fromagxo.tks

% -*-latex-*-
%  $Id$
%  FROMAĜO,
%  de Willem ELSSCHOT
%  tradukis Michiel MEEUWISSEN
%  Ĉi tio estas la teksto, en LaTeXa formato. Ĝi uzatas de `fromtex.tex',
%  kiun  oni povas LaTeXigi, kaj `fromagxo.tex' kiu estas celita por la
%  programo LaTeX2html por krei HTML-version. Eble estontece, kiam mi scias
%  kiel fari tion, ekzistos nur unu dokumento.
%
%  Bv. sendi al mi ĉiun vian komentarion, pri ĉi tiu teksto.
%  Michiel Meeuwissen
%  mihxil@gmail.com
%
%  versio: 25a de aŭgusto 1999

\rim{Ĉi tiaj rimarkoj kutime estas nur tradukaj, kaj kaŝeblas}

%--------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{Antaŭparolo}
\pagestyle{empty}
\a{A.1}La flandro Willem Elsschot (1882-1960) -- pseŭdonimo de
Alfons de Ridder -- estas unu el la plej konataj Nederlandlingvaj
antaŭmilitaj verkistoj. Lia verkista stilo estas renoma pro sia koncizeco kaj
observemo. Sed tamen ĝi estas ofte emocia, kortuŝa aŭ cinika.

\a{A.2}Por lerni esperanton kaj eble enkonduki Elsschot-on al esperantistoj, mi
komencis provi traduki lian novelon `Kaas' (Fromaĝo) kiun li verkis en la jaro
1933. `Kaas' estis la libro per kiu li akiris konategecon, precipe en
Nederlando. Aliaj bonkonataj noveloj de Elsschot estas ekz. `Villa des Roses'
(1913) kaj `Lijmen/Het been' (1924/1938). Krome, li verkis sep aliajn novelojn
kaj ankaŭ poemojn.

\a{A.3}Verdire, `Kaas' ekzistas el tri partoj: Unue la dediĉo kiu estas poemo
pri la Nederlanda kritikisto kaj poeto Jan Greshoff, kiu kaŭzis ke Elsschot
skribis ĉi tiun libron. Due la enkonduko kiu verdire estas eseo pri stilo.  Kaj
trie la vera rakonto kiu pli malpli estas verkita kiel leteroj de Frans
Laarmans, kiu ne nur en ĉi tiu novelo estas ĉefpersono kaj `alter ego' de la
aŭtoro. Tiuj leteroj estas kvazaŭ direktitaj al la leganto kaj temas pri la
travivaĵoj de Frans Laarmans kiel fromaĝkomercisto.

\a{A.4}Pri la traduko mi volas rimarkigi ke mi nur estis komencanta esperantisto
kaj pro tio ĝi certe estas plibonigebla. Tio veras ne nur pri la tradukado
sed ankaŭ pri la esperanta lingvouzo mem.
%Mi ne esperantigis la plej multajn nomojn nek akuzativigis ilin. Se franca
%esprimo ne estas Nederlanda laŭ mi (ekz. `journal parl\'e' kaj  `participe
%pass\'e'), mi ne tradukis ĝin.  Kaj se Elsschot emfazigis per  supersigno
%(precipe en la enkonduko), mi tiel faris en la traduko.\rim{eble ne  tre bona
%solvo}

\a{A.5}Pri la tekniko, vi povas legi je \href{https://github.com/mihxil/fromagxo}{github}.
\\[2ex]

Michiel Meeuwissen $<$mihxil@gmail.com$>$
\clearpage
%-------------------------------------------------------------------------
\pagenumbering{arabic}
                   \cxapitro{Dediĉo}

\begin{center}
AL JAN GRESHOFF\\[3ex]
\rim{Jan Greshoff (1888-1971) estis Nederlanda poeto kaj kritikisto kiu
 stimulis Elsschot-on por skribi ĉi tiun novelon.}
\rim{La traduko de ĉi tiu poemo estas ankoraŭ duba.}
\begin{minipage}{8cm}
\begin{verse}
%??????????????????????????????????????????????????????????????????????
\a{D.1}
Mi tiun voĉon silente aŭskultas\\                         %  .-.-..-..-.
kiu emfaze, sed raŭke singultas, \\                       %  -..-..-..-.
kiu malbenas kantante minore \\                           %  -..-..-..-.
pri la homaro banala senglore.\\[2ex]                     %  ...-..-..-.
 % Ik luister zwijgend naar die stem            % .-.-.-.-
 % die hijgt en hees is, maar vol klem,         % .-.-.-.-
 % die in mineur zingt bij 't verwensen         % .-.-...-.
 % van 't alledaagse in de mensen.              % .-.-...-.
%\html{}
\a{D.2}
Min altiras la buŝ' dum sekund'\\                         %   ..-..-..-
kaj malbone fermkreskis ĉi vund';\\                       %   ..-..-..-
% fermkreskis : ne klare.
li, per tiu, esprimas ridante,\\                          %   ..-..-..-.
kion vortigis li tiel kredante.\\[2ex]                    %  -..-..-..-.
%konstante          ADASISMO
 % Ik volg de hoeken van die mond,              % .-.-.-.-
 % een kwalijk toegegroeide wond                % .-.-.-.-
 % die alles uitdrukt, als hij lacht,           % .-.-...-
 % wat hij zo fel in woorden bracht.            % .-.-.-.-
%\html{}
\a{D.3}
Li havas edzinon, idaron, gefratojn,\\                    %  .-..-..-..-.
%konatojn         ADASISMO
li havas karegajn kaj multajn amatojn\\                   %  .-..-..-..-.
pro kiuj  plezuras li kiel neniu.\\                       %  .-..-..-..-.
Sed tamen Jan Greshoff apartas de ĉiu.\\[2ex]             %  .-..-..-..-.
% apartas??
 % Hij heeft een vrouw en kroost en vrinden,    % .-.-.-.-.
 % hij heeft een hele hoop beminden             % .-.-.-.-.
 % waar hij plezier aan heeft als geen.         % .-.-.-.-
 % Toch staat Jan Greshoff heel alleen.         % .-.-.-.-
%\html{}
\a{D.4}
Dum ĉiu tago li serĉas, esperas,\\                 % .-.-..-..-.
atendas ĉiam kaj ĉiam suferas.\\                   % .-.-..-..-.
Li ion aŭdas, leviĝas rapide:\\                    % .-.-..-..-.
Li sian finon atendas mucide.\\[2ex]               % .-.-..-..-.
 % Hij zoekt en kijkt, hij hoopt en wacht       % .-.-.-.-
 % van d'ene nacht tot d'andere nacht.          % .-.-.-..-
 % Hij hoort iets en komt overeind:             % .-.....-
 % Hij wacht in Brussel op zijn eind.           % .-.-...-
%\html{}
\a{D.5}
Hop do Jan kara, nu prenu rimenon,\\                     %    -..-..-..-.
kaj kaŭzu vipante teruran gehenon!\\                     %   .-..-..-..-.
De via irejo forviŝu la brutojn\\                        %   .-..-..-..-.
ĝis travivas kor' via la lastajn minutojn.               %  ..-..-..-..-.
 % Vooruit Janlief, hanteer de riem,            % .-.-.-.-
 % en geef die rotzooi striem op striem!        % .-.-.-.-
 % Vaag al dat vee van uwe baan                 % .-.-.-.-
 % zo lang uw hart nog mee wil gaan.            % .-.-.-.-
\end{verse}
\end{minipage}
\end{center}

\cleardoublepage
%-----------------------------------------------------------------------
\pagestyle{plain}

              \cxapitro{Enkonduko}

\a{E.1}Buffon diris ke la stilo estas la homo mem. Pli koncize kaj
pli ĝuste ne eblas diri. Sed sentemulon malmulte helpas tiu slogano, kiu tie
staras kiel modelo eternigota de ŝtonhakisto. Ĉu tamen oni entute per vortoj
povas iom komprenigi tion, kio stilo fakte estas?

\a{E.2}El la plej alta stilstreĉiĝo la tragikaĵo naskiĝas. En la destino de
homoj mem ĉio estas tragika. Pensu pri la vortoj de Ijob\rim{Mi ne trovis ĉi
tion en la Biblio}. `Ĉi tie la koleruloj ĉesigis la ĵetiĝadon, ĉi tie li, kiu
senfortiĝis, trovas ripozon,' kaj vi vidas apud viaj piedoj la svarmantan,
sekskuniĝantan, manĝantan, preĝantan homaron kaj apude ŝutlokon por tiuj kies
lasta kramfo senmoviĝis.  Stilo intense rilatas al la muziko, kiu kreskis el la
homa voĉo, per kiu oni ĝojkriis kaj plendis {\em antaŭ} ol tio ekzistis skribite. Kaj
la tragikaĵo rilatas al intenseco, al mezuro kaj harmonio, al haltopunktoj,
variado de ĝojkrioj kun lantoj kaj gongobatoj, de simpleco kaj sincereco kun
mokmalica rikanado.

\a{E.3}Jen vi havas maron kaj super tiu, ĉielon. Unue, la bluan firmamenton
tute plenigas kolosa ravaĵo. Tiu, kiu foriras de blua ĉielo, kapablu krei
ĉielon tiel bluan kiel neniam iu reala ĉielo estis. La rigardanto estu tuj
trafita de la rimarkinda bluo\rim{algemeen het blauw: la bluo, het blauwe: la
bluaĵo} de tiu firmamento, sen tio, ke oni diris al li `tiu ĉielo estas tre,
{\em tre} blua'.  Li mem ja havas animon, kiu diras tion al li, ĉar stilon
povas kompreni nur tiuj, kiuj havas animon.

\a{E.4}Tiu ĉielo restu blua kaj netuŝita tiel longe, ĝis la bluaĵo komplete
penetris lian animon. Sed ne {\em tro} longe, alimaniere li pensas
`Jes\rim{Ja}, tiu ĉielo estas blua, tion oni ne povas nei, tion mi nun
scias'. Kaj li turnas la dorson al via ĉielo por ekkonsiderado
\rim{enkonsideriĝi na analogie van: enpensiĝo: in gedachte verzinken} sur
nivelon individuan.
%Kaj tuj kiam li
%estas ekster viaj ungegoj, tiam vi ne persvadas lin je dua fojo sur la lokon de
%el kie li alrigardu aŭ alsentu, almenaŭ ne per dua blua ĉielo.
Kaj tuj kiam li estas ekster viaj ungegoj, tiam vi ne povas duafoje venigi lin
al la loko, sur kiu li alrigardu aŭ alsentu, almenaŭ ne per dua blua ĉielo.
Ju pli intensa la bluo estas, des pli bone, ĉar des pli baldaŭ li estas tute
okupata de tio. Kaj se vi komencas per nigra ĉielo, tiam la nigro tuj
tinkturmakulu lian tutan haŭton.

\a{E.5}Kiam la blua ravaĵo daŭris sufiĉe longe, tiam venas la unua nubeto per
kiu li rimarkas ke li tie ne staras por fikse rigardi tiun bluan ĉielon ĝis la
fino de siaj tagoj. Kaj iom post iom la bluaĵo ŝrumpas ĝis ĉionkovra ĥaoso de
nubograndegaĵoj.

\a{E.6}Gongobato anoncas la unuan nubeton kaj nova bato ĉiufoje procesion da
novaj monstroj.

\a{E.7}La unua gongobato ludas direktantan rolon, kiel la unua naskiĝo en
familio. La aliuloj naskiĝas sammaniere, sed oni kutimiĝas al ĉio, ankaŭ
al akuŝo, kaj la suprizo laŭgrade malplifortiĝas.

\a{E.8}Tiu unua gongobato venu kiam ĉio estas pura kaj blua, amo kaj feliĉo,
kiam oni atendas ĉion escepte gongobaton. Ĝi avertu, ĝi ĝenu, sed ne
ektimigu. Io kiel la `frato, vi devas morti' de tiuj monaĥoj\rim{mi ne konas
tiujn monaĥojn, kiuj ili estas?}, je iu somera posttagmezo. Ĝi estu donita, ho,
tiel mallaŭte. La viro demandu sin, kio tio estis? Se {\em ankaŭ} tio estis
jubilado, tiam ĝi estis strangmaniera faro. Li, post tiu unua gongobato,
ekmalfidu la bluan ĉielon kiel iu kiu subite gustumas ion en la manĝo aŭ en la
paca herbo subite vidas ion movi ĉe absoluta senvento. Li devas demandi sin ĉu
li aŭdis ion suspektan kaj ĉu tio tiea malproksima estas nubo. Estas dezirinde
ke iom post tio li konkludu ke tio ne estis gongobato, sed ke io ne estas en
ordo en la gorĝo de la jubilantoj. Tio atingeblas nur se la unua bato estas
farita mallaŭte kaj ne daŭras tro longe.

\a{E.9}Vespere, vi sidas legante libron en forlasita domo. Kaj subite ŝajnas
al vi ke povas esti ke vi eble aŭdis ion. \rim{ebleble, eble ajn} Ne, la
silento daŭras kaj via koro ree iras sian apatian vojon.

\a{E.10}Se la unua gongobato estas tro laŭta, tiam nenio povas veni kio
impresas. Tiam li pensas `nu, ĉu tion ĝi alcelas? Bone, okazu do'. Kaj tuj
li ŝtopas siajn orelojn. Aŭ li batalas kontraŭ via kermesbruego per propra
energio kaj mal\-ferm\-ad\-as siajn orelojn vaste, sciante ke li baldaŭ ne aŭdos ion.
Ĉar konstanta forta sono egalas perfektan silenton. Kaj la viro, kiu tiel
subite ekgongobatadas, vere\rrim{wel} ŝajnas freneza mem.

\a{E.11}Nu kiam tiu stranga blua ĉielo daŭris ankoraŭ tempeton, tiam dua
bato sekvas.

\a{E.12}Tiu via viro nun vidas nubon kaj pensas `Mi do aŭdis bone. {\em Ne estis}
tio jubilado'. Kaj por esti certa, ĉar ankoraŭ li ne scias kion fari per tiu
bluo, li serĉas la unuan gongobaton en tio, kio jam estas pasinta. Se li
klopodus tion, tiam li trovas ĝin kaj pensos `Kion mi diris, tio ne eskapis de
mi'. Tamen li ne havas tutan certecon ke tiu unua estis donita antaŭpripensite,
{\em tiel} malforta ĝi estis, kaj {\em tiel} neatendita.

\a{E.13}La viro en sia forlasita domo ekstaras kaj aŭskultas. Kaj post tio,
ili ekaldrivas. Laŭgrade, plirapidiĝante, la bluo forpremiĝas kaj la
grandegaĵoj amasiĝas. La gongobatoj sekvas unu la alian pli rapide kaj via
viro jam antaŭvidas la venontajn batojn. Li mem volas preni la kondukadon,
ĉar li pensas ke li navigas kaj ne konscias ke li estas navigata. Kiam li diras
`N\'un la bato venas kiu disfaligos la turon, mi volas tion,' ĝuste tiam la
gongo silentas kaj tra la nuboj blua makuleto iĝas videbla.

\a{E.14}Li pensas `nu, tio superas mian atendon. Eblis esti pli serioza\rim{'t
Had erger kunnen zijn}. {\em Mi} estus disfaliginta la amason, tiukaze estus
fino.' Li ne scias ke tiu bato nun ne povis veni, ĉar la bluo estas forgesita,
ĉar la premmarko de la bluo viŝiĝis el lia animo. Kaj la bato en si mem ne
estas la celo. La celo estas la bluo {\em kaj} la bato, la bluo se la bato
estas atendata kaj la bato se oni denove eksuĉas la bluon.

\a{E.15}La viro en la malplena domo denove eksidas.

\a{E.16}Kaj kiam dekafoje la spektanto vidis la bluon, ĉiun venontan fojon dum
pli mallonga tempo, kaj pensas `jes\rim{ja}, nun mi scias, alceliĝas la senĉesa
alternado de bluo kaj nubograndegaĵoj', {\em tiam} la bato venas. Ĝi
travibrosonas\rim{kobajo ne ŝatas tiajn aĵojn} lian korpon kaj punktas lian
haŭton. La viro en la silenta domo volas ekstari, sed ne kapablas. Li ne estas
tima, sed paralizita de la majesto de tiu unu gongobato. Li pensas `per tio vi
ne regalu min denove' kaj preparas sin por kontraŭstari la sekvan baton tiel,
kiel en la cirko oni atendadas pistolpafojn ĉar unu pafiĝis.

\a{E.17}Li eraras, tio estis {\em la} bato.

\a{E.18}Se vi volas fini per blua ĉielo, tiam povas ankoraŭ veni kelkaj
batoj, sed tiuj estas nur formortado, ordigo, la fina flugilklakado de birdo.
Se tamen vi mem estas tedata de tiu blua ĉielo, tiam estas fino, Amen kaj
fino.

\a{E.19}Li ankoraŭ sidas tie kiam nenio plu estas, nek gongobatoj nek
nubograndegaĵoj. Eĉ ne blua ĉielo.

\a{E.20}Li fermas vian libron kaj foriras, forgesinte sian ĉapelon.

\a{E.21}Dumvoje li haltas momenton kaj murmuras: `Jen, kia afero.'\rim{was
me dat een geschiedenis} Li turnas sin lastafoje, poste iras plue kaj
malaperas el la horizonto. La necerteco de la tragikeco tuŝis lian animon.

\a{E.22}En la naturo, la tragikeco estas en la okazintaĵo mem. En la arto ĝi
pli estas en la stilo ol en tio kio okazas. Oni povas pentri haringon tragika,
kvankam pri tia besto nenio estas kio estas tragika per si mem. Kontraŭe, ne
estas sufiĉe diri `Mia povra patro estas morta' por atingi tragikan efikon.

\a{E.23}En la muziko, la abstrakteco de la tragikeco estas pli klara. La
tragikecon de {\em Erlk\"onig} de Schubert ne plialtigas la vortoj de Goethe,
%http://www.best.com/~donh/Esperanto/Literaturo/Poezio/elfrego.html
kvankam infano estas strangolata en tiu. Male, tiu strangolado fortiras
la atenton for de la tragika ritmo.

\a{E.24}Samtiel en la literaturo, en kiu oni ne disponas gamojn kaj devas
kontentigi sin per mizeraj vortoj. Kaj pro tio ke ĉiu vorto ja vekas bildon,
per la sinsekvo de vortoj per si mem skeleto formiĝas sur kiu stilo povas esti
ŝmirata. Oni ne povas pentri sen iu surfaco.

\a{E.25}Sed la skeleto mem estas akcesoraĵo, ĉar la plej alta stilstreĉiĝo
atingeblas ĉe la plej minimuma okazaro. Tuta Rodin estas tiel same kompleta en
unu el tiuj manoj, kiel en la ensemblo de tiuj sep urbanoj de Kalezo kaj estas
miraklo ke li persistis tiun streĉon en ĉiuj tiuj dum urbanoj. Bonŝance ne
estis sepdek. Sama norma skeleto per malsamaj temperamentoj do surŝmiriĝos tiel
tute alimaniere ke neniu, sub tiuj unu al la alia tutaj fremdaj produktoj,
supozos saman ostaron.
%Estas ĉefafero ke oni akiras ion por manumi al kio oni
%povas lasi liberon kuron kun memkontenteco per sia stilkolero.
Ĉefafero estas ke oni ekhavu ion manipulotan, pri kio oni povas liberkure
stilkoleri.  Pro tio oni devus liberlasi lernejanojn je la elekto de la temo
kaj ne devigi tiujn kvindek sep tiel malsamajn kompatindulojn, en sama
posttagmezo, priskribi la Printempon aŭ la Entombigon de Patrino. Kaj se unu al
sia instruisto sendus leteron en kiu li diras kial li hodiaŭ rifuzas fari iun
verkaĵon, pri kio ajn, tiam tiu letero estu lia verkaĵo.

\a{E.26}La efekto, kiun oni volas atingi, estu konforma al ies propra
animstato. Kiu mem estas en sincera bona humoro, ne provu generi tragikan
impreson, alimaniere falsaj sonoj naskiĝas kiuj aĉigas la tuton. Se ne la
gajeco estas uzata por enkadrigi seriozan streĉon. Sed tiukaze tiu gajeco
montru iun apartaĵon, tiel kiel la bluo de tiu ĉielo. Ekde la ekkanto, ĉar
libro estas kanto, oni observadu la finakordon, de kiu io estu teksita tra la
tuta rakonto, kiel la gvida ideo tra simfonio. La leganto laŭgrade eksentu
malkvieton, tiel ke li levas sian kolumon kaj pensas pri sia pluvombrelo dum
la suno ankoraŭ staras en sia plena gloro.

\a{E.27}Kiu ne ĉesas observadi la finon, per si mem evitos ĉiun
tromultvortecon, ĉar li ĉiufoje demandos sin ĉu ĉiuj el liaj detaloj
efektive\rrim{wel} kunhelpas atingi lian celon. Kaj jam baldaŭ li malkovras ke
ĉiu paĝo, ĉiu frazo, ĉiu vorto, ĉiu punkto, ĉiu komo proksimigas la celon aŭ
tenas ĝin je distanco. Ja neŭtraleco ne ekzistas en la arto.

\a{E.28}Kio ne necesas, estu forpuŝita kaj tie kie eblas per unu persono,
amaso estas superflua.

\a{E.29}En la arto oni ne rajtas provi. Ne provu insulti se vi ne estas
kolera, ne plori se via animo estas drenita, ne ĝojkrii\rim{ĝenerale:
juichen: ĝojkrii jubelen: jubili} tiel longe kiel\rim{(M)} vi ne estas plena
de ĝojo. Oni povas provi baki panon, sed oni ne provas kreitaĵon. Ankaŭ oni
ne provas naski. Tie kie gravedeco ekzistas, sekvas la naskado\rim{naski?} per
si mem, je konvena tempo\rim{siatempe?}.

\cleardoublepage
%-------------------------------------------------------------------------
                \cxapitro{Personoj}

Frans Laarmans, {\em skribisto ĉe la General Marine and Shipbuilding Company,
poste negocisto, poste denove skribisto.} \rim{ĝenerale: ?  negocisto: koopman
komercisto: koopman, zakenman aferisto: zakenman }

La patrino de Laarmans {\em (spiritkaduka kaj mortanta)}.

Kuracisto Laarmans, {\em frato de Frans.}

Sinjoro Van Schoonbeke, {\em amiko de la kuracisto kaj la kulpo de ĉio.}

Hornstra, {\em fromaĝnegocisto en Amsterdamo.}

Fine, {\em edzino de Laarmans.}

Jan kaj Ida, {\em iliaj infanoj.}

Sinjorino Peeters, {\em najbarino kiu estas galfebrulo.}

Anna van der Tak

Tuil

Erfurt

Bartherotte

{\em Skribistoj ĉe la General Marine.}

Boorman, {\em konsilanto por komercistoj.}

La maljuna Piet, {\em maŝinisto ĉe la General Marine.}

La juna Van der Zijpen, {kiu volas asocii sin.}

Amikoj de Van Schoonbeke.

\cleardoublepage
%-----------------------------------------------------------------------
                \cxapitro{Elementoj}

Fromaĝo. {\em Fromaĝrevo. Fromaĝfilmo. Fromaĝentrepreno.
Fromaĝtagiĝo. Fromaĝkampanjo. Fromaĝmino. Fromaĝmondo. Fromaĝŝipo.
Fromaĝnegoco. Fromaĝfako. Fromaĝromano. Fromaĝmanĝantoj. Fromaĝhomo.
Fromaĝbulo. Fromaĝisto. Fromaĝtrusto. Fromaĝdrako. Fromaĝmizero.
Fromaĝtestamento. Fromaĝfantazio. Fromaĝmuro. Fromaĝdemando.
Fromaĝveturilo. Fromaĝaflikto. Fromaĝturo. Fromaĝvundo.}

{\sc g.a.f.p.a.} {\em General Antwerp Feeding Products Association.}

Kelo de l' staplokompanio Bluĉapeloj.

Oficejo de Laarmans {\em kun telefono, skribotablo kaj skribmaŝino.}

Triktrakskatolo.

Korbovalizo.

Granda fromaĝbutiko.

Tombejo.

\cleardoublepage

%---------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{I}

\ax{Patrino}{1.1}Fine mi ree skribas al vi, ĉar grandaj aferoj estas okazontaj,
estante per la agado de sinjoro Van Schoonbeke.

\a{1.2}Sciu ke mia patrino mortis.

\a{1.3}Estis kompreneble malagrabla afero, ne nur por ŝi sed ankaŭ por miaj
fratinoj, kiuj preskaŭ ĝis propra morto lacigis sin por gardi ŝin.

\a{1.4}Ŝi estis maljuna, tre maljuna. Mi ne scias ŝian aĝon pli precize
ol per kelkaj jaroj. Vere malsana ŝi ne estis, sed ĝisfunde eluzita.

%Op een paar jaar na weet ik niet precies hoe oud zij was.

\a{1.5}Mia plej maljuna fratino, ĉe kiu ŝi loĝis, estis bona por ŝi. Ŝi
trasorbigis ŝian panon, zorgis pri fekado kaj donis al ŝi terpomojn
senŝeligotajn\rim{por senŝeligi?} por teni ŝin okupata. Ŝi senŝeligis,
senŝeligis, kvazaŭ por armeo. Ni ĉiuj portis niajn terpomojn al mia
fratino kaj ŝi ankaŭ ricevis tiujn de la superetaĝa sinjorino kaj de kelkaj
najbaroj, ĉar kiam oni provis igi ŝin ankoraŭ unu fojon resenŝeligi sitelon
da jam senŝeligitaj terpomoj, pro manko de provizo, tiam ŝi rimarkis kaj
efektive diris `tiuj estas jam senŝeligitaj'.

\a{1.6}Kiam ŝi ne plu kapablis senŝeligi, ĉar manoj kaj okuloj ne plu bone
kunlaboris, tiam mia fratino donis al ŝi por disfibrigi\rim{disfibrigotan}
lanon kaj kapokon, kiun surdormado degenerigis en malmolajn floketojn. Tio
kaŭzis multan polvon kaj patrino estis tute flokkovrita, de la kapo ĝis la
piedoj.

\a{1.7}Tiele, daŭradis ĉiam, kaj dumnokte kaj dumtage: duondormi, disfibrigi,
duondormi, disfibrigi. Kaj de tempo al tempo rideto interrompis tion. Dio scias
al kiu.

\a{1.8}Pri mia patro, kiu estis morta nur proksimume kvin jarojn, ŝi nenion plu
sciis. Tiu neniam estis ekzistinta, kvankam ili havintis naŭ infanojn.

\a{1.9}Kiam mi vizitis ŝin, mi kelkfoje parolis pri li por tiel provi
rekonsciigi ŝin.

\a{1.10}Mi tiaokaze demandis ŝin, ĉu ŝi vere ne plu konas Krist-on, ĉar tiel li
estis nomita.

\a{1.11}Ŝi terure uzis ĉiujn fortojn por kompreni min.

\a{1.12}Ŝi ŝajnis kompreni ke ŝi komprenu ion, ŝi venis antaŭen en sia
seĝo kaj rigardis min kun streĉita vizaĝo kaj ŝvelantaj dormvejnoj:
estingiĝanta lampo kiu riskas eksplodon kiel adiaŭon.

\a{1.13}Post mallonga tempo la sparko reestingiĝis kaj tiam ŝi donis tiun
nervoŝiran rideton\rim{kiu iris ĝis la osta medolo}. Se mi insistis tro
longtempe, ŝi ektimis.

\a{1.14}Ne, la pasinteco ne plu ekzistis por ŝi.  Ne Krist, ne infanoj, nur
ankoraŭ ka\-pok\-dis\-fibrigado.

