrò e̩ni, orílè̩‐èdè e̩ni, orírun e̩ni, ohun ìní e̩ni, ìbí e̩ni tàbí ìyàtò̩ mìíràn yòówù kó jé̩. síwájú sí i, ## .
a kò gbo̩dò̩ ya e̩nìké̩ni só̩tò̩ nítorí irú ìjo̩ba orílè̩‐èdè rè̩ ní àwùjo̩ àwo̩n orílè̩‐èdè tàbí nítorí ètò‐ìs̩èlú tàbí ètò‐ìdájó̩ ## .
orílè̩‐èdè rè̩; orílè̩‐èdè náà ìbáà wà ní òmìnira tàbí kí ó wà lábé̩ ìs̩àkóso ilè̩ mìíràn, wo̩n ìbáà má dàá ## .
ìjo̩ba ara wo̩n s̩e tàbí kí wó̩n wà lábé̩ ìkáni‐lápá‐kò yòówù tí ìbáà fé̩ dí òmìnira wo̩n ló̩wó̩ gé̩gé̩ bí ## .
orílè̩‐èdè. ## .
abala ke̩ta. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti wà láàyè, è̩tó̩ sí òmìnira àti è̩tó̩ sí ààbò ara rè̩. ## .
abala ke̩rin. ## .
a kò gbo̩dò̩ mú e̩niké̩ni ní e̩rú tàbí kí a mú un sìn; e̩rú níní àti ò wò e̩rú ni ## .
a gbo̩dò̩ fi òfin dè ní gbogbo ò̩nà. ## .
abala karùn‐ún. ## .
a kò gbo̩dò̩ dá e̩nì ké̩ni lóró tàbí kí a lò ó ní ìlò ìkà tí kò ye̩ o̩mo̩ ènìyàn ## .
tàbí ìlò tó lè tàbùkù è̩dá ènìyàn. ## .
abala ke̩fà. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ pé kí a kà á sí gé̩gé̩ bí ènìyàn lábé̩ òfin ní ibi gbogbo. ## .
abala keje. ## .
gbogbo ènìyàn ló dó̩gba lábé̩ òfin. wó̩n sì ní è̩tó̩ sí àà bò lábé̩ òfin láìsí ìyàsó̩tò̩ kankan. gbogbo ènìyàn ## .
ló ní è̩tó̩ sí ààbò tó dó̩gba kúrò ló̩wó̩ ìyàsó̩tò̩ yòówù tí ìbáà lòdì sí ìkéde yìí àti è̩tó̩ kúrò ## .
ló̩wó̩ gbogbo ohun tó bá lè ti ènìyàn láti s̩e irú ìyàsó̩tò̩ bé̩è̩. ## .
abala ke̩jo̩. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan lórílè̩‐èdè, ló ní è̩tó̩ sí àtúns̩e tó jo̩jú ní ilé‐e̩jó̩ fún ìwà tó lòdì sí è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn, tó ## .
jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí gé̩gé̩ bó s̩e wà lábé̩ òfin àti bí òfin‐ìpìlè̩ s̩e là á sílè̩. ## .
abala ke̩sàn‐án. ## .
a kò gbo̩dò̩ s̩àdédé fi òfin mú ènìyàn tàbí kí a kàn gbé ènìyàn tì mó̩lé, tàbí kí a lé ## .
ènìyàn jáde ní ìlú láìnídìí. ## .
abala ke̩wàá. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan tí a bá fi è̩sùn kàn ló ní è̩tó̩ tó dó̩gba, tó sì kún, láti s̩àlàyé ara rè̩ ## .
ní gban̄gba, níwájú ilé‐e̩jó̩ tí kò s̩ègbè, kí wo̩n lè s̩e ìpinnu lórí è̩tó̩ àti ojús̩e rè̩ nípa irú è̩sùn ## .
ò̩ràn dídá tí a fi kàn án. ## .
abala ko̩kànlá. ## .
e̩nìké̩ni tí a fi è̩sùn kàn ni a gbo̩dò̩ gbà wí pé ó jàrè títí è̩bi rè̩ yóò fi hàn ## .
lábé̩ òfin nípasè̩ ìdájó̩ tí a s̩e ní gban̄gba nínú èyí tí e̩ni tí a fi è̩sùn kàn yóò ti ## .
ní gbogbo ohun tí ó nílò láti fi s̩e àwíjàre ara rè̩. ## .
a kò gbo̩dò̩ dá è̩bi è̩s̩è̩ fún e̩nìké̩ni fún pé ó hu ìwà kan tàbí pé ó s̩e àwo̩n àfojúfò ## .