\a{1.15}Unu afero ankoraŭ fantomis en ŝia kapo, nome ke lasta malgranda
hipoteko de unu el ŝiaj domoj ne estis finpagita. Ĉu ŝi volis ankoraŭ unue
kolekti tiun lastan monsumeton?

\a{1.16}Mia virta fratino parolis pri ŝi, kie ŝi ĉesidis, kiel pri iu kiu
forestas: `Ŝi bone manĝis. Ŝi estis tre ĝena hodiaŭ.'

\a{1.17}Kiam ŝi ne plu kapablis kapokdisfibrigi, ŝi sidis ankoraŭ iomtempe kun
siaj bluaj artikaj manoj paralelaj sur sia sino aŭ gratis sian seĝon dum multaj
horoj, kvazaŭ la disfibrigado ankoraŭ postefikis. Ŝi ne plu distingis hieraŭ de
morgaŭ. Ambaŭ nur signifis: `ne nun'.  Ĉu tion kaŭzis ke ŝia vido malfortiĝis
aŭ ĉu ke ĉiutempe fispiritoj rajdis sur ŝi? Ĉiel, ŝi ne sciis ĉu estas tago aŭ
nokto, ellitiĝis kiam ŝi devis kuŝi kaj dormis kiam ŝi devus paroli\rim{..had
moeten praten..}.

\a{1.18}Se ŝi kroĉis murojn kaj meblojn, tiam ŝi ankoraŭ povis iom
paŝi. Dumnokte, kiam ĉiuj dormis, ŝi ellitiĝis, mallerte iris en sian seĝon kaj
komencis disfibrigi kapokon kiu ne estis, aŭ serĉis tiom longe ĝis ŝi kaptis la
kafmuelilon, kvazaŭ ŝi intencis pretigi kafon por iu samideulo.

\a{1.19}Kaj ĉiamas tiu nigra ĉapelo sur ŝia griza kapo, ankaŭ dumnokte,
kvazaŭ ŝi pretus por eliri. Ĉu vi kredas je sorĉado?

\a{1.20}Fine ŝi kuŝiĝis kaj kiam ŝi senkontraŭstare lasis forpreni tiun
ĉapelon, mi sciis ke ŝi ne plu ellitiĝos.

%--------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{II}

\ax{La morto de patrino}{2.1}Tiun vesperon mi kartludis ĝis noktomezo en la Tri
Reĝoj kaj trinkis kvar glasojn da pala elo, tiel ke mi estis en plej bona
kondiĉo por tre facile tradormadi la tutan nokton.

\a{2.2}Mi provis plejeble silente senvestigi min, ĉar mia edzino dormis jam
longtempe kaj mi ne ŝatas tiun riproĉadon.\rim{M: tedan ripetadon. mi ne
tre ŝatas tiun esprimon. Mi ŝanĝis al 'riproĉadon'.}

\a{2.3}Tamen kiam mi ekstaris sur unu kruro por demeti mian unuan ŝtrumpon,
mi falis kontraŭ la noktotablon kaj ŝi subite vekiĝis.

\a{2.4}`Hontu,' komenciĝis.

\a{2.5}Kaj post tio la sonorilo sonis tra nia silenta domo, kaj tial mia edzino
eksidis rekte.

\a{2.6}Dumnokte, tia sonorilsono estas solena.

\a{2.7}Ni ambaŭ atendis ĝis la resonado en la ŝtuparejo estis formortinta,
mi kun batanta koro kaj kun mia dekstra piedo en miaj manoj.

\a{2.8}`Kio tio povas esti?' flustris ŝi. `Rigardu tra la fenestro, vi ja
estas nur duone senvestiĝinta.'

\a{2.9}Kutime ne ĉi tiel finiĝis, sed tiu sonorilo silentigis ŝin.

\a{2.10}`Se vi ne tuj iras rigardi, tiam mi iros mem,' minacis ŝi.

\a{2.11}Sed mi sciis kio tio estas. Kio alia povis esti?

\a{2.12}Mi vidis ombron stari antaŭ nia pordo, kaj ĝi kriis ke ĝi estas Oscar
kaj petis min tuj kuniri al patrino. Oscar estas unu el miaj bofratoj, viro
nemalhavebla ĉe ĉi tiaj okazoj.

\a{2.13}Mi diris al mia edzino pri kio temas, vestigis min kaj iris malfermi
la pordon.

\a{2.14}`Okazos ĉi-nokte,' garantiis mia bofrato. `La agonio komenciĝis. Kaj
surĵetu ŝalon, ĉar malvarmas.'

\a{2.15}Mi obeis kaj iris kun li.

\a{2.16}Ekstere, silentis kaj serenis, kaj ni vigle paŝadis, kiel duo kiu
rapidas al iu nokto\-laboro.

\a{2.17}Veninte apud la domon, mi maŝine etendis la manon al la sonorilo, sed
Oscar retenis min, demandis ĉu mi freneziĝis kaj igis la leterkeston
mallaŭte klaki.

\a{2.18}Nin envenigis mia nevino, filino de Oscar. Neaŭdeble ŝi fermis la
pordon malantaŭ ni kaj diris, ke mi ja supreniru, kion mi ankaŭ faris, sekvante
Oscar-on. Mi forprenis mian ĉapelon, kio alie hejme ĉe patrino ne kutimis.

\a{2.19}Mia frato, miaj tri fratinoj kaj la superetaĝa sinjorino sidis en la
kuirejo, flanke de la ĉambro kie ŝi supozeble ankoraŭ kuŝis. Kie ŝi
kuŝus alikaze.

\a{2.20}Maljuna monaĥino, cetere kuzino de ni, neaŭdeble glitis al la kuirejo
kaj tiam do returnis.

\a{2.21}Ĉiuj rigardis min kvazaŭ ili povis riproĉi min pro io kaj unu el
ili lispante bonvenigis min.

\a{2.22}Ĉu mi devis stari aŭ sidi?

\a{2.23}Stari, tiel ŝajnus ke mi tenas min preta por tuj foriri. Kaj sidi,
kvazaŭ mi kontentiĝis pri la tuta situacio, ankaŭ pri tiu de patrino. Sed tial
ke ili ĉiuj estis sidantaj, ankaŭ mi prenis seĝon kaj iom izolite eksidis,
ekster la lumo de la lampo. Neordinara streĉo regis. Ĉu eble pro tio ke la
horloĝo estis haltigita?

\a{2.24}Estis diable varme en tiu kuirejo. Kaj aldone, tiu virinaro kun
ŝvelintaj okuloj, kvazaŭ ili senŝeligis cepojn.

\a{2.25}Mi ne sciis kion mi povus diri.

\a{2.26}Demandi kiel patrino fartas, ne eblis, ĉar ĉiu sciis ke nun la
kabloj estas malligataj.\rim{Mi ne scias la esprimon `de kabels losgooien'. Mi
konkludis ke ĝi estas inventaĵo de Elsschot. Pro tio mi tradukis ĝin
laŭvorte.}

\a{2.27}Plori estintus\rim{zou beste geweest zijn.. estinta} plej bone, sed
kiel komenci? Subite aŭdigi plorsingulton? Aŭ preni mian naztukon kaj viŝi
miajn okulojn, ĉu malsekajn aŭ ne malsekajn?

\a{2.28}Tiu mizera pala elo ekefikis nur nun, supozeble kaŭzite de la varmego
en tiu malgranda kuirejo, tiel ke mi ekŝvitis.

\a{2.29}Por fari ion, mi ekstaris. `Nu, iru do rigardi,' diris mia frato, kiu
estis kuracisto.

\a{2.30}Li tre normale parolis, ne tro laŭte, sed tamen {\em  tiel} laŭtvoĉe ke
mi nun certe sciis ke mia vesperpromenado ne maltrafos sian celon. Mi obeis
lian konsilon, ĉar mi timis naŭziĝi pro tiu biero, pro la varmego kaj pro la
etoso en tiu kuirejo. Ili atribuus tion al la emocio, sed imagu ke mi
ekvomadus.

\a{2.31}Ĉi tie malpli varmis kaj preskaŭ mallumis. Ankaŭ tio superis mian
atendon.

\a{2.32}Sur la noktotablo brulis soleca kandelo, kiu ne lumigis patrinon, altan
sur ŝia lito, do ŝia mortbatalo ne ĝenis min. Nia kuzino, la monaĥino, preĝante
sidis.

\a{2.33}Kiam mi longtempe staris, tiam mia frato eniris, prenis la kandelon,
tenis ĝin alta kvazaŭ en kuntorĉa procesio, kaj lumigis patrinon.

\a{2.34}Sendube, li vidis ion, ĉar li iris al la pordo kaj petis la kunularon
enviciĝi.

\a{2.35}Mi aŭdis ke seĝoj estas forŝovataj kaj jen ili estis.

\a{2.36}Post momento, mia plej maljuna fratino diris ke estas finita, sed la
monaĥino kontraŭdiris tion, dirante ke la du larmoj ne jam falis. Ĉu tiuj
eble falu el patrino?

\a{2.37} Do, ĉi ĉio prenis pli ol horon, dum kiu min daŭre ĝenis tiu biero, sed
tiam estis deklarita ke ŝi estas morta.

\a{2.38}Kaj ili pravis, ĉar kiel ajn mi interne komandis ŝin rekte eksidi kaj
dispeli la tutan bandon per ŝia terura rideto, tute ne efikis. Ŝi kuŝis tiel
senmove, kiel nur mortinto povas kuŝi.

\a{2.39}Do rapide okazis kaj malmulte mankis ke \rim{tiel diras M, mi ne tute
kontentas} mi ne ĉeestis la aferon.

\a{2.40}Mi tute malvarmiĝis kiam la virina ĥoro ekploris kaj mi ne povis
konsenti.

\a{2.41}Kie do ili trovis ĉiujn tiujn larmojn, ĉar tiuj ne estis la unuaj, tion
mi ja rimarkis laŭ iliaj vizaĝoj. Bonŝance ankaŭ mia frato ne ploris.  Sed li
estas kuracisto kaj ili ĉiuj scias ke li kutimas al samspecaj scenoj, tiel ke
mi do tamen embarasiĝis.

\a{2.42}Mi klopodis ripari ĉion. Mi ĉirkaŭbrakis la virinojn kaj firme
manpremis ilin. Mi opiniis ke estas senekzemple ke ŝi ĵus ankoraŭ vivis kaj nun
ne plu.

\a{2.43}Kaj subite miaj fratinoj ĉesigis \rim{aŭ ĉesis} la ploradon, iris preni
akvon, sapon kaj mantukojn kaj komencis lavi ŝin.

\a{2.44}La efiko de la biero estis nun tute pasinta, kio vere\rrim{wel} pruvas
ke mi sentis minimume tiom da emocio kiom la aliuloj.

\a{2.45}Mi denove sidigis min en la kuirejo ĝis oni pretis pri ŝia ornamaĵo kaj
tiam ni estis vokitaj ankoraŭ unufoje apud la liton.

\a{2.46}En tiu mallonga tempo ili efektivigis multon kaj la kara kadavro
verdire aspektis nun pli bone ol kiam ĝi vivis kaj ridis antaŭen, senŝeligante
aŭ disfibrigante. `Onklino estas vere bela,' diris nia kuzino la monaĥino,
rigardante kun kontento la liton kaj patrinon.

\a{2.47}Kaj ŝi devas scii, ĉar ŝi estas nigrafratino en Lier, speco kiu
ekde sia juneco ĝis sia lasta tago estas sendata al unu malsanulo post la
alia kaj sekve tre ofte ĉesidas kadavron.

\a{2.48}Post tio, mia nevino pretigis kafon, kiun la virinoj tre\rrim{wel}
meritis kaj Oscar estis permesita konfidi la entombigon al unu el siaj amikoj,
kiu estas minimume same bona kaj malmultekosta kiel ĉiuj aliuloj. `Estas bone,
Oscar,' diris mia plej maljuna fratino kun laca gesto, kvazaŭ ŝi eĉ ne iomete
interesiĝis pri tiu prezodemando.

\a{2.49}Mi vidis ke la kunesto baldaŭ finiĝos, sed mi ne bone kuraĝis doni
ekzemplon\rim{het voorbeeld geven}, ĉar mi estis veninta laste.

\a{2.50}Unu el miaj fratinoj oscedis dum ŝi ankoraŭ faligis kelkajn larmojn kaj
tiam mia frato surmetis sian ĉapelon, ankoraŭfoje manpremis ĉiun kaj iris.

\a{2.51}`Mi do iros kun Karel,' nun diris mi. Tiuj estis, mi kredas, la unuaj
vortoj, kiujn mi eligis. Ili povis impresi ke mi kuniras intence por Karel, ĉar
ja eĉ kuracisto povas bezoni konsolanton?

\a{2.52}Kaj tiel mi eldomiĝis.

\a{2.53}Estis la tria kiam mi denove staris en nia dormoĉambro kun mia piedo en
la manoj, demetante mian ŝtrumpon.

\a{2.54}Mi estis dormemega kaj por ne devi rakonti ĉion mi diris ke la situacio
ne ŝanĝiĝis.

\a{2.55}Pri la entombigo malmulto direblas. Tiu pasis normale kaj mi ne mencius
ĝin, ne pli ol la tutan morton, se ne estus ke tiel mi rilatiĝis kun sinjoro
Van Schoonbeke.

\a{2.56}Kiel kutime, mia frato, mi mem, mia bofrato kaj kvar kuzoj staris en
duona luna ciklo ĉirkaŭ la ĉerko antaŭ ol ĝi estis forprenita. Malpli proksimaj
parencoj, amikoj kaj konatoj nun envenis kaj rondiris, manprenante ĉiujn el ni,
flustrante vorton de kompato aŭ fikse rigardante, rekte en miajn okulojn.
Multaj venis, verdire multe tro multaj, mi opiniis, ĉar daŭradis.

\a{2.57}Mia edzino metis funebran brakbanton\rim{(M)} ĉirkaŭ mian brakon, ĉar
mi interkonsentis kun mia frato ne igi fari funebran kostumon, ĉar tiu tiom
malmulte utilus post la entombigo. Kaj la mizera banto certe estis tro larĝa,
ĉar ĝi daŭre malsuprenglitis. Po tri aŭ kvar manprenoj, mi ĉiufoje devis
suprenŝovi ĝin. Kaj tiam ankaŭ venis sinjoro Van Schoonbeke, amiko kaj samtempe
kliento de mia frato. Li faris kiel la aliuloj estis farintaj, sed pli ŝike kaj
kun pli da modesteco.  Mondumano, tion mi ja vidis.

\a{2.58}Li kuniris al la preĝejo kaj al la tombejo kaj kiam ĉio estis aranĝita
li enpaŝis kun mia frato en unu el la kaleŝoj. Tie mi estis prezentita al li
kaj li invitis min foje viziti lin. Kaj tion mi faris.

%---------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{III}
\ax{Van Schoonbeke}{3.1}Tiu sinjoro Van Schoonbeke apartenas al maljuna riĉa
familio. Li estas fraŭlo kaj loĝas sole en granda domo en unu el niaj plej
belaj stratoj.

\a{3.2}Monon li havas abunde kaj monon ankaŭ ĉiuj liaj amikoj havas. Plej ofte
ili estas juĝistoj, advokatoj, negocistoj, aŭ eksnegocistoj. Ĉiu membro de tiu
societo posedas minimume unu aŭton, escepte sinjoro Van Schoonbeke mem, mia
frato kaj mi. Sed {\em kapablas} sinjoro Van Schoonbeke havi aŭton, se li
volus, kaj neniu scias tion pli bone ol liaj amikoj mem. Ili do opinias tion
stranga kaj fojfoje diras `tiu diabla Albert'.

\a{3.3}Estas io alia pri mia frato kaj mi.

\a{3.4}Estante kuracisto, li ne havas bonan ekskuzon por ne havi aŭton, des
pli pro tio ke li biciklas kaj tiel evidentigas ke li ja povus uzi unu. Sed por
ni, barbaroj, kuracisto estas sankta kaj staras apud la pastro. Sekve nur pro
sia kuracisteco mia frato estas pli malpli prezentebla, ankaŭ sen aŭto. Ĉar
en sia medio sinjoro Van Schoonbeke ĝustadire ne rajtas havi amikojn sen mono
aŭ titoloj.

\a{3.5}Se ili eniras kaj suprizas lin kun fremdulo, tiam li prezentas la
novulon tiel ke ĉiu pensas ke la viro estas minimume cent procentojn pli grava
ol li estas. Ĉefon de distrikto, li nomas direktoro kaj kolonelo en civilaj
vestoj prezentiĝas kiel generalo.

\a{3.6}Estis tamen malfacila kazo pri mi.

\a{3.7}Vi scias ke mi estas skribisto ĉe la General Marine and Shipbuilding
Company, tiel ke li havas nenion al kio eblas alkroĉi. Neniu sankteco
estas en skribisto.

\a{3.8}Li estas tute nuda sur la mondo.

\a{3.9}Du sekundojn li pensis, ne pli, kaj prezentis min kiel `sinjoro
Laarmans de la Ĉarpentaj Ŝipkonstruejoj'.

\a{3.10}Li opinias nian anglan firmanomon tro longa por memori kaj ankaŭ tro
preciza. Ĉar li scias ke en la tuta urbo ne estas granda firmao de kiu ne unu
el liaj amikoj konas iun de la direkcio kiu senprokraste povus informi pri mia
sociala sensignifeco. `Skribisto' neniam enkapiĝus en lin, ĉar tio estus mia
mortverdikto.\rim{kun - laŭ (M), mortverdikto?} Kaj plue mi do mem devas elŝiri
min el la batalo. Li donis tiun maŝkirason al mi, sed pli li ne povis fari.

\a{3.11}`Do, la sinjoro estas inĝeniero,' demandis viro kun oraj dentoj kiu
sidis apud mi.

\a{3.12}`Inspektoro,' tuj diris mia amiko Van Schoonbeke, kiu scias ke
inĝeniero ian teknikan altlernejon, diplomon kaj tro multajn sciojn
inkluzivas por, ĉe la unua konversacio, ne embarasi min.

\a{3.13}Mi mem ridis, por kredigi ilin ke tio krome ankaŭ inkludas iom da
sekreto kiu eble malkaŝiĝos je konvena tempo.

\a{3.14}Ili ŝtele rigardis mian kostumon kiu estis bonŝance preskaŭ nova
kaj  povus esti akceptebla, kvankam ĝi havas malmultan fasonon, kaj
post tio ili ignoris min.

\a{3.15}Unue ili parolis pri Italio, kie mi neniam estis, kaj mi travojaĝis kun
ili la tutan landon de Mignon: Venecio, Milano, Florenco, Romo, Napolo, Vezuvio
kaj Pompeo. Mi ja\rrim{wel} foje legis pri tio, sed por mi Italio restas nur
supraĵo sur la mapo, do mi silentis. Pri la arttrezoroj neniom estis dirata,
sed la Italaj virinoj estas belegaj kaj plenaj de pasio.

\a{3.16}Kiam ilin tedis tio, ili priparolis la malfacilan situacion
de propruloj. Multaj domoj estis neloĝataj kaj ĉiuj deklaris ke iliaj
luantoj pagas neregule. Mi volis protesti, ne nome de miaj luantoj, ĉar tiujn
mi ne havas, sed tial ke ĝis nun mi mem pagis ĉiam ĝustatempe, sed temis
jam pri iliaj aŭtoj: kvar- kaj sescilindraj, garaĝtarifoj, benzino kaj
lubrikoleo, aferoj pri kiuj mi kompreneble ne povas kanti kanton.

\a{3.17}Kaj nun oni donis resumon pri tio, kio okazis dum la pasinta semajno
en la familioj kiuj estas menciindaj.

\a{3.18}`Do la filo de Gevers edzinigis la filinon de Legrell,' diras unu.

\a{3.19}Tio ne estas sciigita kiel novaĵo, ĉar ĉiuj jam scias tion escepte min,
kiu neniam sciiĝis pri la novedzino nek pri la novedzo, sed pli ĝuste kiel
punkto de proklamo pri kiu oni devas voĉdoni. Ili donas sian aprobon aŭ
malaprobon laŭ tio ĉu ambaŭ partioj kunportis egalpezan riĉaĵon aŭ ne.

\a{3.20}Ĉiuj samopinias, tiel ke tempo ne estas malŝparata per diskuti.
Ĉiu el ili nur eldiras komunajn opiniojn.

\a{3.21}`Do Delafaille eksiĝis\rim{eksiĝi esti...?} kiel prezidanto de la
Komerca Ĉambro.'

\a{3.22}Mi neniam sciiĝis pri tiu viro, sed ili scias ne nur ke li ekzistas kaj
eksiĝis, sed plej ofte ili scias la veran motivon: oficiala malfavoro kaŭze de
bankroto, iu sekreta malsano, skandalo kun edzino aŭ filino, aŭ kelkfoje motivo
estas ke li simple tediĝas.

\a{3.23}Tiu `journal parl\'e' okupas la plej grandan parton de la vespero kaj
estas la plej embarasa periodo por mi, ĉar mi devas limigi min per kapjesi,
ridi aŭ levi brovojn.

\a{3.24}Jes\rim{Ja}, mi tie timegas daŭre kaj mi tie pli ŝvitas ol ĉe la mortado de patrino.  Vi nun scias kiel mi suferis tiam sed tio
almenaŭ haltis post unu nokto, kaj ĉe Van Schoonbeke rekomenciĝas ĉiun semajnon kaj la pasinta ŝvitado ne malpliigas tion, kion mi ankoraŭ
devos travivi.\rim{??}

\a{3.25}Ĉar ili, ekster la domo de mia amiko, ne interrilatas kun mi\rim{omgang
hebben met=interrilati kun (M)}, ili ne povas memori mian nomon kaj en la
komenco nomis min laŭ ĉiuspecaj nomoj nur similaj al mia. Kaj ĉar mi ja ne ĉiam
povas admoni, per ĉiam rediri `pardonu, Laarmans', ili finfine decidis unue
rigardi mian amikon Van Schoonbeke kaj al li, kie mi ĉesidas, diri `via amiko
asertas ke la liberaluloj'. Kaj nur post tio ili rigardas en mia direkto. Tiel
la menciado de mia nomo superfluas. Kaj `via amiko' ankaŭ signifas ke tiu Van
Schoonbeke komencas havi strangajn amikojn.

\a{3.26}Verdire ili eĉ opinias ke estus pli bone se mi tute silentus, ĉar kiam
mi parolas ĉiam por unu el ili estas malfacila laboro. Pro ĝentileco al la
gastiganto unu devas doni al mi resumon pri la naskiĝo, la juneco, la studoj,
la edziĝo kaj la kariero de iu regiona famulo pri kiu ili nur volis diskuti la
entombigon.

\a{3.27}Mi ankaŭ abomenas restoraciojn.

\a{3.28}`La pasintan semajnon mi kun mia edzino manĝis skolopon en la Trois
Perdix en Diĵono.' \rim{snep? houtsnip: skolopo, watersnip: galinago, poelsnip:
marĉa skolopo}

\a{3.29}Kial li diras\rim{zegt, niet zei} ke lia edzino kunmanĝis, mi ne
komprenas.

\a{3.30}`Do eskapo kun via laŭleĝa edzino, virego,' diras aliulo.

\a{3.31}Kaj post tio ili eknomas restoraciojn, la unu kontraŭ la alia, ne nur
en Belgujo sed ĝis malproksime en la eksterlando.

\a{3.32}La unuan fojon, tiam kiam mi ne jam estis tiel timema, mi opiniis ke
ankaŭ mi citu unu, kiu estas en Dunkirko. Antaŭ jaroj lerneja kamarado diris al
mi ke li tagmanĝis tie, je sia postedziĝa vojaĝo. Kaj mi memoris, ĉar ĝi havas
la nomon de fama kaperisto.

\a{3.33}Mi havis mian restoracion preta kaj atendis favoran okazon.

\a{3.34}Sed ĉifoje ili priparolis pri Saulieu, Diĵono, Grenoblo, Digne, Grasse
kaj evidente estis survoje al Nico kaj Montekarlo tiel ke mi do ĝene povis
nomi Dunkirkon. Tio impresus kiel iu kiu subite nomas Tilburgon kiam la
restoracioj de la Riviero estas nomataj.

\a{3.35}`Kredu aŭ ne, sed la pasintan semajnon mi manĝis en Rueno, en la
Vieille Horloge, kontraŭ tridek frankoj, diversajn antaŭmanĝaĵojn, omaron,
duonan kokinon kun trufoj, fromaĝon kaj deserton,' subite estis deklarita.

\a{3.36}`Ĉu tiu omaro ne estis enladigita japana krabo?' demandis iu.

\a{3.37}`Kaj ĉu viaj trufoj hakita prostato?'

\a{3.38}Rueno ne estas malproksima de Dunkirko kaj tio estis unika eblo, kiu
estu uzita. Tial mi uzis la unuan silenton kaj subite diris `Ankaŭ la Jean-Bart
en Dunkirko estas bonega'.

\a{3.39}Malgraŭ tio, ke mi tiom preparis min, mi ektimis pro mia propra
voĉo.

\a{3.40}Mi mallevis la okulojn kaj atendis la efikon.

\a{3.41}Bonŝance mi ne deklaris ke mi estis tie en la lastaj semajnoj, ĉar tuj
unu diris ke tiu Jean-Bart ne plu ekzistas jam proksimume tri jarojn kaj ke ĝi
nun estas kinejo.

\a{3.42}Jes, ju pli mi diras, des pli bone ili komprenas ke mi ne nur ne havas
aŭton, sed ankaŭ neniam havos unu. Silentado do estas necesa, ĉar ili komencas
atenti min kaj supozeble demandas sin kiel Van Schoonbeke decidis ekgastigi
min. Se ne estus por mia frato, kiu pro Van Schoonbeke kelkfoje ekhavas
pacientojn, mi jam antaŭlongtempe estus sendinta diablen la tutan kunularon.

\a{3.43}Ĉiun semajnon mi pli bone komprenis ke mi estas por mia amiko ĝena
protektato kaj ke tiel ĉi ne plu eblas, kiam li demandis al mi la pasintan
merkredon ĉu mi ŝatus fariĝi reprezentanto de granda Nederlanda firmao.  Estas
tre entreprenemaj homoj, por kiuj li ĵus gajnis\rim{?, maar `gajninto' is
`winnaar', dus zal wel goed zijn. Venki=overwinnen.} grandan proceson. Mi povus
ekhavi la agentecon tuj. Sufiĉus ke li rekomendus min, kaj por tio li volonte
estis preta. Mono ne necesus.

\a{3.44}`Pensu pri tio,' konsilis li. `Multo estas gajnebla kaj vi estas la
ĝusta viro.'

\a{3.45}Tio estis ja iomete impertinenta de li, ĉar mi opinias ke neniu
opiniu min konvena antaŭ ol mi opiniis min konvena. Sed tamen ĉarme estas
ke li sen ajna kondiĉo donis al mi okazon por demeti mian simplan
vestaron de skribisto ĉe la General Marine and Shipbuilding Company kaj
nenial fariĝi negocisto. Tiel liaj amikoj probable\rrim{wel} per si mem
forigos kvindek procentojn da sia aroganteco. Kun ilia iometa mono!

\a{3.46}Mi ankaŭ demandis pri kio liaj amikoj negocas.

\a{3.47}`Pri fromaĝo,' diris mia amiko. `Kaj tio ĉiam
marŝas\rim{marcheren?: bonvendiĝi, prosperi. Kiel marŝas la aferoj? (M)},
ĉar ĉiel la homoj devas manĝi'.

%---------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{IV}
\ax{Fromaĝo}{4.1}En la tramo, veturante hejmen, mi sentis min jam tre alia
homo.

\a{4.2}Vi scias ke mi estas preskaŭ kvindekjara kaj mia tridekjara servuteco
kompreneble stampis min.

\a{4.3}Skribistoj estas humilaj, multe pli humilaj ol laboristoj kiuj, per
ribelemeco kaj unueco, eldevigis iom da respekto. Oni eĉ diras ke en Rusujo ili
estiĝis la mastroj. Se tio veras tiam ili meritas, mi opinias.  Cetere ŝajnas
ke ili aĉetis tion per sia sango. Sed skribistoj kutime estas malmulte
specialitaj kaj harmonias tiel bone ke eĉ viro kun longa sperto estas
piedbatata al sia kvindekjara lojala pugo kaj anstataŭata per iu alia kiu estas
same bona kaj pli malmultekosta.

\a{4.4}Pro tio ke mi havas infanojn, mi zorge evitas ekhavi disputon kun
fremduloj, ĉar ili povas esti amikoj de mia patrono. Do en la tramo mi iom
lasas forpremi min kaj ne faras tro indigne kiam iu tretas miajn piedfingrojn.

\a{4.5}Sed tiun vesperon, ĉio ĉi estis indiferenta al mi. Tiu fromaĝrevo ja
realiĝos, ĉu ne?

\a{4.6}Mi sentis ke miaj okuloj jam disvastigas pli firman rigardon kaj
enpoŝigis miajn manojn kun tia senĝeneco, kian mi tute ne konis antaŭ duona
horo.

\a{4.7}Veninte hejmen, mi tre kutimmaniere eksidis apud la tablo, supeis sen iu
vorto pri la nova ebleco kiu haviĝis al mi kaj ne povis ne interne ridi kiam mi
vidis kiel mia edzino kun sia kutima ŝparemo ŝmiris la buteron kaj tranĉis la
panon. Nu, ŝi ja ne povis supozi ke eble morgaŭ ŝi estos edzino de negocisto.

\a{4.8}Mi manĝis kiel ĉiam, ne pli multe aŭ\rim{?} ne malpli multe, ne pli
haste aŭ ne pli malrapide. Unuvorte, mi manĝis kiel iu kiu rezignacias pri tio
ke li devas kompletigi sian multjaran servistecon ĉe la General Marine and
Shipbuilding Company per nesciata nombro da jaroj.

\a{4.9}Tamen mia edzino demandis kio okupas min.

\a{4.10}`Kio {\em okupus} min?' redemandis mi.

\a{4.11}Kaj post tio mi komencis korekti la lernejajn taskojn de miaj du
infanoj.

\a{4.12}Mi malkovris grandegan eraron en participe pass\'e kaj korektis
tiun tiel elegante ke mia fileto mirigite suprenvidis.

\a{4.13}`Kial vi tiel rigardas, Jan?' demandis mi.

\a{4.14}`Mi ne scias,' ridis la knabo, kun interrilata rigardo en la direkto
al\rim{PIV} mia edzino.

\a{4.15}Ankaŭ li do ŝajnis rimarki ion en mi. Jen mi, kiu ĉiam pensis povi
majstre kaŝi siajn sentojn. Tamen mi penu\rim{M} lerni tion, ĉar en la komerco
tiu certe povos bone servi al mi. Kaj se mia vizaĝo estas tiel simple legebla,
tiam dum la `journal parl\'e' ĝi devas ofte legigi murdon kaj mortigon. \rim{?}

\a{4.16}La geedzan liton mi opinias la plej oportuna loko por diskuti pri
seriozaj aferoj. Tie almenaŭ oni estas sola kun sia edzino. La litkovriloj
mallaŭtigas la voĉojn, la mallumo akcelas la pripenson kaj pro tio ke oni ne
povas vidi unu la alian, neniun el ambaŭ influas la emocio de la
kontraŭpartio. Tie ĉio estas sciigata, kion oni ne bone kuraĝas diri
malfermviziere kaj do tie estis ke mi, kiam mi kuŝis bone sur mia dekstra
flanko, post enkonduka silento, diris al mia edzino ke mi iĝos negocisto.

\a{4.17}Pro tio ke dum multaj jaroj ŝi nur aŭdis trivialajn konfidencojn,
ŝi igis min rediri tion kaj atendis pli detalan eksplikon kiun mi al ŝi
donis per trankvilaj, klaraj, mi do jam diras `aferecaj' terminoj. En kvin
minutoj ŝi akiris resumon pri la amikaro de Van Schoonbeke, pri ilia
senafekta, nevolata malestimigo, kaj pri la propono kun kiu li sendis min
hejmen tiel neatendite.

\a{4.18}Mia edzino aŭskultas atente, ĉar ŝi kuŝadis tiel kviete kiel muso,
sen tuseti aŭ sin turni. Kaj pro tio ke mi silentis, ŝi demandis kion mi
intencas kaj ĉu do mi rezignos mian oficon ĉe la General Marine and
Shipbuilding Company.

\a{4.19}`Jes,' diris mi malzorge, `Tio efektive\rrim{wel} estas necesa. Estante
skribisto ie kaj krome fari negocon por si mem, tio ja ne eblas? Ĉi tie indas
kuraĝa decidado.'

\a{4.20}`Kaj vespere?' estis demandita, post nova silento.

\a{4.21}`Vespere malhelas,' diris mi.

\a{4.22}Tio estis trafo, ĉar la lito knaris kaj mia edzino turnis sin kvazaŭ
ŝi decidis ke ŝi lasos per mia negocisteco min sufoki. Mi do devas
malrigidiĝi per mi mem.

\a{4.23}`Kion vespere?' diris mi krude\rim{maar snauwen is krude paroli}.

\a{4.24}`Vespere negoci,' persistis ŝi. `Kiaj negocoj estas?'

\a{4.25}Mi nun devis konfesi ke estas pri fromaĝo. Estas strange, sed mi
opiniis tiun artiklon iom naŭza kaj iom ridinda. Mi preferus povi
negocisti pri io alia, ekzemple florbulboj kaj elektraj ampoloj, kiuj do
ankaŭ estas karakterize Holandaj. Eĉ haringon, sed prefere sekigitan, mi
vendus kun pli da diligenteco ol fromaĝon. Sed tiu nordNederlanda
firmao\rim{`Trans la Moerdijk': norda Nederlando.} ne povis, pro mi, ŝanĝi
sian metion, tion mi ja komprenis.

\a{4.26}`Stranga artiklo, ĉu vi ne tiel opinias?' demandis mi.

\a{4.27}Sed tiel mia edzino ja ne opiniis.

\a{4.28}`Tio ĉiam marŝas,' kredis ŝi, precize tiel, kiel Van Schoonbeke
diris.

\a{4.29}Tiu kuraĝigo min bonigis kaj mi diris ke mi irigos al la diablo la
General Marine and Shipbuilding Company jam la sekvan matenon. Mi
ĉiaokaze\rim{nepre?} volis iri al oficejo por adiaŭi miajn kolegojn.

\a{4.30}`Sed komencu do peti tiun agentecon,' opiniis mia edzino. `Post tio
ĉiam vi povos decidi kion vi faru. Vi ŝajnas ja freneza.'

\a{4.31}Tiu lasta estas tre senrespekta al\rim{tegenover} komercisto, sed la
konsilo estis bona. Cetere, kvankam mi \rrim{wel} diris tion, mi ja ne farus.
Se oni havas edzinon kaj infanojn tiam oni devas esti duoble singarda.

\a{4.32}La sekvantan tagon mi iris al mia amiko Van Schoonbeke por demandi la
nomon kaj la adreson, krom tio ankaŭ rekomendvorteton kaj ankoraŭ tiun saman
vesperon mi skribis bravan aferecan leteron al Amsterdamo, unu el la plej bonaj
leteroj, kiujn mi iam skribis. Mi iris enpoŝtigi ĝin mem, ĉar ion tian oni ne
povas konfidi al nekoncernuloj, ankaŭ ne al siaj propraj infanoj.

\a{4.33}La respondo ne forrestis. Ĝi venis tiel baldaŭ ke min ektimigis ĝi,
estis telegramforme: `Atendas vin je la dekunua morgaŭ centra oficejo
Amsterdamo. Vojaĝkostoj kompensotaj.'

\a{4.34}Mi nun devis trovi ion por ne devi iri al oficejo la sekvan tagon kaj
mia edzino sugestis entombigon. Sed tio al mi ne plaĉis tial ke mi tiel ĵus,
pro la entombigo de mia patrino, restis hejme unu tutan tagon. Pro ajna kuzo
oni malfacile forrestas de oficejo, almenaŭ ne unu tutan tagon.

\a{4.35}`Tiukaze diru ke vi estas malsana,' diris mia edzino. `Vi povas jam
prepari tion hodiaŭ. Estas sufiĉe da gripo en la urbo.'

\a{4.36}En oficejo mi do sidis kun mia kapo en miaj manoj kaj morgaŭ mi iros
al Amsterdamo por konatiĝi kun la firmao Hornstra.

%---------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{V}
\ax{Hornstra - Fromaĝbutiko }{5.1}La fromaĝfilmo komencas malvolvi sin antaŭ
mi. Hornstra enoficigis min kiel ĝeneralan reprezentanton por Belgujo kaj la
Grandduklando Luksemburgio. `{\em Oficiala} reprezentanto,' diras li, eĉ se mi
ne bone komprenas tion. Tiun Grandduklandon li nenial kundonis kvazaŭ io mankas
al la graveco. Ĝi vere\rrim{wel} estas malproksima de Antverpeno, sed tiam mi
ankaŭ do\rim{toch} foje vidos tiun montaran landon.  Kaj je la unua okazo mi
nun, je mia vico, prezentos al tiuj viregoj de Van Schoonbeke iujn restoraciojn
en Echternach, Diekirch kaj Vianden.

\a{5.2}Estis agrabla vojaĝo\rim{tocht veturo?}. Ĉar Hornstra do estis
kompensonta la kostojn, mi vojaĝis duaklase anstataŭ triaklase. Poste al mi
evidentiĝis ke ili atendis ke mi vojaĝis unuaklase. Ankaŭ mi elpensis nur tro
malfrue ke mi povus elekti la trian kaj havi la prezdiferencon. Sed tio ne
estus korekta, nepre ne je la unua interkonatiĝo.

\a{5.3}Mi estis tiel entuziasma ke mi ne povas resti sur mia loko dum kvin
minutoj kaj kiam la dogano demandis al mi ĉu mi havas nenion por deklari, mi
diris elkore `Jes, tute ne!'  Post tio tamen la limgardisto diris ke `Jes, tute
ne' ne estas respondo kaj ke mi devas diri jes aŭ ne. Mi do rimarkis jam tuj ke
oni atentu tiujn holandanojn. Kaj ĉe Hornstra tio praviĝis, ĉar tiu tro multe
diris neniun vorton kaj en duonhora tempospaco, mi estis inspektita kaj pagita
kaj reestis sur la strato kun mia kontrakto en mia poŝo. La letero de mia amiko
Van Schoonbeke decidis la aferon, ĉar kiel ajn mi rakontis pri miaj
denaskaj\rim{aangeboren} kvalitoj, Hornstra eĉ ne aŭskultis, sed formetinte la
leteron, li demandis kiom da tunoj mi atendas povi debiti.

\a{5.4}Tio estis malfacila demando. Po kiom da Holanda fromaĝo formanĝegiĝas en
Belgujo ĉiujare kaj sur kiun elcenton de tiu tuto mi povus meti la ungegon?  Mi
eĉ ne havis la plej etan supozon. Ĉu tiu `debitado' kiel li nomas tion,
rapidas?

\a{5.5}Mia multjara servisteco ĉe la General Marine and Shipbuilding ne
havigis respondon al mi. Mi sentis ke mencii ciferon ne estas konsilinde.

\a{5.6}`Komenci malgrande estas singarde,' subite diris Hornstra kiu certe
opiniis ke mi pripensis sufiĉe longe. `En la sekva semajno, mi sendos al vi
dudek tunojn da krema Edama fromaĝo en nia nova patentita pakumo. Kaj laŭmezure
de via kvitigado\rim{(M): verrekenen} de tiuj, mi kompletigos vian stokon.'

\a{5.7}Post tio li antaŭmetis al mi kontrakton por subskribi, kiu resumiĝas
jene: mi estas lia reprezentanto kontraŭ kvin procentoj sur la vendoprezo,
fiksa salajro de tricent guldenoj kaj pagataj vojaĝkostoj.

\a{5.8}Kiam mi estis subskribinta, li tintigis, ekstaris, manprenis min kaj
eĉ an\-taŭ mi estas tute ekster lia kontoro jam alia vizitanto sidis en mia
seĝo.

\a{5.9}Venante eksteren mi estis kvazaŭ freneza kaj devis uzi ĉiujn fortojn
por ne, kiel Faŭsto, kanti `\`a moi les d\'esirs, \`a moi les
ma\^{\i}tresses'.

\a{5.10}Po tricent guldenoj monate, tio estis pli ol duobla mia salajro ĉe la
General Marine and Shipbuilding kaj tie mi delonge atingis mian maksimumon,
tiel ke mi jam dum kelkaj jaroj atendis mian unuan malplialtigon de la
salajro. Ĉar sur nia ŝipkonstruejo oni iras de nul ĝis cent kaj tiam denove
returnas al nul.

\a{5.11}Kaj krome tiuj pagataj vojaĝkostoj! Mi ne jam estis ekster la strato,
kiam mi komprenis ke estonte nia feria vojaĝo estos por konto de Hornstra. En
Dinant aŭ La Roche vespere mi do rapide eniros fromaĝbutikon.

\a{5.12}Pri Amsterdamo mi memoras preskaŭ nenion, ĉar la nuron, kiun mi vidis,
mi vidis kvazaŭ en ebrieco. Poste mi devis aŭdi de nekoncernuloj\rim{derden} ke
tie estas tiel multe da biciklantoj kaj tiel multe da cigarbutikoj kaj ke la
Kalverstrato estas tiel longa, mallarĝa kaj homplena\rim{aŭ trafikplena?}.  Mi
apenaŭ prenis la tempon por tagmanĝi surloke kaj prenis la unuan trajnon al
Belgujo, tiel mi hastis por konfidi mian prosperon al sinjoro Van Schoonbeke
kaj al mia edzino.

\a{5.13}La hejmenvojaĝo ŝajnis senfina. Inter miaj kunvojaĝantoj evidente estis
ankaŭ kelkaj aferistoj, ĉar du el ili sidis enprofundiĝante en dosieroj. Unu eĉ
komentis en la marĝeno, per ora fontoplumo. Tian fontoplumon mi nun ankaŭ havu,
ĉar ĉiufoje peti plumon kaj inkon el siaj aĉetantoj, tio ne eblas.

\a{5.14}Ne estis neeble ke tiu viro ankaŭ komercas pri fromaĝo. Mi momente
rigardis liajn valizojn, super en la rako, sed tio ne utilis.

\a{5.15}Estis bele vestita viro, neta pri tolo, kun silkaj ŝtrumpoj kaj ora
nazumo. Ĉu fromaĝo aŭ ne fromaĝo?

\a{5.16}Silenti ĝis Antverpeno, tio estas neeble por mi. Mi estus
krevinta. Mi devis paroli, aŭ kanti. Kaj pro tio ke kanti ne eblas en
trajno, mi uzis la haltadon en Roterdamo por diri ke la ekonomia situacio en
Belgujo ŝajnas iom pliboniĝi.

\a{5.17}Li fikse rigardis min, kvazaŭ li profitis mian vizaĝon por
multipliki ion sur ĝi kaj eligis mallongan sonon en nekonata lingvo. Tiuj
aferistoj do!

\a{5.18}Hazarde, estis merkredo kaj mi alvenis ĉirkaŭ la kvina horo. Kaj pro
tio ke la ĉiusemajna klaĉfesto ĉe Van Schoonbeke komenciĝis merkrede ĉirkaŭ la
kvina kaj duono, mi venis al lia domo por doni al li la okazon informi siajn
amikojn pri mia sociala promocio.

\a{5.19}Kiel domaĝe ke mia patrino ne atendis ĝis ŝi ankoraŭ spertis tion ĉi.

\a{5.20}Van Schoonbeke nepre senpeziĝus ke tiu skribisto ĉe la General
Marine and Shipbuilding apertenas al la pasinteco.

\a{5.21}Dumvoje mi haltis antaŭ fromaĝbutiko kaj admiris la montrofenestron.
En la hela lumo de svarmo da elektraj ampoloj tie fromaĝoj kaj fromaĝetoj
kuŝis, ĉiuspece formaj kaj de ĉiuj originoj, unu apud kaj unu sur la alia. El ĉiuj
niaj naj\-bar\-ŝtatoj ili ĉi tie amasiĝis.

\a{5.22}Gigantaj grujeroj, kiel muelŝtonoj, servis kiel fundamento kaj sur tio
kuŝis Ĉesteraj, Gaŭdaj, Edamaj kaj granda nombro da fro\-maĝ\-specoj, kiujn mi tute
ne konis, kelkaj el la plej grandaj kun malfermegita ventro kaj nekovritaj
intestoj. La Rokfortoj kaj Gorgonzoloj diboĉe paradis sian verdan ŝimon kaj
eskadrono da Kamembertoj libere fluigis sian puson.

\a{5.23}El la butiko putra spiro venis, kiu tamen malpliiĝis kiam mi staris tie
iomtempe.

\a{5.24}Mi volis ne cedi pro tiu malbonodoro kaj nur forirus se mi opinius ke
estas tempo. Aferisto estu hardita kiel polusvojaĝisto.

\a{5.25}`Fetoru do!' diris mi provoke.

\a{5.26}Se mi havus vipon, mi atakus ilin. `Jes, sinjoro, ne eblas elteni,'
respondis sinjorino kiu staris apud mi kaj kiun mi ne vidis veni.

\a{5.27}Tiun laŭtvoĉan pensadon sur publika vojo mi iel malkutimiĝu, ĉar mi
jam pli ofte teruris homojn. Tio ne gravas por anonima skribisto, sed por
aferisto estas io alia.

\a{5.28}Mi nun rapidis al mia amiko Van Schoonbeke, kiu gratulis min pro mia
sukceso kaj denove prezentis min al siaj amikoj kvazaŭ ili vidis min
unuafoje.

\a{5.29}`Sinjoro Laarmans, pograndisto pri nutraj varoj.' Kaj post tio li
plenigis la glasojn.

\a{5.30}Kial li diris `nutraj varoj' anstataŭ fromaĝo? Ankaŭ do li ŝajnis iom
senti naŭzon pro fromaĝo, kiel mi mem.

\a{5.31}Koncerne min, mi plejeble rapide forgesu pri tio, ĉar aferisto bone
konu sian artiklon kaj estu kuniĝinta kun ĝi. Li kunvivu kun ĝi. Li penegadu
en ĝi. Li odoru kiel ĝi. Tio lasta ne estus malfacile kun fromaĝo, sed mi
celas pli metafore.

\a{5.32}Bone konsiderante ĉion, fromaĝo estas, escepte efektive la odoron,
nobla artiklo, ĉu ne? Ĝi estas produktata jarcentojn kaj ĝi estas unu el la
plej gravaj riĉecrimedoj de la Holandanoj, kiuj estas fratpopolo de ni. Ĝi
servas kiel nutraĵo de granduloj kaj malgranduloj, de junuloj kaj
maljunuloj. Io manĝata de homoj, per si mem akiras iun noblecon. Mi kredas ke
la Judoj benas ilian manĝaĵon kaj ĉu ne Kristano devas preĝi antaŭ manĝo de
fromaĝo?

\a{5.33}Kontraŭe, miaj kolegoj en la sterkmaterioj havas multe pli da motivoj
por plendi. Kaj restaĵo de fiŝo, intestoj de mamuloj, kadavroj kaj tiaj
plu. Ankaŭ tiuj estas vendataj ĝis ili venas sur la lokon kie ili faras sian
lastan servon al la homaro.

\a{5.34}Inter la regulaj manĝogastoj de Van Schoonbeke estis kelkaj
komercistoj, anticipe du pri grenoj, ĉar pri tio ili jam parolis. Kial fromaĝo
estu malpreferata al greno? Mi forsorĉos de ili tiun antaŭ\-juĝon. Tiu, kiu
perlaboras plejmulte, ja estras, la estonteco alireblas por mi kaj mi firme
decidis meti mian tutan animon en tiun fromaĝon.

\a{5.35}`Jen bona loko, sinjoro Laarmans,' diris la vizitanto kies konduto ĉiam
pleje malplaĉis al mi. Ne tiu kun siaj dentoj, sed ŝika kalva ulo, kiu parolis
bone kaj povis esti sprita, eĉ dum la `journal parl\'e', kiu jam tiel staris al
mi en la gorĝo.

\a{5.36}Kaj tuj li cedis lokon, tiel ke ĉifoje mi, unuafoje, vere sidis en la
rondo. Antaŭe, mi ĉiam okupis angulon, al fino de la longa tablo, tiel ke ili
ne povis rigardi min sen preskaŭ tute turne sin, ĉar pro ĝentileco ili sidis
oblikve, turniĝinte al la gastiganto.

\a{5.37}Ankaŭ unuafoje mi enigis miajn poleksojn en mian vestan poŝeton kaj
frapetis\rim{tokkelen} per miaj fingroj marŝrapidon sur mia ventro, kiel iu,
kiu silente scias pli\rim{Het zijne er van weten}. Van Schoonbeke vidis tion
kaj ridis agrable al mi.

\a{5.38}Ke ili tuj direktis la konversacion al la kampo de aferoj  pruvis ke
ili ekkonsideris min.

\a{5.39}Mi ne diris multe, sed nun tamen diris ion, interalie `nutraj varoj
ĉiam marŝas', kaj ili ĉiuj pravigis min.

\a{5.40}Ripetfoje, mi estis rigardata, kvazaŭ iu petis mian aprobon, kiun mi
ĉiufoje tuj donis, per cedema kapsigno. Oni estu konsentema al la homoj,
precipe se oni estas komercisto. Sed por ne ĉiufoje aprobi ilian klaĉon, mi
do diris unufoje `Tio estas ankoraŭ necerta'. Post kio la koncerna virego, iu
kiu alimaniere ne povas suferi kontraŭdiron, respondis tre cedeme
`kompreneble', ĝoje ke li saviĝis ĉi tiel.

\a{5.41}Tiam, kiam mi opiniis ke mia sukceso sufiĉas por unu tago, mi subite diris:
`Kaj la restoracioj, sinjoroj? Kiajn frandaĵojn oni manĝis ĉi semajnon?'

\a{5.42}Tio estis la kulmino. La tuta kunularo danke rigardis min, tiom ili
ĝojis ke mi sendis ilin per vere reĝa gesto al ilia preferata
kampo.\rim{de weg wijzen}

\a{5.43}Ĝis nun mi ĉiam foriris laste ĉar mi neniam kuraĝis entrepreni unue
ekstari kaj tiel rompi la harmonion de tiu sidanta kunularo. Se ili ĉiuj
forestis mi plue havis okazon por malŝarĝi mian koron kaj al Van Schoonbeke,
duope, ekskuzi min kaj pro la malmulto, kiun mi faris aŭ diris en la daŭro de
la vespero, kaj pro ĉio, kion mi preterlasis fari aŭ diri. Sed ĉifoje mi
rigardis mian brakhorloĝon, laŭte diris: `Diable, la sepa kaj kvarono.  Adiaŭ,
sinjoroj, kaj krome multan plezuron,' saltetis ĉirkaŭ la tablo kiel iu kiu
estas tre okupata, ankoraŭ manprenetis ilin kaj lasis ilin sidantaj, kio estas
sufiĉe bona por ili.\rim{waar zij goed voor waren, solventa?}

\a{5.44}Van Schoonbeke elakompanis min, malsevere frapis mian dorson kaj diris
ke belegis.

\a{5.45}`Vi imponegis,' certigis li. `Kaj multan sukceson pri via fromaĝo.'

\a{5.46}Nun ni sole estis en la koridoro, li nomis fromaĝon simple fromaĝo.
Supere, ĝi estis nutraj varoj.

\a{5.47}Nu jes\rim{ja}, fromaĝo estas fromaĝo. Kaj se mi estus kavaliro, mi
 portus tri ruĝajn fromaĝojn sur nigra\rim{sabel=zibela} kampo.


%---------------------------------------------------------------------------
                   \cxapitro{VI}
\ax{La kontrakto}{6.1}Mia edzino ne tuj akiris la novaĵon kvazaŭ surtabligata,
sed ŝi devis pacienci ĝis mi estis supeinta. Ĉar ekde nun mi ne plu manĝas, sed
lunĉas\rim{kontraŭe de tagmanĝi}, varmtagmanĝas aŭ supeas.\rim{dejeuneer,
dineer of soupeer} Mi cetere havas karan edzinon, kiu krom tio estas imitinda
patrino. Sed mi opinias ke ĉi tiaj aferoj ne apertenas al ŝia aŭtoritato. Mi
ankaŭ devas konfesi ke de tempo al tempo mi ne povas rezisti la tenton inciti
ŝin ĝis mi ekvidas larmojn. Tiuj larmoj tiam bonigas min. Mi uzis ŝin por lasi
liberan kuron al miaj furiozaj atakoj pri mia sociala malaltvaloreco. Kaj mi
profitas miajn lastajn horojn de servisteco ĉe la General Marine and
Shipbuilding por ankoraŭ unufoje kolere riproĉi ŝin.

\a{6.2}Tial mi manĝis silentante ĝis finfine ŝi maldelikatiĝis, ne al mi,
sed al la kuirilaro. Kaj post lasta paŭzo mi vidis ke larmoj nebuligas ŝian
okulojn, post kio ŝi foriris al la kuirejo. De tempo al tempo tian dramecan
animstaton en la domo mi opinias\rim{vind ik iets heerlijks} io rava.

\a{6.3}Mi nun ankaŭ promenis en la kuirejon, kiel virkoko malantaŭ kokino,
kaj serĉante miajn pantoflojn mi subite diris: `Vi sciu ke estas aranĝita
pri tiu fromaĝo\rim{? Weet je dat...}.'

\a{6.4}Nome, mi opinias ke ŝi {\em devis} scii tion.

\a{6.5}Ŝi ne respondis, sed komencis lavpurigi la manĝilaron, muzikante per
teleraro kaj feraj potoj, dum mi finfine, plenigante mian pipon, raportis pri
miaj travivaĵoj en Amsterdamo.

\a{6.6}Mi eĉ mensogete plibonigis, dirante ke mi ruztrompis Hornstra-n pri tiu
kontrakto.

\a{6.7}`Legu, jen estas la akto,' finis mi mian rakonton.

\a{6.8}Kaj mi metis ĝin en ŝian manon, antaŭsciante ke ŝi nur duone
komprenos tiun formalan\rim{hoog nederlands} nederlandan kaj ke ĉiuj tiuj
komercaj terminoj dancos antaŭ ŝiaj okuloj.

\a{6.9}Ŝi sekigis siajn manojn, ricevis la paperon kaj kun ĝi iris
por sidi en la loĝoĉambro.

\a{6.10}Por mi, kiu tajpis milojn da leteroj ĉe la General Marine and
Shipbuilding, la tuta aĵo kompreneble estas bagatelo. Sed mi intence
diversnegocadis en la kuirejo, ĉar ŝi devis nu do unufoje sperti je sia
malprofito ke redakti tian kontrakton estas io tre alia ol granda dompurigado.

\a{6.11}`Ĉu mi bele faris\rim{fijn gelapt}?' demandis mi post kelkaj minutoj
el la kuirejo.

\a{6.12}Kaj ĉar mi ne ricevis respondon, mi kaŝobservis en la loĝoĉambron, por
vidi ĉu eble ŝi ne ekdormis sur mia kontrakto.

\a{6.13}Sed ŝi ne dormis. Mi vidis ke ŝi sidas streĉe legante, ŝia nazo
ne malproksima de l' papero kaj sekvante per montra fingro por ne transsalti
liniojn. Nun ŝi haltis ie.