kàn nígbà tó jé̩ pé lásìkò tí èyí s̩e̩lè̩, irú ìwà bé̩è̩ tàbí irú àfojúfò bé̩è̩ kò lòdì sí òfin ## .
orílè̩‐èdè e̩ni náà tàbí òfin àwo̩n orílè̩‐èdè àgbáyé mìíràn. bákan náà, ìje̩níyà tí a lè fún e̩ni tó dé̩s̩è̩ kò ## .
gbo̩dò̩ ju èyí tó wà ní ìmúlò ní àsìkò tí e̩ni náà dá è̩s̩è̩ rè̩. ## .
abala kejìlá. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ pé kí a má s̩àdédé s̩e àyo̩júràn sí ò̩rò̩ ìgbésí ayé rè̩, tàbí sí ò̩rò̩e̩bí ## .
rè̩ tàbí sí ò̩rò̩ ìdílé rè̩ tàbí ìwé tí a ko̩ sí i; a kò sì gbo̩dò̩ ba iyì àti ## .
orúko̩ rè̩ jé̩. e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ààbò lábé̩ òfin kúrò ló̩wó̩ irú àyo̩júràn tàbí ìbanijé̩ bé̩è̩. ## .
abala ke̩tàlá. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti rìn káàkiri ní òmìnira kí ó sì fi ibi tó bá wù ú s̩e ## .
ìbùgbé láàrin orílè̩‐èdè rè̩. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kúrò lórílè̩‐èdè yòówù kó jé̩, tó fi mó̩ orílè̩‐èdè tirè̩, kí ó sì tún ## .
padà sí orílè̩‐èdè tirè̩ nígbà tó bá wù ú. ## .
abala ke̩rìnlá. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti wá ààbò àti láti je̩ àn fàní ààbò yìí ní orílè̩‐èdè mìíràn nígbà tí ## .
a bá ń s̩e inúnibíni sí i. ## .
a kò lè lo è̩tó̩ yìí fún e̩ni tí a bá pè lé̩jó̩ tó dájú nítorí e̩ s̩è̩ tí kò ## .
je̩ mó̩ ò̩rò̩ ìs̩èlú tàbí ohun mìíràn tí ó s̩e tí kò bá ète àti ìgbékalè̩ ajo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé mu. ## .
abala ke̩è̩é̩dógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti jé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè kan. ## .
a kò lè s̩àdédé gba è̩tó̩ jíjé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè e̩ni ló̩wó̩ e̩nìké̩ni láìnídìí tàbí kí a kò̩ fún e̩nìké̩ni láti ## .
yàn láti jé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè mìíràn. ## .
abala ke̩rìndínlógún. ## .
to̩kùnrin tobìnrin tó bá ti bàlágà ló ní è̩tó̩ láti fé̩ ara wo̩n, kí wó̩n sì dá e̩bí ti wo̩n ## .
sílè̩ láìsí ìkanilápá‐kò kankan nípa è̩yà wo̩n, tàbí orílè̩‐èdè wo̩n tàbí è̩sìn wo̩n. e̩tó̩ wo̩n dó̩gba nínú ìgbeyàwó ìbáà jé̩ ## .
nígbà tí wo̩n wà papò̩ tàbí lé̩yìn tí wó̩n bá ko̩ ara wo̩n. ## .
a kò gbo̩dò̩ s̩e ìgbeyàwó kan láìjé̩ pé àwo̩n tí ó fé̩ fé̩ ara wo̩n ní òmìnira àto̩kànwá tó péye ## .
láti yàn fúnra wo̩n. ## .
e̩bí jé̩ ìpìlè̩ pàtàkì àdánidá ní àwùjo̩, ó sì ní è̩tó̩ pé kí àwùjo̩ àti orílè̩‐èdè ó dáàbò bò ó. ## .
abala ke̩tàdínlógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti dá ohun ìní ara rè̩ ní tàbí láti ní in papò̩ pè̩lú àwo̩n mìíràn. ## .
a kò lè s̩àdédé gba ohun ìní e̩nì kan ló̩wó̩ rè̩ láìnídìí. ## .
abala kejìdínlógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmìnira èrò, òmìnira è̩rí‐o̩kàn àti òmìnira e̩ sìn. e̩tó̩ yìí sì gbani láàyè láti ## .
pààrò̩ e̩ sìn tàbí ìgbàgbó̩ e̩ni. ó sì fún e̩yo̩ e̩nì kan tàbí àkójo̩pò̩ ènìyàn láàyè láti s̩e è̩sìn wo̩n ## .
àti ìgbàgbó̩ wo̩n bó s̩e je̩ mó̩ ti ìkó̩ni, ìs̩esí, ìjó̩sìn àti ìmús̩e ohun tí wó̩n gbàgbó̩ yálà ní ìkò̩kò̩ ## .
tàbí ní gban̄gba. ## .
abala ko̩kàndínlógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmì nira láti ní ìmò̩ràn tí ó wù ú, kí ó sì so̩ irú ## .
ìmò̩ràn bé̩è̩ jáde; è̩tó̩yìí gbani láàyè láti ní ìmò̩ràn yòówù láìsí àtakò láti ò̩dò̩ e̩nìké̩ni láti wádìí ò̩rò̩, láti gba ## .
ìmò̩ràn ló̩dò̩ e̩lòmíràn tàbí láti gbani níyànjú ló̩nàkó̩nà láìka ààlà orílè̩‐èdè kankan kún. ## .
abala ogún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmìnira láti pé jo̩ pò̩ àti láti dara pò̩ mó̩ àwo̩n mìíràn ní àlàáfíà. ## .
a kò lè fi ipá mú e̩nìké̩ni dara pò̩ mó̩ e̩gbé̩ kankan. ## .
abala ko̩kànlélógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kópa nínú ìs̩àkóso orílè̩‐èdè rè̩, yálà fúnra rè̩ tàbí nípasè̩ àwo̩n as̩ojú tí a ## .
kò fi ipá yàn. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ tó dó̩gba láti s̩e is̩é̩ ìjo̩ba ní orílè̩‐èdè rè̩. ## .
i fé̩ àwo̩n ènìyàn ìlú ni yóò jé̩ òkúta ìpìlè̩ fún à s̩e̩ ìjo̩ba; a ó máa fi ìfé̩ yìí ## .
hàn nípasè̩ ìbò tòótó̩ tí a ó máa dì láti ìgbà dé ìgbà, nínú èyí tí e̩nì kò̩ò̩kan yóò ní ## .
è̩tó̩ sí ìbò kan s̩os̩o tí a dì ní ìkò̩kò̩ tàbí nípasè̩ irú o̩ nà ìdìbò mìíràn tí ó bá ## .
irú ìdìbò bé̩è̩ mu. ## .
abala kejìlélógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan gé̩gé̩ bí è̩yà nínú àwùjo̩ ló ní è̩tó̩ sí ìdáàbò bò láti o̩wó̩ ìjo̩ba àti láti jé̩ àn ## .
fà ní àwo̩n è̩tó̩ tí ó bá o̩rò̩‐ajé, ìwà láwùjo̩ àti às̩à àbínibí mu; àwo̩n è̩tó̩ tí ó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí ## .
fún iyì àti ìdàgbàsókè è̩dá ènìyàn, nípa akitiyan nínú orílè̩‐èdè àti ìfo̩wó̩s̩owó̩ pò̩ láàrin àwo̩n orílè̩‐èdè ní ìbámu pè̩lú ètò ## .
àti ohun àlùmó̩nì orílè̩‐èdè kò̩ò̩kan. ## .
abala ke̩tàlélógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti s̩is̩é̩, láti yan irú is̩é̩ tí ó wù ú, lábé̩ àdéhùn tí ó tó̩ ## .
tí ó sì tún ro̩rùn, kí ó sì ní ààbò kúrò ló̩wó̩ àìrís̩é̩ s̩e. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti gba iye owó tí ó dó̩gba fún irú is̩é̩ kan náà, láìsí ìyàsó̩tò̩ kankan. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan tí ó bá ń s̩isé̩ ní è̩tó̩ láti gba owó os̩ù tí ó tó̩ tí yóò sì tó ## .
fún òun àti e̩bí rè̩ láti gbé ayé tí ó bu iyì kún ènìyàn; a sì lè fi kún owó ## .
yìí nípasè̩ orís̩ìí àwo̩n ètò ìrànló̩wó̩ mìíràn nígbà tí ó bá ye. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti dá e̩gbé̩ òs̩ìs̩é̩ sílè̩ àti láti dara pò̩ mó̩ irú e̩gbe̩; bé̩è̩ láti dáàbò ## .
bo àwo̩n ohun tí ó je̩ é̩ lógún. ## .
abala ke̩rìnlélógún. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ìsinmi àti fàájì pè̩lú àkókò tí kò pò̩ jù lé̩nu is̩é̩ àti àsìkò ìsinmi ## .
lé̩nu is̩é̩ láti ìgbà dé ìgbà tí a ó sanwó fún. ## .
abala ke̩è̩é̩dó̩gbò̩n. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti gbé ìgbé ayé tó bójú mu nínú èyí tí òun àti e̩bí rè̩ yóò ## .
wà ní ìlera àti àlàáfíà, tí wo̩n yóò sì ní oúnje̩, as̩o̩, ilégbèé, àti àn fàní fún ìwòsàn àti gbogbo ## .
ohun tó lè mú è̩dá gbé ìgbé ayé rere. bákan náà, e̩nì kò̩ò̩kan ló tún ní ààbò nígbà àìnís̩é̩ló̩wó̩, nígbà ## .