\a{6.14}Ne tiom rimarkinda la akto estis, ke ŝi enprofundiĝu en ĝin kvazaŭ en
la traktaton de Versajlo. Fromaĝo, kvin procentoj, tricent guldenoj kaj jen
ĉio\rim{en daarmee uit}.

\a{6.15}Mi paŝis al la radio, ŝaltis kaj trafis Belgan
popolkanton\rim{Braban\c{c}onne}. Estis kvazaŭ ĝi ludiĝis por honori min.

\a{6.16}`Momenton ja ĉesigu tion, alie mi tute ne plu komprenas ion ajn,'
diris mia edzino.

\a{6.17}Kaj momenton post tio ŝi demandis, kial mi metis en la kontrakto ke
ili ĉiutempe `povas elĵeti min'.\rim{aan de deur konden smijten}

\a{6.18}Mia edzino kutimas tiel. Tiu nomas fromaĝon almenaŭ fromaĝo.

\a{6.19}`Kial, elĵeti,' demandis mi ofendetite.

\a{6.20}Ŝi metis sian fingron sur paragrafon la naŭan, kiu estas la lasta
kaj mi legis: `Se estos ke la okupoj de sinjoro Laarmans, por konto de
sinjoro Hornstra, finiĝas, ĉu laŭ deziro de sinjoro Laarmans mem, ĉu
iniciate de sinjoro Hornstra, tiuokaze la unuemenciito ne havos rajton je ia
kompensaĵo, nek je pliaj pomonataj pagoj, ĉar ĉi tiuj lastaj ne kiel
salajro, sed ja\rrim{wel} kiel antaŭpago de la eventuela kurtaĝo, kun kiu
ili regulos la kontojn, intenciĝas.'

\a{6.21}Diable, tio ne estis tiom facila. Kaj mi nun komprenis kial ŝi haltis
tie tiom longtempe.

\a{6.22}En Amsterdamo, kaj poste en la trajno, mi ja\rrim{wel} legis
tiun klaŭzon sed mi ne estis, en mia entuziasmo, enprofundiĝinta en la
ĝustan signifon.

\a{6.23}`Kion signifas ``iniciate de sinjoro Hornstra'',' demandis ŝi nun,
ankoraŭ kun tiu fingro sur la vundo.

\a{6.24}Iniciate estas unu el tiuj vortoj kiujn mia edzino ne komprenas.
Iniciate, plagiate, kaj  kalumniate\rim{Initiatief, constructief, objectief,
moeilijke woorden als Iniciate:  sciate, plagiate (plagierend),
menciate(genoemd zijnde), kalumniate(belasterd zijnde), komisiate(belast
zijnde met), kopiate(gekopieerd zijnd), adiciate(opgeteld zijnd),
defiate(getrotseerd zijnd), deklinaciate(verbogen zijnd), enviate(benijd
zijnde)} estas por ŝi la preciza samo. Kaj nun ekspliku kion tia vorto
signifas.

\a{6.25}Mi do ja diris `nu, iniciate signifas iniciate,' kaj dume mi ankoraŭ
unufoje laŭvorte tralegis la paragrafon, tiel de super ŝia ŝultro, kaj mi devis
konfesi ke ŝi pravas. Ankaŭ Hornstra cetere pravas, ĉar tiu ne povas ligi sin
ĝis la jaro dumil, se mi dume ne povas liberigi min de tiu fromaĝo. Tamen mi
hontis.

\a{6.26}`Iniciate signifas komenci ion, Panjo,' kriis Jan, ne levante la
okulojn de siaj lernolibroj. Ĉu ne estas skandalo ke tia dek-kvinjara
nazmukulo kuraĝas uzi sian buŝegon kiam temas pri tiaj seriozaj aferoj?

\a{6.27}`Vi ja komprenas ke mi ne dum nelimigita tempo povas akcepti tian
altan salajron, sen devo por vendi la konsignitajn varojn en normala tempo,'
deklaris mi. `Tio estus malmorala'.

\a{6.28}Konsignita kaj malmorala ŝi ne komprenas, tion mi certe scias.
Superblufos mi ŝin.

\a{6.29}`Cetere,' diris mi, `nenio estas por timi. Se la vendo marŝas, tiam
Hornstra ne pli demandas ol ke tiel restu ĝis la eterneco. Kaj reciprokeco
pri la elĵetado ankaŭ por mi havas profitodonan flankon, ĉar oni neniam povas
scii ĉu unu el la konkurantoj de Hornstra ne venos sonorigi ĉi tie kun eĉ
multe pli belaj kondiĉoj, tuj kiam ili ekrimarkos min en la merkato.

\a{6.30}Nun tiu simia knabo ja\rim{nog maar eens} klarigu, kion signifas
konsignita, malmorala kaj reciprokeco.

\a{6.31}Mia edzino nun redonis al mi la paperon.

\a{6.32}`Kompreneble ne estas iu kialo kial ĝi ne marŝus,' konsolis ŝi. `Vi
ja laboru senlace. Sed tamen mi estus singarda. Ĉe la ŝipkonstruejo vi estas
trankvila, kun certa salajro.'

\a{6.33}Tion mi nomas banalaĵo.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{VII}

\ax{La atesto}{7.1}La konkludo de nia lasta litkoncilio estis ke estu
persistata la fromaĝ\-entre\-preno sen eksiĝi ĉe la ŝipkonstruejo. Mia edzino diras
ke mia frato, la kuracisto, povas aranĝi tion. Tiu organizu\rim{zorgen} ateston
per kiu mi akiras tri monatojn da forpermeso por satripozi kaj rebonfartiĝi de
iu ajn malsano, kiun mia frato trovos. Ŝi mem elpenis ĉi tiun solvon.

\a{7.2}Persone, mi opinias ke tio estas nedecidema solvo kaj ke oni pri tiaj
aferoj faru la unu aŭ la alian.

\a{7.3}Mil tondroj, oni partoprenas en la fromaĝkampanjo aŭ oni ne partoprenas
en ĝi. Se unue oni fosas tranĉeojn en kiujn oni povas retiriĝi, tiam oni
ankaŭ ne pluiras. Ek\rim{Er op los}, mi diras!

\a{7.4}Sed kion mi povis fari? Ŝi venigis la infanojn kaj tiuj pravigas ŝin.
Kaj krom havi ĉiujn zorgetojn de la maltrankvila biznis-vigleco, kiun mi
spertos, ankaŭ senĉese familimiliti, tion mi rifuzas.

\a{7.5}Mi alparolis mian fraton pri la afero.

\a{7.6}Li estas dek-du jarojn pli aĝa ol mi kaj anstataŭas kaj patron kaj
patrinon, de kiam tiuj estas mortaj.

\a{7.7}Tiu dek-du-jara diferenco estas netranspontebla. Kiam mi ankoraŭ estis
petolulo, tiam li jam estis viro kaj la rilato el tiu periodo restis. Li
protektas min, mallaŭdas min, kuraĝigas min kaj konsilas min kvazaŭ mi ankoraŭ
globetludas sur la strato. Mi diru ke li estas laborema kaj entuziasma
simpatiulo, plena de kuraĝo kaj devokonscio kaj kontenta pri sia sorto. Ĉu li
fakte de matene ĝis vespere vizitas malsanulojn, tion mi ne scias.  Sed
ĉiaokaze li flugas la tutan tagon sur sia biciklo tra la urbo kaj rapide eniras
je ĉiu posttagmezo momenton en mia domo. Vibrosonante li marŝas en la kuirejon,
en kiu mia edzino estas kuiranta, levas la kovrilojn por momenton vidi kaj
flari, brue salutas miajn du infanojn, kiuj amegas lin, demandas pri nia sano,
donas al ni specimenojn de medikamentoj por ĉiuspecaj afekcioj, eltrinkas sian
glason kaj ree rapide eliras, ĉio en unu spiro.

\a{7.8}Postulis penon igi lin aŭskulti la unuan parton de la
fromaĝ\-leg\-endo, ĉar li estas senpacienca, daŭre interrompas kaj nur volas
scii, kiajn servojn li povas servi pri ĉi ĉio.

\a{7.9}Kiam li aŭdis, ke mia ofico ĉe la General Marine and Shipbuilding
eble viktimiĝos, tiam severa trajto aperis sur lia malkaŝa vizaĝo.

\a{7.10}`Tio estas serioza afero, virego, diable serioza afero.'

\a{7.11}Kaj subite li lasis min staranta kaj iris en la kuirejon.

\a{7.12}`Ĉu li ja havas talenton por la komerco?' aŭdis mi lin demandi.

\a{7.13}`Nu,' diris mia edzino, `tion li ja mem devas scii.'

\a{7.14}`Serioza afero,' ripetas li.

\a{7.15}`Tion ankaŭ mi diris al li.'

\a{7.16}Tion ankaŭ ŝi diris! Ŝi! Ĉu vi ne ĵetegus ŝin tra la fenestraj
vitroj?

\a{7.17}Kaj dume mi tie staras, kiel granda nululo.

\a{7.18}Mi havis apenaŭ sufiĉan  tempon por kiel proteston ekfunkciigi la radion,
ĉar jen li ree iris en la verandon.

\a{7.19}`En via situacio mi unue profunde pripensus, kara fraĉjo.'

\a{7.20}Mi finfine sukcesas rakonti al li ke mi volas klopodi akiri forpermeson
de tri monatoj, ĉar tiomli ne lasis min progresi pri mia rakonto, eĉ se mi
estus provinta kvarfoje.

\a{7.21}Li igis min elekti inter serio da konvenaj afekcioj. Persone li opinias
ke nervomalsano estas plej bona, ĉar tiuokaze mi povas veni ekstere, sen ke mia
mastro havas ion kion li povas kritiki. Kaj nervomalsano neniun fortimigas, li
diras. Se mi parolus pri pulmoj, kaj vi iros denove al la Ŝipkonstruejo, tiam
vi estos timata kiel la pesto. Li certe kredas ke la ekspluatado de tiu
fromaĝmino estas por mi nur amuzaĵo kaj ke mi poste efektive reiros al oficejo.

\a{7.22}Kaj post tio li donis al mi ateston.

\a{7.23}`Vi mem sciu, fraĉjo,' diris li ankoraŭ unufoje kapskue\rim{(M)}.

\a{7.24}Kia alia homo mi jam estas!

\a{7.25}Sur la ŝipkonstruejo mi ne plu sentas hejme kaj tajpante miajn
leterojn, kiuj temas pri maŝin- kaj ŝipkonstruado, antaŭ la spirito
fantomas tiuj kremaj Edamaj, kiuj ruliĝos\rim{afrollen?} post kelkaj tagoj
kaj do ja estos ĉi tie baldaŭ. Mi timas tajpi en niaj mendleteroj fromaĝojn
anstataŭ akrigajn ŝtonojn aŭ platferon.

\a{7.26}Tamen la unuan tagon mi ne enĉambriĝis ĉe sinjoro Henri, ĉar mi ne
havis la kuraĝon, tiel ke mi reprenis mian ateston hejmen. Sed devas okazi, ĉar
tiuj minacantaj fromaĝoj ĉaspelas min kiel hundon kiu devas naĝi, ĉu ĝi volas
aŭ ne.

\a{7.27}Ĉi matenon mi turnis min al Hamer\rim{aŭ eble Martelo estus pli
bona}. Oficiale li estas nia ĉef\-libro\-tenisto, sed realece vera ĉiofaranto
kiu tre\rim{duoble dubbel en dwars} meritas la konfidon de sinjoro Henri.
Honeste\rim{Eerlijk gezegd}, viro kun kiu oni povas paroli. Li ekkuŝas sur
sian kubuton, kondukas la manon al sia dekstra orelo, aŭskultas sen rigardi
onin kaj komencas kapskuadi.

\a{7.28}Mi montris mian ateston kaj poste demandis konsilon, ĉar mi scias ke li
faras nenion pli volonte ol konsili. Ĉiutage li havas sian konsultan
kvaronhoron, kiel kuracisto, kaj en ĉiu tiu konsultado li sentas agnoskon de
sia supereco, kiun neniu pridubas.

\a{7.29}Li inversis la paperon, kvazaŭ iam sur la dorsa flanko de tia atesto
estas io skribita, profunde pensis kaj post tio diris ke malviglas sur la
ŝipkonstruejo, kaj tio veras. Kaj se ili rimarkos ke dum tri monatoj marŝis kun
unu homo malpli, tiam povus ekdanĝeri por mi. Ankaŭ la pagado al iu kiu estas
malsana, baldaŭ ekmalplaĉas. Sed, li diras, se vi konsentas ekhavi promalsanan
forpermeson sen salajro tiam vi eĉ ne parolu kun sinjoro Henri pri tio, ĉar tiu
verŝajne dirus, ke la General Marine and Shipbuilding ne estas malsanulejo kaj
eĉ malpli pensikaso. Sed Hamer kuraĝas preni ĝin sur sin nepagata, sen eĉ
mencii interne.

\a{7.30}`Interne' estas la privata oficejo de sinjoro Henri, kie neniu krom
Hamer kaj la ĉefinĝeniero venas. Se ordinara komizo estas venigata tie, tiam
li revenas kun ruĝa kapo. Post proksime tri vizitoj kutime li estas
maldungota.

\a{7.31}`Verŝajne sinjoro Henri eĉ ne rimarkos ke vi ne plu estas,' diras
Hamer.

\a{7.32}Tio bone eblas. Ĉar kiam lastan jaron Hamer feriis, mi devis,
estante la plej maljuna korespondisto, anstataŭante lin, veni internen por
registri\rim{opnemen} la leterojn. Kaj tiam mi rimarkis, ke sinjoro Henri ne
scias kiel mi nomiĝas. Unue li nomis min Hamer, certe pro kutimo, kaj poste
tute ne plu.

\a{7.33}Mi kun mia edzino pripensis la proponon de Hamer kaj ni opinias, ke ĝi
estas ĉiurilate bonega solvo. Kaj per akcepti ĝin, mi refoje pruvas ke mi ne
volas malpurigi miajn manojn per nemeritita salajro.

\a{7.34}Hamer enfermis mian ateston por kapabli pravigi sin se tamen sinjoro
Henri aŭdus ĝin kaj tiel mi eĉ ne devis adiaŭi miajn kolegojn, ĉar mi
ja estas reatendota? Hamer efektive kredas ke mi revenos, se almenaŭ mi
saniĝos. La bona viro ne komprenas ke li estas aktiva en la konstruado de
mia riĉaĵo. Mi anticipe decidis poste kompensi tion per bela donaco.

\a{7.35}Kaj nun la fromaĝmondo alireblas por mi.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{VIII}

\ax{La aranĝado de la oficejo}{8.1}La aranĝado de sia oficejo estas por
aferisto tio, kio la pretigado de la vindujo\rim{M} estas por estonta juna
patrino.

\a{8.2}Mi ankoraŭ bone rememoras la naskiĝon de mia unua infano kaj eĉ nun mi
revidas mian edzinon, kiel ŝi tiam, post plenumita ĉiutaga laboro, ĝis
malfrue en la vespero estis kudranta ĉe la lampo, de tempo al tempo ripozante
ĝis la doloro en ŝiaj lumboj iom ĉesis. Estis io solena en ŝi, kiel iu
kiu estas sola sur la mondo kaj iras sian propran vojon sen vidi aŭ aŭdi.
Tia sento ankaŭ venis en min je mia unua fromaĝtagiĝo.

\a{8.3}Mi estis ellitiĝinta frue, tiom frue ke mia edzino diris ke mi
frenezas.

\a{8.4}`Nova balailo bone balaas,' diras ŝi.

\a{8.5}Unue mi devis decidi ĉu mi aranĝu mian oficejon hejme aŭ en la
urbo.

\a{8.6}Mia edzino opinias ke hejme, pro tio ke estas pli malmultekosta, ĉar
tiukaze mi ne devos pagi ekstran luprezon kaj aldone mia familio povos uzi la
telefonon.

\a{8.7}Ni inspektis la domon kaj ni elektis la ĉambreton super la kuirejo,
apud la banĉambro. Por bani sin oni devas iri tra mia oficejo, eble
surhavante piĵamon, sed tio plej ofte okazas sabate posttagmeze aŭ dimanĉe
kaj tiam mia oficejo perdas sian oficialan karakteron. Ĝi tiam estas
neŭtrala tereno kaj rilate al mi oni tie rajtas brodi aŭ kartludi, kondiĉe
ke miaj dosieroj ne estu tuŝataj, ĉar tion mi ne toleros.

\a{8.8}La ĉambreton tapetis pejzaĝoj, kiuj figuras ĉas- kaj fiŝkaptfestojn
kaj unue mi intencis gluigi novan paperon. Rigora unutona fundo, sen floroj
aŭ io ajn, kaj tiam pendigi nenion krom blokkalendaron kaj ekzemple mapon de
la nederlanda fromaĝregiono. Mi antaŭ\-nelonge vidis rimarkinde koloritan
mapon de la vinregiono ĉirkaŭ Bordozo. Eble io tia ekzistas por la
fromaĝproduktado. Sed mia edzino opinias ke la tapetado povas atendi ĝis
miaj aferoj plivastiĝas. `Ĝis bone iras,' diris ŝi ĝustadire. Kaj tial do
mi konservis mian malnovan murpaperon.

\a{8.9}Tamen mi estu persistinta, ĉar kiu direktas la fromaĝŝipon, ĉu mia
edzino aŭ mi?

\a{8.10}Tamen poste tiu tapeto devos foresti, ĉar en la fundo de mia animo
ĝi estas kondamnita al la morto. Kaj aferisto devas sekvi sian kapon eĉ se
la plej suba ŝtono plej suprus\rim{al stond de onderste steen boven. Een
soortgelijke uitdrukking in het Eo is er geloof ik niet.???}.

\a{8.11}Endas zorgi pri letera papero, pri skribotablo, pri skribmaŝino, pri
telegramadreso, pri leterpinĉiloj kaj pri amaso da aliaj aĵoj, tiel ke mi estas
terure tre okupata. Ĉar ĉio devas rapide okazi, ĉar la dudek tunoj da
Edama fromaĝo post proksime tri tagoj komencos vojaĝi al la Sudo. Kaj je ilia
alveno ĉio devas esti deplojita. La telefono devas sonori, la skribmaŝino
knari, la pinĉiloj fermiĝi kaj malfermiĝi. Kaj mi sidas en la mezo, ĉar mi
estas la cerbo.

\a{8.12}Pri la demando de la letera papero mi duonan tagon cerbumis. Mi nome
opinias ke moderna firmanomo devas esti sur ĝi kaj ne senaldone Frans
Laarmans. Ankaŭ mi opinias tion pli bona ke pri mia fromaĝentrepreno ne
aŭdu sinjoro Henri, antaŭ ol mi certas ke mi neniam plu venos en la General
Marine, se ne do por liveri fromaĝon al la kantino.

\a{8.13}Mi neniam supozis ke la elektado de firmanomo estas tiom malfacila.
Tamen milionoj da homoj kun malpli da inteligenteco ol mi postlasis tiun
malfacilaĵon.

\a{8.14}Se mi vidas la nomon de ekzistanta firmao, tiam ĝi ĉiam ŝajnas al mi
tre kutima, mi preskaŭ dirus konata. Tiuj homoj ne povis nomiĝi alie ol ili
nomiĝas. Sed de kie mi akiru novan nomon? Mi devis fari ĉion malfacilan de la
kreado, ĉar el nenio mi devis sorĉi ion.

\a{8.15}Mi komencis per la simpla {\sc kaashandel} (fromaĝnegoco).

\a{8.16}Sed se mia nomo ne estas sub tio, tiam tio estas tro nedifinita.
Kaashandel, Verdussenstraat 170, Antverpeno, aspektas suspekte, kvazaŭ io
estas kaŝita, kvazaŭ estas vermoj en la fromaĝo.

\a{8.17}Tiam mi kaptis {\sc algemene kaashandel} (ĝenerala fromaĝnegoco).

\a{8.18}Tio jam estis pli bone. Sed mi opinias tian flandran\rim{eble estus
pli klare uzi 'nederlanda' aŭ nederlandlingva} nomon tiel nuda, tiel
troigite klara, tiel senflora. Kaj mi ne ŝatas la vorton kaas, tion mi jam
diris.

\a{8.19}Post tio mi provis {\sc commerce g\'en\'eral de fromage}.

\a{8.20}Sonas pli bone kaj fromage estas malpli kaasa ol kaas. {\sc commerce
g\'en\'eral de fromage hollandais} estas denove paŝo antaŭen. Pro tio mi
certe tenas amason da homoj je distanco kiuj bezonas Grujeron aŭ Chesteran,
dum mi nur debitas Edaman. Sed Commerce ankoraŭ ne estas tre bona.

\a{8.21}{\sc entreprise g\'en\'erale de fromage hollandais}. Tio enhavas
sonoron. Sed Entreprise signifas entrepreni\rim{deze uitleg kan in Eo
misschien wel weg} kaj ĝustadire mi nenion entreprenas.  Mi simple
enmagazenigas fromaĝon kaj vendas tiun.

\a{8.22}Sekve {\sc entrep\^{o}ts g\'en\'eraux de fromage hollandais.}

\a{8.23}Sed la enmagazenigado estas flankafero. Tion cetere mi eĉ ne faras
mem, ĉar mi ne volas ke ĉiu tiu fromaĝo estu en mia domo. La najbaroj
protestus kaj por tio la staplokompanioj ekzistas. La vendo estas ĉefafero
kaj karakteriza por mia firmao. La debitado, kiel Hornstra diras.

\a{8.24}Kion la angloj nomas `trading'. Tio ja estas vorto!

\a{8.25}Kial ajn ne angla firmanomo, kiel la General Marine and Shipbuilding
Company mortinta? Anglujo havas merititan mondfamon sur komerca kampo.

\a{8.26}{\sc general cheese trading company}? Mi komencas aperi\rim{M}. Mi
sentas ke mi atingos mian celon.

\a{8.27}{\sc antwerp cheese trading company}? Aŭ eble {\sc general edam
cheese trading company}? Tiel longe kiel tiu kaas enestas ne eblas. Tiun devas
anstataŭi io alia: nutraj varoj, laktoproduktoj aŭ io tia.

\a{8.28}{\sc general antwerp feeding products association}?

\a{8.29}Heŭreka! La komencaj literoj konsistigas {\sc gafpa}, veran sloganon.
Prefere aĉetu vian fromaĝon ĉe la Gafpa, sinjoro. Mi ja rimarkas ke vi ne
kutimas veran Gafpafromaĝon, sinjorino. Gafpafromaĝo ne estas fromaĝo,
estas mielo, sinjoro. Urĝu vin, ĉar nia lasta sendaĵo da Gafpafromaĝo
estas preskaŭ elĉerpita. Poste fromaĝo per si mem foriĝos, ĉar Gafpa
baldaŭ fariĝos sinonimo por krema Edama fromaĝo. Mi lunĉis per nur unu
bulko kaj parto da Gafpa. Tiel progresinta mi devas fariĝi.

\a{8.30}Kaj neniu scias ke Franĉjo Laarmans kaŝiĝas sub tio, escepte mia
familio, mia frato kaj mia amiko Van Schoonbeke al kiu mi tuj sciigis mian
firmanomon per telefono, ĉar mia telefono estas aranĝita kaj kompreneble estas
sukcesplena.

\a{8.31}Mia filo Jan telefonas al ĉiuj siaj lernejaj amikoj, nur por sia
plezuro, kaj mi devas ĝisatendi mian vicon. La unuan tagon mi indulgas ion, ĉar
mi ne volas esti etspirita\rim{malgrandanima}. Sed Van Schoonbeke ne komprenis
min. Li pensis ke mi diras Gaspard, ĉar tiel lia amiko kun tiuj oraj dentoj
nomiĝas. Nu, mi ja rakontos tion al li merkrede. Mi tiam do diris al li ke mia
telefono estas aranĝita kaj mian numeron\rim{zeggen/opgeven}. Li gratulis min,
ĉar tion li ĉiam faras, kaj diris ke nun iam mi devas kunporti\rim{?}
specimenon da mia Edama. Kompreneble li ricevos tion. Kaj ankaŭ donacon, tuj
kiam mi havos tempon.

\a{8.32}Mi domaĝas ke Gafpa ne povas esti ankaŭ mia telegramadreso, sed tiu
estas jam registrita nome de la firmao Gaffels kaj Parels. Mi tiam dubis inter
fromaĝviro, fromaĝbulo, fromaĝisto\rim{kaastrader}, fromaĝtrusto,
Laarmafromaĝ kaj froma\-ĝo\-frans, ĉar dek du leteroj estas la maksimumo, sed
tiuj ĉiuj al mi ne plaĉis.  Finfine mi simple turnis Gafpa-n kaj elektis
Apfag. Kaj malmulte mankis ĉu tio ankaŭ ne eblis ĉar Afpa, sen G, jam
ekzistas. Tiun havas la Association Professionnelle des Fabricants
d'Automobiles kaj do neniel rilatas al fromaĝo.

\a{8.33}Nun mia letera papero povas esti presata kaj tuj kiam tio estos preta,
mi skribos letereton al Hornstra. Ne por ke li akcelu mian sendaĵon, ĉar mi ne
eĉ proksimume estas preta pri mia oficeja instalaĵo, sed li vidu mian leteran
paperon.

\a{8.34}Mia edzino vidas plaĉate, ke mi tiel multokupiĝas. Ŝi mem
ĉiam laboradas, ĉar ŝi ne povas elteni senenergiecon.

\a{8.35}Mi vidas ke ŝi estas feliĉa.

\a{8.36}Se mi estas en mia oficejo, tiam ŝi neniam venas al la banĉambro sen
ekskuza vorto, ĉar ŝi tiam devas iri tra mia departemento. Ŝi diras
ekzemple: `Tiu sapo jam denove estas elĉerpita.' Aŭ: `Mi devas havi iom da
varma akvo por lavi puloveron.'

\a{8.37}Mi ridas al ŝi agrable kaj diras: `Faru nur.' Sed mi diru ke mi
respektas ŝian kuirejon same bone kiel ŝi mian oficejon.

\a{8.38}Mi volus pinĉi ŝiajn gambojn kiam ŝi preteriras, sed mia oficejo
estas por mi sanktejo.

\a{8.39}Ŝi nun ankaŭ telefonas, al la buĉisto kaj tia. Postulis penon lerni
al ŝi tion, ĉar ŝi neniam estis farinta kaj ade\rim{maar} ne povis
kompreni ke estas sufiĉe turni tiujn numeretojn por ekhavi interparoladon kun
la bakisto. Sed ŝi estas obstina kaj nun ŝi telefonas kiel veterano. Ŝi nur
kun tio iom gestas, kvazaŭ la bakisto povas vidi ŝin.

\a{8.40}Kiam mi vidas ŝin tiel faranta, jen en la kuirejo, jen ree supre, aŭ en
la kelo, pene trenante lavotaĵon aŭ sitelojn, tiam mi opinias tion mutiga, ke
tia simpla homo tiel rapide malkovris tiun tedan klaŭzon en mia kontrakto kun
Hornstra.

\a{8.41}Kaj mi trovas ke estas terure domaĝe ke mia bona patrino ne plu povas
partopreni en ĉi ĉio. Mi tiun volus vidi telefonanta.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{IX}

\ax{Klaĉfesto - Alveno de la fromaĝo}{9.1}Mi kunportis ekzempleron de mia
letera papero al la klaĉfesto de mia amiko Van Schoonbeke kaj montris ĝin al li
malsupre en la koridoro, ĉar li venis renkonte al mi.

\a{9.2}`Plej bonajn gratulojn,' ankoraŭ diris li kaj post tio li enpoŝigis ĝin.

\a{9.3}Mi, kvazaŭ per si mem, rericevis mian lastefojan lokon kaj mi firme
kredas ke neniu el tiuj herooj kuraĝus entrepreni okupi mian seĝon.