àìsà n, nígbà tó bá di aláàbò̩‐ara, ní ipò opó, nígbà ogbó rè̩ tàbí ìgbà mìíràn tí ènìyàn kò ní ## .
ò̩nà láti rí oúnje̩ òò jó̩, tí eléyìí kì í sì í s̩e è̩bi olúwa rè̩. ## .
a ní láti pèsè ìtó̩jú àti ìrànló̩wó̩ pàtàkì fún àwo̩n abiyamo̩ àti àwo̩n o̩mo̩dé. gbogbo àwo̩n o̩mo̩dé yóò máa je̩ ## .
àwo̩n àn fàní ààbò kan náà nínú àwùjo̩ yálà àwo̩n òbí wo̩n fé̩ ara wo̩n ni tàbí wo̩n kò fé̩ ## .
ara wo̩n. ## .
abala ke̩rìndínló̩gbò̩n. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kó̩ è̩kó̩. ó kéré tán, è̩kó̩ gbo̩dò̩ jé̩ ò̩fé̩ ní àwo̩n ilé‐è̩kó̩ alákò̩ó̩bè̩rè̩. e̩kó̩ ## .
ní ilé‐è̩kó̩ alákò̩ó̩bè̩rè̩ yìí sì gbo̩dò̩ jé̩ dandan. a gbo̩dò̩ pèsè è̩kó̩ is̩é̩‐o̩wó̩, àti ti ìmò̩‐è̩ro̩ fún àwo̩n ènìyàn lápapò̩. ## .
àn fàní tó dó̩gba ní ilé‐è̩kó̩ gíga gbo̩dò̩ wà ní àró̩wó̩tó gbogbo e̩ni tó bá tó̩ sí. ## .
ohun tí yóò jé̩ ète è̩kó̩ ni láti mú ìlo̩síwájú tó péye bá è̩dá ènìyàn, kí ó sì túbò̩ rí ## .
i pé àwo̩n ènìyàn bò̩wò̩ fún è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn àti àwo̩n òmìnira wo̩n, tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí. e tò è̩kó̩ gbo̩dò̩ lè ## .
rí i pé è̩mí; ìgbó̩ra‐e̩ni‐yé, ìbágbépò̩ àlàáfíà, àti ìfé̩ ò̩ré̩‐sí‐ò̩ré̩ wà láàrin orílè̩‐èdè, láàrin è̩yà kan sí òmíràn àti láàrin ## .
e̩lé̩sìn kan sí òmíràn. e tò‐è̩kó̩ sì gbo̩dò̩ kún àwo̩n akitiyan àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé ló̩wó̩ láti rí i pé àlàáfíà ## .
fìdí múlè̩. ## .
àwo̩n òbí ló ní è̩tó̩ tó ga jù lo̩ láti yan è̩kó̩ tí wó̩n bá fé̩ fún àwo̩n o̩mo̩ wo̩n. ## .
abala ke̩tàdínló̩gbò̩n. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láìjé̩ pé a fi ipá mú un láti kópa nínú àpapò̩ ìgbé ayé àwùjo̩ rè̩, ## .
kí ó je̩ ìgbádùn gbogbo ohun àmús̩e̩ wà ibè̩, kí ó sì kópa nínú ìdàgbàsókè ìmò̩ sáyé̩n sì àti àwo̩n ## .
àn fàní tó ń ti ibè̩ jáde. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ààbò àn fàní ìmo̩yì àti ohun ìní tí ó je̩ yo̩ láti inú is̩é̩ ## .
yòówù tí ó bá s̩e ìbáà s̩e ìmò̩ sáyé̩n sì, ìwé kíko̩ tàbí is̩é̩ o̩nà. ## .
abala kejìdínló̩gbò̩n. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ètò nínú àwùjo̩ rè̩ àti ní gbogbo àwùjo̩ àgbáyé níbi tí àwo̩n è̩tó̩ òmìnira ## .
tí a ti gbé kalè̩ nínú ìkéde yìí yóò ti jé̩ mímús̩e̩. ## .
abala ko̩kàndínló̩gbò̩n. ## .
e̩nì kò̩ò̩kan ló ní àwo̩n ojús̩e kan sí àwùjo̩, nípasè̩ èyí tí ó fi lè s̩eé s̩e fún e̩ni náà ## .
láti ní ìdàgbàsókè kíkún gé̩gé̩ bí è̩dá ènìyàn. ## .
o fin yóò de e̩nì kò̩ò̩kan láti fi ò̩wò̩ àti ìmo̩yì tí ó tó̩ fún è̩tó̩ àti òmìnira àwo̩n e̩lòmíràn ## .
nígbà tí e̩ni náà bá ń lo àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira ara rè̩. e yí wà ní ìbámu pè̩lú ò̩nà ## .
tó ye̩, tó sì tó̩ láti fi báni lò nínú àwùjo̩ fún ire àti àlàáfíà àwùjo̩ náà nínú èyí tí ## .
ìjo̩ba yóò wà ló̩wó̩ gbogbo ènìyàn. ## .
a kò gbo̩dò̩ lo àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí rárá, ní ò̩nà yòówù kó jé̩, tó bá lòdì sí àwo̩n ## .
ète àti ìgbékalè̩ ajo̩‐àpapò̩ orílè̩‐èdè agbáyé. ## .
abala o̩gbò̩n. ## .
a kò gbo̩dò̩ túmò̩ ohunkóhun nínú ìkéde yìí gé̩gé̩ bí ohun tí ó fún orílè̩‐èdè kan tàbí àkójo̩pò̩ àwo̩n ènìyàn ## .
kan tàbí e̩nìké̩ni ní è̩tó̩ láti s̩e ohunkóhun tí yóò mú ìparun bá èyíkéyìí nínú àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira tí ## .
a kéde yìí. ## .
júpítérì ni plánẹ̀tì karùún láti ọ̀dọ̀ òrùn àti plánẹ̀tì tótóbijùlọ nínú sístẹ̀mù òrùn.  ## .
ó jẹ́ òmìrán ẹ̀fúùfù tó ní ìsúpọ̀ tó fi díẹ̀ dín ju ìkan-nínú-ìdálẹ́gbẹ́rùún ìsúpọ̀ òrùn lọ sùgbọ́n ìsúpọ̀ lọ́nà méjì ## .
àti àbọ̀ ti ìsúpò gbogbo àwọn plánẹ̀tì yìókù nínú sítẹ̀mù òrùn lápapọ̀.  ## .
júpítérì jẹ́ kìkósọ́tọ̀ bíi òmìrán ẹ̀fúùfù lápapọ̀ mọ́ sátúrnù, úránù àti nẹ́ptúnù. lápapọ̀, àwọn plánẹ̀tì mẹ́rẹ̀rin yìí jẹ́ pípè nígbà ## .
míràn bíi plánẹ̀tì jofia. ## .
àwọn atòràwọ̀ ayéijọ́un mọ júpítérì, bẹ́ ẹ̀ sìni ó jẹ́ gbígbà nínú ẹ̀sìn àti àṣà àwọn ènìyàn ìgbà náà.  ## .
àwọn ará rómù sọ orúkọ rẹ̀ fún òsa rómù tó únjẹ́ júpítérì.  ## .
láti ayé, júpítérì le ní ìhàn ìtóbi −2.94, èyí só di ohun tómọ́lẹ̀jùlọ kẹta ní ojúsànmọ̀ àṣálẹ lẹ́yìn òsùpá àti ## .
àgùàlà.  ## .
mársì áà le mọ́lẹ̀ bíi júpítérì fún ìgbà díẹ̀ tó bá wà ní ààyè kan pàtó lórí ojúọ̀nàìyípo rẹ̀. ## .
júpítérì jẹ́ ṣíṣàjọsínú pẹ̀lú háídrójìn tí ìkan-nínú-ìdámẹ́rin ìsúpọ̀ sì jẹ́ hélíọ̀m; bákannáà ó tún ṣe é ṣe kó ní inúàrin ## .
oníàpáta apilẹ̀sè wíwúwo.  ## .
nítorípé ó ún yírapo kíákíá, àwòrán júpítérì jẹ́ bíi òbìrìkìtì afẹ̀lẹ́ẹ̀gbẹ́ (ó wú díẹ̀ síta ní agedeméjì rẹ̀).  ## .
afẹ́fẹ́ojúọ̀run òde rẹ̀ jẹ́ yíyàsọ́tọ̀ sí orísirísi ẹ̀gbẹ́ ní ojúibigbọọrọ ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, tó ún fa ìjì àti ìṣe rudurudu lẹ́ẹ̀gbẹ́ àwọn ## .
bodè tó únkanra wọn. ## .