\a{9.4}Tiun vesperon, ili parolis pri Rusujo.

\a{9.5}En la fundo de mia koro mi admiras tiujn nudpiedulojn, kiuj provas el
ruinaĵo konstrui novan templon. Kaj tio onidire estas io tre alia ol debiti
dudek tunojn da fromaĝo. Sed kiel Gafpaisto mi ne konas sentimenton kaj mi
estas firme decidinta distreti ĉion, kio ĝenas mian fromaĝon.

\a{9.6}Unu el ili asertis ke tie po milionoj homoj pereas pro malsato, kiel
muŝoj en neloĝata domo. Kaj tiun momenton tiu amuza Van Schoonbeke donis
mian leteran paperon al sia plej proksima najbaro, kiu interesite demandis,
kion tio signifas.

\a{9.7}`Tio estas la letera papero de la plej nova entrepreno de nia amiko
Laarmans,' klarigis li. `Ĉu vi ankoraŭ ne\rim{nog} vidis ĝin?'

\a{9.8}La malkuraĝulo diris ke li ne vidis ĝin, sed ja sciiĝis kaj siavice
transdonis ĝin al sia najbaro. Kaj tiel ĝi triomfe rondiris la tablon.

\a{9.9}`Tre interesa,'`Ĝi aspektas unuakvalita,'`Ja kompreneble, nenio
superas la nutrajn varojn,' sonis antaŭ kaj apud mi. La mumio de
Tut-Ank-Amono ne kaŭzus pli da interesiĝo.

\a{9.10}`Granda\rim{flinke} Gafpa, tion bezonas la Rusoj,' diris Van
Schoonbeke.

\a{9.11}`Mi trinkas je la feliĉego de la Gafpa,' deklaris maljuna advokato kiu,
mi kredas, havas malpli da mono ol li pretekstas posedi. Li nun estas la plej
malinda el la kunularo, depost mia forskuo de mia suspekta `inspektoreco de la
ĉarpentaj ŝipkonstruejoj', kaj uzas ĉiun favoran okazon por malplenigi sian
glason. Li celas, mi kredas, nur la vinon.

\a{9.12}Mi mem transdonis la paperon eĉ sen rigardi\rim{zonder het een blik
te gunnen} ĝin kaj tiel ĝi denove alvenis ĉe la gastiganto, kiu metis ĝin
antaŭ si sur la tablon.

\a{9.13}`Diabla Frans,' diris Van Schoonbeke, kiam mi adiaŭis.

\a{9.14}`Parenteze,' konfidis li al mi, `notario Van der Zijpen petis min
rekomendi lian plej junan filon por eventuala asocio. Ja mono, multe da mono
kaj estas honestaj homoj,' finis li.

\a{9.15}Ĉu {\em mi} partoprenigos en la fruktoj de mia laboro la unuan ajn?
Mi eĉ ne prikonsideras. Rekomendi tiun junulon ĉe la General Marine por
anstataŭi min, tio estas io alia.

\a{9.16}`La fromaĝo alvenis, Paĉjo,' kriis mia filo Jan, kiu staris en la
pordo kiam mi rehejmiĝis.

\a{9.17}La novaĵon konfirmis mia filineto.

\a{9.18}Iu estis telefoninta por demandi, kion ili devas fari pri ĝi. Sed Ida
ne estis memorinta la nomon, aŭ eble ne bone aŭdinta. Kial ŝi ne estis
vokinta patrinon? Sed tiu estis elirinta por fari aĉeton.

\a{9.19}Ĉu ne estas senekzemple ke estas dudek tunoj da fromaĝo por mi en la
urbo kaj ke neniu povas diri al mi kie ili estas? Kalkulu do je siaj infanoj.

\a{9.20}Ĉu efektive ja estas vere? Ĉu eble estas ŝerco de Van Schoonbeke?
Ĉu aŭ ŝi estis miskompreninta?

\a{9.21}Sed Ida insistis kaj ne permesis la konfuzadon de ŝi. Ŝi ja similis
azenĉevalon. Ili estis dirinta ke alvenis por mi dudek tunoj da fromaĝo
kaj demandis pri instrukcioj. Ankaŭ ili estis dirinta ion pri ĉapeloj.

\a{9.22}Nun mi petas vin\rim{Nu vraag ik je toch}. Unue estis fromaĝoj kaj
nun estis ĉapeloj. Ĉu vi ne vangofrapus tian knabinon?

\a{9.23}Kaj tio vizitas gimnazion, kvaraklase.

\a{9.24}Mi ne povis manĝi pro nervozeco kaj iris al mia oficejo. Se nun mia
edzino alportus sapon aŭ `havi iom da varma akvo', mi akvumus ŝin.

\a{9.25}`Nun ne pianludu,' malpermesantan aŭdis mi malsupre. Kaj tio bonigis
min kiel pruvo pri respekto.

\a{9.26}`Ŝajnas ke vi bedaŭras,' diris mia edzino akratone. `Vi ja atendas
tiun fromaĝon. Ĝi {\em devas} veni.'

\a{9.27}`Kiel mi bedaŭras? Kion mi bedaŭras?' mi akre diris al ŝi. `Sed ĉu vi
iam aŭdis ion tian? La vaporigitaj Edamaj aŭ la fromaĝo kiu troviĝas en
ĉapeloj. Ja similas al sensacia filmo.'

\a{9.28}`Sed do nun ne ekscitiĝu,' diris mia edzino. `Se la fromaĝo ne alvenis
tiam estas miskompreno. Kaj se ĝi ja alvenis tiam des pli bone. Tiu fromaĝo ja
ne reiros al Holando, ĉu? Nun ĉiuj oficejoj estas fermitaj, sed mi vetas ke
morgaŭ vi havos novaĵon de la fervojo. Aŭ ĉu la fromaĝo venas per boato?'

\a{9.29}Tion mi ne sciis. Kiel mi povis scii tion. Sed tiu azenido, kiu estis
telefoninta, sciu.

\a{9.30}`Venu, Frans, prefere manĝu kaj paciencu ĝis morgaŭ frue, ĉar nun
nepre estas tro malfrue.'

\a{9.31}Mi do eksidis, post lasta tigra rigardo al la koncerna azenido, kiu tie
staris kun larmoplenaj okuloj, sed kun decidema trajto ĉirkaŭ la buŝo.  Ŝi
aldone estis kolerega, ĉar kiam Jan, kiu pli aĝas unu jaron, iom post tio metis
sian ĉapelon sur ŝian teleron, kun apude tranĉilon, ŝi frapis la kapveston tiel
ke ĝi haltis en la kuirejo sub la fornelo.

\a{9.32}Jes, jes. Tiu fromaĝo alvenis. Mi tion sentas.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{X}
\ax{Ricevo de la fromaĝo}{10.1}La sekvan matenon iomete post la naŭa min
telefonis la staplokompanio Bluĉapeloj, kiu demandis kiel ili agu pri la
fromaĝo.

\a{10.2}Nun mi komprenas ĉion pri tiuj ĉapeloj. Mi donos platon da ĉokolado al
ŝi.

\a{10.3}Mi demandis returne kiel ili kutime faras pri Edamaj.

\a{10.4}`Transporti al la aĉetantoj, sinjoro. Diru do al ni la adresojn.'

\a{10.5}Mi nun diris ke tiuj ĉi dudek tunoj ankoraŭ ne estas venditaj.

\a{10.6}`Tiukaze ni povas ilin enmagazenigi en niajn patentajn kelojn,' oni
respondis al mi.

\a{10.7}Telefonante, oni povas malfacile pripensi, mi opinias. Iras tro rapide
por mi. Kaj konsulti mian edzinon, tion mi ne volis fari. Mi opinias ke estas
normale ke mi donas al ŝi decidpovon koncerne la retapetadon de mia oficejo,
sed se temas pri la sorto de la fromaĝo mem, tiam mi estru. Ĉu mi ne estas la
Gafpa?

\a{10.8}`Eble estas plej bone se vi venas momenton ĉe nin al oficejo,' nun
estis konsilata.

\a{10.9}Tiu patra invito efikis incitante miajn nervojn ĉar estis kvazaŭ
ili min, kun miaj fromaĝoj, ekgardis. Kaj mi bezonas nenies protektadon, ne
pli ol mi bezonas tiun notariidon kun ĉiu lia mono.

\a{10.10}Malgraŭ tio mi akceptis la proponon, ne nur ĉar tiel la telefonado
finiĝas, sed ankaŭ ĉar mi opinias ke mi al miaj fromaĝoj, ĉe ilia alveno en
Antverpeno, kvazaŭ iru renkonte. Ĉi tiu unua sendaĵo estas la antaŭgvardio de
armeo, kun kiu mi persone konatiĝu. Kaj mi ne volus, ke poste Hornstra sciiĝu
ke liaj Edamaj, elfaris sian unuan etapon nevekante interesiĝon de iu ajn.

\a{10.11}Antaŭ mi alvenis al la staplokompanio Bluĉapeloj, la afero pri miaj
fromaĝoj jam decidiĝis, ĉar ĉiutage mi fariĝas pli decidema.

\a{10.12}Ili eniru en la kelon. Kion alian mi povas fari?

\a{10.13}Mi supozas ke Van Schoonbeke ne sciigis al Hornstra ke mi estis
skribisto ĉe la General Marine kaj ke sekve mi ne nur devas min tute orienti
pri la fromaĝfako, sed ankaŭ unue devas aranĝi mian oficejon. Ĉiaokaze mi
ankoraŭ ne povis okupiĝi pri la vera vendo. Mi eĉ ankoraŭ ne trovis
skribotablon kaj ankaŭ ne skribmaŝinon.

\a{10.14}Tio denove estas la kulpo de mia edzino, kiu asertas ke mi povas
aĉeti por kelkaj centoj da frankoj brokantan skribotablon. En la butikoj pri
kontormebloj tia skribotablo kostas proksimume dumil frankojn, sed tiam oni
havas ĝin hejme samposttagmeze kaj la afero estas finita. Kaj mi opinias ke tia
aĉeto ne rajtas okupi pli ol duonan horon, ĉar la tempo ne haltas kaj tagoj
fariĝas semajnoj. Kaj ankaŭ la debitado de la fromaĝo devas ekhavi vicon.

\a{10.15}Do en la kelon.

\a{10.16}Sed se tiuj homoj de la staplokompanio Bluĉapeloj eble pensis ke ilia
nomo `patentaj keloj' impresis min, tiam ili tute malpravas. Nu, nu. Per tio mi
ne lasas hoki min, sinjoroj!

\a{10.17}Mi volas vidi tiujn kelojn per propraj okuloj. Mi volas konviki min
ke mia fromaĝo tie povos ripozi sekure, freŝe kaj neĝenate, libera de pluvo
kaj ratoj, kvazaŭ en familia tombo.

\a{10.18}Mi do inspektis iliajn kelojn kaj mi devas konfesi ke ili estas kiaj
ili estu. Ili estas volbitaj, la planko estas seka kaj la muroj ne sonis kiam
mi frapis ilin per bastono.

\a{10.19}El ĉi tiuj mia fromaĝo ne eskapos, pri tio mi povas esti trankvila.
Kaj pli da fromaĝo restadis en ĝi, tion mi ja povas flari. Se Hornstra vidus
tiun kelon, tiam li gratulus min.

\a{10.20}Miaj dudek tunoj estis sur kvar ŝarĝveturiloj sur ilia korto, ĉar
ili estis ankoraŭ rapide elvagoniginta la fromaĝon hieraŭ vespere,
alimaniere la fervojo enkontigus lumonon. Kaj tiel mi ankoraŭ povas
ĉeesti la enmagazenigadon en mian fajreltenan ĉambron. Mi staradis meze en
la kelo, kiel konduklerneja inspektoro kaj atentis ĉion ĝis la lasta kesto
estis alportita.

\a{10.21}La specimena sendaĵo de Hornstra konsistas el dekmil fromaĝoj, ĉiu
de proksimume du kilogramoj, enpakitaj en tricent sepdek patentitaj kestoj.
`Plej ofte Edama estas sendata nepakite,' diris la viro, `sed ĉi tio estas
bonega krema fromaĝo, kiu valoras esti pakata.' La lasta kesto estis perforte
malfermita. `De la dogano,' diris la viro de l' Staplokompanio. Kaj tiu unu el
miaj fromaĝoj tratranĉis en du egalajn partojn. Unu duono mankis kaj mi
demandis kie tiu estas.

\a{10.22}Post tio tiu viro demandis siavice ĉu mi antaŭe havis okupojn en la
haveno. Li havis impreson ke mi estas tute nova en la fako, alimaniere mi do
scius ke pri la dogano estas afero de doni kaj preni.

\a{10.23}`Ĉu vi ne scias, sinjoro, ke ili rajtis rompmalfermi tiujn tricent
sepdek kestojn unu post la alia? Ni povus esti insistintaj ke la dogano
kompensis la valoron de tiu tratranĉita bulo, sinjoro, sed mi donacis la
duonon al la limgardistoj kaj per tio ŝparis al Hornstra tri mil frankojn da
imposto, sinjoro, ĉar la fromaĝo estis deklarita kiel duone krema, dum ĝi
ja estas krema, kiu estas taksata pli alta. Ĉu vi komprenas, sinjoro?'

\a{10.24}Tiu redirado de 'sinjoro' estis iom minaca.

\a{10.25}Post tio li demandis al mi ĉu li povas transdoni unu keston al mia
hejmo, ĉar mi supozeble bezonas specimenojn.

\a{10.26}Mi sentis ke ja estas pli bone ne kun tiuj homoj de l' staplokompanio
Bluĉapeloj ekdisputi kaj aprobis la liveradon de tiu kesto, kvankam mi ne tiom
tuje bezonas specimojn. Ĉar unue mia oficejo devas esti perfekte aranĝita. Kaj
post tio mi ekvendados.

\a{10.27}Doninte al tiu viro la restaĵon de la bulo plus malavaran trinkmonon,
ĉar nenio, mi opinias, estas tiel agrabla kiel la vido de radianta vizaĝo,
mi ankoraŭ unufoje rekomendis miajn fromaĝojn kaj post tio la pordego estis
fermita, pordego kiel de kastelo tempe de la krucmilitiroj.

\a{10.28}Mi povas hejmeniri trankvile. El tio miaj Edamaj ne venos, almenaŭ
ne perforte. Ili restos ĉi tie ĝis ilia resurekta tago, kiam ili estos
eligitaj triomfe por paradi antaŭ montrofenestroj kiel tiu antaŭ kiu mi
staris ĉe mia reveno el Amsterdamo.

%-------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XI}

\ax{La fromaĝo gustumita}{11.1}Kiam mi venis hejme la kesto staris jam en mia oficejo. Peza kesto kun
dudek ses fromaĝoj, ĉiu de du kilogramoj, plus la pakumo. Kune sesdek
kilogramoj.

\a{11.2}Kial li ne estis portinta tiun keston al la kelo? Ĉi tie ĝi ĝenas
kaj tiu fromaĝodoro jam penetras tra la tabuloj. Mi provis transloki ĝin,
sed tio ne estis ebla.

\a{11.3}Tiam do prenis rompilon.

\a{11.4}Kaj post tio mi ekmarteladis tiel ke la domo vibrosonis per tio kaj ke
mia edzino supreniris por vidi ĉu ŝi povus helpi. Ŝi rakontis ke sinjorino
Peeters, kiu loĝas apud ni kaj estas galfebrulo, staris en la pordo elrigardi
ĝis la kesto estis interne kaj la viro de l' Staplokompanio kun sia ĉareto
estis irinta el la strato. Mi diris, ke rilate al mi sinjorino Peeters povas
tuj krevi kaj ripozinte iomete, mi sukcesis malligi tabulon.  En kio estas la
patento mi ne scias, sed estas certe fortikaj kestoj. Cetere estis bagatelo,
ĉar post lasta klopodo ili aperis. Fromaĝo post fromaĝo pakita en staniolo,
similis al grandaj paskaj ovoj. Mi mem estis vidinta ilin ĉe l'
Staplokompanio, sed tamen ĝi min atentokaptis.

\a{11.5}La fromaĝromano fariĝis realeco.

\a{11.6}Mi deklaris decideme ke ili iru en la kelon kaj pri tio mia edzino min
pravigas, ĉar fromaĝo sekiĝas.

\a{11.7}Ŝi vokis Jan-on kaj Ida-n kaj kvarope ni malsupreniris la ŝtuparon,
ĉiu kun du fromaĝoj en la brakoj, tiel ke per tri vojaĝoj ni pretiĝis pri
la transportado. La du lastajn bulojn irprenis la infanoj. La grandan
malplenan keston mi mem volis malsuprenigi, sed Jan, kiu eniras sian dek-sesan
jaron kaj estas sportema, ĝin prenis el miaj manoj, metis ĝin sur sian kapon
kaj tiel portis ĝin al la kelo. Dumvoje li multefoje maltenis siajn manojn,
kiel ekvilibristo.

\a{11.8}Malsupre mia edzino metis la dudek ses Edamajn ree en ĝin kaj mi ilin
subkovris per meti la tabulojn de la kovrilo libere super ĝin.

\a{11.9}`Kaj nun do vi unufoje gustumu la fromaĝon,' mi diris, ĉar mi
definitive estis estriginta min.

\a{11.10}Post tio Jan ektenis unu el tiuj arĝentaj buloj, ĵetis ĝin en la
altecon, ruligis ĝin de el sia mano al sia mentono kaj nur tiam donis ĝin al
mia edzino kiam li ekrimarkis mian rigardon. Ida, kiu ankaŭ volas kontribui
la sian, senigis de ĝi ĝian arĝentan veston kaj tiam efektive aperis ruĝa
fromaĝo tiel ke mi ilin konis de l' infanaĝo kaj tiel ke ili ĉie en la urbo
estas haveblaj.

\a{11.11}Post kiam ni estis rigardinta ĝin momenton, mi bronzofrunte komandis
tratranĉi ĝin en du egalajn partojn.

\a{11.12}Unue mia edzino provis, tiam Ida ĝisigis la tranĉilon ĝis en la
duono kaj Jan faris la reston.

\a{11.13}Mia edzino unue flaris ĝin, tiam detranĉis tranĉaĵon, gustumis
kaj donis parton al ambaŭ infanoj. Mi mem oficistagis.

\a{11.14}`Ĉu vi ne gustumu,' demandis finfine mia edzino, kiu jam estis
glutinta kelkfoje. `Ĝi estas vere bongusta.'

\a{11.15}Mi ne ŝatas fromaĝon, sed kion alian mi povis fari? Ĉu mi ne devas
ekzempliĝi estonte? Ĉu mi ne devas iri antaŭe en la armeo de la
fromaĝmanĝantoj? Mi do enigis pecon kaj tiam mia frato sonorigis.

\a{11.16}Li metis sian biciklon en la koridoro, kiel li faris ĉiutage, kaj post
tio lia gajhumora paŝado vibrosonis tra la domo.

\a{11.17}`Ĉu ne malhelpon?' li demandis, kiam li jam estis en la kuirejo.
`Ĉu tio do estas via fromaĝo, virego?'

\a{11.18}Kaj sen ceremonio li detranĉis parton kaj mordegis.

\a{11.19}Mi sekvis la impreson sur liaj viglaj trajtoj. Unue li kuntiris la
brovojn, kvazaŭ li gustumis ion suspektan kaj rigardis mian edzinon, kiu
ankoraŭ lekis siajn lipojn.

\a{11.20}`Belega!' subite deklaris li. `Neniam en mia vivo mi gustumis tian
bongustegan fromaĝon.'

\a{11.21}Se tio veras mi povas trankvili, ĉar li havas sesdek du jarojn kaj
ĉiam manĝis fromaĝon.

\a{11.22}Mi deziras ke mia oficejo estu aranĝita.

\a{11.23}`Kaj ĉu vi jam vendis multe?' informiĝis li. Kaj li ree detranĉis
parton.

\a{11.24}Mi diris, ke mi nur komencos, kiam mia organizado estas perfekta.

\a{11.25}`Tiuokaze hastu do pri tiu organizado,' konsilis li. `Ĉar se tiuj
dudek tunoj intenciĝas kiel specimeno, tiam tiuj homoj eble atendas ke vi
ĉiusemajne vendas proksimume dek tunojn. Ne forgesu ke vi estas agento por la
tuta lando. Kaj ankaŭ la Grandduklandon vi havas. Se mi estus en via situacio,
mi kolektas mian kuraĝon kaj tuj iras.

\a{11.26}Kaj tuj li estis elirinta, lasinte min sola kun mia edzino kaj
infanoj, kaj kun tiu fromaĝo.

\a{11.27}Vespere mi iris al Van Schoonbeke por tie tajpi leteron al Hornstra,
sur papero de Gafpa, ĉar mi ankoraŭ ne havas skribmaŝinon kaj mi do devas
sciigi pri la bona ricevo de lia sendaĵo. Mi uzis la okazon por kunporti duonan
Edaman por Van Schoonbeke, ĉar li estas tre sentiva pri afablaĵoj. Gustuminte,
li ja denove gratulis min kaj diris ke li konservos mian fromaĝon por prezenti
ĝin al siaj amikoj ĉe la plej proksima festo. Se mi konsentas li zorgos ke mi
estos kandidato ĉe la venonta elekto de prezidanto de la Sindikato de la Belgaj
Fromaĝ\-komerc\-istoj. Kaj nun eklaboru.


%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XII}
\ax{Brokantejoj}{12.1}Mi la tutan semajnon okupite serĉis brokantan
skribotablon kaj saman\rim{dito (M)} skrib\-maŝ\-in\-on. Kaj mi vin asertas ke
irado de brokantejo al brokantejo en la malnova urbo ne estas plezura laboro.

\a{12.2}Ordinare estas tiel plena ke mi de sur la strato tute ne povas distingi
ĉu ili havas en stoko tion kion mi serĉas kaj mi do estas devigata eniri por
demandi. Mi ne timetas tiun malgrandan penon, sed mi ne kuraĝas forlasi butikon
sen esti aĉetinta ion, kaj ne kafejon sen esti trinkinta ion.

\a{12.3}Tiel mi aĉetis en la komenco karafon, poŝtranĉilon kaj gipsan Sanktan
Jozefon. La tranĉilo utilas al mi, kvankam mi iomete sentas naŭzon pro ĝi, kaj
la karafon mi kunportis al hejmo, kie ĝi kaŭzis sensacion. La Sankt-Jozefan
statuon mi metis kelkajn stratojn poste, kiam neniu spektis, sur fenestrobreton
kaj post tio mi forkuris. Ĉar post tiu karafo mi ĵuris ke mi nenion kunportos
al hejmo kaj mi ja ne povis resti sencele promenanta kun tiu gipsa statuo.

\a{12.4}Nun tamen mi restas staranta en la butika pordo kaj demandas de el tie
ĉu ili havas aĉeteblajn skribotablon kaj skribmaŝinon. Tiel longe kiel mi tenas
la pordanson mi ĝustedire ne staras en la butiko kaj do havas neniun moralan
devon, ĉar min tedas tiu aĉetado. Sed se la pordo ne estas ferma, la sonorilo
tintadas kaj se tio daŭras tro longe, oni staras tie simile al ŝtelisto kiu
pripensas ĉu li profitos la okazon aŭ ne.

\a{12.5}Ĉe tio aldoniĝis ke mi neniam tute trankvile iras tra la urbo.  Hamer
ja havas mian ateston, sed iu kiu estas grave malsana restas hejme kaj ne iras
de butiko al butiko. Mi ĉiam timas renkonti homojn de la General Marine, ĉar mi
ne scias kiel vera nervomalsanulo agas. Se mi faligus min tiam ili ekakvumus
mian vizaĝon, igus min snufi volatilaĵon aŭ kondukus min al kuracisto aŭ
apotekisto, kiu deklarus ke mi hipokritas. Ne, tion mi rifuzas.  Estus pli bone
ke ili min ne vidu. Do mi bone ĉirkaŭrigardas kaj tenas min preta por subite
returni aŭ eniri branĉostraton. Konsiderante ĉion, estas dezirinde ke mia tuta
foresto estu findecidita sen tro multe da pribabilado.

\a{12.6}Mi cetere ja volus scii kiel marŝis la aliaj sur la Ŝipkonstruejo.

\a{12.7}Estas nun kvarono post la naŭa. Mi scias ke miaj kvar
kunkorespondistoj nun staras kun siaj suraj kontraŭ la tubo de la hejtado,
ĉiu antaŭ sia tajpmaŝino, kiel kanonistoj antaŭ sia artilerio. Unu el la
kvar rakontas ŝercaĵon. Jes, tiu unua duona horo estis plezuriga. Hamer
malfermis sian ĉeflibron sen unue varmigi sin kaj la fraŭlino de la telefono
delikate tuŝetas siajn blondajn harojn, kiuj ĵus antaŭ mia foriro estis
ondoformigitaj. La knarado de la pneŭmatikaj nitmarteloj penetras de
sur la ŝipkonstruejo ĝis en nia ĉambrego kaj ekstere antaŭ la fenestroj
nia multokupita nana lokomotivo preterveturas. Ni turnas po kapon kaj
tra la fenestro ni salutas la maljunan Piet kun lia blua kitelo kaj naztuko
ĉirkaŭ la kolo, kiu ĝin kondukas tiel trankvile kiel fiakristo sian
maljunan ĉevalaĉon. Kiel retrosaluton li momenton funkciigas la
vaporfajfilegon\rim{(M) geeft sireno}. Kaj tie malproksimume nia alta fumtubo
flugetigadas sian nigran rubandon.

\a{12.8}Tiel ili tie nun staras, tiuj stultuloj, dum mi estas faranta trabati
al mi vojon tra la praarbaro de la biznismondo.

\a{12.9}Kiu serĉas, tiu trovas, tion mi spertis ĵus.

\a{12.10}Ĉar fine mi malkovris taŭgan skribotablon, kun nur kelkaj
malgrandaj tine\-truoj en la verda tapiŝo. Ĝi kostas tricent frankojn kaj
kvankam ĝi ne estas nova, tamen ĝi servos same bone kiel iu de dumil. Mia
edzino do pravis. Sed per tio denove unu tuta semajno perdiĝis kaj mia
fromaĝo senpacience atendas la malfermon de la kelo.

\a{12.11}La problemo pri la skribmaŝino ankaŭ estas findecidita. Mi
malkovris ke oni tiujn povas lui kaj morgaŭ unu staros hejme kiun mi bone
konas, nome ĝemela maŝino de la Underwood per kiu mi gajnis mian vivpanon
dum tridek jaroj.

\a{12.12}Je la antaŭa merkredo la vendociklo komenciĝas, estante ĉe Van
Schoonbeke, kiu mem ŝatas, ke marŝas tiel bone.

\a{12.13}Kiam ĉiuj liaj amikoj sidis sur sia loko li malfermis ŝrankon kaj
metis la restaĵon de la duona Edama sur la tablon. Mi vidis ke li mem jam
estis manĝinta grandan parton.

\a{12.14}`Unu el la specialaĵoj de nia amiko Laarmans,' prezentis li.

\a{12.15}`Pardonu, de la Gafpa,' diris tiu maljuna advokato. `Ĉu gustumado
estas permesata?'\rim{PIV (Z): ..la infanoj ludadis, k tio estis permesata al
ili}

\a{12.16}Kaj tuj li detranĉis pecon kaj transdonis la teleron.

\a{12.17}Mi opiniis ke estas afabla de tiu viro ke li ne toleras mankojn pri
la Gafpa. Kiam ĉio marŝas, li donace ricevos Edaman.

\a{12.18}Iom post tio la tuta orkestro estis maĉanta kaj mi certe kredas ke
neniam ia fromaĝspeco estis honorata per tiom da entuziasmo kiel ĉi tiu
krema Edama fromaĝo. De el ĉiuj flankoj estis kriata bongustega, belega,
kolosa kaj tiu ŝikulo demandis al Van Schoonbeke kie tiu fromaĝo estas
havebla.

\a{12.19}Do tiel granda mia prestiĝo jam estis ke ili eĉ ne plu al mi
kuraĝas demandi.

\a{12.20}`La parolon havas sinjoro Laarmans,' deklaris mia amiko, dum li
denove enbuŝigis pecon.

\a{12.21}`Kompreneble,' diris alia, `Nur sinjoro Laarmans mem povas informi
nin.'

\a{12.22}`Ĉu vi vere pensas ke sinjoro Laarmans persone sin okupas pri tiaj
bagatelaĵoj,' diris la maljuna sinjoro. `Tion oni povas kompreni. Se mi volas
havi tiun fromaĝon, mi do ja telefonos la Gafpa-n.'

\a{12.23}`Kaj vi diros ke ili liveru kvindek gramojn ĉe vi hejme,'
kompletigis lia najbaro.

\a{12.24}Mi nun deklaris preterfluge ke la Gafpa nur vendas po dek du kestoj
de dudek sep buloj, sed ke mi malgraŭ tio komplezas liveri detale al ili ĉi
tiun kreman por la prezo de la pogranda komerco.

\a{12.25}`Trioblan sorĉinfluon\rim{??} por nia amiko Laarmans,' kriis la
maljuna. Kaj li malplenigis sian glason jam denove.

\a{12.26}Ili nun mian nomon ja konas.

\a{12.27}Mi tiam prenis mian novan fontoplumon kaj notis la mendojn. Ĉiu
havos bulon de du kiloj. Tiu maljuna sinjoro demandis, dum la forirado, kiam
ni kune surmetis nian palton, ĉu esceptokaze li povas ekhavi duonan bulon,
ĉar li loĝas sola kun lia fratino kaj servistino. Kaj tion mi do promesis,
por tio ke li estis la unua kiu pensis pri la Gafpa.

\a{12.28}Unu demandis kiuj estas la aliaj specialaĵoj de la Gafpa.

\a{12.29}`Ĉu vi certe ne volas kredigi ke la Gafpa vendas nenion escepte
fromaĝon? Nu, nu, ne ŝercu.'

\a{12.30}Mi konfesis ke fromaĝo estas nur flankafero, sed diris ke la aliaj
artikloj nun nur povas esti liverataj al butikoj.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XIII}
\ax{La liverado de la unuaj buloj - Anonco - Vizito de kolegoj}{13.1}Ke temp'
estas mono, mi nur nun ekspertas, ĉar la liverado de tiuj sep buloj kaj duona
perdigis tutan matenon.

\a{13.2}Mi malkovris sur subtegmento kanan valizon, en kiu povas tri Edamaj,
kaj mi mem ekliveris, ĉar miaj infanoj postlecione havas multe da lernejaj
taskoj kaj tiu knabo dumvoje gimnastus per miaj fromaĝoj.

\a{13.3}Kiam mia edzino vidis min migranta al la kelo, mi ja devas rakonti pri
kio okazas. Mi preferis elfini tion sekrete, ĉar mi timis ke ŝi opinias ke tio
komikas. Ja tial, ke tiu pena trenado kun tiuj fromaĝoj verdire ne estas laboro
por gvidanto de entrepreno, tion mi efektive scias, sed mi ne povas liverigi
miajn dekmil Edamajn ja ne unu post la alian per la staplokompanio
Bluĉapeloj. Tion tiuj homoj ne faras. Sed mia edzino opiniis tion tre ordinara.

\a{13.4}`Tio jam estas komenco,' kredis ŝi. `Kaj tiel oni almenaŭ ekkonas
nian fromaĝon.'

\a{13.5}Tiu `nian' bonigis min. Ŝi do interesiĝas pri la sorto kaj prenas
sur sin parton de la prirespondeco.

\a{13.6}Mi nur esperas ke ili ne due mendos, ĉar la liverado estis malpli
facila ol mi atendis. Unue mi devas bronzofrunte preteriri sinjorinon Peeters,
nia najbarino, kiu staras ĉiam en la pordo, aŭ antaŭ la fenestro. Post tio
en la tramon, kie onia valizo ĝenas. Finfine tiam oni alvenas. Oni sonorigas,
por oni malfermis servistino kaj tiam oni staras en la koridoro kun onia korbo
ĉar ĝi pli similas al korbo ol al valizo. Oni diru ke oni kunportas la
fromaĝon, post kio la servistino iras averti la sinjorinon, kiu kelfoje
ankoraŭ kuŝas en lito. Ĉe du el ok oni nenion sciis pri la fromaĝo kaj mi
nur plej pene povis liberiĝi de tiuj pezaj buloj, kio nur sukcesis tial ke mi
diris ke nenio estas pagenda. Mi estas aranĝonta tion kun la sinjoro.

\a{13.7}Kaj nun mi sidas en mia oficejo, post tiu lacegiganta forportado kaj
post nova vizito de mia frato, kiu ĉiutage demandas pri la statistiko pri la
vendita kaj nevendita fromaĝo. Kiel vera kuracisto li ĉiufoje pikas la
tranĉilon en la vundon.

\a{13.8}Mi rakontis lin pri la fromaĝo kiu estas vendita ĉe Van Schoonbeke.
Li plezuriĝis ke ĉiuj tiel ŝatis ĝin. Sed post tio li iom kalkulis kaj
diris: `Tio estas sep kaj duona de viaj dekmil buloj. Se vi ĉiusemajne faras
tian negocon, tiam viaj lastaj fromaĝoj vendiĝos post tridek jaroj. Laboru
virego, labori, alie finiĝos malbone.'

\a{13.9}Sed kiel mi liberiĝas de tiu fromaĝo? Tio estas la demando.

\a{13.10}Mi momenton intencis viziti kun kelkaj fromaĝoj en mia valizo ĉiujn
butikojn en la urbo kiuj vendas fromaĝon. Sed kun tiu sistemo mia oficejo
estus izola kaj fariĝus superflua. Kaj mi mem estas ĉi tie tamen
nemalhavebla por korespondado kaj librotenado al mi ŝajnas. Ankaŭ mi ne
povas lasi al mia edzino respondi al la homoj, kiuj telefonus. Ŝi sen tio jam
havas sufiĉe da laboro.

\a{13.11}Ne, por mia fromaĝo devos esti aro da viglaj agentoj kiuj trovos
aĉetantojn. Viregoj kiuj penetras ĝis en la plej malgrandan butikon, kiuj
bone parolas kaj ĉiusemajne, aŭ eĉ dufoje en semajno, transdonas siajn
mendojn. Jes, dufoje en semajno estas pli bona kaj mi ordonos je lundo kaj je
ĵaŭdo, tiel ankaŭ mia laboro estas iomete dividita. Mi mem orde registras
ĉion, instruas la staplokompanion pri la livero, redaktas fakturojn, zorgas
pri la enkasigado, subtrahas miajn kvin procentojn kaj sendas ĉiusemajne la
saldon al Hornstra. Kaj mem mi eĉ ne kontaktiĝas kun la fromaĝo.

\a{13.12}Mi do enpresigis anoncon: `Granda Edama-fromaĝo-importisto serĉas
en ĉiuj urboj de la lando kaj de la Grandduklando Luksemburgio kapablajn
reprezentantojn, prefere kun klientaro inter fromaĝ\-bu\-tikoj. Skribu al Gafpa,
Verdussenstraat 170, Antverpeno, deklarante referencojn kaj lastan postenon.'

\a{13.13}La rezulto ne forrestadis.

\a{13.14}Post du tagoj mi trovis sur la kafotablo cent sesdek kvar leterojn de
ĉia grandeco kaj koloro. La leterportisto estis devinta sonorigi, ĉar li
ilin ne estis kapablinta enleterkestigi.

\a{13.15}Mi do estas sur bona vojo kaj almenaŭ povos uzi mian skribmaŝinon.
Unue mi malfermis ĉiujn leterojn kaj specigis laŭ provinco.

\a{13.16}Mi aĉetos geografian karton de Belgujo kaj pinglos flageton sur
ĉiun urbon kie mi enoficigis agenton. Tio donas belegan superrigardon. Kaj
tiuj, kiuj ne vendas sufiĉe, devas eliĝi.

\a{13.17}Bruselo estras pro sepdek leteroj. Tiam Antverpeno sekvas pro tridek
du kaj la resto dividiĝas sur la tuta lando. Nur la Grandduklando ne skribis,
sed tio estas negravaĵo.

\a{13.18}Kiam ĉio estis malfermita kaj klasigita, ankoraŭ kvindekopo venis,
kiuj certe enpoŝtiĝis tro malfrue. Tio prosperas. Mi komencis kun Bruselo.
Estas homoj, kiuj rakontas ilian tutan biografion, de l'infanaĝo. Multaj
komencas rakonti ke ili travivis la grandan militon kaj portas sep frontajn
ranggalonojn. Mi ne komprenas kiel tio rilatas al la vendado de fromaĝo.  Aliaj
parolas pri sia granda familio kaj suferita mizero kaj apelacias al mia
kompatema koro. Ĉe la legado de iuj leteroj mi larmis. Mi enfermos tiujn aparte
ĉar mi ne volas ke ilin rimarkas miaj infanoj, alie tiuj ekripetadas tede ĝis
mi preferas tiujn homojn. Kaj mi trairu tion malpurpiede\rim{En ik moet er met
vuile voeten door???}. Se mi respondas al ĉiuj tiuj leteroj tiam estas nur pro
gentileco kaj ankaŭ por ebli frapeti mian skribmaŝinon, ĉar multaj el tiuj
homoj neniam laboris en la komerco, antaŭe vendis cigaredojn aŭ nur ŝajnas esti
skribintaj senserioze. Ili kiuj plenumas la faritajn kondiĉojn, skribas
decideme kaj pliinformiĝas pri kurtaĝo kaj daŭra salajro. Tiuj ŝajnas voli
ankoraŭ bone pripensi ĉu ili ja faros komplezon al mi per akcepti unu el miaj
agentecoj.

\a{13.19}Kompreneble mi ne konsideras doni salajron al tiuj viregoj. Kien tio
venos? Ili ricevos tri procentojn kaj ne dekonon pli. Mi konservas du
procentojn, plus miajn tricent guldenojn pomonate.

\a{13.20}Kiam mi sidis agrable antaŭ mia Underwood, iu sonorigis. Mi aŭdas
tion ĝis ĉi tie, sed mi ne atentas tion, ĉar mi neniam iras malfermi la
pordon se mi sidas en oficejo. Sed iom post tio mia edzino supreniris por diri
ke tri sinoroj kaj sinjorino estas, kiuj deziras paroli kun mi. Ili kunportas
pakon.

\a{13.21}`Surmetu vian kolumon kaj vian kravaton,' konsilis ŝi.

\a{13.22}Kiuj tiuj povas esti? Supozeble kandidatoj kiuj preferas veni mem
anstataŭ skri\-bi leteron.

\a{13.23}Kiam mi malfermis la pordon de nia saloneto, kvar etenditaj manoj
venis renkonte min. Estis Tuil, Erfurt, Bartherotte kaj fraŭlino Van der Tak,
miaj kvar kunkorespondistoj ĉe la General Marine.

\a{13.24}Mi sentis mian sangon foriĝanta el mia vizaĝo kaj ili devis esti
rimarkinta ion, ĉar Anna van der Tak ŝovis al mi seĝon kaj ordonis min
eksidi.

\a{13.25}`Nepre ne lacigu vin. Ni forestos tuj,' certigis ŝi.

\a{13.26}Ili decidis viziti min por mem vidi kiel mi fartas, ĉar en oficejo
la plej idiotaj rakontoj estas rakontataj.

\a{13.27}Tuil ekskuzis pro tio ke ili venis posttagmeze, sed mi sciis ke ili
ne havas tempon dumtage. Kaj viziti malsanulon vespere, tio ne eblas.

\a{13.28}Ili daŭre rigardis min kaj interkonigis interrilatajn rigardojn.

\a{13.29}En oficejo multa estas ŝanĝita dum tiuj kelkaj semajnoj. Ili nun
sidas kun la dorso al la fenestro, anstataŭ inverse, ĉiuj ekhavis novan
rulon da sorbpapero kaj Hamer surhavas okulvitrojn.

\a{13.30}`Imagu Hamer kun okulvitroj,' diris Erfurt, 'Estas ridegige.'

\a{13.31}Dum ili parolis mi aŭdis ke mia frato envenas. Li metis sian biciklion
kontraŭ la muro kaj post tio marŝis al la kuirejo, kiel li faras ĉiun
posttagmezon. Lia matriarka paŝo vibrosonis tra la koridoro.

\a{13.32}Mi timis ke li demandos kiel la fromaĝvendo marŝas, ĉar li krias
kiel ŝipestro, pro pura entuziasmo. Sed mia edzino supozeble per signaloj
postulis silenton de li, ĉar iom poste mi aŭdis ke li piedfingre foriras.

\a{13.33}Post tio Tuil faris malgrandan alparolon nome de la kompleta
dungitaro kaj esprimis la esperon ke mi baldaŭ, sana kiel fiŝo\rim{ĉi tio
estas stereotipa esprimo en nederlanda, sed ĉu ankaŭ tiel en Eo? tre sana?},
povos okupi mian malnovan lokon inter ili.

\a{13.34}Kaj Bartherotte subite aperigis, kun solena gesto, de malantaŭ sia
dorso, grandan pakon kaj emanigis ĝin al mi, petante min voli malfermi ĝin.

\a{13.35}Ĝi estis belege polurita triktrakskatolo, kun dek kvin nigraj kaj
dek kvin blankaj pecoj\rim{=stukken (M) damschijf=peco}, du ledaj pokaloj kaj
du ĵetkuboj. Estis sur eksteraĵo arĝenta plateto, kun la enskribaĵo:

\a{13.36}
\begin{center}
{\sc la dungitaro de la \\
     general marine and shipbuilding company \\
      al sia kolego\\[2ex]
    {\normalsize FRANS LAARMANS}\\[2ex] }
{\em Antverpeno, la 15an de februaro 1933.}\\[2ex]
\end{center}
Ili kolektis kaj eĉ la maljuna Piet de la lokomotiveto donis sian
frankon.

\a{13.37}Kaj post lasta elkora manpreno ili lasis min sola.

\a{13.38}Tiu triktrako devas servi por ludi ludojn kun edzino kaj infanoj ĝis
mi resaniĝas.

\a{13.39}Mia edzino nenion demandis. Ŝi kuiras la manĝon kun zorgoplena
vizaĝo. Mi sentas ke nura akratona vorto povus igi ŝin plori.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XIV}
\ax{Enoficigado de la agentoj}{14.1}Antaŭ dek kvar tagoj mi enoficigis tridek
agentojn, dividitajn sur la tuta lando, sen daŭra salajro sed kun granda
kurtaĝo. Kaj ĉiam ankoraŭ ne envenas mendoj. Kion tiuj viregoj faras? Ili
eĉ ne skribas kaj mia frato neŝanceleble restas informiĝanta pri la
venditaj kvantoj.

\a{14.2}Tiujn agentojn  mi devis elekti ĉe vido, kiel oni aĉetas buĉbrutojn
sur la foiro.

\a{14.3}En serioj de dek mi estis veniginte ilin en mian oficejon, la unu iom
pli frue, la alia iom pli malfrue, por eviti ĝenajn renkontojn inter rivaloj.
Ne metu malsatajn hundojn kune ĉe unu pladon.

\a{14.4}Kiel multokupata sinjorino Peeters, mia najborino, estis.

\a{14.5}Estis suprizo de la komenco ĝis la fino.

\a{14.6}Redaktintoj de belega letero evidentiĝis esti veraj vrakoj kaj
inverse. Estis grandaj, malgrandaj, junaj, maljunaj, kun kaj sen infanoj,
ŝike vestintaj kaj en ĉifonoj, petegantaj kaj minacantaj. Ili parolis pri
riĉa familio, pri eksministroj, kiujn ili konas. Donis strangan percepton
sidi tie kiel la viro kiu, per unu nura vorto, povis ŝanĝi tian jubelantan
viregon en ĉifonon.

\a{14.7}Unu malkaŝe diris ke li malsatas kaj estus kontenta kun fromaĝa
bulo, ankaŭ sen agenteco. Tio tiel kaptis min ke mi donis al li Edaman. Poste
mi aŭdis ke krom tio li forirante ankaŭ akiris de mia edzino paron da miaj
malnovaj ŝuoj.

\a{14.8}Kelkaj ne estas eksterigeblaj ĉar estas en mia oficeja tiel agrable
varma. Kaj du deklaris ke ne estas tolerebla\rim{eigenlijk opgaan} venigi iun
al Antverpeno sen kompensi liajn vojaĝkostojn. Mi tiujn pagis do. Mi ĉiufoje
notis sur ilia letero: malbona, duba, bona, kalva, drinkas, kun promenbastono
kaj tiaj, ĉar post la deka vizito mi ne povis rememorigi la unuajn.

\a{14.9}Mi ankoraŭ unufoje serioze pripensis ĉu mi tamen prilaboros
Antverpenon mem. Ĉi tie en la urbo Frans Laarmans do estus agento de la
Gafpa. Sed la imagaĵo de mia izola oficejo ne lasas min trankvilan. Kiel la
publiko ekpensus pri la Gafpa se tiu eĉ ne respondas al la telefono?

\a{14.10}Kaj tiam mia plej juna bofrato venis por demandi ĉu li povas
provi\rim{er staat eigenlijk {\em niet} proberen. Maar 't wellicht beter om
dat niet te vertalen} en Antverpeno. Li verdire estas diamanttajlisto, sed pro
la granda malvigleco li jam monatojn estas senlabora\rim{zonder werk lopen}.

\a{14.11}`Fine diris ke mi vin alparolu,' deklaris li kun la falsa humileco de
iu kiu scias ke li estas apogita de superulo.

\a{14.12}Mi vizitis `Fine' en ŝia kuirejo kaj demandis konfirmon. Kaj tiu
simple diras ke li tagon post tago venas por tede ripetadi pri tiu fromaĝo.
Ŝi nun ne plej multe parolas, kiel tiam ĉe la priparolado de la ja aŭ ne
retapeti mian oficejon.

\a{14.13}`Ĉu mi devas konfidi Antverpenon al Gust, jes aŭ ne?' mi ankoraŭ
unufoje aferece demandis ŝin kaj krom tio bone rigardis ŝin.

\a{14.14}Post tio ŝi murmuris ion, de kio mi komprenis neniun vorton, prenis
lesivokuvon kaj migris al la kelo.

\a{14.15}Kion alian mi povis fari ol prove akcepti lin? Sed se ne prosperas,
tiam li estos eksigita, bofrato aŭ ne bofrato. Kompreneble tio kostos al mi
minimume unu bulon, de kiu mi nenion revidos.

\a{14.16}Mi komisiis presi mendkuponojn, dividitajn en kolumnojn: mendodato,
nomo kaj adreso de la aĉetanto, nombro da kestoj de 27 fomaĝoj de proksimume
2 kg, prezo por kilogramo, pagtempo. Sur ĉiu kupono estas spaco por dek kvin
mendoj. Kiel komenco, ĉiu agento ricevis dek kuponojn, do sufiĉe por kvin
semajnoj. Ĉio estas plejeble simpla kaj praktika. Ĉiun lundon kaj ĵaudon
ili nur devas plenigi sian kuponon kaj perpoŝte sendi tiun al mi. La cetero
tiam sekvas per si mem.

\a{14.17}Pro tio ke tamen mi ne vidas ion veni, mi finfine vizitis miajn du
Bruselajn agentojn. Noeninckx kaj Delaforge, por scii tion kio mankas kaj por
se necese helpi tiujn homojn per konsilo kaj faro. Mi nome estis dividinta
Bruselon en orientan kaj okcidentan duonon, ĉar mi opinias tiun urbon tro
vasta por esti prilaborata ĝisfunde de unu viro.

\a{14.18}Post tramoveturado kiu estas senfina, mi devis sciiĝi ke tiu
Noeninckx estas tute nekonata je la dirita adreso. Sed tiuokaze kiel miaj
leteroj povis atingi lin? Ĉar tiuj ne revenis.

\a{14.19}Delaforge loĝas en tre alia kvartalo, en subtegmentejo, mi kredas,
ĉar pli alte la ŝtuparo ne iris. Sur la ŝtuparplataĵo lavitaĵoj pendis
sekiĝante kaj odoris kiel fritita haringo. Mi frapadis longtempe lian pordon,
ĝis li fine malfermis senjake, kun okuloj ankoraŭ dikaj pro la dormado. Li
eĉ ne rekonis min kaj kiam mi diris kiu mi estas, li deklaris ke li ne
interesiĝas pri tiu fromaĝhistorio. Kaj post tio li batmalfermis la pordon
antaŭ mi.

\a{14.20}Mi komprenas nenion pri tio.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XV}
\rim{Ĉi tiu ĉapitro aldoniĝis en la jaro 1943}
\ax{Prezidanteco}{15.1}Plene de zorgo, kiel mi estas, mi apatie faris mian
ĉiusemajnan viziton al Van Schoonbeke kaj liaj amikoj. Kaj mi nur manpremis
la duonon el ili kiam li denove gratulis min. Mi rigardis lin riproĉe ĉar mi
opinias tiujn periodajn gratulojn senbazajn humiligaj kaj mi ne permesas ludi
per mi. Sed li informis siajn gastojn -- kaj tiel ankaŭ min -- per kelkaj
vortoj.

\a{15.2}`Nia amiko Laarmans elektiĝis prezidanto de la Sindikato de Belgaj
Fromaĝ\-komerc\-istoj. Mi trinkas je tiu granda sukceso,' deklaris li.

\a{15.3}Ĉiuj malplenigis sian glason, ĉar ili ĉiam estas pretaj por
intertuŝi la glasojn kun la vino de Van Schoonbeke je kio ajn.

\a{15.4}`Tiu juna viro multon atingos,' diris tiu kun siaj oraj dentoj.

\a{15.5}Mi protestis, ĉar ĉi tio ne povis esti io alia ol malsprita
spritaĵo de nia gastiganto, sed tiu maljuna advokato kun sia duona bulo
deklaris ke memfarita homo kiel mi devas sin liberigi de tiu humileco kiel de
eluzita palto. Tenu alta la fromaĝnormon, sinjoro!

\a{15.6}Dum la forirado mi demandis al Van Schoonbeke kial li faris tiun
ŝercon sed li persistis ke tio estas finaranĝita afero kaj ridis al min
afable, ĉar li estas plena de bonaj intencoj.

\a{15.7}`Prezidanto!' akcentis li admirante.

\a{15.8}Li kompreneble opinias tion profito de prestiĝo, ne nur por mi sed
pere ankaŭ por si kaj ĉiuj siaj amikoj. Mi estus la dua prezidanto, ĉar tiu
 ulo\rim{die ene} estas prezidanto de la Unuiĝo de Antverpenaj
Grenimportistoj.

\a{15.9}Mi ne komprenas ĉar mi petis nenion kaj mi eĉ ne konas tiun
unuiĝon, kvankam mi estas membro de ĝi.

\a{15.10}Je la sekva mateno la poŝto alportis klarigon forme letero de la
Association Professionelle des N\'egociants en Fromage, per kiu mi sciiĝis ke
mi elektiĝis anstataŭa prezidanto. Eĉ anstataŭan mi opinias tro multa. Mi
nenion volas anstataŭi. Mi volas ke mia frato silentas, ke mia oficejo
prosperas, kaj ke miaj agentoj vendas. Kaj ke oni sin ne okupas pri mi. Ankaŭ
la motivo estis montrita. Antaŭ tri jaroj la limimpostoj super fromaĝo estis
faritaj de dek al dudek procentoj {\em ad valorem}\rim{??} kaj ili estis,
gvidataj de sia malnova prezidanto, de tiam vane peninta denove malfarigi tiun
plialtigon. Ili estis vendrede, do morgaŭ, ree aŭdicie akceptotaj ĉe
la Departemento de Komerco kaj insistis ke mi komandos ilian delegacion.

\a{15.11}Ilia letero treege maltrankviligis min ĉar oni verŝajne iom publikigos
pri la nomo de prezidanto de tia fakista unuiĝo, tiom mi ja scias pri tio. Tio
ja ne estas malebligebla. Kaj mi ĉiuokaze\rim{voor geen geld ter wereld} ne
volas ke Hamer kaj la tuta dungitaro de la General Marine aranĝos sin ĉi tempon
ĉirkaŭ gazeton en kiu estas mia portreto kiel fromaĝestro de Belgujo. Tio ne
povas. Al tio mi ne volas esti elmetita.

\a{15.12}Morgaŭ mi revenos al Bruselo kaj mi diros al tiuj sinjoroj ke mia
sanstato ne toleras tion. Kaj se ili ne volas aŭskulti tiam mi eksiĝos kiel
membro kaj tiam ilia unuiĝo sufokiĝu. Mi bedaŭras pro Van Schoonbeke, sed
mi ne kapablas alie.

\a{15.13}Mi renkontis en la Palace Hotelo kvar fromaĝhomojn kiuj prezentis
sin kiel Hellemans el Bruselo, Dupierreux el Lieĝo, Bruaene el Bruĝo kaj
kvara el Gento kies nomon mi ne aŭdis. Kaj tial ke la tempo urĝis ni
devis foriri.

\a{15.14}`Sinjoroj,' diris mi, `ne ofendiĝu, sed mi ne povas akcepti. Elektu
iun alian,' petegis mi, `mi estos dankema al vi.'

\a{15.15}Sed ili ne cedis kaj ni ne povis reiri, ĉar la ĝenerala direktoro,
aŭ eble la ministro mem, atendis nin je la deka horo kaj niaj kvin nomoj
estis diritaj. Ili ne estis antaŭvidintaj kontraŭstaron, kontraŭe, ĉar tiu
advokato el Antverpeno estis dirinta ke mi ne pli postulas. Jen tio jam estas.
Denove la laboro de mia terura amiko kiu volas vidi min pli alta.

\a{15.16}`Aŭskultu,' diris Dupierreux, kiu fariĝis nervoza, `se vi ne volas
resti pre\-zid\-anto, tiam almenaŭ faru kun ni tiun unu mision\rim{demarche}. Post
unu horo vi estos eks\-pre\-zid\-anto.'

\a{15.17}Pri tiu kondiĉo mi finfine konsentis kaj mi kuniris.

\a{15.18}Sidinte longan tempon en la atendejo kun delegacio de bierfaristoj,
la pedelo aperis, kiu laŭtvoĉe alvokis la Association Professionelle des
N\'egociants en Fromage kaj antaŭiris nin en la kabineto de sinjoro de
Lovendegem de Pottelsberge, ĝenerala direktoro de la Departemento, kiu al ni,
post ĝentilmaniera bonvenigo, montris kvin seĝojn kiuj estis antaŭ sia
skribotablo.

\a{15.19}`Prezidanto, mi petas vin,' diris Hellemans. Kaj kiam mi estis
sidanta ankaŭ ili sidiĝis.

\a{15.20}La ĝenerala direktoro ordigis siajn okulvitrojn kaj serĉis el stako
difinatan dosieron, kiun li ankoraŭ momenton trarigardis. Tio faris rapide, kio
pensigis min ke la ĉefaĵon jam konis li. Li kapneis ripetfoje kaj ŝultrotiris
kvazaŭ li devis fari neeblan taskon. Fine li ekkuŝis dorse en sia seĝo kaj
rigardis nin, precipe min.

\a{15.21}`Sinjoroj,' deklaris li, `mi terure bedaŭras, sed ĉi jaron tio ne
estas ebla. Tio farus je malkonvena momento truon en la kuranta buĝeto, eĉ
sen paroli pri la fortega reakcio ĉe la  enlandaj fabrikistoj per kampanjo en
la gazetaro kaj la klasika interpelacio en la parlamento. Sed estontan jaron,
ni vidos.' Kaj tiam lia telefono sonoris.

\a{15.22}`La kolombobredistoj devas atendi ĝis mi estas preta kun la
fromaĝ\-komerc\-istoj,' diris li krude kaj malektelefonis.

\a{15.23}`Sed,' daŭrigis li konsolante, `mi promesas al ni ke mi ne denove
cedos se niaj propraj fabrikistoj insistos novan plialtigon de dek procentoj.'
Kaj li konsultis sian brakhorloĝon.

\a{15.24}Miaj kvar salongardistoj\rim{suppoosten} rigardis al mia direkto kaj
tial ke mi nenion eligis, Dupierreux deklaris ke ili tion scias jam delonge
ĉar ĉe ĉiu vizito la samo estis dirita al ili. Kaj post tio sekvis
implikita diskuto pri indiĝenaj kaj eksterlandaj fromaĝspecoj, kun
statistikoj pri kiuj mi nenion komprenis. Iliaj kvar voĉoj kunfandiĝis ĝis
unu zumado kiu iom post iom ŝajnis foriri de mi. Kaj finfine mi estis
malantaŭe kelkaj paŝoj kaj rigardis de supre tiun liberigantan kvaropon. Jen
sidis Hellemans, multjara viro, griziĝinta en la fromaĝo, Bruaene,
korpulenta virego, ĝuanta bonegan sanon kaj kun peza ora ĉeno sur la ventro,
Dupierreux, malgranda nervozo sinjoreto kiu malfacile povas regi sin kaj fine
tiu viro el Gento kun siaj pustulaj manoj, pendante antaŭen, la kubutoj sur
la genuoj por ne maltrafi silabon. Ĉiuj kvar homoj de ŝatateco en la
fromaĝo, homoj kun pasinteco, kun fromaĝtradicio, homoj de prestiĝo, homoj
kun mono. Kaj inter tio tiu taŭzita Frans Laarmans, kiu sciis ne plu pri
fromaĝo ol pri kemiaĵoj. Kion tiu malpuraj fromaĝvermoj permisis sin pri
tiu malluksa viro? Kaj subite mia seĝo ŝoviĝis kvazaŭ per si mem
malantaŭen. Mi staris rekte kaj kun sovaĝa rigardo al tiuj kvar
fromaĝigitaj mallertuloj mi deklaris, laŭtvoĉe, ke mi estas tedegata.

\a{15.25}Ili fikse rigardis min konfuzite, kiel iu kiu observas unuan erupcion
de senprudenteco.

\a{15.26}Mi vidis de Lovendegem de Pottelsberghe paliĝanta. Li sin preparis,
turniĝis ĉirkaŭ sia skribotablo, haste venis al mi kaj metis sian blankan
manon familiare sur mian brakon.

\a{15.27}`Nu, nu, sinjoro Laarmans,' kvietigis li, `tiel mi ne celis. Kiel vi
opiniis pri malaltigo de kvin procentoj kaj la aliaj kvin sekvontan jaron.
Estu nun iomete cedema, ĉar ĉion subite mi vere ne kuraĝas preni sur mi.'

\a{15.28}`Konsentite,' diris tiu viro el Gento. Kaj iom post tio mi estis sur
la trotuaro, ĉirkaŭita de miaj radiantaj fromaĝ\-kamaradoj kiuj manprenis min
kvarope samtempe.

\a{15.29}`Sinjoro Laarmans,' murmuris Dupierreux kortuŝite, `Ni dankas vin.
Ion tian ni ne kuraĝis esperi. Ĉi tio estas eksterordinara.'

\a{15.30}`Kaj nun pri mia prezidanteco definitive ne plu estas parolo, ĉu ne,
sinjoroj?'

\a{15.31}`Certe,' min trankviligis Bruaene. `Ni vin ne plu bezonas.'

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XVI}

\ax{Boorman}{16.1}Venis letero el Amsterdamo en kiu Hornstra diras ke li marde
devos iri al Parizo kaj profitos sian trairon tra Belgujo por reguli la kontojn
pri tiuj unuaj dudek tunoj kun mi. Li estos ĉi tie je la dek unua.

\a{16.2}Ĉu estis pro honto aŭ pro kolerego? Mi ne scias. Sed kiam mi legis
tiun leteron mi fortege ruĝiĝis, kvankam mi sidis sola kaj nevidata en mia
oficejo, kie nun nenio plu mankas.

\a{16.3}Mi enpoŝigis la leteron, ĉar mi ne volas ke mia edzino scias tion,
alie ŝi certe rakontas tion al mia frato. Sed unu afero estas certa. Se tiuj
Edamaj ne estos venditaj post kvin tagoj, tiam la Gafpa
torpediĝos\rim{fiaskigata}. Verdire mi nur havas kvar tagojn, ĉar por
aferisto la dimanĉo ne prikalkuliĝas.

\a{16.4}Kun la morto en la koro mi denove irprenis mian korbovalizon de la
subtegmento kaj enigis en ĝin unu el miaj fromaĝoj. Mia edzino supozeble
pensas ke miaj amikoj duafoje mendis.

\a{16.5}Hop\rim{vooruit} nu, Frans. Via kontorbabilaĉado finis. Vi mem ekiru,
kun neniuj aliaj helpantoj krom via lango kaj la kvalito de via krema.

\a{16.6}Mi ja scias kien mi iru. Se ie fromaĝo debitiĝas, tiam tie estas.

\a{16.7}Sed kion mi rakontos? Senpere demandi ĉu ili eble volas aĉeti iom da
fromaĝo?

\a{16.8}Nun mi konscias ke mankas al mi la praktiko, ĉar mi neniam vendis
ion. Kaj nun subite fromaĝon. Se estus mimozo. Kaj tamen mi devas fari
ĉiutagaĵon. Ĉar kion tiuj milionoj da aferistoj faras? Ankaŭ tiuj do
devas.

\a{16.9}Tiu pruva ekzemplero\rim{numero} de {\em Le soir} ankoraŭ ĉiam estas
sur mia skribotablo. Mi malfermas ĝin por ankoraŭ unufoje rigardi mian
anoncon. Ĝi aspektas tiel bona ke mi mem ekdiziras skribi pro ĝi por oferi
miajn servojn.

\a{16.10}Kaj aŭtomate mi rigardis malgrandan enmeton, tuj sur la mia:
`Skribaj kaj parolaj konsiloj\rim{konsultoj, er {\em staat} raadplegingen} por
negocistoj kaj agentoj kiuj malmulte sukcesas pri la vendado. Multjara sperto.
Boorman, Villa des Roses, Brasĥato\rim{Brasschaet}.'

\a{16.11}Tiu komunumo estas proksima. Kial mi ne konsilus tiun viron antaŭ ol
mi kuraĝas entrepreni la unuan paŝon?

\a{16.12}Tio do mi faris, kiel malsanulo, sen scio de sia kuracisto, iras al
ĉarlatanoj.

\a{16.13}Mi devis atendi ĝis estis mia vico.

\a{16.14}Boorman estas fortika maljuna sinjoreto, kun granda kapo kaj fiksa
rigardo, kiu sidas kun la dorso al la fenestro kaj lasis brili la helan
taglumon sur siajn vizitantojn.

\a{16.15}Li aŭskultis mian Gafparakonton\rim{historio} sen interrompi min kaj
tiam diris ke du aferoj estas grava por mi: Kiel mi envenas kaj kion mi diras.
Unue kaj antaŭ ĉio, kiel oni envenas? Vi povas enveni kiel unu kiu alportas
ion aŭ venas peti ion, kiel aferisto aŭ kiel almozulo. La almoza, diras
Boorman, estas malpli en la vestaro ol en teniĝo kaj tono.

\a{16.16}Vi do venas libere, eĉ eble kun cigaro en la buŝo, terenĵetas
vian valizon, kvazaŭ en tiu estas indiferente kio, sed ne fromaĝo, kaj
demandas ĉu vi havas la honoron.

\a{16.17}Kompreneble li diras ke jes. Kaj se vi {\em ne} havas la honoron,
tiam do li havas la honoron.

\a{16.18}Vi eksidas, se necese nepetite.

\a{16.19}Sinjoro, ni venis el Amsterdamo intence por prezenti al vi la
monopolon por Antverpeno de nia krema Gafpafromaĝo, informiĝinte pri via
firmao.

\a{16.20}Ni, signifas, ke ĝustadire venis plena oficiala komisiono, sed la
aliaj ankoraŭ estas en la hotelo. Hieraŭ vespere iomete diboĉis.

\a{16.21}{\em El Amsterdamo intence} apelacias al lia bona koro, diras
Boorman. Se li ja ne aĉetas, la komisiono nur povas reveni al sia gepatra
urbo kaj tiam la tuta vojaĝo perdiĝas. Krom tio, la konfido al lia firmao
tiam estus ŝoka\rim{?}. Kaj por tio li devas esti senta, ĉar {\em
informiĝinte pri via firmao} inkluzifas ke vi kribris tutan Antverpenon kaj
ke nur li restis. Kaj {\em nia} krema signifas ke malantaŭ vi fikse staras la
kompleta Nederlanda fromaĝindustrio. Li komplezus  praktike instrui
min, sed tio ne plu eblas, ĉar Hornstra alproksimiĝas.

\a{16.22}Tiu vizito al Boorman estis mia lasta prokrasto. Forlasite de ĉiu mi
mem devis ataki la fromaĝdrakon. Mi sukcesis iri neobservate preter sinjorino
Peeters kaj uzis la tramon al tiu fromaĝbutiko kun ĝia belega
montrofenestro, kie tiel fetoras. Unue mi staris dum kelka tempo antaŭ la
vitra montrejo, kaj serĉis inter ĉiuj tiuj fromaĝspecoj Edaman. Jes, tie
estas unu, tratranĉita en du egalajn partojn. Tiu kompreneble ne estas
komparebla kun mia krema, tio mi ja tuj povas vidi.

\a{16.23}La butiko ankoraŭ same odoras kiel tiam tiun vesperon. Estas
stranga, sed nun mi jam estas delonge en la fako, mi povas elteni tion malpli
bone ol ĉe mia hejmenveno el Amsterdamo. Ĉu mi fariĝis pli mola? Ĉu aŭ
estas tio pro mia animstato?

\a{16.24}La butiko bone marŝas, tio estas certa.

\a{16.25}Interne staras seso da aĉetantoj kaj la komizinoj estas multokupataj
per tranĉi, enpaki kaj redoni. Ĝis ekstere mi ĉiufoje aŭdas ilin
demandantaj: `Kaj por vi, sinjorino?'

\a{16.26}Mi do ne povas enveni tiel longe kiel ĉiuj tiuj aĉetantoj estas tie
kaj ĉesigi la tutan entreprenon por deklami pri mia krema. Ĉar ke estos
deklamado, certas. Se mi ne tuj komencos, tiam ili eble demandos: `Kaj por vi,
sinjoro?' Kaj tiam la roloj fariĝos inversaj.

\a{16.27}La multokupiteco nun iomete malfortiĝis. Staris plu nur unuobla
sinjorino.

\a{16.28}Nun aŭ neniam.

\a{16.29}Sed du el la komizinoj, kiuj havas nenion por fari, rigardas min,
diras ion unu al la alia kaj komencas ridi. La plej maljuna momenton
speguliĝas kaj malĉifas sian antaŭtukon. Ĉu eble ili pensas ke mi staras
ĉi tie por amante konduki fronte al ili?\rim{om ze te komen opvrijen}

\a{16.30}Mi rigardas mian brakhorloĝon, turnas la dorson al ili kaj post
ankoraŭ iom atendi mi iras vojparton ĝis apud la Bass Tavern.

\a{16.31}Mi eniras tiun kafejon, ĉar ankaŭ tiu policano rigardis min
kelkfoje, kaj mendas palan elon. Mi trinkas la bieron per unu tiro kaj mi
igas replenigi mian glason.

\a{16.32}Veni hejmen sen unue klopodi, t\'{\i}o neniel, ĉar mi ne volas povi
riproĉi min pri io. Ankaŭ trankvila konscienco indas ion. Kaj krom tio, ne
estos dirata ke min fortimigis tiuj kvar hundinoj.

\a{16.33}Mia dua glaso estas malplena. Mi rigardas mian korbovalizon, ektenas
ĝin kaj iras al la butiko. Sturmatako.

\a{16.34}Dum la preterirado de la vitra montrejo mi momenton fermas miajn
okulojn por ne vidi kiom da aĉetantoj staras. Mi eniras, eĉ se starus cent
kaj mi atendos ĝis mi trovos eblon por diri tion kion mi volas diri. Se
bezone mi dume sidiĝas sur mian korbon, ĉar mi ne plu konas honton.

\a{16.35}La butiko estis malplena. Nur tiuj kvar blankaj servistinoj malantaŭ
la vendotablo.

\a{16.36}Al kiu el la kvar mi parolu? Rigardi la unu post la alian ne estas
konsilebla. Tiam mi eble perdas la kapon, ĉar tiam ili respondas kvarope
kune.

\a{16.37}Mi turnas min al la plej maljuna kiu ĵus tiel koketis kaj diras ke
mi venis de Amsterdamo intence por al la sinjoro Platen prezenti la monopolon
por Antverpeno  de nia krema Edama fromaĝo je prezoj pli malaltaj ol ĉiu
konkurenco.

\a{16.38}Platen estas sur la montrofenestra vitro. Tio ne eskapis de mi.

\a{16.39}Laŭ mia propozicio progresas mi vidas ŝian buŝon malfermiĝanta
kaj kiam mi estas finiĝanta, ŝi demandas: `Kion vi diras, sinjoro?'

\a{16.40}Estas stranga, sed se oni venas por vendi, tiam la homoj ne komprenas
onin.

\a{16.41}Mi nun demandas ĉu ili volas voki sinjoron, ĉar per tiu kvarteto mi
ne progresas. Envenas cetere tri aĉetantoj samtempe kaj iom post tio denove
du. Kaj jen denove komenciĝas: `Kion por vi, sinjorino?'

\a{16.42}Ili lasas min staranta, meze de grandaj buloj da butero, korboj
plenaj de ovoj kaj stakoj de konservaĵoj.

\a{16.43}Jes, la aĉetantoj antaŭas, nenio estas farebla pri tio.

\a{16.44}Ĉiufoje tintas la registranta kaso kaj mi aŭdas: `dankon,
sinjorino' ŝafblekata.

\a{16.45}Mi nun subite demandas ĉu sinjoro Platen estas hejme, post kio mi
estas permesate vidi mem en lia oficejo, malantaŭ la butiko.

\a{16.46}Mi preskaŭtuŝe pasas preter la butero kaj kaŝobservas tra vitra
pordo. Jes, tie iu sidas. Mi frapas kaj Platen, ĉar li estis mem, krias:
`Eniru.'

\a{16.47}Lia oficejo neniel kompareblas kun\rim{kan niet ruiken aan} la mia. Ĝi
estas duone oficejo, duone loĝoĉambro. Eĉ estas gaskuirilo. Kiel tiu viro povas
labori ĉi tie mi ne komprenas. Ĉu do tio estas medio por aferisto? Sed estas
sufiĉe da paperoj kaj li ŝajnas esti multokupata. Li sidas telefonante senjake,
sen kolumo aŭ kravato.

\a{16.48}Per rigardo li demandas kion mi deziras, sen malektelefoni. Mi
signalas ke li povas trankvile daŭrigi la telefonadon. kaj post tio li
demandas pri la celo de mia vizito, ĉar li devas iri en la urbon kaj ne havas
tempon.

\a{16.49}Mi rediras tion kion mi diris interne, trankvile kaj kun io
kviettemperamenta en teniĝo kaj voĉo. Mi krucigis miajn gambojn.

\a{16.50}Li rigardas min kaj diras: `kvin tunojn.'

\a{16.51}Mi estis konsternita kaj prenis mian fontoplumon, kiam li en la
telefonon rediris: `Kvin tunojn vi povas akiri por dek kvar frankoj por
kilogramo.' Nun li malektelefonis, ekstaris kaj komencis surmeti sian kolumon.

\a{16.52}`Por kies konto vi laboras?' demandis Platen, post kio mi diris
Hornstra.

\a{16.53}`Mi mem estas pograndisto pri fromaĝo. Hornstra-n mi bone konas. Mi
multjare estis lia agento por Belgujo kaj la Grandduklando Luksemburgio, sed
finfine mi opiniis lin tro multekosta.  Do ne malŝparu vian tempon, sinjoro.'

\a{16.54}Do ankaŭ li ĉehavis tiun Grandduklandon.

\a{16.55}`Ĉu vi kuniras?' li aldone\rim{nog??} demandis. `Se vi devas iri al
la urbo tiam vi povas profiti mian aŭton.'

\a{16.56}Kaj tion mi faris, nur tial ke tio estas la plej bona maniero por
trairi la butikon rigardate de tiuj kvar servistinoj.

\a{16.57}Mi restis sidante en lia veturilo ĝis li haltis antaŭ pli malgranda
fromaĝbutiko kaj mem elaŭtiĝis. Se li estus veturinta al Berlino, mi estus
kunirinta.

\a{16.58}Mi dankis lin, prenis mian korbovalizon kaj eniris tramon, al hejmo.

\a{16.59}Mia akumulatoro malpleniĝis. Mi finsangis.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XVII}

\ax{La kesto de Jan}{17.1}Hejme tamen atendis suprizo, ĉar kiam Jan revenis
de la lecionoj, li kriis ke li vendis fromaĝon.

\a{17.2}`Tutan keston,' asertis li.

\a{17.3}Kaj kiam mi prenis la gazeton, kvazaŭ mi aŭdis nenion, li iris al la
telefono, formis numeron kaj ekkonversaciis kun unu al siaj kamaradoj. Unue li
iom ŝercis angle kaj tiam mi aŭdis ke li petis sian amikon voki sian patron
al la telefono.

\a{17.4}`Kaj iomete rapide, alie morgaŭ vi ricevos aporkaton per mia
maldekstra.'

\a{17.5}Kaj iom post tio li kriis: `Paĉjo! Paĉjo!'

\a{17.6}Li pravis.

\a{17.7}Mi ekinterparolis kun afabla nekonato, kiu diris ke faras al si
plezuron konatiĝi kun la patro de Jan kaj konfirmis ke mi povas liveri tian
keston de dudek sep.

\a{17.8}`Mi vendis keston, onklo,' kriis Jan kiam mia frato eniris.

\a{17.9}`Bone farinta, knabo. Sed vi antaŭ ĉio studegu Grekan kaj Latinon.
Pri la fromaĝo via patro ja zorgas.'

\a{17.10}Tiun keston mi tamen do liveris, por plezurigi tiun patron de la
amiko de Jan. Mi mem alportis ĝin per taksio.

\a{17.11}Vespere Jan kaj Ida kverelis.

\a{17.12}Li mokridas pri ŝi tial ke ŝi ankoraŭ nenion vendis. Li kantas:
`fromaĝ', fromaĝ' ' laŭ la suprenirantaj tonoj de do, sol, mi, do kaj kiam
ŝi fine atakas lin, tiam li ŝin tenas al distanco per siaj longaj brakoj por
ne esti piedbatata. Ĝis finfine ŝi ekploras kaj konfesas ke ŝi en la
lernejo ne plu kuraĝas paroli pri fromaĝo ĉar oni ŝin eknomis
fromaĝkampulino.

\a{17.13}Ankaŭ ŝi do estis provinta.

\a{17.14}Mi sendas Jan-on en la ĝardenon kaj kisas ŝin.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XVIII}
\ax{Rezignado}{18.1}Mi nekapablas labori kaj travivas tiujn lastajn tagojn
kvazaŭ en sonĝo. Ĉu mi nun vere ekmalsaniĝas?

\a{18.2}Ĵus min vizitis tiu filo de notario Van der Zijpen, pri kiu Van
Schoonbeke parolis.

\a{18.3}Tiu estas distingiĝa junulo kiu havas proksimume dudek kvin jaron, kiu
forte odoras kiel cigaredoj kaj ne povas resti starante aŭ sidante dum minuto
sen piedfrapetadi danctakton.

\a{18.4}`Sinjoro Laarmans,' parolis li, `mi scias ke vi estas amiko de Albert
Van Schoonbeke, do ĝentlemano\rim{ĝentilhomo}. Mi atendas vian diskretecon.'

\a{18.5}Kion mi povus respondi al tio, precipe en animstato kiel la mia. Mi do
kapjesetis.

\a{18.6}`Mia patro komplezas fariĝi nurpermona kompaniano de via
Gafpa-entrepreno. Mi kredas ke estas eble eldreni\rim{aftappen} el li ducent
mil kun\-portret\-et\-aĵojn\rim{pop}, eble eĉ pli.'

\a{18.7}Li dum momento haltis por prezenti al mi cigaredon, mem ekbruligis unu
kaj rigardis min kvazaŭ por vidi kiel lia enkonduko impresis min

\a{18.8}`Pluu, sinjoro,' petis mi malvarmete, ĉar kunportretetaĵoj kaj eldreni
naŭzis min.

\a{18.9}`Nu, {\em plue} ĉi tio estas tre simpla,' diris li impertinente.
`Tiam mi fariĝos via kompaniano kontraŭ ĉiumonata fiksa sumo de kvarmil
frankoj.  Vi ankaŭ ĉiumonate prunteprenas kvarmil, tio estas komprenebla per
si mem.  Sed mi absolute ne havas talenton por la komerco kaj mi certe ne
intencas pasigi mian vivon ĉi tie. Mi do proponas al vi ke vi donos al mi
ĉiumonate nur trimil kaj mi subskribos ricevatestojn pri kvarmil, kondiĉe ke
mi ne devu eniri vian oficejon, eĉ ne por akiri mian monon.  Mi diros al vi
kie vi povas alporti ĝin al mi. Per tiuj ducent mil ni ĉiuokaze havos sufiĉe
dum du jaroj kaj kiam ili estos elspezitaj, tiam ni plu vidos. Eble ni decidos
plialtigi la kapitalon. Koncerne mian profitparton, tiun vi donace
ricevos. Belega propono, ĉu ne?

\a{18.10}Mi respondis ke mi devas pripensi ĝin kaj ke mi sciigos mian decidon
al li tra Van Schoonbeke.

\a{18.11}Kiam li forestis, mi mian feste flagitan geografian karton de
Belgujo sur kiu ĉirkaŭ ĉiu flageto estis desegnita la fromaĝregiono de la
tie ekloĝinta agento, demurigis kaj formetis ĝin.

\a{18.12}Ĉu ankoraŭ unufoje alskribi miajn agentojn?

\a{18.13}Nu, nu, malaperigu tion. Estas tempo ke tiu fromaĝmizero finiĝas.

\a{18.14}Mi havis mil foliojn da letera papero kun Gafpasurskribo. Mi detondis
la nesurpresitan parton. Tiu povas bone servi al Jan kaj Ida. Kaj la alia
parteto estas por la necesejo.

\a{18.15}Post tio mi iris al la kelo.

\a{18.16}En la kesto ankoraŭ estas dek kvin fromaĝoj kaj duona.
Kontrolnombrante: unu restis ĉe la dogano kaj la Staplokompanio, dua estis
dividita inter Van Schoonbeke kaj mi; sep buloj kaj duona iris al la amikoj de
Van Schoonbeke, unu mi donis al tiu almozagento kaj unu al mia bofrato. Dudek
sep minus dek unu kaj duona. Tio estas ĝusta. Pri mia akurateco Hornstra ne
povos plendi.

\a{18.17}Tiu duona bulo tedas\rim{ĝenas} min. Kial ajn tiu maljuna ulo volis mendi nur
duonan bulon? Mi prenas la parton en la manon kaj restas ŝanceliĝema.
Kompletajn bulojn mi povas transdoni, sed ne duonajn. Forĵeti estus domaĝa.

\a{18.18}Mi aŭdas ke mia edzino supreniras sur la ŝtuparo, supozeble por
ordigi la litojn. Mi atendas ĝis ŝi estas supere, tiam kaŝiras senbrue en
la kuirejon kaj metas la rondan duonan lunon en la ŝrankon sur teleron, kun
la kurbaĵo supren, kontraŭ la sekiĝado. Poste mi denove iras al la kelo, rapide
renombras la Edamajn kaj najlfermas la keston. Mi martelas plejeble singarde por
ne ektimigi mian edzinon. Ŝi povus pensi pri pendumado.

\a{18.19}Jen, tio ordiĝis. Nun oficejen. Portelefonita taksio iom poste
antaŭpordiĝas.

\a{18.20}Kun la kesto tiu restaĵo de dek kvin fromaĝoj ankoraŭ pezas pli ol
tridek kilogramojn. Kaj tamen mi levas de la fundo la monstron, portas ĝin sur
la kelan ŝtuparon kaj tiam tra la koridoro al la strata pordo. Mi malfermas
kaj la ŝoforo transprenas la keston. Li penegas por plimalproksimigi ĝin je
kvar paŝoj, ĝis en sia veturo.

\a{18.21}Mi iras surmeti mian mantelon, prenas mian ĉapelon kaj min turnas al
mia kesto. Sinjorino Peeters, nia najbarino, staras malantaŭ la fenestro kaj
sekvas la tutan operacon kun interesiĝego. Supere mi vidas mian edzinon
aperanta malantaŭ la fenestro.

\a{18.22}Mi deponis la keston en la patentan kelon kaj forsendis la taksion.

\a{18.23}Mia fromaĝtestamento fariĝis.

\a{18.24}Kio kaŭzis, tion mi ne komprenas, sed mia edzino, kiu vidis la
taksion alveturanta, nenion demandis kaj mia frato ŝajnas absolute ne plu
interesiĝi pri la venditaj kaj nevenditaj kvantoj. Li parolas pri siaj
malsanuloj, pri miaj infanoj, pri politiko. Ĉu eble li interkonsiliĝis kun
mia edzino?

\a{18.25}Kaj tielstate Hornstra venos morgaŭ.

\a{18.26}La valoro de la kesto de Jan kaj de tiuj dek unu buloj estas preta en
mia oficejo en koverto.

\a{18.27}Ĉu mi tamen prefere diru al mia edzino pri kio al ni morgaŭ okazos? Ne,
ŝi havas sen tion jam sufiĉon de zorgoj.

\a{18.28}Kiel ajn tiu interparolado kun Hornstra estas naŭza al mi, tamen mi
komencas sopiri ĝin kiel martiro la liberigantan morton, ĉar mi imagas ke
ĉiutage mia prestiĝo de edzo kaj patro plimalgrandiĝas. Sed nu, kia
situacio.\rim{maar wat is dat nu ook voor toestand} Jen mia edzino estas kun
edzo kiu oficiale estas komizo ĉe la General Marine sed kiu ludas la rulon de
Gafpaestro, sekurigita per kuracista atesto. Nervomalsanulo kiu devas sekrete
kaj nevidate debiti fromaĝon, kvazaŭ tio estus krimo.

\a{18.29}Kaj jen tiuj infanoj. Ili manifestas neniun el la okazaĵoj de ilia
animo, sed mi certe scias ke ili unu inter la alia priparolas tiun
senekzemplan fromaĝfantazion kiel patologian kazon. Patro devas ja esti
unuparta io. Ĉu li estas urbestro, vetperisto, skribisto aŭ okaza laboristo,
tio malpli gravas. Sed iu kiu komencas multjare fari sian devon, kio ajn tiu
devo estas, kaj kiu tiam subite kaj nepetate ekludas opereton kiel mi kun tiu
fromaĝo, ĉu tiu ankoraŭ ja estas patro?

\a{18.30}Normala tio certe ne estas. En tia kazo ministro eksiĝas kaj
malaperas el la cirko. Sed edzo kaj patro nur povas eksiĝi per sinmortigo.
Kaj mia frato, kiu tiel subite kaj okulfrape haltis informi pri la irmaniero de
la debitado. Tiu ekde la komenco sciis kiel ĝi iros. Kial ajn li tiam ne
rifuzis doni al mi tiun ateston? Tio estus pli prudenta ol tagon post tagon
kunporti specimenojn de medikamentoj kiujn neniu bezonas. Tiu kanajlo.  Ŝajnas
al mi ke mi aŭdas lin diskrete demandanta al mia edzino ĉu ankoraŭ ne tio
finiĝis, kiel oni informiĝas pri la situacio de mortanto. Kaj ŝi respondas ke
mi anticipe forprenis tiun keston el la kelo.

\a{18.31}Timiganta sento de forlasiteco uzurpas min. Kiel ankoraŭ utilas mia
familio al mi? Inter ili kaj mi ja estas tiu fromaĝmuro? Se mi ne estus
bedaŭrinda liberpensulo, mi sendus preĝon. Sed ĉu mi povas nun, en mia
kvindeka jaro, subite ekpreĝadi pro fromaĝdemando?

\a{18.32}Mi subite pensas pri mia patrino. Kia bonŝanco ke ŝi ne ĉeestas
tiun fromaĝkatastrofon. Iam, antaŭ ŝi disfibrigis kapokon, ŝi pagus tiujn
dumil fromaĝojn por evitigi ĉi tiun suferadon al mi.

\a{18.33}Kaj nun mi demandas min ĉu mi meritas ĉion. Kial ĝustadire mi
jungis min antaŭ la fromaĝveturilo? Ĉu estas pro tio ke mi estis agitita de
la deziro plibonigi la sorton de edzino kaj infanoj? Tiu estus nobla, sed tia
Jesuo Kristo mi ne estas.

\a{18.34}Ĉu estas por fari pli favoran impreson en tiuj klaĉfestoj? Ne pli,
ĉar tiu malmulto de vanteco, kiun mi posedas, ne en tiuj festoj povus trovi
kontenton.

\a{18.35}Sed tiam kial mi faris ĝin? Mi sentas naŭzon pri fromaĝo. Mi
neniam sopiris vendi fromaĝon. Eĉ jam aĉeto de fromaĝon malplaĉas al mi.
Sed vagi kun fromaĝŝarĝo kaj petegi ĝis kristana vivanto malŝultrigis de
oni tiun ŝarĝon, tion mi ne povas. Tiam prefere morta.

\a{18.36}Tiam kial mi faris ĝin? Ĉar ĝi ne estas inkubsonĝo sed maldolĉa
realeco. Mi esperis eterne entombigi la fromaĝojn en tiun patentan kelon, sed
ili rompliberigis sin, fantomas antaŭ miaj okuloj, premas mian animon kaj
fetoras.

\a{18.37}Mi kredas ke ĉi ĉio okazis al mi pro tio ke mi estas tro
cedema. Kiam Van Schoonbeke demandis al mi ĉu mi volas fari ĝin, mi ne
kuraĝis forpuŝi lin kaj lian fromaĝon for min, kiel mi devis fari.  Kaj pro
tiu malkuraĝeco mi pentofaras. Mia fromaĝaflikto estas meritita.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XIX}
\ax{La Vizito de Hornstra}{19.1}La lasta tago komenciĝis.

\a{19.2}Mi restis en lito ĝis la naŭa kaj duono kaj malrapide trinkante
kafon mi fariĝis ĝis la deka kaj duono. Legi la gazeton mi ne povas. Mi do
migras al mia oficejo kiel hundo, kiu ne scias kion fari, migras al sia ejo.
Kaj subite mi ekhavas inspiraĵon.

\a{19.3}Ĉu cetere estas ja necese ke mi akceptas Hornstra-n? Tiun malmultan
monon mi povus sambone sendi perpoŝte kaj lia fromaĝo estas nedifektita
en tiu kelo. Kial ne evitigi tiun embarasan scenon al mia edzino?

\a{19.4}Je dek minutoj antaŭ la dek unua mi sidiĝas en nia saloneto apud nia
strata pordo.

\a{19.5}Eble li tute ne venos. Eblas ke li mortis. Eblas ke li daŭrigis sian
vojaĝon al Parizo. Sed tiaokaze oni estus avertinta min, ĉar tiom frivolaj
tiuj Holandanoj ne estas.  Li venos pli malfrue, sed li venos.

\a{19.6}Kiel ombro, tiel senbrue subite antaŭglitas belega sinjora aŭto kaj
jen la sonorilo sonas.

\a{19.7}Mi tordas mian vizaĝon, ĉar la tintado doloras min, kaj mi
stariĝas.

\a{19.8}Mi aŭdas ke mia edzino en la kuirejo metas sitelon kaj iras tra la
koridoro por malfermi.

\a{19.9}Kiam ŝi estas ne malproksima de la salona pordo, mi saltas en la
koridoron kaj baras ŝian iron. Ŝi volas preteriri, sed mi forpuŝas ŝin.
Tiel mi estu  forpuŝinta tiun fromaĝon.

\a{19.10}`Ne malfermu,' diris mi siblante.

\a{19.11}Ŝi sovaĝiĝinte fikse rigardas min, kiel iu kiu senhelpe vidas
mortigadon. Unuafoje, depost mi renkontis ŝin antaŭ tridek jaroj, ŝi timas.

\a{19.12}Mi vidas nenion plu. Mi ne bezonas diri ion ĉar ŝi paliĝas kaj
retirĝas en la kuirejon.  Mi iras stari en angulo de l' salono, de kie mi
povas klare vidi la straton. Kiu rigardas de ekstere al interne nur vidas
krepuskon. Ankaŭ mia najbarino kompreneble staras en sia salono, je distanco
de kelkaj paŝoj, tion mi scias.

\a{19.13}La sonorilo nun duafoje sonas. Ĝia komandanta voĉo vibrosonas tra
mia silenta domo.

\a{19.14}Post iom da atendado mi vidas la ŝoforon aliranta al la aŭto. Li
diras ion, malfermas la pordon kaj Hornstra eliras sian veturilon. Li surmetas
kvadratitan vojaĝkostumon kun kuloto kaj Angla kaskedo\rim{ĉapo} kaj
kondukas hundeton per kondukŝnuro.

\a{19.15}Li rigardas mirigite supren mian silentan fasadon, venas al niaj
fenestroj kaj provas distingi ion interne. Mi aŭdas ke li diras ion, sed mi
komprenas nenion pri tio.

\a{19.16}Jen subite estas sinjorino Peeters.

\a{19.17}Ŝi mem venas prezenti siajn servojn, ĉar ĉe ŝi Hornstra ne
sonorigis, alikaze mi tion estus aŭdinta.

\a{19.18}Siavice ŝi premas sian buŝaĉon kontraŭ niaj fenestroj, kvazaŭ
ŝi povus malkovri ion, de kio Hornstra vidis nenion. Mi tremas pro abomeno de
ŝi. Kaj tamen ŝi ne meritas tion. Ĉar kion alian tiu maljuna kompatindulo
povus fari, dum la tuta longa tago. Ŝi ne eliras kaj nia strato estas ŝia
kinejo, ĉiufoje kun la sama filmo.

\a{19.19}Nun sinjorino Peeters mem sonorigas. Kaj post ankoraŭ iom da gestado
Hornstra havas sian monujon kaj volas donis al ŝi trinkmonon kiun ŝi pasie
rifuzas. Tio evidentiĝis per la gestado.

\a{19.20}Ŝi ne vendis sian animon al Hornstra, sed volis por propra konto
scii ĉu mi nun vere ne estas hejme.

\a{19.21}Bone farinta, sinjorino Peeters!

\a{19.22}Se tiu duona bulo ne estas formanĝita, tiam mi sendos Ida-n por
donace doni tiun al ŝi.

\a{19.23}Nun Hornstra rampas en sian veturilon, kuntrenante sian hundeton. Li
brufermas la pordon kaj la aŭto forekrapidegas same silente kiel kiam ĝi
alvenis.

\a{19.24}Mi ankoraŭ dum momento restas startanta kaj granda rezignacio plenigas
mian tutan estaĵon. Estas kvazaŭ mi en lito estas subkovrata per amplena mano.

\a{19.25}Sed mi iru kuirejen.

\a{19.26}Mia edzino staras tie sen fari ion kaj rigardas en nian ĝardeneton.

\a{19.27}Mi iras al ŝi kaj ĉirkaŭbrakas ŝin. Kaj kiam miaj unuaj larmoj
falas sur ŝian vetersignitan vizaĝon, mi vidas ke ŝi kontraŭploras min.

\a{19.28}Kaj subite la kuirejo estas foririnta. Estas nokto, kaj ni denove
staras solaj, sen infanoj, en dezerta loko, kiel antaŭ tridek jaroj, kiam ni
serĉis kvietan loketon por povi pace plori.

\a{19.29}La fromaĝturo disfalis.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                       \cxapitro{XX}

\ax{Denove ĉe la General Marine}{20.1}El la plej profunda profundaĵo mi venas
al la surfaco kaj spirante faciliĝe mi reforĝis la malnovan ĉenon ĉirkaŭ mian
maleolon. Hodiaŭ mi revenis al la General Marine.

\a{20.2}Post tia malagnosko oni sentas kulpa kaj por ne perdi simpatiojn mi,
laŭcirkonstance, ludis rulon de iu kiu verdire reeklaboris tro frue.

\a{20.3}Sed tio estis superflue. Mi laŭlitere estis sturmita kaj fraŭlino
Van der Tak diris ke mi malpravas kaj ke mi prefere restu hejme. Ŝi
kompreneble ne scias ke mia salajro ne pagiĝas.

\a{20.4}`Nun jen, vi ja rimarkas ke nenio estas same bona por nervomalsanulo
kiel triktrako,' diris Tuil, kun singarda puŝo en miajn lumbojn.

\a{20.5}Ili demandis kiel mi opinias pri la sidado kun la dorso al la
fenestroj, montris la novajn rulojn de sorbpapero kaj igis min rigardi
Hamer-on, ĉar tiu nun surhavas okulvitrojn.

\a{20.6}La maljuna Piet de sia lokomotivo svingsalutis min per sia kaskedo kiel
frenezulo. Mi iris eksteren, kaj pasie prenis lian nigran manon, kiun ĉiam
kovras lubrikoleo. Li kliniĝas el sia fera ĉevalo, skuas mian brakon tiel kiel
mi iras supren kaj malsupren kaj entuziasme forŝovas sian tabakmaĉaĵo de la unu
vango al la alia.

\a{20.7}`Kaj ĉu la cigaroj estis bonaj?'

\a{20.8}Li eĉ ne sciis kion ili donis al mi.

\a{20.9}`Bonegaj Piet. Mi kunportos kelkajn.' Li faras honorante min tri
kriegojn per sia sireno kaj bonhumore daŭrigas sian kvindek milan veturadon
ĉirkaŭ la ŝipkonstruejo.  Post tio mi denove okupis mian malnovan lokon kaj
eklaboris.

\a{20.10}Miaj kolegoj donas al mi nur trivialajn mendleteretojn por tajpi kaj
frapetas mem la longajn konstruplanojn\rim{bestekken prezoprojektojn} kiuj
estas plenaj de teknikaj terminoj kaj estas iom lacigaj. De fraŭlino Van der
Tak mi ricevas ĉokoladeton, ĉiufoje kiam ŝi mem prenas unu.

\a{20.11}Strange, dum ĉiuj tiuj jaroj mi ne sciis ke en oficejo povas esti tiel
intima. Kaj en tiu fromaĝo mi devis sufokiĝi, dum mi ĉi tie, inter du
leteretoj, momenton povas aŭskulti internajn voĉojn.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XXI}

\ax{La letero al Hornstra}{21.1}Ankoraŭ\rim{?} la saman vesperon mi skribis al
Hornstra, ke mi, pro sanaj motivoj, deviĝas rezigni pri lia reprezentado por
Belgujo kaj la Grandduklando Luksemburgio. Mi aldonis ke lia fromaĝo estas en
unu el la patentaj keloj de l' staplokompanio Bluĉapeloj kaj ke mi per
poŝtmandato sendis al li la valoron de la forestantaj buloj.  Per tiu letereto
mi baris mian vojon, ĉar oni ne povas scii ĉu mi ne denove ekhavos
fromaĝimpulson.

\a{21.2}Post tri tagoj mi cetere eĉ ricevis kuponon de Ren\'e Viaene, mia
agento en Bruĝo, kiu al dek kvar aĉetantoj vendis tuton de kvarmil ducent
kilogramoj.  Ĉio estis plenigita perfekte: mendodato, nomo kaj adreso de ĉiu
aĉetanto kaj \'ankaŭ ĉiuj aliaj kolumnoj.

\a{21.3}Mi ne povis ne nenial serĉi lian peton en mia leterpinĉilo. Ĝi tekstis
jene: `Mi do provos vendi iomete da fromaĝo. Sindone al vi Ren\'e Viaene,
Rozenhoedkaai 17, Bruĝo.' Nenio estis notita sur ĝi ĉar mi lin ne venigis pro
tio ke li estis la sola Bruĝano kiu pretis doni siajn servojn.  Bonespere mi estis
sendinta al li dek kuponojn kiel al la dudek naŭ aliaj. Mi do neniam scios ĉu
li estas maljuna aŭ juna, ŝika aŭ ĉifona, kun aŭ sen promenbastono.

\a{21.4}Lian mendon mi transsendis al Hornstra sen iu komentario. Eble mi ja
ricevos miajn kvin procentojn.  Jes, la sistemo kun tiuj kuponoj bonis, tion
mi sciis.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XXII}

\ax{Klaĉfesto}{22.1}Van Schoonbeke telefonis, ja la telefonon mi konservis pro
tio ke ĝi ja pagiĝis por unu jaro. Li demandis kial mi ne plu venas.  Hornstra
vizitis lin kaj diris ke li bedaŭras ne povi daŭrigi kun mi. Li elverŝis sian
kontentecon pro tio ke li retrovis sian fromaĝon en tiel bonega kondiĉo.

\a{22.2}Ĉu eble li pensis ke mi manĝaĉus tiujn dudek tunojn?

\a{22.3}`Ni antverpenanoj almenaŭ kapablas konservi fromaĝon,' diris Van
Schoonbeke. `Kaj ĉu vi venos merkredon?'

\a{22.4}Mi do revenis kaj li gratulis min.

\a{22.5}Jen ili denove sidis kune. La sama klaĉado, la samaj vizaĝoj, sed sen
tiu maljuna advokato kun sia duona bulo, ĉar tiu estas mortinta. Anstataŭ lin
mi vidas la junan Van der Zijpen sidanta, kiu ankoraŭ ne scias ĉu mi estas
preta eldreni tiujn ducent mil kunportretetaĵojn.

\a{22.6}Van Schoonbeke kompreneble aŭdis de mia frato ke mi reestas sur la
Ŝipkonstruejo, sed li nenion diris al siaj amikoj kaj ili daŭrigas trakti
min kiel Gafpaestron.

\a{22.7}La gastiganto prezentas nin unu al la alia: `Sinjoro Van der Zijpen,
sinjoro Laarmans.'

\a{22.8}Kaj ambaŭ ni diras: `Agrabla konatiĝo.'\rim{is vast een
standaarduitdrukking voor}

\a{22.9}Post tio Van der Zijpen daŭrigas apartaĵon kun sia najbaro kiu
ĉiufoje devas rideksplodi.

\a{22.10}`Ne forgesu averti min tuj kiam vi havas sardinojn,' diras tiu viro
kun siaj dentoj.

\a{22.11}Van der Zijpen rigardas min subridante kaj demandas ĉu li notu la
mendon.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                          \cxapitro{XXIII}

\ax{La tombejo}{23.1}Hodiaŭ mi vizitis la tombon de mia patrino, aŭ pli ĝuste
de miaj gepatroj. Ĉiujare mi venas sed nun mi plifruigas mian viziton por
akceli la resaniĝadon de mia fromaĝvundo.

\a{23.2}La aĉetado de tiuj floroj estis same malfacila kiel provizi min per mia
brokanta skribotablo, ĉar la floristo havis tri specojn de krisantemoj:
malgrandaj, mezgrandaj kaj tre, tre grandaj, kiel panoj tiel grandaj. Kaj
kvankam mi kaŝobservis la malgrandajn, tamen li vendis al mi la grandajn,
estante dek du. Li turnigis ĉirkaŭ tion neĝblankan paperon kaj tiam metis min
apud la pordon kun tiu giganta kirlego kiu estas videbla de distanco de
kilometroj. Kun tiu aĵo tra la urbo, tio ne eblas. Ne, vere, mi ne kapablas
tion, eĉ se tombejovizito estas tiel respektinda.  Tiu troigita florgarbo pli
ridindigas min ol tiu gipsa Sankta Jozefo. Tian pakon da floroj neniu aĉetas,
kaj oni povas vidi ke mi trompiĝis. Do en taksion.

\a{23.3}La tombejo estas senlima afero, dividita en sennuancajn aleojn kiuj nur
pro la tomboj estas distingeblaj unu de la alia kaj tiam nur per ekzercinta
okulo. Ĉefaleo, tria branĉaleo al la dekstra, la dua aleeto al la maldekstra.

\a{23.4}Ie ĉi tie ĝi estu. Mi iras pli malrapide, en la direkto al nigra fosto
kiu staras pli malproksime.

\a{23.5}Kien pro la ĉielo iris tiu tombo? Estas je la maldekstra flanko, tion
mi certe scias. Familio Jacobs-De Preter. Fraŭlino Johanna Maria Vandevelde.
Al nia amata filineto Gis\`ele.

\a{23.6}Mi ekŝvitas pro timego. Kion tiu homo pensu, ĉar mi nun vidas ke tiu
fosto estas preĝanta virino. Mi vere ne povas demandi al ŝi ĉu ŝi scias
kie miaj gepatroj kuŝas. Kaj kion mi faros se mi subite renkontas ĉi tie unu
el miaj fratinoj? Tiu supozeble rimarkos ke mi serĉas nian tombon, ĉar kial
alie mi iras ĉi tie kun tiuj floroj? Nu, se tio okazas al mi tiam mi metas
ilin sur la unuan ajn tombon kaj forkuras. Aŭ mi diras, `Jen, ankaŭ vi
unufoje venis?' Mi kuniras ŝin modeste kaj tiel alvenos per si mem.

\a{23.7}Kun zumantaj oreloj mi revenas al la ĉefaleo kaj renombras. La tria
al la dekstra, la dua al la maldekstra. Mi estas denove en la sama aleeto.

\a{23.8}Tiam plue iri kvazaŭ mi devas esti al la alia fino de la tombejo. La
pedunklojn de miaj krizamtemoj mi devas premi al mia brusto, alimaniere la
floroj trenas preter la tero.

\a{23.9}Mi piedfingre iras malantaŭ tiu virino kaj subite mi vidas mian
tombon. Ĝi kvazaŭ saltas renkonte al mi. Jen precize apud tiu preĝanta
homo. Kristaan Laarmans kaj Adela van Elst. Dank' al Dio!  Miaj fratinoj nun
povas veni.

\a{23.10}Estas ĉi tie nekredeble trankvila. De tempo al tempo guto falas el
senfolia arbo.

\a{23.11}Forprenu ĉapelon. Silentu minuton.

\a{23.12}Mi povas esti trankvila. Tiuj kiuj kuŝas ĉi tie nenion aŭdis pri
mia fromaĝhistorio, alie cetere patrino  venus al la Gafpa por konsoli
kaj asisti min.

\a{23.13}Mi singarde metas mian kolosan garbon sur la marmoran tablon, dum
momento rigardas oblikve al la nigra figuro apud mi, faras ion similan al
riverenci, resurmetas mian ĉapelon kaj retiriĝas. Pli malproksime kvin
tombojn mi rigardas malantaŭen.

\a{23.14}Mi haltas, kvazaŭ najlite al la fundo. Kion faras tiu malinda virino
ĉe nia tombo? Ĉu ŝi volas ŝteli miajn krizantemojn kaj meti ilin sur sian
tombon? Tio estus miriga.

\a{23.15}Mi nun vidas ke ŝi forigas la blankan pakmaterialon kaj la brun\-ruĝa
flora superabundo aperas. Ŝi disetendas miajn krizantemojn kaj metas ilin
fronte sur la ŝtona plato, tiel kiel la nomoj de patro kaj patrino restas
videbla. Nun ŝi faras la krucosignon kaj komencas preĝi ĉe {\em mia} tombo.

\a{23.16}Mi kliniĝas kaj nevidate mi kaŝiras ĝis en la ĉefaleo kaj el la
tombejo.

\a{23.17}Mian taksion mi igas halti sur la angulo de la strato, alimaniere
mia edzino demandus eksplikon. Mi ja ne plu estas negocisto. Kaj tiu
tombejovizito eblis facile per la tramo.

%--------------------------------------------------------------------------- %
                         \cxapitro{XXIV}

\ax{La fino}{24.1}Hejme oni neniam plu parolas pri fromaĝo. Eĉ Jan menciis
neniun vorton pri la kesto kiun li tiel brile vendis kaj Ida estas muta kiel
fiŝo. Eble la kompatindulo ankoraŭ ĉiam nomiĝas fromaĝkampulino en la gimnazio.

\a{24.2}Koncerne mian edzinon, tiu zorgas ke neniu fromaĝo venu sur la
tablon. Nur post monatoj ŝi antaŭmetis al mi Petit Suisse-on, tia blanka plata
fromaĝo, kiu ne pli similas al Edama ol papilio al serpento.

\a{24.3}Virtaj, karaj infanoj.

\a{24.4}Ĉarma, amata edzino.
\nopagebreak
\\[2ex]
{\em Antverpeno, 1933}

%---------------------------------------------------------------------------
\rim{
literaturo:
%
\begin{itemize}
%
\item Willem Elsschot -- {\em Verzameld Werk} -- Em. Querido -- Amsterdam 1957
%
\item (M) Middelkoop, drs. A.J. -- {\em Nederlands-Esperanto-Nederlands
prisma woordenboek}  -- Het spectrum -- Utrecht/Antwerpen 1986
%
\item (PMEG) Bertilo Wennergren -- {\em Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko} --
\htmladdnormallink{http://purl.oclc.org/NET/pmeg}
                  {http://purl.oclc.org/NET/pmeg} 1998
%
\item (PIV) Waringhien, Prof. G. -- {\em Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto}
   -- Sennacieca Asocio Tutmonda -- Parizo 1987
%
\end{itemize}
}
%\end{document}
\newpage
 \cxapitro{Kelkaj uzitaj neesperantaĵoj}
{\em Proksimata elparolo de nomoj}:\\[0.2ex]
\def\pron#1{$[$#1$]$}
{\scriptsize
\a{nomoj}\noindent
 Adela van Elst: \pron{adela van elst},
 Anna van der Tak: \pron{ana vandrtak'},
 Bartherotte: \pron{bartrot},
 Bass Tavern: (angla) \pron{bas tevrn} `Baso/Perko/Tilia Basto Drinkejo,'
 Boorman: \pron{borman},
 Bruaene: \pron{brian'},
 Buffon: \pron{bifon}
 Delaforge: \pron{dlaforĝ'},,
 de Lovendegem de Pottelsberghe: \pron{d lovn degm d potlsberĥ'},
 Dupierreux: \pron{dipjerej},
 Erfurt: \pron{erfurt},
 Fine: \pron{fin},
 Frans Laarmans: \pron{frans larmans},
 Gaffels kaj Parels: \pron{gafls, parls}
 Gaspard: \pron{gaspa},
 Gis\`ele: \pron{gizel'}
 Hamer: \pron{hamr},
 Hellemans: \pron{helmans},
 Henri: \pron{henri} ,
 Hornstra: \pron{hornstra},
 Ida: \pron{ida},
 Jacobs-De Preter: \pron{jakops-dpretr},
 Johanna Maria Vandevelde: \pron{johana marija vandeveld'}
 Jan Greshoff: \pron{jan ĥreshof/greshof},
 Jan: \pron{jan}
 Kristiaan Laarmans: \pron{kristjan larmans},
 Le soir: (franca) \pron{l svar} `La vespero',
 Lijmen/Het been: (ned.) \pron{lejmn/'t ben} `Insidekapti/La gambo',
 Michiel Meeuwissen: \pron{miĥil' meŭvisn}
 Noeninckx: \pron{nuninks},
 Oscar: \pron{oskar},
 Peeters: \pron{petrs},
 Petit Suisse: (franca) \pron{pti svis} `malgranda svisa',
 Piet; \pron{pit},
 Platen: \pron{platn},
 Ren\'e Viaene, Rozenhoedkaai: \pron{rene vian'}\pron{rozn hudkaj},
 Tuil: \pron{Tajl},
 Underwood: (angla) \pron{andr ŭud},
 Van der Zijpen: \pron{vanderzejpn},
 Van Schoonbeke: \pron{vansĥonbek},
 Verdussenstraat: \pron{verdesnstrat},
 Villa des Rozes: (franca) \pron{vila de rozs} `Vilao de la rozoj',
 Willem Elsschot (Alfons de Ridder): \pron{vilm elsĥot}(\pron{alfons d' ridr})
% Association Professionnelle des Fabricants d'Automobiles
}
\\[1.5ex]
{\em uzitaj neesperantaj esprimoj}:\\[0.2ex]
{\scriptsize
\a{neesp.}\noindent
 ad valorem: (latino) laŭvalore\\
 journal parl\'e: (franca) novaĵoj (en radio)\\
 Heŭreka!: (greka) Mi trovis! (Arĥimedo)
}
 \\[1.5ex]
 {\em novaj neologismoj:}\\[0.2ex]
 {\scriptsize
\a{neol.}\noindent aporkato: (anglismo, el `uppercut' \pron{aprkat})
bokstermino,  suprenpugnofrapo\\
 biznis-: (anglismo, el `business' \pron{biznis}) komerc-\\
}
% Por ambaŭ, aporkato kaj biznis-, validas ke en la nederlanda la originala
% angla esprimo utiliĝis kaj mi preferis traduki tiujn per ĉi tiuj novaj
% neologismoj anstataŭ la anglaj, ĉar tio ŝajnus tro tre neesperante, aŭ
% per la ekzistantaj esperantaj esprimoj, ĉar se tiuj estus bonaj, tiam ankaŭ
% la nederlanda uzus nederlandajn esprimojn. }

\newpage
%----------------------------------------------------------------------------------
                        \cxapitro{Kelkaj vortoj de Greshoff}

\a{G.} J. Greshoff: `Oni demandis sin kion Elsschot povus skribi post
{\em Insidekapti}, se li restus en la sama atmosfero. Kaj jen, post dek jaroj
li aperigis, plej neatendite, {\em Fromaĝo}-n, novan romanon el la
komercistaro. En tiu nun precipe evidentiĝas la valoro de Elsschot kiel homo
kaj romanverkisto: li restis sama al si mem, lojala al la leĝoj de sia naturo,
kaj tamen kreis libron, kiu estas tute alia ol {\em Insidekapti} kaj preskaŭ
ĉiurilate pli bona. Artisto kiel li ne ripetas sin, ĉar li, kun sia abomeno de
ĉiu profesia verkado, nur devigate de neevitebla interna neceseco povas decidi
eldiri. {\em Fromaĝo} denove estas la simpla rakonto pri afero kiu fariĝas
tragedio, sed kiu ĉifoje okazas en tute alia nivelo.  La okazaĵoj fariĝis multe
pli intimaj kaj pro tio la tendeco estas pli ĝenerale homa. Ankaŭ la rakonto
mem estas pli konciza ol {\em Insidekapti} kaj pro tio pli rapide kaj pli
profunde enpenetras la internajn tavolojn de nia animo.'